Στο άρθρο αυτό παρουσιάζουμε πληροφορίες και φωτογραφίες για τα παλαιολιθικά, νεολιθικά και μεγαλιθικά μνημεία της νήσου Ικαρίας.
“Η Ικαρία κατοικείται, σύμφωνα με λίγες συστηματικές αρχαιολογικές έρευνες, ήδη από τη νεολιθική εποχή. Τα νεολιθικά εργαλεία-χειροπελέκεις, τα «αστροπελέκια», όπως ονομάζονται από τους ντόπιους και τα οποία φυλάσσονταν στο εικονοστάσι του σπιτιού ως φυλαχτά, μαρτυρούν το γεγονός αυτό. Το 1993 στην περιοχή του Αγ. Κήρυκου, μία
μεγάλη πυρκαγιά έφερε στην επιφάνεια τα θεμέλια κυκλικών κτισμάτων με λίθινη κρηπίδα από οψιανό. Στο εσωτερικό μερικών από αυτές τις κατασκευές σώζονται κατά χώραν μεγάλοι, όρθιοι γρανίτες με επίπεδη επιφάνεια. Φαίνεται πως λειτουργούσαν ως εσωτερική επένδυση των κτισμάτων. Στη Γλαρέδο η μεγάλη συγκέντρωση εργαλείων από οψιανό καταμαρτυρά την ύπαρξη ενός τέτοιου οικισμού.”
Μεγαλιθικά μνημεία (μενιρ-ντολμεν)
“Στη νοτιοανατολική πλευρά της Ικαρίας, απαντώνται διάσπαρτα και ένα πλήθος αρχαίων ευρημάτων, για τα οποία όμως δεν υπάρχουν λεπτομερείς αρχαιολογικές μελέτες, ωστόσο αποτελούν σημαντικά τεκμήρια ενός πολιτισμού που έζησε μια άλλη εποχή.
Έτσι, αξίζει να επισημανθεί ότι σημαντικά ευρήματα συναντώνται γύρω από την ακρόπολη του Δράκανου, όπου διακρίνονται ερείπια αρχαίων λατομείων, αρχαίοι τύμβοι, ίχνη νεωρίου και λιμενικών εγκαταστάσεων.
Σε μικρή απόσταση από τον όρμο ‘Ιερό’, βόρεια του Δράκανου (θέση ‘Προπεζουλωπή’) εντοπίσθηκαν μονόλιθοι-μεγαλιθικά μνημεία (Menhir), δηλαδή ογκώδεις στήλες, οι οποίες είτε βρίσκονται όρθιες είτε πεσμένες στο έδαφος και συνήθως είναι από σχιστόλιθο (‘Άτσιροι’) ή ασβεστόλιθο, με ύψος που δεν ξεπερνά τα 2,5 μέτρα. Πιθανόν πρόκειται για αρχαίο ιερό χώρο του νησιού.
Παρόμοιες κατασκευές συναντώνται και κοντά στο χωριό Κουντουμάς (θέση ‘Βόφιλας’), όπου υπάρχει μια χαρακτηριστική τραπεζοειδής κατασκευή, γνωστά και ως dolmen στα κέλτικα, ιερά σημεία λατρείας.
Άλλες μεγαλιθικές κατασκευές συναντώνται στην κοιλάδα της Ερίφης, στο χωριό Γλαρέδο σ’ένα νεολιθικό οικισμό, όπου σώζονται και ερείπια οικιών, καθώς και πλήθος οστράκων, κεραμικών αγγείων και θραύσματα οψιανού.
Τέλος, παρόμοιοι ογκόλιθοι απαντώνται στο χωριό Καταφύγι και στο δρόμο μεταξύ των χωριών Τσουρέδο και Μαυράτο.”
Καψαλινό Κάστρο
Το Καψαλινό Κάστρο, βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της Ικαρίας, στις βουνοκορφές του Αθέρα, σε ύψος περίπου 800 μέτρων. Η πρόσβαση σε αυτό γίνεται μόνο μέσω ενός μονοπατιού, σε αρκετά καλή κατάσταση, από το Μαυράτο και συνεχίζει προς Καραβόσταμο.
Η θέση του Κάστρου καταδεικνύει ότι αποτελούσε ισχυρό οχυρό και παρατηρητήριο, κατά την παλαιολιθική περίοδο, αφού είχε υπό την εποπτεία του όλη την ανατολική Ικαρία. Η θέα είναι μοναδική από ψηλά! Σήμερα, ωστόσο, διασώζονται μόνο μερικά τμήματα του Κάστρου.
“Αντι-πειρατικά” κτίσματα
“Δεν είναι γνωστό πότε εμφανίζονται οι πρώτοι κάτοικοι της Ικαρίας και τούτο διότι μέχρι σήμερα δεν έχουν γίνει συστηματικές αρχαιολογικές έρευνες. Από τα λίθινα εργαλεία που συλλέξαμε φαίνεται ότι στο νησί αναπτύχθηκε κατά την εποχή του λίθου ένας αξιόλογος πολιτισμός, πιο πρώιμα απ’ ό,τι μέχρι τώρα υποθέταμε.
Στο Χωριό Γλαρέδο, στη θέση Παλιοπερίβολο εντοπίσθηκε οικισμός της νεολιθικής περιόδου. Σώζονται ερείπια οικιών, κυκλικού σχήματος στην κάτοψη, με λίθινη κρηπίδα. Στην εσωτερική πλευρά του κρηπιδώματος, εν είδει ορθομαρμάρωσης, διασώζονται στη θέση τους όρθιες γρανιτένιες πλάκες. Διατηρείται το λιθόστρωτο δάπεδο σε μερικές οικίες και πλήθος οστράκων κεραμικών αγγείων και θραύσματα οψιανού. Η διάμετρος των κατασκευών αυτών κυμαίνεται από 3,70μ. μέχρι 5,20μ.
Στη θέση Προπεζουλωπή βόρεια του Δρακάνου και λίγα χιλιόμετρα από τον όρμο Ιερό και το ομώνυμο σπήλαιο, εντοπίσθηκαν μεγαλιθικά μνημεία (Menhir). Πρόκειται για στήλες από ασβεστολιθικό πέτρωμα, ύψους 1,22μ. η μικρότερη έως και 2,80μ. η μεγαλύτερη.
Από αυτές άλλες ευρίσκονται στημένες στην αρχική τους θέση και άλλες έχουν καταπέσει στο έδαφος. Όλες είναι οξυκόρυφες ή σχεδόν οξυκόρυφες, στημένες σε ομάδες, σε ευθεία σειρά συνήθως. Γειτονεύουν με τύμβους προς τα νοτιοανατολικά, ενώ προς τα βόρεια έχουμε πανοραμική θέα του όρμου του Ιερού.”
Θεόκτιστος Γιόφυρας
(NovoScriptorium: Είναι εντυπωσιακό ότι τα παλαιολιθικά, νεολιθικά και μεγαλιθικά μνημεία άλλης μίας περιοχής της ελλαδικής επικρατείας δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς, σχεδόν ως να μην υπάρχουν ή ως να μην έχουν επιστημονικό ενδιαφέρον)
Έρευνα-Αποδελτίωση: Φιλάρετος Ομηρίδης
Εικ. 2 (Πηγή: https://www.archaiologia.gr/wp-content/uploads/2011/07/116-14.pdf)
Εικ 8 (Πηγή: https://www.visitikaria.gr/gr/%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%BA%CE%AC%CE%BB%CF%85%CF%88%CE%B5/%CE%BC%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CE%AF%CE%B1/%CE%BC%CE%B5%CE%B3%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CE%B8%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CE%BC%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CE%AF%CE%B1#.XJqb9FUzbIU)
Εικ 18 (Πηγή: https://anemourion.blogspot.com/2017/08/blog-post_45.html)
