Η Καλυψώ αποχαιρετά τον Οδυσσέα .
Η Νύμφη Καλυψώ που επέλεξε η ισπανική πόλη Θέουτα να τοποθετήση το άγαλμα της . Το ύψος του αγάλματος φτάνει τα 5,50μ. ενώ ζυγίζει 750 κιλά.
Στην ελληνική μυθολογία η Καλυψώ ήταν γνωστή μία Νύμφη, κόρη του Άτλαντα και της Πλειόνης ή του θεού Ηλίου και της Περσηίδας.
Ζούσε στη νήσο Ωγυγία, που οι αρχαίοι συγγραφείς τοποθετούν στη δυτική Μεσόγειο *(συγκεκριμένα έχει προταθεί μεταξύ άλλων ότι ήταν στη Θέουτα, απέναντι από το Γιβραλτάρ, ή το νησί Γκόζο δίπλα στη Μάλτα), ενώ αναφέρεται συχνά και απλώς ως «το Νησί της Καλυψώς».(* Άλλοι έχουν τοποθετήσει αυτό το νησί στον Κόλπο της Νάπολης ή του Τάραντα, και άλλοι στο Ιόνιο Πέλαγος ,έχουν προταθεί, μεταξύ άλλων, στη Θέουτα, μπροστά από το Γιβραλτάρ, ή το νησί Gozo κοντά στη Μάλτα, ή τη χαμένη Ατλαντίδα)
Καλυψώ και Οδυσσέας, ζωγραφική σε αγγείο του 380-390 π.Χ
Η Καλυψώ* κατοικούσε σε ένα μεγάλο σπήλαιο, κοντά στην είσοδο του οποίου υπήρχαν φυσικοί κήποι, ιερό δάσος και πηγές. Εκεί περνούσε την ημέρα της η Νύμφη, κλώθοντας και υφαίνοντας με τις υπηρέτριές της, που ήταν και αυτές Νύμφες.
Οδυσσέας και Καλυψώ του Arnold Böcklin, 1883,
Η Καλυψώ υποδέχθηκε τον Οδυσσέα στο νησί της ως ναυαγό. Στην Οδύσσεια (ραψωδίες ε και η) αναφέρεται ότι η Καλυψώ τον ερωτεύθηκε και γι' αυτό τον κράτησε κοντά της επί δέκα χρόνια. Σύμφωνα με άλλους συγγραφείς, ο Οδυσσέας έμεινε με την Καλυψώ 7 χρόνια ή και ένα μόνο έτος. Η Καλυψώ του υποσχόταν ότι θα τον έκανε αθάνατο, αλλά ο Οδυσσέας δεν εγκαταλείφθηκε στη γοητεία της, γιατί ο βαθύτερος εσωτερικός πόθος του ήταν η επιστροφή του στην Ιθάκη.
Ο Οδυσσέας στην Καλυψώ
Το σώμα σου ως ναός φεγγοβολάει,
στο βράχο ορθό κι ολάσπρο σαν το χιόνι.
Τις απλωτές μαγνιές σου μόνο οι χρόνοι
σαλεύουν, σαν οι αύρες τα πελάη.
Μα εντός μου εμένα αίμα θνητό κυλάει,
που πάθη αρχαία το καιν, μίση και πόνοι·
κι η αθανασιά που τάζεις, το παγώνει
κι αναριγάω στο πέτρινό σου πλάι.
Θέλω να φύγω. Του θανάτου η μοίρα
είναι στα κόκαλά μου ριζωμένη.
Από του Ολύμπου με τραβάει τη θύρα
η ζωή του ανθρώπου η χιλιοπικραμένη.
Λύσε με πια απ’ το δίχτυ σου το πλάνο,
να ζήσω, να παλέψω, να πεθάνω.
Λευτέρης Αλεξίου. 1951. Έργο ζωής: Ποιήματα. Αθήνα: Αετός.
Με την παράκληση της θεάς Αθηνάς ο Δίας έστειλε τον Ερμή στην Καλυψώ για να της ζητήσει να αφήσει τον Οδυσσέα να φύγει.
Ο Ερμής διατάσσει την Καλυψώ να απελυθερώσει τον Οδυσσέα Gerard de Lairesse 1676-1682,
Μετά από αυτό, η Καλυψώ με μεγάλη της λύπη τον άφησε να φύγει, αφού πρώτα του έδωσε ξυλεία και πανί για να κατασκευάσει μία σχεδία, καθώς και προμήθειες (ακόμα και «μαύρο κρασί») για το ταξίδι του. Επίσης του υπέδειξε ποιους αστέρες να παρατηρεί για να ρυθμίζει την πορεία του.
Μαζί με τα παραπάνω, η γυναικεία φύση της Καλυψούς καταδεικνύεται στον στίχο 130, όπου έτρεμε όταν άκουσε τα λόγια του Ερμή. Ξαφνιάστηκε και δεν περίμενε να ακούσει κάτι τέτοιο μετά από τόσα χρόνια που ο Οδυσσέας έμεινε μαζί της στο νησί.
Θυμώνει και με τους θεούς, χαρακτηρίζοντάς τους αδίστακτους και ζηλιάρηδες στο στίχο 132, επικαλούμενος παρόμοια παραδείγματα θανάσιμης θεότητας, που από ζήλια σκότωσε τους θνητούς (στίχος 133). Συνεχίζεται στο στίχο 144 εξοργισμένη και προσβεβλημένη από τη φθόνο των Θεών, μιλώντας για το πώς έσωσε τον Οδυσσέα από βέβαιο θάνατο, όταν ο ίδιος ο Δίας στράφηκε εναντίον του (εδάφια 145-152).
Επιπλέον, σε αυτούς τους στίχους, παρατηρείται η πρώτη προσπάθεια για γυναικεία χειραφέτηση, κατά την Ομηρική εποχή όπου η θεά- νύφη είναι η πρώτη που το κάνει. Αλλά για άλλη μια φορά δεν θα αντιταχθεί στον λόγο του βασιλιά των θεών, υπακούοντας τον άνδρα, όπως θα έκανε κάθε γυναίκα, αφήνοντας οριστικά τον Οδυσσέα για να επιστρέψει στην πατρίδα του (στίχος 153-4-5).
Είναι όμως μια ερωτευμένη γυναίκα, που νοιάζεται για τον Οδυσσέα. Έτσι θα του πει τον τρόπο που θα γυρίσει πίσω με ασφάλεια στην Ιθάκη. Επιτέλους τη βλέπουμε να συγκρίνεται με την Πηνελόπη λέγοντας ότι είναι πιο όμορφη (στίχος 232-235). Είναι ξεκάθαρο εδώ ότι η θεά ζηλεύει μια θνητή γυναίκα.
Μπορούμε να συμπεράνουμε από όλα τα παραπάνω ότι ο Καλιψώ λειτουργεί πολλές φορές σαν κοινή θνητή γυναίκα. Μια γυναίκα που φροντίζει την εμφανισή της γιατί θέλει να την εκτιμήσει το αντίθετο φύλο.
Ελληνικό ερυθρόμορφο αγγείο. Ο Οδυσσέας στην παραλία της Ωγυγίας με την Καλυψώ να του προσφέρει μια κασέλα.
Ακόμα νοιάζεται για το νησί της, υποδέχεται αγνώστους και τελικά έχει αισθήματα για έναν θνητό άντρα και το διεκδικεί, όπως θα έκανε κάθε θνητή γυναίκα για τον άντρα που αγαπά.
Επίσης, η θεά μας, όπως μας αποκαλύπτει ο Όμηρος μέσα από τα κείμενα της, τηρεί το ελληνικό έθιμο της φιλοξενίας. Αντίστοιχα, η Καλιψώ υποδέχτηκε με χαρά τον Ερμή, τον φρόντισε, του έδωσε νέκταρ και αμβροσία, όπως ταιριάζει στους θεούς. Τότε ευχαρίστως θα ικανοποιούσε την επιθυμία του επισκέπτη της.
Μεταγενέστεροι μύθοι αναφέρουν ότι ο Οδυσσέας και η Καλυψώ απέκτησαν μαζί ένα γιο, τον Λατίνο ή τον Αύσονα (που αργότερα εγκαταστάθηκε στην Ιταλία), ενώ ο Ησίοδος (Θεογονία, Β 1017-1018) αναφέρει δύο γιους τους, τον Ναυσίθοο και τον Ναυσίνοο. (Ο Ναυσίθοος αυτός δεν πρέπει να συγχέεται με τον βασιλιά των Φαιάκων Ναυσίθοο που αναφέρεται στην Οδύσσεια.)
* Ο μικρός φυσικός δορυφόρος Καλυψώ του πλανήτη Κρόνου, δορυφόρος που ανακαλύφθηκε το 1980, καθώς και ο αστεροειδής 53 Καλυψώ (53 Kalypso), που ανακαλύφθηκε το 1858, πήραν το όνομά τους από τη μυθική αυτή Νύμφη.
