 |
| Ο σχεδιασμένος τύμβος του Γλαύκου -Σωτάδης 450 π.Χ.- και στο φόντο ο θολωτός τάφος στην Περιστεριά στην Μεσσηνία του 16ου αι . π Χ. |
Ο Σουηδός αρχαιολόγος Axel Waldemar Persson το έτος 1942 αναλύει έναν ελληνικό μύθο όπου συνδέει το έθιμο των Ελλήνων ,τον εκχυτρισμό ,με προμυκηναϊκά και μινωικά στοιχεία δεικνύοντας την συνέχεια των ελληνικών εθίμων από την προϊστορία μέχρι τους μετά Χριστό αιώνες. Οι «Μινωϊτες» και οι «Μυκηναίοι» λοιπόν έχουν πολλά κοινά ,έθιμα και ήθη που φτάνουν πολύ μετά τα «ελληνιστικά» έτη και προχωρούν στην μετά ελληνορωμαϊκή εποχή
Η ανάσταση του
Γλαύκου
Θα
ήθελα να αναφερθώ σε ένα άλλο στοιχείο , το οποίο μέχρι σήμερα έχει
διαφύγει της προσοχής , αλλά το
οποίο παρέχει το σημείο εκκίνησης για τις δικές μου
μελέτες. Αυτός είναι ο μύθος του Γλαύκου.
Ο μύθος όπως μας δόθηκε από τον Απολλόδωρο (Bibliotheke) .Ο
Γλαύκος ήταν γιος του Μίνωα και της Πασιφάης. Παιδί ακόμα, κυνηγώντας ένα
ποντικό ή μια μύγα -μύν ή μυίαν ,τα χειρόγραφα δεν το διευκρινίζουν σαφώς ,
έπεσε σε ένα πιθάρι γεμάτο μέλι πνίγηκε και χάθηκε. Μάντεις ή και ο ίδιος
ο Απόλλωνας (αυτή η δεύτερη εκδοχή (Απόλλωνας) υπάρχει στον Γάιο Ιούλιο Υγίνο (Hyginus) που ήταν Ρωμαίος γραμματικός του 1ου αιώνα π.Χ. -περ. 64 π.Χ. – 17 μ.Χ.-, καταγόταν από την Ιβηρία ,κατ' άλλους από την Αλεξάνδρεια στο «Fabulae »το οποίο είναι περίπου 300 πολύ συνοπτικά και απλά γραμμένοι μύθοι και ουράνιες γενεαλογίες. -στο Νο136-..... Όταν ο Γλαύκος, ο γιος του Μίνωα και της Πασιφάης, έπαιζε μπάλα, έπεσε σε μισάνοιχτο πίθο γεμάτο με μέλι. Αφού τον ζήτησαν μάταια, οι γονείς ρώτησαν τον Απόλλωνα (Πυθία) αναφέρει ο Υγίνος ) αποκάλυψαν πού ήταν το πτώμα του παιδιού. (Εδώ αναφέρει ο Υγίνος....Ό Πολύιδος είδε μια νύχτα μια κουκουβάγια ,σκαρφαλωμένη σε ένα κελάρι κρασιού, να διώχνει τις μέλισσες από την είσοδο του. Κατανοώντας το σημάδι αυτό έσυρε το αγόρι, άψυχο, από τον πίθο με το μέλι ).
ο Απόλλωνας (αυτή η δεύτερη εκδοχή (Απόλλωνας) υπάρχει στον Γάιο Ιούλιο Υγίνο (Hyginus) που ήταν Ρωμαίος γραμματικός του 1ου αιώνα π.Χ. -περ. 64 π.Χ. – 17 μ.Χ.-, καταγόταν από την Ιβηρία ,κατ' άλλους από την Αλεξάνδρεια στο «Fabulae »το οποίο είναι περίπου 300 πολύ συνοπτικά και απλά γραμμένοι μύθοι και ουράνιες γενεαλογίες. -στο Νο136-..... Όταν ο Γλαύκος, ο γιος του Μίνωα και της Πασιφάης, έπαιζε μπάλα, έπεσε σε μισάνοιχτο πίθο γεμάτο με μέλι. Αφού τον ζήτησαν μάταια, οι γονείς ρώτησαν τον Απόλλωνα (Πυθία) αναφέρει ο Υγίνος ) αποκάλυψαν πού ήταν το πτώμα του παιδιού. (Εδώ αναφέρει ο Υγίνος....Ό Πολύιδος είδε μια νύχτα μια κουκουβάγια ,σκαρφαλωμένη σε ένα κελάρι κρασιού, να διώχνει τις μέλισσες από την είσοδο του. Κατανοώντας το σημάδι αυτό έσυρε το αγόρι, άψυχο, από τον πίθο με το μέλι ).
Οι Κουρήτες είπαν στον Μίνωα πως θα μπορούσε
να επαναφέρει στη ζωή το παιδί κάποιος που θα περιέγραφε με τον καλύτερο τρόπο
το χρώμα μιας αγελάδας που άλλαζε τρεις φορές την ημέρα, πρώτα γινόταν άσπρη,
μετά κόκκινη κι ύστερα μαύρη. Ο Μίνωας συγκέντρωσε τους πιο ικανούς για να
δοκιμάσουν να περιγράψουν την αγελάδα και μόνο ο μάντης Πολύιδος (ή Πολύειδος)
από το Άργος κατάφερε να το κάνει με τον πιο πετυχημένο τρόπο: παρομοίωσε το
χρώμα της αγελάδας με των μούρων, αρχικά λευκό, μετά κόκκινο και στην πλήρη
ωρίμανση μαύρο. Ο Μίνωας ζήτησε από τον μάντη να επαναφέρει στη ζωή τον Γλαύκο,
αλλιώς δεν θα έφευγε από την Κρήτη.Όταν ο Πολύιδος ομολόγησε την αδυναμία του να εκτελέσει το έργο αυτό Ο Μίνωας τον έκλεισε στον χώρο όπου είχε βρεθεί το παιδί , σε ένα μεγάλο τύμβο ,ταφικό κτίσμα . Ένα φίδι εκεί μέσα πλησίασε το σώμα του παιδιού ,αυτό φόβισε τον Πολύιδο ότι θα μπορούσε να το δαγκώσει ή με κάποιο τρόπο να το βλάψει, και γι' αυτό πήρε σπαθί και το σκότωσε. Μετά από λίγο εμφανίστηκε ένα δεύτερο φίδι κουβαλώντας στο στόμα του ένα χόρτο με το οποίο άγγιξε το ταίρι του και αυτό αναστήθηκε.
Ο
Πολύ(ε)ιδος άρπαξε το φυτό, έτριψε το σώμα του παιδιού και έτσι ο Γλαύκος
επανήλθε στη ζωή. Οι κραυγές τους ακούστηκαν
από έναν περαστικό, και Μίνως διέταξε και ο τάφος άνοιξε και πάλι.
Ο
Μίνωας επέτρεψε στον μάντη να φύγει, αφού πρώτα μυούσε τον Γλαύκο στην τέχνη
της μαντικής. Ο Πολύ(ε)ιδος δίδαξε ότι έπρεπε να διδάξει στον νεαρό μαθητή του
όμως τον έκανε να τα ξεχάσει όλα, όταν, μπαίνοντας στο καράβι που θα τον έφερνε
μακριά του (στο Άργος ή την Κόρινθο), του ζήτησε να φτύσει μέσα στο στόμα του.(ο
Υγίνος αναφέρει ότι έστειλε τον Πολύιδο στη γενέτειρά του γη με πλούσια
δώρα).
Ο μύθος θυμίζει την ιστορία του Απόλλωνα και
της Κασσάνδρας. Και εδώ να επισημάνουμε ότι ένα Ελληνιστικό ιερό του Γλαύκου
ανασκάφτηκε στην Κνωσό (Σ.Σ μέχρι πολύ αργότερα στον ελληνικό κόσμο λοιπόν
επιβιώνει το θεώρημα)
Λεγόταν
ότι το μυστικό του βοτανιού που ανέστησε τον Γλαύκο το διαφύλαξε ο Ασκληπιός
και ότι το ίδιο το βοτάνι το φύλαξε στο φαρμακείο που είχε από ελεφαντόδοτο.
Αυτό το βοτάνι το χρησιμοποίησε, ύστερα από παράκληση της Άρτεμης, για να
αναστήσει τον Ιππόλυτο, τον γιο του Θησέα που ερωτεύτηκε η δεύτερη γυναίκα του
από την Κρήτη, η Φαίδρα. Εξαιτίας αυτού του έρωτα ο Ιππόλυτος σκοτώθηκε, ενώ η
παρέμβαση του Ασκληπιού προκάλεσε αναστάτωση στον κόσμο των θεών, καθώς
διαταρασσόταν η αρχή που ήθελε τους ανθρώπους να γεννιούνται και να πεθαίνουν
 |
Ο Γλαύκος και ο μάντις Πολύιδος. Εσωτερικό κύλικας που
αποδίδεται στον Ζωγράφο Σωτάδη, περίπου 460-450 π.Χ. Ο Πολύειδος (αριστερά)
βρίσκεται κλεισμένος στο τάφο μαζί με τον νεκρό Γλαύκο (δεξιά). Στο κέντρο τα
δύο φίδια. Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο, 1892,0
|
Ο μύθος επιβιώνει και στη νεότερη λαϊκή παράδοση του «ρόδου του αμάραντου»: Κι εδώ το φίδι που βγαίνει από το φαράγγι κρατά στο στόμα του κόκκινο τριαντάφυλλο που έχει τη δύναμη να ανασταίνει νεκρό
Σύμφωνα πάντως με άλλη παράδοση, ο Γλαύκος αναστήθηκε από τον Ασκληπιό. Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, ο Μίνωας έστειλε απελπισμένος τον νεκρό γιο του Γλαύκο, στο ασκληπιείο της Επιδαύρου, στον Ασκληπιό. Και αυτό διότι θεωρούσαν τον Ασκληπιό θνητό ήρωα με θεραπευτικές ικανότητες, που έφθαναν μέχρι και την επαναφορά των νεκρών στη ζωή. Ο Ασκληπιός ήταν γιος της Κορωνίδας και του Θεού Απόλλωνα. Ο Απόλλωνας θεός του φωτός, της ιατρικής και της μουσικής, ερωτεύτηκε την Κορωνίδα, πριγκίπισσα της Θεσσαλίας. Από τον ερωτά τους συνελήφθη ο Ασκληπιός, η Κορωνίδα όμως σύναψε σχέση με έναν θνητό κατά την εγκυμοσύνη της.
Αυτός ο μύθος λοιπόν διατηρείται σε αυτή την αναλυτική μορφή σε αυτές τις δύο πρόσφατες πηγές μόνο, του Απολλόδωρου και του Υγίνου. Απομεινάρια του μπορεί επίσης να βρει κάποιος σε μεταγενέστερους συγγραφείς, για παράδειγμα στο Λυκόφρονα, 811 στον Τζέτζη, σχόλια στον Λυκόφρονα, 798 και στον Ευστάθιο, σχόλια στον Όμηρο, 369, 20 και 894, στο 42.( Πρβλ Κίρχνερ SV "Γλαύκος", σε Pauly-Wissowa, Real Encyclopadie, VII, σελ. 1415).
Ότι ο μύθος, όμως, έχει κάποια αρχαιότητα και ότι οι μεταγενέστεροι συντάκτες είχαν καλές πηγές είναι καλύτερα να αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι το θέμα εξετάζεται και γίνεται επεξεργασία του υλικού από τους τρεις μεγάλους δραματουργούς, τον Αισχύλο στο Kressai, τον Σοφοκλή στους Μάντεις, και τον Ευριπίδη στον Πολύιδο, είναι ικανοποιητική απόδειξη .
Ο Αριστοφάνης με τη σειρά του υποστήριξε τις φιλοσοφικές αναζητήσεις του Ευριπίδη για το θέμα αυτό σε κωμωδία με ένα παρόμοιο όνομα. Η ιστορία έχει δώσει αφορμή για την έκφραση: Γλαύκος πιών μέλι ανέστη (Apostolius,Cent. V, 48), "Γλαύκος αναστήθηκε από τους νεκρούς αφού είχε πιει το μέλι." Ο μύθος επίσης παράγεται στο μορφή παντομίμας, σύμφωνα με το Λουκιανό, De saltatione 49.
Σύμφωνα λοιπόν με μία εκδοχή που αναφέρεται εν συντομία στα σχόλια στον Ευριπίδη αλλά και σε μορφή παντομίμας, σύμφωνα με το Λουκιανό, De saltatione 49. Επίσης με μία εκδοχή που αναφέρεται εν συντομία στα σχόλια στον Ευριπίδη, Άλκηστης 1, και στον Υγίνο, Fabulae 49, ο Γλαύκος επανήλθε στη ζωή και στον Ασκληπιό στον Πολύιδο .
Μια απόδειξη της δημοτικότητας της ιστορίας κατά τις ημέρες των μεγάλων δραματουργών περιέχεται στην περίφημη παράσταση στο κύλικα που ζωγράφισε ο Σωτάδης, που βρίσκεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο (βλ προμετωπίδα, ανωτέρω, κατά τον Pfuhl, Griechische Malerei u. Zeichnung, αρ.526).
Πρόκειται για ένα σχέδιο πολύχρωμο εξελίσσεται σε λευκό φόντο με εξαιρετική κομψότητα και λεπτότητα. Θεωρείται ως μια εικόνα, η αναπαράσταση είναι όμως , όπως Pfuhl έχει επισημάνει (βλέπε ibid., ΙΙ, σ. 547), αναμφισβήτητα αφελής. Ο καλλιτέχνης μας έχει δώσει ένα τεράστιο τύμβο . Μπορούμε να δούμε ξεκάθαρα ότι ο Γλαύκος και Πολύιδος τοποθετούνται όχι έξω, αλλά μέσα στο ανάχωμα, αλλά αν δεν ήμαστε εξοικειωμένοι με την ιστορία αυτή δεν θα πρέπει να καταλάβουμε ότι ο μάντης με το ξίφος ή την λόγχη του, αποσκοπεί στην πραγματικότητα να σκοτώσει ένα από τα φίδια. Υπάρχει επίσης μια ορισμένη αφέλεια στην εκπροσώπηση του αγοριού, ο οποίος δεν φαίνεται να είναι μάλλον και τόσο νεκρό , η θέση στην οποία απεικονίζεται δίνει την εντύπωση ενός ζωντανού όντος που παρακολουθεί τις προετοιμασίες που γίνονται για τη δική του αναγέννηση.
Ας επιχειρήσουμε να αναλύσουμε αυτό το μύθο.
Η σημασία των ονομάτων των δύο κύριων στοιχείων του μύθου είναι σαφώς προφανής: Γλαύκος είναι «το γκρι-μπλε," Πολύιδος είναι "αυτός που γνωρίζει πολλά πράγματα." Η πρώτη πράξη στο περιστατικό ασχολείται με τον Γλαύκο, που είναι ο γιος του Μίνωα, ο οποίος πεθαίνει όταν πέφτει σε ένα μεγάλο πίθο, δοχείο αποθήκευσης που περιέχει το μέλι.
Ο Preller έχει ήδη δηλώσει (Griechische Μυθολογία, 3η έκδ., ΙΙ, σ. 475), με αναφορά σε αυτό, ότι είναι "ein Ausdruck fur einen friihen Tod, bei dem das Bild vom Honigfass der im Orient nicht ungewohnlichen Sitte die Verstorbenen in Honig beizusetzen entlehnt ist."...Συμφωνώ με αυτή την έκφραση ..." για ένα ευτυχισμένο θανάτου βουτηγμένος μέσα στο μέλι ... στην οποία η εικόνα του νεκρού να είναι μέσα σε ένα βαρέλι από μέλι δεν είναι ασυνήθιστο στην Ανατολή... Συμφωνώ με τον Preller που πιστεύει ότι η έκφραση ... "να πέσει σε ένα βάζο του μελιού"... πρέπει να ταυτίζεται με ... "να πεθάνει", αλλά είμαι της γνώμης ότι η έκφραση έχει μια πιο συγκεκριμένη έννοια, δηλαδή, ότι είναι μια άμεση αναφορά στην πρακτική της ταφής των νεκρών στο μέλι.
 |
| Ευρήματα με εκχυτρισμούς-Από: Intramural infant burials in the Aegean Bronze age P.J.P. Mcgeorge |
Το έθιμο της ταφής των νεκρών σε μεγάλα δοχεία αποθήκευσης ή πιθάρια είναι διαδεδομένο περιστατικό κατά τη διάρκεια της Μέσης Εποχής του Χαλκού σε ολόκληρη την περιοχή του Πολιτισμού του Αιγαίου. Πρέπει να συνδέεται αυτό το έθιμο τόσο με την ελληνική ηπειρωτική χώρα, όσο και στις Κυκλάδες και την Κρήτη (βλέπε εικ. Ι, -μετά Edith Hall, ανασκαφές στην Ανατολική Κρήτη, Sphoungaras, Παν. Πενσυλβάνια Μουσείο Ανθρωπολογίας εκδ., sic 2, πίν. XI) .
 |
| εικ. 1 Εκχυτρισμοί -Σφουγγαράς |
Στη Μικρά Ασία, ωστόσο, αυτή η μορφή της ταφής ήταν ακόμη πιο συχνή και μερικές φορές ήταν η μόνη μορφή που ασκείται, όπως για παράδειγμα στην περιοχή ,που σήμερα ονομάζουν Yortan και Alishar-Huyuk, στα επίπεδα Ι και Ν, τα οποία χρονολογούνται προσωρινά από το χρονικό διάστημα μεταξύ 3500 και 1750 π.Χ.
Είναι πιθανό ότι αυτή η ιδιότυπη μορφή της εξάπλωσης ταφής από την περιοχή αυτή προς τον ελληνικό κόσμο και για να την κεντρική Ευρώπη, όπου εμφανίζεται, αν και κάπως λιγότερο συχνά, στον πολιτισμό Aunjetitz.(2300-1600 π.Χ. στην Β.Κ .Ευρώπη ) Ακόμη και σε άλλα σημεία της M Ασίας υπήρξαν επιρροές κάτι που πρέπει να γίνει δεκτό στην εξήγηση «Για τον εγχυτρισμό » , -πρβλ οι εξηγήσεις μου στην Ασίνη ^ Αποτελέσματα της σουηδικής Ανασκαφής 1922-1930 (Στοκχόλμη, 1938), σελ. 349 επ. ιδιομορφίες σε αυτόν τον πολιτισμό (βλέπε Γ Τσάιλντ, ο Δούναβης στην προϊστορία, σελ. 239 επ.).-
Μετά από αρκετό χρόνο βέβαια βρέθηκαν πολλά μυκηναϊκά αλλά και πολλά μινωικά στοιχεία στην ανατολική περιοχή του Αιγαίου .Εδώ αναφέρει την περίοδο εθίμου ανατολικά το 3500-1500 π.Χ. Όπως καταλαβαίνει κανείς μπορεί να είναι το 1500 π.Χ . !...ενώ την μινωική περίοδο την θεωρούν από το 2900 π.Χ. επαναλαμβάνω την θεωρούν αγνοώντας τον Κυκλαδικό κόσμο και όλα αυτά βέβαια ,βάση θεωριών(ινδοευρωπαϊκών) και μέχρι σήμερα ευρημάτων Ας δούμε ένα απόσπασμα από τις ανασκαφές τις περιοχής του Αλιάκμονα ....«Στα αδιατάρακτα στρώματα της Νεολιθικής Εποχής και της Εποχής Χαλκού στην περιοχή του Λογκά αποκαλύφθηκαν αρχιτεκτονικά κατάλοιπα κατοικιών με συνοδευτικούς λάκκους, πίθους και εστίες, καθώς και εγχυτρισμοί (δηλαδή ταφές σε αγγεία). Πήλινα αγγεία από τα οποία τα περισσότερα είναι μεγάλα αποθηκευτικά, καθώς και πήλινα ειδώλια (ανθρωπόμορφα, ζωόμορφα, αγκυρόσχημα, πτηνόμορφα) είναι μεταξύ των ευρημάτων. Στα εργαλεία περιλαμβάνονται λίθινα τριπτά και πελεκητά, εργαλεία από πυριτόλιθο και οψιανό (υλικό σπάνιο στην περιοχή) καθώς και οστέινα. Η υφαντική δραστηριότητα εξάλλου δηλώνεται από τα υφαντικά βάρη (δηλαδή τις αγνύθες), τα αποστρογγυλεμένα όστρακα με οπή αλλά και από τα σφονδύλια και τα πηνία, καθώς και οστέινες βελόνες.»-Δρ,Γεωργία Καραμήτρου - Μεντεσίδη -Λ΄ Εφορεία Αρχαιοτήτων ]
ΕΚΧΥΤΡΙΣΜΟΣ
«Οι περίπου 3.000 βρεφικοί εγχυτρισμοί από την Αστυπάλαια» κα Μιχαλάκη-Κόλλια-Μέρος αναφοράς - Από την ανασκαφή στο νεκροταφείο βρεφών, στην Αστυπάλαια. μια συνεχή χρήση του συγκεκριμένου χώρου ο οποίος από τη χρονολόγηση της κεραμικής καλύπτει περίοδο από τα τέλη της Γεωμετρικής Εποχής έως τουλάχιστον τον 1ο π.Χ. αιώνα. Είναι ενδιαφέρον ότι κάποια αγγεία περιείχαν δύο εγχυτρισμού.
Το εύρημα προέρχεται από δυο γειτονικά οικόπεδα που ερευνήθηκαν στην περιοχή της Κυλίνδρας στη Χώρα της Αστυπάλαιας, σημερινής πρωτεύουσας του νησιού, που ήταν και η αρχαία πρωτεύουσα.«Τα ταφικά αγγεία στα βαθύτερα στρώματα είχαν τοποθετηθεί σε λαξευμένους στο βράχο λάκκους, ενώ στη συνέχεια τοποθετούνταν επάνω από τις αρχικές ταφές, παρουσιάζοντας ένα πλήθος αγγείων σε δύο ή και τρία –σε ορισμένα σημεία– επάλληλα στρώματα» εξηγεί η κα Μιχαλάκη-Κόλλια και συνεχίζει: «Το γεγονός αυτό αποδεικνύει μια συνεχή χρήση του συγκεκριμένου χώρου ο οποίος από τη χρονολόγηση της κεραμικής καλύπτει περίοδο από τα τέλη της Γεωμετρικής Εποχής έως τουλάχιστον τον 1ο π.Χ. αιώνα.
Είναι ενδιαφέρον ότι κάποια αγγεία περιείχαν δύο εγχυτρισμούς.»Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το γεγονός ότι τα αγγεία έχουν προέλευση από όλες σχεδόν τις περιοχές παραγωγής αμφορέων του μεσογειακού χώρου (δηλαδή από Χίο, Θάσο, Σάμο, Κω, Ρόδο, Αλόννησο, Κέρκυρα, ένας παλαιστινιακός τύπου Χαναάν και από πολλές άλλες περιοχές), αγγεία που ωστόσο φαίνονται ότι αρχικά ήταν χρηστικά.»Από τη μελέτη του οστεολογικού υλικού, που πραγματοποιείται από το Ανθρωπολογικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου του Λονδίνου (UCL), προκύπτει ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των μωρών, περίπου το 77%, πέθανε μεταξύ 37 έως 42 εβδομάδων, δηλαδή κατά τη στιγμή της γέννησής τους ή λίγο μετά. Ένα ποσοστό 9% ήταν έμβρυα ή πρόωρα, που πέθαναν μεταξύ 24 και 37 εβδομάδων. Και ένα ποσοστό 14% περιλαμβάνει τις κατηγορίες βρεφών και μωρών που έζησαν γύρω στους έξι μήνες, 4-5 μικρά παιδιά που έζησαν από ένα έως τρία έτη, και άλλες τόσες περιπτώσεις με δίδυμα, ποσοστά ωστόσο που αλλάζουν με την πορεία των αποτελεσμάτων της έρευνας.»Τρεις επιγραφές που προέρχονται από τον οικισμό της Χώρας της Αστυπάλαιας και αναφέρονται στις θεότητες του τοκετού και της γέννησης (η μία στην Αρτέμιδα Λοχία, οι άλλες δύο στην Ειλείθυια), μας επιτρέπουν να αναρωτηθούμε αν ο συγκεκριμένος χώρος δεν ήταν μόνο ένα νεκροταφείο μωρών, αλλά ίσως ένα ταφικό ιερό αφιερωμένο στις παραπάνω θεότητες»
Το εύρημα προέρχεται από δυο γειτονικά οικόπεδα που ερευνήθηκαν στην περιοχή της Κυλίνδρας στη Χώρα της Αστυπάλαιας, σημερινής πρωτεύουσας του νησιού, που ήταν και η αρχαία πρωτεύουσα.«Τα ταφικά αγγεία στα βαθύτερα στρώματα είχαν τοποθετηθεί σε λαξευμένους στο βράχο λάκκους, ενώ στη συνέχεια τοποθετούνταν επάνω από τις αρχικές ταφές, παρουσιάζοντας ένα πλήθος αγγείων σε δύο ή και τρία –σε ορισμένα σημεία– επάλληλα στρώματα» εξηγεί η κα Μιχαλάκη-Κόλλια και συνεχίζει: «Το γεγονός αυτό αποδεικνύει μια συνεχή χρήση του συγκεκριμένου χώρου ο οποίος από τη χρονολόγηση της κεραμικής καλύπτει περίοδο από τα τέλη της Γεωμετρικής Εποχής έως τουλάχιστον τον 1ο π.Χ. αιώνα.
Είναι ενδιαφέρον ότι κάποια αγγεία περιείχαν δύο εγχυτρισμούς.»Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το γεγονός ότι τα αγγεία έχουν προέλευση από όλες σχεδόν τις περιοχές παραγωγής αμφορέων του μεσογειακού χώρου (δηλαδή από Χίο, Θάσο, Σάμο, Κω, Ρόδο, Αλόννησο, Κέρκυρα, ένας παλαιστινιακός τύπου Χαναάν και από πολλές άλλες περιοχές), αγγεία που ωστόσο φαίνονται ότι αρχικά ήταν χρηστικά.»Από τη μελέτη του οστεολογικού υλικού, που πραγματοποιείται από το Ανθρωπολογικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου του Λονδίνου (UCL), προκύπτει ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των μωρών, περίπου το 77%, πέθανε μεταξύ 37 έως 42 εβδομάδων, δηλαδή κατά τη στιγμή της γέννησής τους ή λίγο μετά. Ένα ποσοστό 9% ήταν έμβρυα ή πρόωρα, που πέθαναν μεταξύ 24 και 37 εβδομάδων. Και ένα ποσοστό 14% περιλαμβάνει τις κατηγορίες βρεφών και μωρών που έζησαν γύρω στους έξι μήνες, 4-5 μικρά παιδιά που έζησαν από ένα έως τρία έτη, και άλλες τόσες περιπτώσεις με δίδυμα, ποσοστά ωστόσο που αλλάζουν με την πορεία των αποτελεσμάτων της έρευνας.»Τρεις επιγραφές που προέρχονται από τον οικισμό της Χώρας της Αστυπάλαιας και αναφέρονται στις θεότητες του τοκετού και της γέννησης (η μία στην Αρτέμιδα Λοχία, οι άλλες δύο στην Ειλείθυια), μας επιτρέπουν να αναρωτηθούμε αν ο συγκεκριμένος χώρος δεν ήταν μόνο ένα νεκροταφείο μωρών, αλλά ίσως ένα ταφικό ιερό αφιερωμένο στις παραπάνω θεότητες»
Βέβαια,
δεν αγνοεί κανείς το γεγονός ότι παρόμοιες ταφές σε λάρνακα σημειώθηκαν σε
ορισμένα μέρη της Αμερικής, και ότι ορισμένες ινδιάνικές φυλές στη Νότια
Αμερική, ακόμη και τώρα (Σ. Σ. 1942 ) ασκούν αυτή τη μέθοδο της ταφής (βλ Eric von Rosen,
Popular Account of Archaeological Research during the Swedish Chaco-Cordillera Expedition, 1901-1902,p.
2 and fig. 4; C. B. Moore, "Aboriginal Urn-Burial in the United States," American Anthropologist, VI, pp. 660 ff.).
Στην
Αμερική, το έθιμο είναι πάρα πολύ,
πιθανόν να έχει εξαπλωθεί από ένα κέντρο....(Σ.Σ -λέτε οι Μινωίτες να πήγαν στην Αμερική; ). ΔΕΙΤΕ : Περί της «άλλης» Αργοναυτικής εκστρατείας
Τώρα, δεδομένου ότι το έθιμο ταφής σε πίθο μετά το τέλος της Μέσης Εποχής του Χαλκού είναι συναντούμένο μόνο σποραδικά στον ελληνικό χώρο Πολιτισμού, περιστασιακά στην ανατολική Κρήτη, στη νεκρόπολη του Δίπυλου,(Σ. Σ. Αθήνα) καθώς και στην περιφέρεια του κόσμου του ελληνικού Πολιτισμού, και φαίνεται υπάρχει λόγος να υποπτεύεται κάποιος ότι αυτή η λεπτομέρεια της ιστορίας του Γλαύκου, είναι Μινωικής ή προ-Μυκηναϊκής προέλευσης
Τώρα, δεδομένου ότι το έθιμο ταφής σε πίθο μετά το τέλος της Μέσης Εποχής του Χαλκού είναι συναντούμένο μόνο σποραδικά στον ελληνικό χώρο Πολιτισμού, περιστασιακά στην ανατολική Κρήτη, στη νεκρόπολη του Δίπυλου,(Σ. Σ. Αθήνα) καθώς και στην περιφέρεια του κόσμου του ελληνικού Πολιτισμού, και φαίνεται υπάρχει λόγος να υποπτεύεται κάποιος ότι αυτή η λεπτομέρεια της ιστορίας του Γλαύκου, είναι Μινωικής ή προ-Μυκηναϊκής προέλευσης
Εποχή του Χαλκού (3300/3100-1100 π.Χ.)
 |
| Τούρλα Γουλών. Ανασκαφή διαβρωμένου νεκροταφείου της Μέσης Εποχής του Χαλκού. Εγχυτρισμός σε ταφικό πίθο. |
Στη αναζήτησή μου τα ταφικά υλικά της Ελλαδικής Μέσης περιόδου στα αρχεία μας από τις ανασκαφές στην Ασίνη, προσπάθησα να δείξω (πρβλ Ασίνη,(AXELW.PERSSON Asine) σελ. 350 στ.) ότι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου επικράτησε η συνήθεια της ταφής, σε πιθάρια, στα μικρά παιδιά, ταριχευμένα στο μέλι, και ως εκ τούτου, έχει γίνει προσπάθεια να εντοπιστεί η χρήση του μελιού στην λατρεία των νεκρών από την πηγή αυτή.
Η
σημασία του μελιού στην λατρεία των νεκρών στους κλασικούς χρόνους είναι
πολύ γνωστή (βλέπε Stengel, Opferbrduche der Griechen, σελ. 183
επ.). Ένας συνδετικός κρίκος είναι να βρεθούν στον Όμηρο ανάμεσα στις
προσφορές με μέλι στο νεκρό και την ταφική πρακτική και αργότερα
κατά τη Μεσοελλαδική εποχή.
Στην
κηδεία του Πατρόκλου , τα αγγεία προσφοράς στον νεκρό περιέχουν μέλι και ήταν
ανάμεσα στα αντικείμενα που τοποθετούνται επί της πυράς (Ιλ. XXIII, 170),
και βρίσκουμε την ίδια διαδικασία στην ιστορία της κηδείας του Αχιλλέα
(Οδ. XXIV, 68).
Από
αυτό το έθιμο της τοποθέτησης πίθων ή αγγείων που γεμίζουν με μέλι γύρω
από το νεκρό στην πυρά, ο Helbig λέει ότι είναι «Hochst merkwiirdig"...«Υπερβολικά
περίεργο» ... (Das Homerische
Epos, σ. 56). Ο ίδιος επισημαίνει με νηφαλιότητα ότι είναι κάτι
που δεν θα μπορούσε να υπηρετήσει κανένα πρακτικό σκοπό, αφού το
μέλι, δεν είναι εύφλεκτο, όπως είναι το πετρέλαιο και το λίπος και δεν
θα βοηθήσει στην καύση του σώματος.
Και
στη συνέχεια τις ερώτησης ,αν η χρήση τους μπορεί να εξηγηθεί με την
παραδοχή ότι το μέλι έπαιξε σημαντικό ρόλο στις μεθόδους ταφής
κατά προ-ομηρικούς χρόνους. Από την πλευρά μου, είμαι πεπεισμένος ότι
αυτό ήταν γεγονός.
Πρέπει
να υποθέσουμε ότι μια απλή διαδικασία μουμιοποίησης ήταν απαραίτητη στις
εντός των τειχών ταφές κατά τη Μεσοελλαδική περίοδο, όταν οι νεκροί είτε
σε πήλινους τάφους ακριβώς κάτω από το πάτωμα ή, αν είναι νεκρά παιδιά, σε
πιθάρια, όταν θάπτονται σε ένα
δωμάτιο, ή θάβονται μέσα στο σπίτι σε ένα κιβωτιόσχημο τάφο , το πάνω
μέρος του οποίου μπορεί να βρίσκεται μόνο λίγα εκατοστά κάτω από την επιφάνεια και η οποία μερικές
φορές ήταν στην πραγματικότητα παραλληλεπίπεδη με το δάπεδο.
Για
τέτοιου είδους ταρίχευση, σε μέλι, αποδείχτηκε μια εξαιρετική και βολική διαδικασία ως
φυσικό συντηρητικό: το κερί έκανε αεροστεγές το σώμα, και η ζάχαρη
αφαιρούσε την υγρασία από το σώμα
και έτσι αυτό ξηραίνεται. Ο Preller έχει ορθώς υπογραμμίσει ότι η
χρήση αυτή ήταν ευρέως διαδεδομένη σε όλη την Ανατολή. Ο Ηρόδοτος (Ι,
198) αναφέρει ότι οι Βαβυλώνιοι είχαν συνηθίσει να θάβουν τους νεκρούς
στο μέλι.
Ακόμα
ο Lucretius ήταν προφανώς εξοικειωμένος με την πρακτική στη δική του
«Ημέρα». Λέει (III, 889) ότι δεν έχει καμία σημασία το αν, μετά το
θάνατο του, ένας άνθρωπος κομματιάζεται από τα άγρια ζώα, υποφέρει το
σώμα κατά την καύση (των νεκρών), διότι ..aut to
Melle sltum suffocari. Ο Πλίνιος (VII, 35 και XXII, 108) αναφέρεται στις
συντηρητικές ιδιότητες του μελιού.
Είναι επίσης γενικά γνωστό ότι ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν ταριχευμένος στο μέλι κατά το έθιμο των Ασιατών προκατόχων του, μια διαδικασία η οποία ήταν ιδιαίτερα απαραίτητη όταν το νεκρό σώμα του ήταν να έρθει από τη Βαβυλώνα στην Αλεξάνδρεια για την ταφή (πρβλ Statius, Silvae ΙΙΙ, 2 , 118- Curtius, Αλέξανδρος Χ, 10).
Είναι επίσης γενικά γνωστό ότι ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν ταριχευμένος στο μέλι κατά το έθιμο των Ασιατών προκατόχων του, μια διαδικασία η οποία ήταν ιδιαίτερα απαραίτητη όταν το νεκρό σώμα του ήταν να έρθει από τη Βαβυλώνα στην Αλεξάνδρεια για την ταφή (πρβλ Statius, Silvae ΙΙΙ, 2 , 118- Curtius, Αλέξανδρος Χ, 10).
Η
μόνη πειστική απόδειξη που έχει βρεθεί μέχρι στιγμής για ταρίχευση στην
προϊστορική περίοδο στην Ελλάδα ανακαλύφθηκε στον τάφο V στις
Μυκήνες. Από αυτό το εύρημα έχει μικρή αναγνώριση, και η περιγραφή
του Σλήμαν μου φαίνεται να είναι εξαιρετικά σημαντική, θα πάρω το θάρρος
αναφέροντας κατά λέξη από το βιβλίο του, τις Μυκήνες (σελ. 296 επ.). ......"Από
το τρίτο σώμα, το οποίο βρισκόταν στο βόρειο άκρο του τάφου, το στρογγυλό
πρόσωπο, με όλη τη σάρκα του, ήταν θαύμα-εξ ολοκλήρου που διατηρούνταν
κάτω από βαριά χρυσή μάσκα του... δεν υπήρχε κανένα απομεινάρι των μαλλιών, αλλά και τα δύο μάτια
ήταν πλήρως ορατά, επίσης, το στόμα, το οποίο, λόγω του μεγάλου βάρους (και
της προσωπίδας ) που είχε πιεστεί πάνω του, ήταν ορθάνοιχτο και έδειξε
τριάντα δύο όμορφα δόντια.... Η μύτη είχε εντελώς φύγει.... Το χρώμα του
σώματος έμοιαζε πολύ με εκείνο μιας αιγυπτιακής μούμιας.... Αλλά, κανείς
δεν είναι σε θέση να δώσει συμβουλές για το πώς να διατηρήσει το σώμα,
έστειλα παραγγελία για έναν ζωγράφο να πάρει τουλάχιστον μία ελαιογραφία
που γίνονται, φοβόμουν ότι το σώμα θα καταρρεύσει σε κομμάτια. Έτσι, είμαι
σε θέση να δώσει μια πιστή ομοιότητα του σώματος, όπως φάνηκε μετά από όλα
τα χρυσά στολίδια είχαν πλέον αφαιρεθεί. "....
 |
| Εικ.2 |
Η
μορφή του λοιπόν αποκαλύπτει μια μούμια που επιβιώνει σε αρχαιοελληνικό
μύθο. Η κοινοποιηθείσα κεφαλή (βλέπε εικ. 2)....Όπου η σύγκριση μπορεί να
γίνει με ένα κεφάλι αιγυπτιακής μούμιας από το " Έλιοτ Σμιθ -Αιγυπτιακές
Μούμιες" (Περιοδικό της αιγυπτιακής αρχαιολογίας, I, σ. 193, πίν. 32,
εικ. θ) (βλέπε εικ. 2), που αναφέρει ότι η μουμιοποίηση των
Μυκηνών δεν ήταν η πιο τέλεια ,αυτό
δεν είναι περίεργο όταν θυμόμαστε ότι η τέχνη δεν έχει επιτύχει ούτε είναι
στην πλήρη άνθιση της και στην Αίγυπτο, μέχρι την έναρξη του Νέου Βασιλείου
(βλ Elliot Smith, ibid., Σελ. 193).
Ο
Helbig (CF . Das Homerische Epos, σελ. 55 στ.) επιθυμεί επίσης να φέρει
αποδείξεις για την προετοιμασία του νεκρού και από το τι συμπεράνουμε με
την λέξη «ταρχύειν » που ασχολείται σε
τρία σημεία στην Ιλιάδα με τη σημασία του «να θάψει" και αργότερα η έννοια
«ταριχεύω» σήμανε "να διατηρήσει,
να στεγνώσει, να βαλσαμώσει."
 |
| Νεκροταφείο Αβδύρων Εκχυτρισμός σε αμφορέα 7ος αι π.Χ. |
Από ένα
σημείο στον Ηρόδοτο (ΙΧ, 120) βλέπουμε επίσης ότι οι αρχαίοι θεωρούσαν τα
νεκροκρέβατα των μεγάλων ηρώων, ως «τάριχοι
», μούμιες. Και το γεγονός ότι το σώμα του Έκτορα τοποθετήθηκε σε
ένα ανοικτό χώρο για αποχαιρετισμό
για εννέα ημέρες (. Ιλ. XXIV, 664), ότι
του Αχιλλέα για δεκαεπτά (. Οδ XXIV, 63), συνηγορεί επίσης υπέρ
της διαδικασίας της συντήρησης.
Όπως
επίσης την Θέτιδα που διαχειρίζεται το σώμα του Πατρόκλου για να το
διατηρήσει: αυτή έχει ρίξει
αμβροσία και νέκταρ κόκκινο από τα ρουθούνια του και θεωρεί ότι, η σάρκα
του θα μπορούσε να διατηρήσει την ίδια συνεχώς όψη (Ιλ. XIX, 38 στ.).
Όπως
ορθώς υπογράμμισε ο Helbig , αυτό δεν δίνει την εντύπωση μιας ποιητικής
φαντασίας, αλλά παραπέμπει σίγουρα σε μια πραγματική διαδικασία για τη
διατήρηση του σώματος. Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι μία από τις
έννοιες της λέξης του πίθου κατά τη διάρκεια της κλασικής περιόδου ήταν
"το βασίλειο των νεκρών, " Άδης.
Οι
συχνές, συχνά χιουμοριστικές, ιστορίες που συνδέονται με τις πίθους ή
δοχεία αποθήκευσης σε μεταγενέστερη μυθολογία δείχνουν πόσο διαδεδομένη ήταν
η ιδέα αυτή σε κάποια περίοδο (πρβλ Griippe, Griechische Mythologie,
σ. 8 1 6).
Είναι σκόπιμο, στο πλαίσιο αυτό, να θυμίσουμε την ονομασία της πρώτης ημέρας της εορτής των Ανθεστηρίων στην Αθήνα, η οποία ήταν γνωστή ως η Πιθοίγια, δηλαδή, το άνοιγμα του Πίθου.
Είναι σκόπιμο, στο πλαίσιο αυτό, να θυμίσουμε την ονομασία της πρώτης ημέρας της εορτής των Ανθεστηρίων στην Αθήνα, η οποία ήταν γνωστή ως η Πιθοίγια, δηλαδή, το άνοιγμα του Πίθου.
Τα
Ανθεστήρια αποτελούν το συνδετικό κρίκο μεταξύ της λατρείας του Διονύσου
και την λατρεία των νεκρών. Πιστεύεται ότι η Πιθοίγια περιορίστηκε
στη λατρεία του Διονύσου, και ότι οι εορτές την τρίτη ημέρα, οι Χύτραι ,
αναφέρεται μόνο στους νεκρούς.(Σ.Σ. τα μνημόσυνα, τα
οποία τελούσαν την Τρίτη ημέρα των Ανθεστηρίων, προσέφεραν μέσα σε πήλινες
χύτρες ψημένους καρπούς στον χθόνιο Ερμή. Έτσι ονόμαζαν την Τρίτη ημέρα Χύτραι.)
Η
συνήθης θεωρία για την Πιθοίγια θεωρεί ότι αυτή η ημέρα είναι
τόσο ονομαστή εξ αιτίας του νέου οίνου
, στη συνέχεια, το πρώτο άνοιγμα και για πρώτη φορά θα βρεθούν μεθυσμένοι
οι πότες με την νέα σοδειά (βλέπε Deubner, AttischeFeste, σ. 94). Είμαι εγώ
της άποψης ότι πίσω από την Πιθοίγια βρίσκεται εκεί αρχικά κάτι με
διαφορετικό χαρακτήρα, δηλαδή, το «άνοιγμα τάφου," η ανάκληση των
ψυχών από το βασίλειο των νεκρών.
Η δε
εορτή έκλεινε, όπως είναι γνωστό, με την
κραυγή: Θύραζε Κήρες ουκ ετ” Ανθεστήρια».......«Έξω , ψυχές εσείς από αυτό! δεν είναι πλέον τα Ανθεστήρια ».. Δεν
μπορώ, ωστόσο, να αρνηθώ ότι η γιορτή στην κλασική της μορφή έλαβε ένα
είδος σημασίας από τη σύνδεσή της με τον Διόνυσο και την λατρεία του .
ΠΕΡΙ ΑΝΘΕΣΤΗΡΊΩΝ
Τα Ανθεστήρια διαρκούν τρείς ημέρες, με ξεχωριστό τελετουργικό όνομα η καθεμία, βάση των διαφορετικών δοχείων τα οποία χρησιμοποιούνται στις τελετές, ήτοι Πιθοίγια, Χόαι και Χύτροι.
Πιστεύεται ότι τα Ανθεστήρια
ήταν αρχικά μια γιορτή των νεκρών που, συν τω χρόνω, επικαλύφθηκε με τη Γιορτή
του Κρασιού του Διονύσου, αλλά διατήρησε στοιχεία και των δύο. Αυτό δεν
είναι τόσο παράξενο όσο και αν ακούγεται έτσι , η διττή φύση ορισμένων από τα
τελετουργικά ταιριάζει πολύ και δεν είναι ασυνήθιστο για μια «Ημέρα των Νεκρών»
για να είναι γιορτινή. .
"... Τα Ανθεστήρια, τελετές ελληνικής
καταγωγής που οι τρεις αυτές ημέρες ήταν αφιερωμένες στον Διόνυσο: τα βαρέλια
των νέων οίνων που άνοιγαν και ήταν αφιερωμένα στα μεθύσια, τα ξεφαντώματα, και
η εορτή τελείωνε με τους δραματικούς
αγώνες που πραγματοποιούντο την ημέρα των χυτρών. Κατά την αρχαϊκή περίοδο,
ωστόσο, αυτό μπορεί να ήταν μια γιορτή όλων των ψυχών, στην οποία οι πίθοι ήταν τάφος και οι χοές σηματοδότησαν την
έκχυση σε σπονδές για τις ψυχές των νεκρών, ο οποίος, αφού γιόρτασε, τους
προσκεκλημένους πρέπει να αναχωρήσει την τρίτη ημέρα μέσα από τις φυσικές, χθόνιες
σπηλιές της γης ". ( Προλεγόμενα στη
Μελέτη της Ελληνικής Θρησκείας, - Jane Harrison, p43-44)
Η τρίτη ημέρα των
Ανθεστηρίων ονομαζόταν Χύτρων . Στην γιορτή παρασκευάζονται πολλά είδη τροφίμων που μαγειρεύονται μαζί σε
μια γάστρα μέχρι να μαλακώσουν και να γλυκαθούν με μέλι .Μερικοί μελετητές πιστεύουν ότι στη γιορτή
ήταν τα τρόφιμα αυτά ανέγγιχτα από τους ανθρώπους και είχαν παρασκευαστεί αποκλειστικά ως σπονδές, αλλά είναι πλέον γενικά
αποδεκτό ότι το φαγητό αυτό καταναλώνεται
από όλους, εκτός από τους ιερείς, των οποίων η μερίδα τους δεν προσφέρεται στο
Διόνυσο ή στους θεούς του Ολύμπου, αλλά και στον Ερμή. "Ο Ερμής είναι
ο μεσολαβητής μεταξύ αυτού του κόσμου και του επόμενη, ο θεός Διόνυσος που μεταφέρει το άρμα
και τον φέρνει πίσω." (Burkert p239)
ΔΕΙΤΕ
Ανθεστήρια στην αρχαία Αθήνα
Οι εορτές των Ελλήνων στην αρχαιότητα
Ο Διονυσιακός λατρευτικός κύκλος και οι ψυχές
Υπενθυμίζεται επίσης, μεταξύ άλλων, η περίπτωση του Ευρυσθέα, ο οποίος κρύφτηκε σε ένα μεγάλο πίθο δοχείο, όταν ο Ηρακλής πλησίασε με τον κάπρο Ερυμάνθου και μπορεί να μεταφραστεί σε κοινή ομιλία, ότι είχε ... "θανάσιμο φόβο," αλλά και του Άρη, ο οποίος ήταν φυλακισμένος σε μια δεξαμενή-πίθο .
Οι εορτές των Ελλήνων στην αρχαιότητα
Ο Διονυσιακός λατρευτικός κύκλος και οι ψυχές
Υπενθυμίζεται επίσης, μεταξύ άλλων, η περίπτωση του Ευρυσθέα, ο οποίος κρύφτηκε σε ένα μεγάλο πίθο δοχείο, όταν ο Ηρακλής πλησίασε με τον κάπρο Ερυμάνθου και μπορεί να μεταφραστεί σε κοινή ομιλία, ότι είχε ... "θανάσιμο φόβο," αλλά και του Άρη, ο οποίος ήταν φυλακισμένος σε μια δεξαμενή-πίθο .
 |
| Ο Ευρυσθέας ανέθεσε στον Ηρακλή να πιάσει τον κάπρο και να τον φέρει ζωντανό στο Άργος, βέβαιος ότι ο Ηρακλής δεν θα μπορούσε να τα καταφέρει. Ο ήρωας όμως πέτυχε με τέχνασμα να κυνηγήσει και να οδηγήσει το ζώο σε βαθύ χιόνι και να το παγιδέψει με δίχτυ. Πήρε στους ώμους το ζωντανό γουρούνι και το μετέφερε στις Μυκήνες. Όταν αντίκρισε ο Ευρυσθέας τον Ηρακλή φορτωμένο με το κάπρο κρύφτηκε σε ένα μεγάλο πιθάρι |
Ο
Δανός λόγιος Blinkenberg σε μια ενδιαφέρουσα μελέτη, "Hades Munding" (Danske Videnskabernes Selskab,
1919, ΙΙ, 5), έχει ασχοληθεί με κάποιο μέρος του αποδεικτικού υλικού μας και
ιδιαίτερα με μία παράσταση σε έναν αττικό λήκυθο, τώρα βρίσκεται στην
Ιένα, στην οποία ο Ερμής ψυχοπομπός μπορεί να φανεί να στέκεται δίπλα στο
στόμα ενός μεγάλου δοχείου αποθήκευσης ,έναν πίθο που το μεγαλύτερο μέρος
του οποίου είναι θαμμένο στην γη (εικ. 3).
 |
Εικ 3- Αγγειογραφία από λήκυθο στο Μουσείο του Πανεπιστημίου της Ιένας
δείχνει ψυχές στην προκειμένη περίπτωση οι ψυχές των νεκρών, να πετούν ξεφεύγοντας
από τον τάφο πίθο και επιστροφή της μιας ψυχής στον τάφο πίθο υπό την εντολή
του ψυχοπομπού θεού Ερμή
|
Ο
Ερμής κατευθύνει τέσσερις ψυχές, φτερωτά είδωλα, από αυτά, δύο είναι
ήδη ψηλά πάνω από το στόμα του πίθου, το ένα απλά πετά να φύγει από μέσα μέχρι και το τελευταίο που προφανώς να
γυρίζει πίσω από τον Ερμή και εκεί θα να
δούμε να φέρει το κεφάλι προς τα
κάτω μέσα στον τάφο πίθο . Οι
αναφορές που αναφέρονται παραπάνω μπορεί να αρκεί για να δείξει ότι ο μύθος του
Γλαύκου είναι απόλυτα δικαιολογημένος και σε συμφωνία μάλιστα με τον
Preller ότι οι εκφράσεις "να πέσει σε ένα πιθάρι» και «να πεθάνει» είναι
συνώνυμες.
Το
επόμενο χαρακτηριστικό του μύθου με την αξίωση να έχει την ιδιαίτερη προσοχή
μας είναι η ενδιαφέρουσα περιγραφή της αγελάδας ή μοσχαριού , σύμφωνα
με τον Υγίνο ,που είχε τη δύναμη να αλλάξει το χρώμα του καθημερινά.
Η
λύση του γρίφου που υποβάλλονται οι μάντεις και άλλοι ,για αυτό που ζει
αλλάζοντας χρώματα, δύσκολα μπορεί να είναι οποιασδήποτε σημασίας
στο γενικό θεώρημα του μύθου. Αλλά ας έχουμε κατά νου το ζώο ,εδώ
θα έχουμε την ευκαιρία να επιστρέψουμε
αργότερα. Μια άλλη λεπτομέρεια, όμως, η οποία απαιτεί την προσοχή μας
είναι η μουριά, ή όπως φαίνεται στον Απολλόδωρο, η βάτος, η οποία
προφανώς είναι συνδεδεμένη με το μύθο .
Η
κουκουβάγια που καθόταν κοντά στο κελάρι του κρασιού και κυνήγησε μακριά τις μέλισσες από το
πιθάρι που περιείχε μέλι, και στο οποίο ο Γλαύκος είχε πεθάνει, πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη.
 |
| Ιερό κορυφής ;... Από κόσμημα στις Μυκήνες με κέρατα καθοσιώσεως επιστεγασμένο περιμετρικά και με πτηνά ,όλα στοιχεία Μινωϊκά καθιερωμένα στους Μυκηναίους, διότι τα δέχθηκαν αυτούσια ως ομόαιμοι |
Μας
θυμίζει την επιφοίτηση της θεότητας με τη μορφή ενός πουλιού κατά τους
προϊστορικούς χρόνους Αιλιανός
(Nat. Anim, V, 2- "De Natura Animalium" («Περὶ
ζῴων
ἰδιότητος»)
αναφέρεται ότι ο αετός που ήρθε πετώντας από πάνω από τα νερά και
εγκαταστάθηκαν στις ακτές έδειξε πρώτα στον Πολύιδο ότι το αγόρι δεν πνίγηκε, αλλά είχε
πεθάνει στη γη.
Στο
περιστατικό το σχετιζόμενο με το ότι ο
Πολύιδος κλείστηκε με το σώμα του νεκρού παιδιού σε ένα μνημείο, ή,
σύμφωνα με τον Τζέτζη (Σχόλια), σε ένα οίκημα, να ζωντανεύει το
πτώμα, μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι έχουμε να κάνουμε με κάποια
μορφή σοβαρής ταφικής κατασκευής. (Δες την αρχική εικόνα συγκριτικά )
Μπαίνει
κανείς στον πειρασμό στο πλαίσιο αυτό, να εξετάσει μαζί με τον Kirchner
στο άρθρο του για την περίπτωση του Γλαύκου (στο Pauly-Wissowa, Real Encyclopadie, VII, 1415 σελ.) Ένας τάφος κυψέλη ή
παρόμοιoς ταφικός θάλαμος ή θολωτός τάφος του τύπου που συναντάμε στην Κρήτη κατά τη διάρκεια της
Μινωικής περιόδου, για παράδειγμα, ο Τάφος στα Ισόπατα .
 |
Ο βασιλικός
τάφος στα Ισόπατα .Κάτοψη
|
Μια
πλήρης παραλληλία με το φίδι και το φυτό που δίνει ζωή είναι κάτι που
βρίσκεται στον Πλίνιο (Hist. Nat. XXV, 14) και στον Νόννο (XXV, 451
στ.). Και οι δύο αναφέρουν ότι στη Λυδία υπήρχε κάποτε βρεθεί ένα φίδι του
οποίου η μητέρα είχε επανέλθει στην ζωή με τη βοήθεια ενός φυτού, και ότι
αργότερα το ίδιο φυτό χρησιμοποιήθηκε για να αναζωογονήσει τον εθνικό
ήρωα, Τήλο, ο οποίος είχε σκοτωθεί από ένα φίδι. Ο Τήλος
εκπροσωπείται σε ένα νόμισμα από τις Σάρδεις όπου οδηγεί του Τριπτόλεμου το άρμα με φίδια και με στάχυα
στη γη κάτω από αυτόν.
Πως αναστήθηκε ο αδελφός της Μορίας
Τύλος
ΛΕΝΕ πως η Μορία είναι μια
γυναίκα από τη Λυδία, ηρωίδα μιας θαυμαστής περιπέτειας, που θυμίζει την
ανάσταση (1) του Γλαύκου, του γιου του Μίνωα (2). Μια μέρα που ο αδελφός της
Τύλος περπατούσε στις όχθες του Έρμου άγγιξε από απροσεξία ένα φίδι. Το ζώο τον
τσίμπησε στο πρόσωπο και εκείνος πέθανε αμέσως.
Η Μορία, που είδε από
μακριά την τρομερή μοίρα του αδελφού της, κάλεσε σε βοήθεια τον Δαμασήνα*, ένα
Γίγαντα, γιο της Γαίας.
Ο Δαμασήν άρπαξε ένα δέντρο, το ξερίζωσε μεμιάς και συνέτριψε το φίδι.( Δαμασήνας (Δαμασήν-νος). Γίγας της Μαιονίας, που κάποιοι άλλοι ερευνητές ισχυρίζονται ότι τον γέννησε η Γημόνη και τον ανέθρεψε η Έρις. Μόλις γεννήθηκε τον εξόπλισε η Ειλείθυια. Κι όχι μόνο!..
Μια παραλλαγή αυτού του μύθου λέει ότι η Αθηναία νύμφη Μορία τον παρακάλεσε να σκοτώσει τον δράκοντα Τύλο, που είχε εξοντώσει τον αδελφό της!..)
Ο Δαμασήν άρπαξε ένα δέντρο, το ξερίζωσε μεμιάς και συνέτριψε το φίδι.( Δαμασήνας (Δαμασήν-νος). Γίγας της Μαιονίας, που κάποιοι άλλοι ερευνητές ισχυρίζονται ότι τον γέννησε η Γημόνη και τον ανέθρεψε η Έρις. Μόλις γεννήθηκε τον εξόπλισε η Ειλείθυια. Κι όχι μόνο!..
Μια παραλλαγή αυτού του μύθου λέει ότι η Αθηναία νύμφη Μορία τον παρακάλεσε να σκοτώσει τον δράκοντα Τύλο, που είχε εξοντώσει τον αδελφό της!..)
Τότε είδαν το θηλυκό του
τέρατος να ορμάει προς ένα γειτονικό δάσος και να φέρνει στο στόμα του ένα
χόρτο, που το έβαλε στα ρουθούνια του πτώματος. Αμέσως το φίδι ξαναζωντάνεψε
και, μόλις ξαναβρήκε τη ζωή, έφυγε!
Η Μορία διδάχτηκε από το
παράδειγμα του φιδιού, πήρε το χόρτο (Το χόρτο αυτό ίσως το έλεγαν βάλλις) από κάτω και με το
μέσο αυτό ξανάφερε στη ζωή τον Τύλο (Νόνν., Αιον. 25. 451 κ.ε. Πρβ. Πλίν., Φυσ.
Iστ. 25, 14.), ο οποίος δι' αυτού του τρόπου αναστήθηκε από το
θάνατο!..
Αυτό
το υπέροχο φυτό, Διός ανθός
ονομάζεται (μπ)βαλής ή (μπ)βαλλής
από τον Πλίνιο (βλέπε επίσης Ετυμολογικόν Magnum, 186 σελ.,
34). Περαιτέρω λεπτομέρειες περιέχονται στο Jahn, Berichfe der
Sachsischen Gesellschaft der Wissenschaften, 1851, σ. 0.133.
Το
φίδι που δίνει ζωή επίσης το βρίσκουμε
και στην καθαρή λαϊκή παράδοση
και στα έπη παραδείγματα μπορούν να
βρεθούν στο Grimm, Kinder und Hausmarchen, Νο 16, και στον Frazer,
Απολλόδωρος (στην Κλασική Βιβλιοθήκη Loeb), App. VII, σελ. 363
κ.ε..
Είναι
επίσης αναμφισβήτητο ότι η αρχική εξήγηση της εν λόγω έννοιας που
-επενδύονται στους μύθους αναφέρεται
απλώς στον ξαφνικό θάνατο της βλάστησης και την αναβίωσή της.
Φαίνεται
να νιώθω πολύ πιθανό ότι το φίδι πρέπει να θεωρείται εδώ ως το
σύμβολο τόσο για την καταστροφική του έννοια αλλά και για τη ζωή που φέρνει ίσως
με τις δυνάμεις του νερού;.... Έχουμε τα γνωστά με τους δράκους σε βάλτο,
ή Ύδρα στην Λέρνη και τα παρόμοια.
 |
| Η θεά των φιδιών Μινωική περίοδος |
Η παραλληλία
Τήλος-Τριπτόλεμος αξίζει να την έχουμε
κατά νου.
Σύμφωνα
με τον Απολλόδωρο, ο Πολύιδος αναγκάστηκε να διδάξει τη μαγεία της τέχνης
του πώς αναβίωσε ο Γλαύκος, αλλά μόλις και κατά την αναχώρηση διέταξε τον Γλαύκο να φτύνουν
στο στόμα του και έτσι να στερηθεί την νεοαποκτηθέντα θεία δύναμή του.
Ένα
παράλληλο προς αυτό το επεισόδιο μπορεί να βρεθεί σε στον Servius «Scholia
στην Αινειάδα (II, 247), όπου η μαγεία της τέχνης της Κασσάνδρας είναι
στραμμένη προς το κακό ,τελειώνει δε όταν ο Απόλλωνας φτύνει στο στόμα
της. Αυτό είναι επίσης ένα γνωστό μοτίβο στα λαϊκά έπη (πρβλ Grimm,
Deutsche Märchen, 1056, και Jahn, Berichte der Sachsischen
Gesellschaft, 1855, P- 85) -
Η σημασία αυτού του επεισοδίου στον μύθο με
τον Γλαύκο είναι σαφής: η δαιμονική δύναμη που έλαβε ο Γλαύκος
αναχωρεί από αυτόν και επιστρέφει στο Πολύιδο όταν φτύνει στο στόμα του
τελευταίου.
Σύμφωνα
με Preller, ο μύθος του Γλαύκου βασίζεται σε ένα έπος αρχαίου μάντη, καθώς
και στο αλληγορικό περιεχόμενο του απεικονίζει τον θρίαμβο της τέχνης του
μάντη σε όλες τις τρεις λειτουργίες του: η επίλυση γρίφων, η προφητεία για
το μέλλον από το πέρασμα των πουλιών, και η γνώση των θεραπειών. Κατά
την άποψή του, το οποίο είναι χαρακτηριστικό της εποχής του, ο Γλαύκος
θεωρείται ως "vermutlich ein Bild des Morgensterns" ...ίσως μια εικόνα του
Αυγερινού.. (Griechische Mytho- 475 / <*>, 3η έκδ., ΙΙ, σ.).
Ο Γλαύκος από την Ανθηδόνα, " πόλη των λουλουδιών ή των βοτάνων" , μια μικρή πόλη στη βόρεια ακτή της Βοιωτίας, είναι μια χαρακτηριστική μινωική-μυκηναϊκή δημιουργία, ένα σύνθετο καταστάσεων που αφορούν, άνθρωπο και ψάρι, ή τον άνθρωπο και το φίδι, και δημιουργείται εκεί μια ειδική θεότητα της θάλασσας, η Πότνια είναι βοιωτική πόλη στο εσωτερικό της περιοχής , όπου σχετίζεται ιδιαίτερα με τα άλογα.
Ωστόσο, έχουμε μόλις και μετά βίας το δικαίωμα να δούμε
μόνο αυτόν το θρύλο, εκτός από τους άλλους, στους οποίους
παρουσιάζεται επίσης μια μορφή του Γλαύκου. Ας δούμε όμως και αυτούς τους
άλλους
Όπως και πολλοί άλλοι ελληνικοί μύθοι και θρύλοι, ο αρχικός μύθος με τον Γλαύκο έχει αναμιχθεί, σε μεταγενέστερους χρόνους ,με κίνητρα που λαμβάνονται από το καθαρό λαϊκό έπος.
Όπως και πολλοί άλλοι ελληνικοί μύθοι και θρύλοι, ο αρχικός μύθος με τον Γλαύκο έχει αναμιχθεί, σε μεταγενέστερους χρόνους ,με κίνητρα που λαμβάνονται από το καθαρό λαϊκό έπος.
Μερικές φορές ,το μείγμα με άλλο υλικό, είναι τόσο
ισχυρό και αυτό ισχύει ειδικά για το μύθο του Γλαύκου στη Βοιωτία όπου κάποιος
μπαίνει στον πειρασμό να διακρίνει διάφορες μορφές του Γλαύκου. Για
μένα, αυτό φαίνεται ως σύνδεση και ισχυρή πιστοποίηση που αποκαλύπτεται σε
ορισμένες λεπτομέρειες.
( Για τη βιβλιογραφία σχετικά με τη σημασία και
τη σπουδαιότητα στο μαγικό
σάλιο και στο σβήσιμο της μνήμης , πρβλ Gruppe, Griechische Mythologie, σ. 887 - C. deMensignac, Recherche * ethnographiques
sur
la
salive
et
le
crachat,
Μπορντό, 1892. ),
Ο Γλαύκος από την Ανθηδόνα, " πόλη των λουλουδιών ή των βοτάνων" , μια μικρή πόλη στη βόρεια ακτή της Βοιωτίας, είναι μια χαρακτηριστική μινωική-μυκηναϊκή δημιουργία, ένα σύνθετο καταστάσεων που αφορούν, άνθρωπο και ψάρι, ή τον άνθρωπο και το φίδι, και δημιουργείται εκεί μια ειδική θεότητα της θάλασσας, η Πότνια είναι βοιωτική πόλη στο εσωτερικό της περιοχής , όπου σχετίζεται ιδιαίτερα με τα άλογα.
Στην Ανθηδόνα ο μύθος
του Γλαύκου συνδέεται αιτιολογικά με το όνομα της πόλης, και έχει
σχέση με ένα βότανο που φύτρωσε μια φορά εκεί και εάν το φάει κάποιος , δίνει
αθανασία. Ο Γλαύκος παρατίθεται ως γιος του Ποσειδώνα ή του Κοπέα (Kopeus),
ομώνυμο με τη λίμνη της Κωπαΐδας.
[Υπάρχει
ο ισχυρισμός ότι η Σκύλλα ήταν πανέμορφη
Ναϊάδα την οποία ερωτεύθηκε ο Ποσειδών ή ο Γλαύκος,(Σύμπτωση ; ) αλλά η
Αμφιτρίτη ή η Κίρκη αντίστοιχα την μεταμόρφωσε σε τέρας, δηλητηριάζοντας το
νερό στο οποίο έκανε μπάνιο. (Maurus Servius Honoratus)]
Λέει ο μύθος ότι
ο Γλαύκος ήταν ένας ψαράς από την Ανθηδόνα που είδε κάποτε τα ψάρια που
ρίχτηκαν επάνω στην παραλία ,παρά θίν αλός , επανήλθαν ξανά ζωή μέσα από το άγγιγμα ενός φυτού.
Είχε δοκιμάσει κατόπιν το φυτό και μια εκδοχή
λέει, ότι τρελάθηκε , ή μια άλλη ότι , μετατράπηκε σε θεό της
θάλασσας και πήδησε μέσα σε αυτή ή, όπως μία τρίτη, λέει, έγινε αθάνατος, αλλά
γέρασε και ως εκ τούτου, πήδησε στη θάλασσα και ότι ταυτίζεται πολλές φορές με τον "Αλιός
γέροντα " ,« ο γέρος της θάλασσας.
"Το θαυμάσιο φυτό είναι αναμφισβήτητα είναι
το ίδιο που φυτρώνει μόνο στα Μακάρια νησιά και είναι εκείνο με το
οποίο ο Ήλιος τρέφει τα άλογα του, ήταν τα θεία λιβάδια σπαρμένα από τον
Κρόνο και έχει δοθεί στην Ανθηδόνα σαν
ειδική χάρη των θεών .
Εδώ το φυτό που εμφανίζεται στον αρχικό μύθο διαδραματίζει
πρωταγωνιστικό ρόλο, το αποτέλεσμα είναι να αναπτυχθεί ,στον μύθο , κατά
συνέπεια και ο ...Γλαύκος », το «γκρι-μπλε» που ταυτίζεται με την ήσυχη γκρι-μπλε της
θάλασσα πριν από μια καταιγίδα και στη συνέχεια αυτός γίνεται μάντης και ταύτιση της σοφίας είναι αυτό της ηλικίας όπου
γίνεται "ο γέρος της θάλασσας."
Η λατρεία του Γλαύκου είναι γνωστή από την Ανθηδόνα και
από την Ποτνία, στη Δήλο, στο
Γύθειο, στην Κόρινθο, και μεταξύ των Ιβήρων. Μπορούμε να ανιχνεύσουμε μια
σύνδεση στην λατρεία με την Αριάδνη στη Νάξο από τον Ευάνθη (Αθήναιος,
VII, 296 c),... [ Στην ελληνική μυθολογία ο Ευάνθης ήταν
αρχικώς μία αυτοτελής θεότητα, η οποία αργότερα ταυτίσθηκε με τον Διόνυσο, τόσο
λατρευτικά όσο και γενεαλογικά. Σύμφωνα με παλαιότερες παραδόσεις, ο Ευάνθης
ήταν γιος του Διονύσου και της Αριάδνης, αδελφός του Οινοπίωνα, του Θόαντα και
άλλων. Σε άλλη παράδοση, ήταν γιος του Οινοπίωνα και ταξίδεψε μαζί με τον
πατέρα του από τη Χίο στην Κρήτη. Στην Οδύσσεια (ι 197) ο Ευάνθης μνημονεύεται
ως πατέρας του Μάρωνα. Ο Διόδωρος Σικελιώτης γράφει (Ε 79, 2) ότι ήταν αρχηγός
των στρατευμάτων του Ραδαμάνθυος. Κάποιες πηγές αναφέρουν τον Ευάνθη ως επώνυμο
(δηλαδή που έδωσε το όνομά του) της λοκρικής πόλεως Ευανθείας και της
Ευανθίδος, δήμου της Αλεξανδρείας-Emmy Patsi-Garin:
«Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας», εκδ. οίκος Χάρη Πάτση, Αθήνα 1969]
και σύμφωνα με Theolytos (ibid ., 296 α) Συνελήφθη αιχμάλωτος στην
κατοικία του από τον Διόνυσο όπου δέσμευσε τα αμπέλια του .
Ο Γλαύκος (οι «μυκηναίοι» αποκαλούσαν το όνομα ... ka-ra-u-ko =
Γλάυκος,) στην Πότνια (πόλη της αρχαίας Βοιωτίας, αλλ. Ποτνιαί ) είναι, σύμφωνα με
το Κορινθιακό έπος, ο γιος του Σίσυφου, βασιλιά της Κορίνθου, του ιδρυτή των
Ισθμίων αγώνων και ο πατέρας του
Βελλεροφόντη.
 |
| Ευριπίδης |
Στους αθλητικούς αγώνες της τελετής
του Πελία και στην απόσταση μεταξύ των Πλαταιών και της Θήβας τα άλογα από την
Πότνια αφήνιασαν και κατέσχισαν τον
Γλάυκο .
Η αιτία της μανίας των αλόγων ποικιλοτρόπως εξηγείτε
: ότι είτε έτρωγαν μια ειδική τροφή ή έπιναν από μια ιερή πηγή, ή
εμποδίστηκαν από τον Γλαύκο στο ζευγάρωμα και έτσι προκάλεσε την Αφροδίτη που
οργίστηκε , ή δεν μπόρεσαν να προμηθευτούν τις συνήθεις ζωοτροφές
τους ,από ανθρώπινη σάρκα. Αυτό το έπος έχει έρθει σίγουρα στην
Κόρινθο από τη Βοιωτία, όπου είχε το ξεκίνημά της, από την Ανθηδόνα και τα άλογα από την Πότνα (Potniai).
Αργότερα, ο Γλαύκος μεταφέρθηκε στη Μικρά Ασία,
όπου μέσω του γιου του Βελλεροφόντη γίνεται ο πρόγονος της Λυκίας ευγενών
οικογενειών και ζει και πάλι με τον εγγονό του και τον δισέγγονο του με το
ίδιο όνομα. Ο τελευταίος, μαζί με
το Σαρπηδόνα, ήταν ο ηγέτης της Λυκίας σύμμαχος των Τρώων.
Ο δικό μας Γλαύκος ήταν γιος του Μίνωα και ως εκ
τούτου, είχε την καταγωγή του στην Κρήτη, ενώ ο Γλαύκος από την Ανθηδόνα
ήταν, σύμφωνα με μια εκδοχή, ήταν ο γιος του Κοπέα Kopeus και για το λόγο αυτό συνδέεται με
το κέντρο της Μινωικής ισχύος στην ηπειρωτική χώρα, στη Βοιωτία.
Γίνεται έτσι σαφές γιατί αργότερα συνδέεται με την
Κρητική Αριάδνη, και εμείς επίσης μπορούμε να καταλάβουμε γιατί έναν Γλαύκου εμφανίζεται στο πλευρό
του αδελφού του Μίνωα Σαρπηδών στη Λυκία, αφού σύμφωνα με τον Ηρόδοτο
(1, 173) οι Λύκιοι ήταν εισβολείς από την Κρήτη, καθώς και το φίδι που δίνει ζωή-υπάρχει στα γεγονότα που συμβαίνουν στη
Λυδία,.
 |
| Σφραγιδόλιθος ,μινωική περίοδος με ιέρεια σε σπονδή με κέρατα καθοσιώσεως και ιερά φυτά μέσα σε αυτά |
Με αυτές τις συνιστώσες του μύθου του Γλαύκου στο μυαλό
μας, μπορεί τώρα να βγει σαν συμπέρασμα
ότι το νεκρό αγόρι που ήταν στο τάφο
και θρήνησαν και επανήλθε αργότερα στη
ζωή, το δέντρο, το ζωοποιό φυτό, το φίδι, και ούτω καθεξής, μας φαίνεται
αναμφισβήτητα σαν διαφορετικά στοιχεία που προέρχονται από μια αρχαία «Θρησκεία Βλάστησης».
 |
| Το δακτυλίδι του «Μίνωα» Η ένθρονη γυναίκα στα δεξιά κάθεται σε ένα ιερό το οποίο, έχει κέρατα καθοσιώσεως , μια γενική εντύπωση της άγριας φύσης παρουσιάζεται από τα δέντρα και τα φυτά όπως και πέτρες ,βράχια που γεμίζουν το γραφικό περιβάλλον. 1450-1400 π.Χ.. Αρχ. Μουσείο Ηρακλείου |
Για το ίδιο το γεγονός ότι ο Γλαύκος ήταν γιος του
Μίνωα, ότι μια αγελάδα ή ένα μοσχάρι λαμβάνει μέρος στην ιστορία, και ότι
ο Γλαύκος ο ίδιος ήταν στενά συνδεδεμένος με την Αριάδνη, θα πρέπει να
αναφέρουμε εδώ ότι ο μύθος πρέπει να θεωρηθεί μαζί με τα αποδεικτικά στοιχεία
τα οποία έχουμε στη διάθεσή μας σχετικά με τη μινωική θρησκεία. Αυτά
είναι, να είστε σίγουροι, όπως αναφέρθηκε νωρίτερα στην έρευνα, οι
αναπαραστάσεις μας
 |
| Σφραγιστικό μυκηναϊκό δακτυλίδι |
Αλλά αρκετές από αυτές τις αναπαραστάσεις
φαίνεται μένα να είναι με τη μορφή της εικονογραμμάτων, εικόνες, δηλαδή,
να διαβάσει κάποιος και να μεταφράσει υπό την προϋπόθεση, βεβαίως, έχουμε
μια ορισμένη γνώση του υλικού.
Μια ερμηνεία του υλικού αυτού, μας παρέχεται από τα
Μινωικά-Μυκηναϊκά χρυσά σφραγιστικά δαχτυλίδια, είναι απολύτως απαραίτητο
για οποιαδήποτε γνώση των θρησκευτικών ιδεών εκείνης της περιόδου.
ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
ΜΕ ΠΗΓΕΣ ΑΠΟ:
- Axel Waldemar Persson (1, Ιουνίου, 1888 - 7η Μαΐου του 1951) - Σουηδός αρχαιολόγος. ΑΠΟ ΤΟ -The Religion of Greece in Prehistoric Times, Τόμος 17
- Παυσ. 2.27.4
- Αρχείο ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝΑ
- http://www.giannena-e.gr/
- www.greek-language.gr
- Emmy Patsi-Garin: Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας, εκδ. οίκος «Χάρη Πάτση», Αθήνα 1969, σελ. 278
- www.archaiologia.gr
- www.sakketosaggelos.gr
Γλαύκος ο Ανθηδόνιος
Γλαύκος ο Ανθηδόνιος
Ο Γλαύκος ο Ανθηδόνιος ήταν θαλάσσιος δαίμονας, η
προσωποποίηση του γαλάζιου κύματος που αντανακλά το γλαυκό χρώμα του ουρανού,
γνωστός και ως «Γλαύκος ο Πόντιος» ή «ο Θαλάσσιος». Αργότερα έγινε η
προσωποποίηση του όλου θαλάσσιου βίου. Ο αρχικός του μύθος ξεκινά από την
Ανθηδόνα, μικρό λιμάνι στη Βοιωτία, από όπου και η επωνυμία. Ο Γλαύκος ήταν
γιος του ιδρυτή της Ανθηδόνας και της Αλκυόνης. Αργότερα, ο μύθος του διαδόθηκε
σε όλες τις Κυκλάδες και γενικά στις ακτές, με τη μορφή κυρίως λαϊκών
παραδόσεων.
Κατά τον Παυσανία ο Γλαύκος ήταν φτωχός ψαράς που όταν
γέρασε γκρεμίστηκε από κάποιο βράχο της πατρίδας του («Γλαύκου Πήδημα») για να
πεθάνει, αλλά αντί για θάνατο βρήκε την αθανασία τρώγοντας ένα μαγικό βότανο
που μπορούσε να ξαναζωντανεύει τα ψάρια. Οι θαλάσσιες θεότητες τον απάλλαξαν
από κάθε θνητό στοιχείο και τον μεταμόρφωσαν: οι ώμοι του πλάτυναν, απέκτησε
ουρά ψαριού και πράσινα γένεια. Ο Γλαύκος ήταν όμως δυστυχισμένος με την
αθανασία του αυτή, καταδικασμένος να περιπλανάται συνεχώς από τη μία παραλία
στην άλλη. Απέκτησε συνεκδοχικά και το «προνόμιο» να προλέγει τη δυστυχία.
Σύμφωνα με άλλο μύθο, ο Γλαύκος ήταν γιος του Ποσειδώνα
και της Ναΐδας, ή της Ευβοίας και του Πολύβου (γιου του Ερμή). Εμφανιζόταν
στους ναυτικούς ως μελαγχολικός γέρος, με σώμα αδύνατο και γεμάτο κοχύλια και
φύκια, κλαίγοντας για την αθανασία του. Τους προειδοποιούσε όταν επρόκειτο να
φυσήξουν δυνατοί άνεμοι με θορυβώδεις χρησμούς. Επιπλέον μύθοι μιλούν και για
τους έρωτες του Γλαύκου, που αύξησαν τη δυστυχία του. Αγάπησε τη Σκύλλα, η
οποία ανταποκρίθηκε στον έρωτά του. Η Κίρκη όμως, ζηλεύοντας την ευτυχία τους,
δηλητηρίασε το λουτρό της Σκύλλας, και αυτή μεταμορφώθηκε σε τέρας. Ο έρωτας
όμως του Γλαύκου διατηρήθηκε και μετά τη μεταμόρφωση αυτή. Ο έρωτας του Γλαύκου
προς την Αριάδνη ήταν επίσης άτυχος. Η Αριάδνη έγινε σύζυγος του Διονύσου, και
ο Γλαύκος προσκολλήθηκε στον θίασό του.
Ως θαλάσσιος δαίμονας, ο Γλαύκος γίνεται σύντροφος του
Νηρέα, των Νηρηίδων, του Ποσειδώνα, της Αμφιτρίτης και άλλων θαλασσινών
θεοτήτων. Μεταμορφώνεται και σε γυναίκα, τη Γλαύκη, που βγάζοντας από τα κύματα
το άσπρο της κεφάλι τρομάζει τους ναύτες, ή σε Σειρήνα που κρατά στα χέρια της
δύο νεαρούς.
Κατά μία παράδοση, ο Γλαύκος παρουσιάσθηκε στον Μενέλαο
όταν αυτός περνούσε το ακρωτήριο Μαλέας επιστρέφοντας από την Τροία. Λεγόταν επίσης
ότι ο Γλαύκος βοήθησε τους Αργοναύτες στην εκστρατεία τους, και μάλιστα
πολέμησε μαζί τους ενάντια στους Τυρρηνούς κυβερνώντας την «Αργώ» και ήταν ο
μόνος που δεν τραυματίσθηκε σε εκείνη τη μάχη. Ο Βιργίλιος θεωρεί τον Γλαύκο
πατέρα της Σίβυλλας Δηιφόβης.
Οι πολυάριθμοι αυτοί μύθοι ενέπνευσαν ποιητές και
καλλιτέχνες, όπως ήταν ο Πίνδαρος, ο Αισχύλος (που έγραψε και τον «Πόντιον» ή
«Ποτνιέα Γλαύκον») και ιδίως ο Οβίδιος. Στα γλυπτά έργα, ο Γλαύκος παριστάνεται
με το επάνω μισό σώμα του ανθρώπινο και με το υπόλοιπο σαν ψάρι, μαλλιά άφθονα
ριγμένα στους ώμους, μεγάλο πηγούνι, πυκνά και μεγάλα φρύδια και κοιλιά
σκεπασμένη με όστρακα και φύκια. Ο Πλάτωνας παραβάλλει στην Πολιτεία του (Ι
611) τον Γλαύκο με την ανθρώπινη ψυχή, τη μολυσμένη από γήινες «ακαθαρσίες».
Από τους νεότερους λογοτέχνες που εμπνεύσθηκαν από τους μύθους για τον Γλαύκο
σημαντικότεροι είναι οι E. Winet και E. Renan.
ΑΝΘΗΔΟΝΑ
Η Ανθηδόνα ήταν ομηρική Βοιωτική πόλη στα παράλια του βορείου Ευβοϊκού κόλπου. Τα ερείπιά της βρίσκονται περίπου 15 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Χαλκίδας. Υπάρχουν δύο εκδοχές για την ονομασία της πόλης σύμφωνα με τον Παυσανία τον περιηγητή. Ονομάστηκε έτσι από μια νύμφη με το όνομα Ανθηδόνα ή από τον Άνθα τον γιο του θεού Ποσειδώνα και της Αλκυόνης, της κόρης του τιτάνα Άτλαντα.Πρώτη αναφορά για την πόλη κάνει ο Όμηρος στην Ιλιάδα και συγκεκριμένα στην ραψωδία Β', στον κατάλογο των πλοίων[1]. Μάλιστα ο Όμηρος της δίνει το προσωνύμιο "εσχατόωσαν" που σημαίνει η πιο απομακρυσμένη από γεωγραφικής άποψης πόλη των Βοιωτών προς τον βόρειο Ευβοϊκό κόλπο. Η Ανθηδόνα αποτελούσε το λιμάνι (επίνειον) των Θηβών στον βόρειο Ευβοϊκό. Σημαντικό μυθολογικό πρόσωπο από την Ανθηδόνα ήταν ο Γλαύκος ο Ανθηδόνιος, ο οποίος ήταν θαλασσινή θεότητα. Ήταν ένα είδος Τρίτωνα, από την μέση και πάνω άνδρας και από την μέση και κάτω ψάρι. Σώζεται αρχαίο νόμισμα που φέρει στη μία όψη του τη μυθολογική παράσταση του Γλαύκου στο αρχαιολογικό Μουσείο Χαλκίδας. Emmy Patsi-Garin: «Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας», εκδ. οίκος Χάρη Πάτση, Αθήνα 1969
