 |
| Η αρχαιολόγος Καλλιόπη Παπακώστα πιστεύει πως στα θεμέλια ενός αρχαίου κτιρίου στην Αλεξάνδρεια κρύβεται το μυστικό για τον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου Πηγή: www.lifo.gr |
Η Καλλιόπη Παπακώστα εργάζεται με αφοσίωση σε ένα σημείο εδώ και πολλά χρόνια και έχει κάνει σημαντικές ανακαλύψεις
Η αρχαιολόγος Καλλιόπη Παπακώστα έχει επικεντρωθεί εδώ και 20 χρόνια στην αποστολή της να ανακαλύψει τον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ένα από τα μεγαλύτερα αρχαιολογικά μυστήρια παγκοσμίως.
Στους Κήπους Σαλαλάτ, το πάρκο στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, η αρχαιολόγος Καλλιόπη Παπακώστα ερευνά για ίχνη του Μεγάλου Αλεξάνδρου και πριν από μερικά χρόνια βρέθηκε μπροστά σε ένα ακόμη σημαντικό εύρημα που αναπτέρωσε τις ελπίδες της. Οι βοηθοί της Παπακώστα την κάλεσαν για να επιθεωρήσει ένα τμήμα από λευκό μάρμαρο που βρέθηκε στο πάρκο.
Η ίδια είχε απογοητευτεί από την ανασκαφή αλλά όταν είδε την λάμψη λευκής πέτρας, αισθάνθηκε μια έκρηξη ελπίδας. «Ήλπιζα ότι δεν ήταν μόνο ένα κομμάτι μαρμάρου», είπε και τελικά είχε δίκιο, όπως γράφει το National Geographic στο αφιέρωμά του. Το τεχνούργημα αποδείχθηκε ένα πρώιμο Ελληνιστικό άγαλμα που φέρει τη σφραγίδα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ήταν ένα ισχυρό κίνητρο για την αρχαιολόγο να συνεχίσει τις ανασκαφές.
 |
| Τελευταία ημέρα της ανασκαφής που διενεργούσε η αρχαιολόγος Καλλιόπη Λιμναίου - Παπακώστα το 2009 στην Αίγυπτο και, απογοητευμένη καθώς ήταν, αποφάσισε να σταματήσει την έρευνα. Τότε το χώμα υποχώρησε και φάνηκε ένα μικρό άσπρο κομμάτι μαρμάρου. Το εντυπωσιακό μαρμάρινο άγαλμα (περίπου 0,80 μ.) της ελληνιστικής εποχής δέσποζε στις εφημερίδες της Αιγύπτου που έγραφαν για «μία από τις πιο σπουδαίες ανακαλύψεις που έγιναν στους κήπους του Sallalat τα τελευταία 100 χρόνια». Ηταν σμιλεμένο σε παριανό μάρμαρο με τεχνοτροπία που παραπέμπει στη σχολή του Λυσίππου (προσωπικός γλύπτης του Μεγάλου Αλεξάνδρου), μας είχε πει πέρυσι η ανασκαφέας, χαρακτηρίζοντας «ευλογία» την εμπειρία των 20 χρόνων έρευνας που διεξάγει στην Αίγυπτο. |
 |
| Η αρχαιολόγος Καλλιόπη Παπακώστα Πηγή: www.lifo.gr |
Ο Μέγας Αλέξανδρος πέθανε το 323 π.Χ. σε ηλικία 32 ετών και το αίνιγμα της ταφής του ξεκινά λίγο μετά με μαρτυρίες ιστορικών να δείχνουν γιατί είναι μια περίπλοκη υπόθεσή η ανακάλυψή του.
- Πιστεύεται πως το σώμα του Αλεξάνδρου θάφτηκε πρώτα στην αρχαία πόλη Μέμφιδα της Αιγύπτου και στη συνέχεια στην πόλη που φέρει το όνομά του. Εκεί, ο τάφος του τιμήθηκε σαν ναός ενός θεού. Αλλά η Αλεξάνδρεια και ο τάφος του ιδρυτή της, απειλούνταν από τη φύση. Μια δεκαετία πριν από τη γέννηση του Αλεξάνδρου, το 356 π.Χ., ένα τσουνάμι έπληξε την πόλη.
Η καταστροφή σηματοδότησε την έναρξη μιας μακράς εποχής σεισμών και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας που απειλεί ακόμη και σήμερα την Αλεξάνδρεια. Καθώς η στάθμη της θάλασσας ανέβηκε, τα νερά του Δέλτα του Νείλου, όπου βρίσκεται η Αλεξάνδρεια, βύθισαν το αρχαίο τμήμα της πόλης με ρυθμό έως 0,25 εκατοστά το χρόνο. ~ΑΡΧ~ Η πόλη επέζησε, αλλά με την πάροδο του χρόνου τα θεμέλιά της είχαν θαφτεί και ξεχαστεί, μαζί με τη θέση του τάφου του Αλεξάνδρου.
 |
| Το άγαλμα που βρήκε η Παπακώστα μετά από 14 χρόνια ανασκαφών στους κήπους της Σαλαλάτ |
Χρησιμοποιεί σύγχρονη τεχνολογία, όπως η εξειδικευμένη ηλεκτρική τομογραφία (ERT), για να καθορίσει πού να σκάψει. Χρησιμοποιώντας πολλές μεθόδους, η Παπακώστα αποκαλύπτει όλο και περισσότερο την αρχαία βασιλική συνοικία της πόλης - συμπεριλαμβανομένου ενός ρωμαϊκού δρόμου και των υπολειμμάτων ενός τεράστιου δημόσιου κτηρίου που θα μπορούσε να έχει στοιχεία για τον τάφο του Αλεξάνδρου.
- Αλλά, κάθε ανακάλυψη είναι δύσκολη υπόθεση καθώς η Παπακώστα έπρεπε να σχεδιάσει ένα περίπλοκο σύστημα αντλιών και σωληνώσεων για να διατηρήσει την περιοχή ξηρή ώστε να συνεχίζονται οι ανασκαφές.
Με τα χρόνια, η Παπακώστα είναι όλο και περισσότερο πεπεισμένη ότι πλησιάζει στον χαμένο τάφο του Αλεξάνδρου. Ωστόσο, μετριάζει την αισιοδοξία της με μια δόση ρεαλισμού. «Σίγουρα, δεν είναι εύκολο να το βρεις, αλλά σίγουρα είμαι στο κέντρο της Αλεξάνδρειας στη βασιλική συνοικία και όλα είναι υπέρ μου. Ήμουν επιμονή και συνέχισα και θα συνεχίζω», λέει. Πηγή: www.lifo.gr/Με πληροφορίες και φωτογραφίες από National Geographic .
Τετάρτη, 13 Ιουλίου 2016
Οι εκπλήξεις μιας σήραγγας
21.09.2017
 |
| Από τη γεωφυσική έρευνα θα φανεί αν υπάρχουν ανωμαλίες στο έδαφος, δηλαδή αν κρύβει κάποιες εκπλήξεις. Θέλω με αυτόν τον τρόπο να εξαντλήσω κάθε πιθανότητα σε αυτήν την έκταση, είτε σκάψω εγώ είτε ακολουθήσουν άλλοι συνάδελφοι τις επόμενες γενιές», λέει η αρχαιολόγος. |
Τη Δευτέρα ταξιδεύει στην Αλεξάνδρεια, προκειμένου να αρχίσει πάλι ανασκαφές αλλά και γεωφυσική έρευνα σε όλο το πάρκο στα μέσα Οκτωβρίου, που θα πραγματοποιηθεί με το Ιδρυμα Τεχνολογίας και Ερευνας του Πανεπιστημίου της Κρήτης (διευθυντής ο δρ Απόστολος Σαρρής) και με χρηματοδότηση του National Geographic. «Από τη γεωφυσική έρευνα θα φανεί αν υπάρχουν ανωμαλίες στο έδαφος, δηλαδή αν κρύβει κάποιες εκπλήξεις. Θέλω με αυτόν τον τρόπο να εξαντλήσω κάθε πιθανότητα σε αυτήν την έκταση, είτε σκάψω εγώ είτε ακολουθήσουν άλλοι συνάδελφοι τις επόμενες γενιές», λέει στην «Κ» η αρχαιολόγος και διευθύντρια του Ελληνικού Ινστιτούτου Ερευνας Αλεξανδρινού Πολιτισμού.
- Μετά το εντυπωσιακό μαρμάρινο άγαλμα (περίπου 0,80 μ.) της ελληνιστικής εποχής που έφερε στο φως το 2009, την ανακάλυψη το 2015 της θεμελίωσης ενός υπερμεγέθους κτιρίου που χρονολογείται στην πρώιμη πτολεμαϊκή περίοδο (σύμφωνα με την κεραμική και την τεχνοτροπία των δόμων), το χέρι με τμήμα από δόρυ που ανήκει στο άγαλμα του Αλεξάνδρου, που ανακάλυψε το 2016, και μια πρώιμη βυζαντινή κατασκευή, οι ανασκαφές του Ελληνικού Ινστιτούτου Ερευνας Αλεξανδρινού Πολιτισμού (ΕΙΕΑΠ) αναμένεται να προσθέσουν νέα στοιχεία τον επόμενο μήνα.
Υδραγωγείο;
Δεν αποκλείει ότι μπορεί να είναι κάποιο υδραγωγείο, όμως η κ. Παπακώστα αποφεύγει τις υποθέσεις, τονίζοντας πως «δεν θέλω να πούμε ότι είναι κάτι σπουδαίο όταν ακόμη δεν έχει καθαριστεί το σημείο αυτό, πολύ περισσότερο μελετηθεί. Μπορεί να είναι κάτι απλό, ίσως και σύνθετο. Υπάρχουν ενδείξεις δαπέδου, όμως δεν είναι ακόμη σαφές αν πρόκειται για σήραγγα τροφοδοσίας νερού ή σήραγγα που ενδεχομένως ενώνει κάποια κτίρια, καθώς και πού ακριβώς οδηγεί. Γνωρίζουμε από τον Πολύβιο ότι υπήρχε υπόγεια σήραγγα η οποία συνέδεε τα ανάκτορα με το θέατρο.
- Όπως είναι γνωστό ότι υπάρχει υπόγεια σήραγγα στο Σεραπείο, δυτικά της Αλεξάνδρειας, που όμως πιστεύουμε ότι είχε μυστηριακή χρήση. Ο καθαρισμός που θα ξεκινήσει παράλληλα με τις ανασκαφές θα μας δείξει κάποια πράγματα». Το πτολεμαϊκό δημόσιο κτίριο επίσης απασχολεί την ανασκαφέα που θα συνεχίσει τις έρευνες και σ’ αυτό. Όπως λέει: «Είναι τόσο μεγάλο που ακόμη δεν έχουμε βρει τα όρια του κτιρίου, ούτε το σχήμα του».
Η χαμένη... δεξιά παλάμη του Μεγάλου Αλεξάνδρου
22.04.2017
 |
| Η χαμένη δεξιά παλάμη του αγάλματος, με ένα τμήμα από το δόρυ σε αυτήν. Στοιχείο που επιβεβαιώνει τη γνώμη της κ. Παπακώστα |
Η χαμένη παλάμη
Χθες, από το Μουσείο της Ακρόπολης η ανασκαφέας έδωσε την απάντηση. Το άγαλμα που βρήκε τότε και τώρα εκτίθεται στο Εθνικό Μουσείο της Αλεξάνδρειας δεν είναι ο Αλέξανδρος. «Είναι ο Αλέξανδρος Δορυφόρος!». Η χαμένη δεξιά παλάμη του αγάλματος, με ένα τμήμα από το δόρυ σε αυτήν που ήρθε στο φως τον περασμένο Νοέμβριο, ενίσχυσε την ερμηνεία της. «Το στοιχείο αυτό επιβεβαιώνει τη γνώμη μου ότι η Αλεξάνδρεια έχει στο Μουσείο της ένα από τα πιο σημαντικά αγάλματα της σχολής του Λυσίππου των ελληνιστικών χρόνων».
Το μικρό χέρι θα προσαρμοστεί στο άγαλμα του Αλεξάνδρου στο οποίο ανήκει.
Αν οι συζητήσεις με τον Δημήτρη Παντερμαλή και τον υπουργό Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου, Khaled El Enany, έχουν αίσιο τέλος, τον Ιούνιο του 2019 θα το δούμε στο Μουσείο της Ακρόπολης σε μια έκθεση για την Αλεξάνδρεια, η οποία θα μεταφερθεί στη Θεσσαλονίκη κι έπειτα στην Πέλλα. Θα είναι μια δικαίωση της Ελληνίδας αρχαιολόγου που ανασκάπτει εδώ και δύο δεκαετίες στην Αίγυπτο χωρίς καμία βοήθεια από το ελληνικό κράτος.
Για το εύρημα που έφερε στο φως και παριστά γυμνό νέο άνδρα σε στάση κλασικού contraposto, με το δεξί πόδι ανασηκωμένο (πιθανώς στηριζόταν κάπου), η κ. Παπακώστα μίλησε αναλυτικά στη χθεσινή διάλεξη με τίτλο «Μέγας Αλέξανδρος – Ελληνικές ανασκαφές στην Αλεξάνδρεια Αιγύπτου. Η σημασία τους για τον Ελληνισμό» που διοργάνωσε η AHEPA (ύπατος πρόεδρος, ο κ. Andrew C. Zachariades).
Ο τύπος του αγάλματος και τα χαρακτηριστικά του, οι αναλογίες, η κίνηση και η στροφή του λαιμού είναι στοιχεία που υποδηλώνουν τη σχέση του με την εικονογραφία του Μ. Αλεξάνδρου. «Η κατασκευή του αγάλματος είναι εξαιρετικής ποιότητας. Υπάρχει ένας συγκρατημένος ρεαλισμός σε συνδυασμό με έναν μεταπραξιτελικό αισθησιασμό.
- Αυτό το έργο τέχνης συνδυάζει την ομορφιά των γλυπτών της κλασικής εποχής με το πάθος των ελληνιστικών αγαλμάτων. Οι όρθιες γυμνές μορφές ήταν ο πιο συνηθισμένος τύπος για βασιλικά αγάλματα των ελληνιστικών χρόνων. Μερικές λογοτεχνικές πηγές μας δίνουν την πληροφορία ότι ο τύπος αυτός αγάλματος χρησιμοποιήθηκε για την απεικόνιση του Αλεξάνδρου, κατά τη διάρκεια της ζωής του και μετά τον θάνατό του.
Ο Πλούταρχος αναφέρει μια ιστορία: ότι ο Λύσιππος κατέκρινε τον ζωγράφο Απελλή, που παρουσίαζε τον Αλέξανδρο κρατώντας κεραυνό, ενώ ο ίδιος τον παρίστανε πάντα να κρατά δόρυ. Το άγαλμα του Λυσίππου, “ο Αλέξανδρος δορυφόρος”, ή είχε χαθεί ή δεν υπήρξε ποτέ. Ομως, συγκρίνοντας το άγαλμα με δύο από τα πιο σημαντικά αγαλματίδια που αντιγράφουν πιθανώς αυτό το χαμένο άγαλμα του Λυσίππου, ιδιαίτερα το μαρμάρινο αγαλματίδιο στο μουσείο Getty του Malibu και ένα χάλκινο στο Λούβρο, παρατηρούμε ότι υπάρχουν πολλές ομοιότητες».
Η αρχαιολόγος και διευθύντρια του Ελληνικού Ινστιτούτου Ερευνας Αλεξανδρινού Πολιτισμού, τέτοια εποχή πέρυσι, ξεπερνώντας τα προβλήματα με το νερό και τη λάσπη στην ανασκαφή, ανακάλυψε μέρος της θεμελίωσης ενός υπερμεγέθους κτιρίου που χρονολογείται στην πρώιμη πτολεμαϊκή περίοδο, σύμφωνα με την κεραμική και την τεχνοτροπία των δόμων. Οι έρευνες έφτασαν στο φυσικό έδαφος που αποτελείται από άμμο και ψαμμίτη. «Αυτό σημαίνει ότι βρήκαμε το πρώτο στρώμα θεμελίωσης της αρχαίας Αλεξάνδρειας».
- Το μέγεθος των δόμων της θεμελίωσης καθώς και το μέγεθος των δόμων του τοίχου δείχνουν ότι αποκάλυψαν μέρος ενός δημόσιου κτιρίου της πτολεμαϊκής εποχής κι αυτό σε συνδυασμό με την περιοχή «ανήκει στη Βασιλική συνοικία, καθιστά το εύρημα σημαντικό για τη γνώση της τοπογραφίας της πτολεμαϊκής πόλης».
Στις έρευνες που συνεχίστηκαν το φθινόπωρο αποκαλύφθηκε μια πρώιμη βυζαντινή κατασκευή, ένα εργαστήριο. Καθώς και η συνέχεια της κατασκευής προς νότον σε μήκος περίπου 11 μ. «Οι δόμοι του μεγάλου τοίχου που βρήκαμε την άνοιξη στέκονται δίπλα σ’ αυτή τη σειρά των λίθων». Τότε βρέθηκε και το χέρι με τμήμα από δόρυ που ανήκει στο άγαλμα του Αλεξάνδρου.
Ερμηνεία και σύγκριση
Η κ. Παπακώστα κάνει συγκρίσεις και με το χάλκινο άγαλμα που αναπαριστά τον Μέγα Αλέξανδρο και αποδίδεται στον Λύσιππο, το οποίο πρόσφατα κατασχέθηκε σε επιχείρηση της Ασφάλειας Θεσσαλονίκης και τώρα είναι αποθηκευμένο στο Μουσείο Θεσσαλονίκης. «Ο τύπος και τα βασικά χαρακτηριστικά είναι ακριβώς όμοια με το άγαλμα της Αλεξάνδρειας. Τέλος, το άγαλμα βρέθηκε και πιθανώς στεκόταν μέσα στο Βασιλικό τετράγωνο και σίγουρα δεν μπορεί να έχει δημιουργηθεί από έναν απλό γλύπτη. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τα στυλιστικά του χαρακτηριστικά που παραπέμπουν στη σχολή του Λυσίππου, μας κάνουν να πιστεύουμε ότι πρόκειται για έργο της συγκεκριμένης σχολής που λειτούργησε στην Αλεξάνδρεια. Το άγαλμα το χρονολογούμε την πρώιμη ελληνιστική περίοδο (325-300 π.Χ.)».
- Η αντίληψη που έχουμε για την μορφή του Αλεξάνδρου, «προέρχεται από μεταγενέστερα έργα Ελλήνων και Ρωμαίων, που σίγουρα έχουν επηρεαστεί από την καταλυτική, ιστορική του παρουσία, τη θεοποίηση και την εξιδανίκευσή του. Τα έργα αυτά δεν ήταν σύγχρονά του και δεν μπορούμε να επιμένουμε ότι όλα είναι αντίγραφα σπουδαίων πρωτοτύπων, αφού ελάχιστα τέτοια έχουν διασωθεί ανά τους αιώνες. Ισως λοιπόν το εξαίρετο αυτό δείγμα της πρώιμης ελληνιστικής τέχνης να είναι πιο κοντά στο “αληθινό πρόσωπο” του Μ. Αλεξάνδρου»
