Τα κύπελλα με τους σκελετούς. Ένας ύμνος για την ζωή, μια προτροπή για την απόλαυση του παρόντος

Ένας ύμνος για την ζωή, μια προτροπή για την απόλαυση του παρόντος

Η επικούρεια φιλοσοφία έχει δώσει στην ανθρωπότητα πολιτιστικό πλούτο με εντυπωσιακά και μοναδικά χαρακτηριστικά. Η επιγραφή στα Οινόανδα είναι η μεγαλύτερη φιλοσοφική επιγραφή στον κόσμο. Το ποίημα του Λουκρήτιου των 7.414 στίχων είναι το μεγαλύτερο φιλοσοφικό ποίημα στον κόσμο. Την πρωτιά κατέχει και η βιβλιοθήκη της Ηράκλειας στους πρόποδες του Βεζούβιου, η αρχαιότερη βιβλιοθήκη του κόσμου. Το επικούρειο επιτάφιο μελοποιημένο επίγραμμα του Σείκιλου προς την Ευτέρπη, είναι το αρχαιότερο σωζόμενο μουσικό κομμάτι.

Άλλη μια αρχαιολογική ανακάλυψη
που ήρθε στο φως το 1895 έμελλε να έχει μια επικούρεια πρωτοτυπία στον συμβολισμό της ζωής και της θνητότητας του ανθρώπου. Πρόκειται για το εικονιζόμενο ζεύγος κυπέλλων για την απόλαυση οίνου, τα οποία έχουν ως κύριο θέμα ανάγλυφους σκελετούς που ανάμεσά τους βρίσκονται εγχάρακτα επικούρεια επιγράμματα και λέξεις με θέμα την ηδονή, την ευχαρίστηση της ζωής.

Ο θησαυρός του Boscoreale

Για άλλη μια φορά ο Βεζούβιος και η ηφαιστειογενής έκρηξη που συνέβη το 79 μ.χ.χ. έκρυβε μια έκπληξη. Στις πλαγιές του, στην περιοχή Boscoreale, το 1876 ο Louis Chevalier Modestino έσκαψε για τα θεμέλια της έπαυλής του. Βρήκε όμως, στα όρια της ιδιοκτησίας του, ένα αρχαίο κτίσμα το οποίο είχαν σκεπάσει οι στάχτες του Βεζούβιου. Τελικά δεν μπόρεσε να το εξερευνήσει μιας και επεκτείνονταν στην διπλανή ιδιοκτησία.
Το 1894, ο ιδιοκτήτης της έκτασης Angelo, Vincenzo De Prisco, έκανε τις δικές του ανασκαφές που έφεραν στο φως μια ρωμαϊκή έπαυλη με καθιστικό, δωμάτια, λουτρά, εγκαταστάσεις για την παραγωγή και την αποθήκευση κρασιού και λαδιού, καθώς και ένα πατητήρι. Το κτίριο παρέμεινε το ίδιο για 1.800 χρόνια.
Όλα ήταν στη θέση τους, ακόμη και η επίπλωση και οι μπανιέρες με τις χάλκινες κεφαλές λεόντων. Τον Απρίλιο του 1895 κατά τη διάρκεια των ανασκαφών, βρέθηκαν στον υπόγειο χώρο που είχε τη χρήση κάβας, 117 χρυσά και ασημένια αντικείμενα εξαιρετικής τέχνης και ένα σάκος με εκατοντάδες χρυσά αυτοκρατορικά νομίσματα, δίπλα από έναν ανθρώπινο σκελετό. Εκεί, στο πιο ασφαλές μέρος της έπαυλης, είχε προσπαθήσει ανεπιτυχώς να προστατευτεί και μαζί να προφυλάξει την κινητή αυτή περιουσία που αποτελούσε έναν πραγματικό θησαυρό.
Ο ανασκαφέας ενήργησε άμεσα και ο θησαυρός πουλήθηκε παράνομα στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στην Γαλλία. Ο βαρόνος Edmond James de Rothschild, αγόρασε 109 από τα αντικείμενα και τα δώρισε στο Μουσείο του Λούβρου, ενώ τα υπόλοιπα παρέμειναν σε χέρια άλλων συλλεκτών. Η δε έπαυλη ονομάστηκε Villa del Tesoro δηλαδή “βίλα των θησαυρών”.

Τα κύπελλα είναι ασημένια, αποτελούν ζεύγος και ζυγίζουν 899 γραμμάρια και τα δύο. Ανήκαν σε μια γυναίκα με το όνομα GAVIA. Η διακόσμησή τους έχει συμπληρωματική θεματολογία και αποτελείται από σκηνές που εκτελούνται από σκελετούς ανά δύο ή τρεις και συνοδεύονται από ονόματα και επεξηγηματικές επιγραφές στα ελληνικά κυρίως με επικούρειες ρήσεις.
Πάνω από τους σκελετούς βρίσκεται ένα πλεγμένο στεφάνι τριανταφυλλιάς.
Στους περισσότερους σκελετούς αναγράφονται ονόματα Ελλήνων τραγικών και κωμικών συγγραφέων, ποιητών, καθώς και φιλοσόφων, ενώ υπάρχουν και μερικοί ανώνυμοι.

Στο ένα κύπελλο αναφέρονται τα εξής ονόματα:

CΟΦΟΚΛΗΣ ΑΘΗΝΑΙΟC και ΜΟCΧΙΩΝ ΑΘΗΝΑΙΟC,
ΖΗΝΩΝ ΑΘΗΝΑΙΟC και ΕΠΙΚΟΥΡΟC ΑΘΗΝΑΙΟC.
Ανάμεσα στους σκελετούς υπάρχουν οι εξής λέξεις με ελληνικά γράμματα:
COΦΙΑ, ΔΟΞΑΙ, ΤΕΡΨΙΣ, ΦΘΟΝΟΙ, ΨΥΧΙΟΝ, ΚΛΩΘΩ, ΑΝΘΟC, ΖΩΗ
και τις εξής φράσεις:
ΖΩΝ ΜΕΤΑΛΑΒΕ ΤΟ ΓΑΡ ΑΥΡΙΟΝ ΑΔΗΛΟΝ ΕCΤΙ
(απόλαυσε όσο είσαι ζωντανός, γιατί η επόμενη μέρα είναι αβέβαιη)
CKHNH O BIOC
(η ζωή είναι ένα θέατρο)
TEΡΠΕ ΖΩΝ CEATON
(να χαίρεσαι ενώ είσαι ζωντανός)
TO TEΛΟC HΔΟΝΗ
(το ύψιστο αγαθό είναι η ηδονή)

Στην παρακάτω φωτογραφία βλέπουμε τον “Επίκουρο” (ΕΠΙΚΟΥΡΟC ΑΘΗΝΑΙΟC) στα δεξιά ενός τρίποδου τραπεζιού τον ενώ στα πόδια του υπάρχει ένα γουρουνάκι, σύμβολο των επικουρείων της εποχής.

Στην φωτογραφία βλέπουμε την επιγραφή ΤΟΤΕΛΟC ΗΔΟΝΗ

Στο άλλο κύπελλο αναφέρονται τα εξής ονόματα:

ΜΕΝΑΝΔΡΟC ΑΘΗΝΑΙΟC και
ΑΡΧΙΛΟΧΟC, ΕΥΡΙΠΙΔΗC, ΜΟΝΙΜΟC
και ενός μη αναγνώσιμου,
οι εξής λέξεις:
ΔΟΞΑ, ΦΘΟΝΟΙ, ΑCΠIC, ΖΩΗ,
CΑΤΥΡΟΙ
και οι παρακάτω φράσεις:
ΕΥCΕΒΟΥ CKYΒΑΛΑ
(να τιμάς τα απομεινάρια)
ΤΟΥΤΑ ΑΝΤΡΩΠΟΣ
(αυτό είναι ο άνθρωπος)
ΕΥΦΡΑΙΝΟΥ Ο ΖΗC ΧΡΟΝΟΝ
(να χαίρεσαι όσο ζεις)

Στην φωτογραφία βλέπουμε την επιγραφή ΕΥΦΡΑΙΝΟΥ Ο ΖΗC ΧΡΟΝΟΝ

Αυτά λοιπόν αναγράφονταν στα κύπελλα με τον χορό των σκελετών. Οι χρήστες των κυπέλλων έπιναν στα συμπόσια θυμίζοντας στον εαυτό τους ότι η χαρά της ζωής διαρκεί σίγουρα τη στιγμή αυτή, διότι είναι αβέβαιο το μέλλον. Και το πόσο δίκιο είχαν, το απέδειξε ο Βεζούβιος ..
Αναπτυγμένο κείμενο θα παρουσιαστεί στην έντυπη έκδοση των Πρακτικών του 5ου Πανελλήνιου Συμποσίου Επικούρειας Φιλοσοφίας. - Τάκης Παναγιωτόπουλος στο www.epicuros.gr

Πηγές
1.MONUMENTS ET MEMOIRE, Le tresore de Boscoreale M . Le Baron Edmond de Rothschild, 1899
2.Vesuviando - La storia del Tesoro di Boscoreale http://vesuviando.altervista.org/la-storia-tesoro-boscoreale/
3.Louvre museum - Boscoreale treasure
4.http://www.deprisco.it/tesoro/fugadeltesoro.ht

Ο Τάκης Παναγιωτόπουλοςείναι Πληροφορικός, ιδρυτικό μέλος των Φίλων Επικούρειας Φιλοσοφίας “ΚΗΠΟΣ ΑΘΗΝΩΝ”