ΤΑ ΑΓΝΩΣΤΑ ΤΗΣ ΦΩΚΙΔΑΣ – «ΦΩΚΙΚΗ ΑΠΟΝΟΙΑ», Ο ΗΡΩΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΦΩΚΕΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ , Ο ΔΑΪΦΑΝΤΟΣ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΘΕΣΣΑΛΟΥΣ.
Λίγο μετά το 500 π.Χ μαινόταν ένας πόλεμος των Θεσσαλών κατά των Φωκέων λόγω της προγενέστερης σφαγής των Θεσσαλικών τυράννων και αρχόντων στις Φωκικές πόλεις μέσα σε μια μέρα. Ως αντίποινα οι Θεσσαλοί εκτέλεσαν τους 250 Φωκικών ομήρων και άμεσα ξεκίνησαν οι εχθροπραξίες. Βαθύτερος λόγος πάντα ήταν η επιθυμία των Θεσσαλών να ελέγχουν το Μαντείο των Δελφών, που βρισκόταν στην επικράτεια των Αρχαίων Φωκέων.
Οι αρχηγοί του στρατού των Φωκέων ήταν ο Δαϊφαντος , ο γιός του Βαθυλλίου , αρχηγός του ιππικού, ο Πόσιος , αρχηγός του πεζικού και ο μάντης Τελλίας από τη Ηλεία.
Προϊστορικοί κάτοικοι της Φωκίδας ήταν οι Πελασγοί ενώ αργότερα ήρθαν σε αυτή οι Αιολείς και τελευταίοι οι Δωριείς. Η ανάμειξη όλων αυτών είχε ως αποτέλεσμα την δημιουργία της Ελληνικής φυλής των Φωκιέων. Η Φωκίδα, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία και κατά την επικρατέστερη άποψη, πήρε το όνομά της από τον Φώκο, γιο του Ορτυνίωνα, που ήταν ο αρχηγός των Δωριέων Κορινθίων που κυρίευσαν την περιοχή και μετονομάστηκαν σε Φωκείς. Ήταν διάσημη για το σημαντικότερο μαντείο της αρχαιότητας, το Μαντείο των Δελφών που βρισκόταν στον «ομφαλό της γης», τους Δελφούς.
Στην αρχή του πολέμου ,ξέροντας την δύναμη του θεσσαλικού ιππικού , οι Φωκείς στο συνοριακό πέρασμα στην Υάμπολη έστησαν παγίδα , θάβοντας μεγάλα πήλινα πιθάρια μέσα στο δρόμο, καλύπτοντας τα με χώμα και χόρτα. Το Θεσσαλικό ιππικό εξαπέλυσε την πρώτη επίθεση εναντίον του πεζικού των Φωκέων με αποτέλεσμα να πέσουν τα άλογα στην παγίδα σπάζοντας τα πόδια τους. Ακολούθησε η σφαγή των πεζών πια καβαλάρηδων από το πεζικό των Φωκέων.
Οι Θεσσαλοί αντέδρασαν άμεσα μαζεύοντας μεγάλο στρατό από όλες της πόλεις τους ο οποίος εισέβαλε στην Φωκίδα από τον βορρά. Οι Φωκείς , βλέποντας το μέγεθος του στρατού των Θεσσαλών ζήτησαν το χρησμό της Πυθίας για το πώς να αποφύγουν την καταστροφή .
Η Πυθία απάντησε όπως πάντα με ακατανόητο χρησμό : « Θα στείλω έναν αθάνατο άνδρα να πολεμήσει τον θνητό ήρωα. Θα δώσω τη νίκη και στους δύο, αλλά περισσότερο στον θνητό ήρωα.»
Τότε οι Φωκείς στείλανε ένα σώμα 300 επίλεκτων στρατιωτών με επικεφαλή τον Γέλονα για να κατασκοπεύσουν τους Θεσσαλούς και να γυρίσουν στο στράτευμα από έναν κρυφό δρόμο χωρίς να εμπλακούν στην μάχη. Οι Θεσσαλοί αντιλήφθηκαν το σώμα των Φωκέων και το εξόντωσαν με μια αστραπιαία συνδυασμένη επίθεση του ιππικού και του πεζικού τους.
Η είδηση της σφαγής των 300 επίλεκτων προκάλεσε τέτοια κατάπληξη που παραλίγο να επικρατήσει πανικός στο στρατόπεδο των Φωκέων και ο κίνδυνος της διάλυσης του στρατού και της ήττας ήταν ορατός.
Στην αρχαιότητα η Φωκίδα ήταν μεγαλύτερη από την σημερινή. Τα σύνορά της ήταν ανατολικότερα και εκτεινόταν μέχρι το σημερινό Στείρι, ενω συμπεριλάμβανε και την Οζολία Λοκρίδα. Οι σπουδαιότερες πόλεις της Φωκίδας ήταν οι Δελφοί, η Κίρρα, η Ναύπακτος, το Χρισσό, η Ελάτεια, η Άμφισσα, η Μυωνία (σημερινή Αγία Ευθυμία), η Υάμπολη, η Δαυλίδα (σημερινή Δαύλεια), το Χάλαιον, η Οιάνθεια (σημερινό Γαλαξίδι), ο Φύσκος (σημερινό Μαλανδρίνο) ο Τολοφώνας και το Ευπάλιον.
Τότε ο Δαϊφαντος έπεισε τελικά τους Φωκέις να πολεμήσουν και πρότεινε να μαζευτούν όλες οι γυναίκες , τα παιδιά , το χρυσό και το ασήμι από όλη την Φωκίδα σε ένα μέρος , να στήσουν γύρω ένα σωρό από ξύλα και να βάλουν 30 φρουρούς, με διαταγή , αν καταλάβουν ότι οι Φωκείς πολεμιστές ηττώνται, να εκτελέσουν τις γυναίκες και τα παιδιά και να κάψουν τα σώματα και μετά να αλληλοσκοτωθούν. Όλος ο στρατός συμφώνησε με την απόφαση , αλλά αποφάσισαν να ρωτήσουν την γνώμη των γυναικών της Φωκίδας.
Οι Φωκείς ξεπρόβαλαν στην πολεμική ιστορία κυρίως κατά την διάρκεια του Πρώτου Ιερού Πολέμου. Η αφορμή για το ξέσπασμα αυτού του πολέμου ήταν πως οι κάτοικοι της Κίρρας εκμεταλλεύονταν τους προσκυνητές του μαντείου των Δελφών. Η Δελφική Αμφικτυονία, της οποίας τότε ηγούνταν οι Θεσσαλοί, ήθελε να αποκτήσει τον έλεγχο του μαντείου και έτσι το 595 π.Χ. περίπου ξέσπασε πόλεμος μεταξύ της Δελφικής Αμφικτυονίας και των Φωκέων ο οποίος είχε διάρκεια δέκα χρόνια και τελείωσε με ήττα των τελευταίων. Μετά τον πόλεμο οι Φωκείς υποδουλώθηκαν στους Θεσσαλούς. και λίγο μετά, πιθανόν το 590π.Χ., αποφάσισαν να δημιουργήσουν την Φωκική συμπολιτεία για να αντιμετωπίσουν τους επικυριαρχούς τους Θεσσαλούς. Η υποδούλωση στους Θεσσαλούς ενίσχυσε τους δεσμούς μεταξύ των Φωκικών πόλεων οι οποίες κατάφεραν τελικά να απελευθερωθούν το 571 π.Χ. όταν οι Θεσσαλοί ηττήθηκαν από τους Βοιωτούς και αναγκάστηκαν να αποσυρθούν και από την Φωκίδα. Το 510 π.Χ. αντιμετώπισαν νικηφόρα τον Θεσσαλικό στρατό στην μάχη της Υάμπολης και διατήρησαν την ανεξαρτησία τους. Μετά την μάχη αυτή, οι Φωκείς δεν απειλήθηκαν ξανά από τους βόρειους γείτονές τους.Οι Φωκείς ήταν οι μόνοι από τις κεντρικές και βόρειες ελληνικές χώρες που δεν πήγαν με το μέρος των Περσών όταν ο Ξέρξης, εκστράτευσε εναντίον της Ελλάδας. Συμμετείχαν με αξιόλογο στράτευμα στην μάχη των Θερμοπυλών. Μετά την ήττα των Ελλήνων στις Θερμοπύλες ο περσικός στρατός διέσχισε την Φωκίδα προκαλώντας τεράστιες καταστροφές στις Φωκικές πόλεις. Οι πόλεις της Φωκίδας όμως που παρέμεναν ελεύθερες συνέχισαν να βοηθούν τον ελληνικό στρατό.
Οι γυναίκες , όταν έφτασε σε αυτές η πρόταση, αφού συσκέφτηκαν μεταξύ τους, αποφάσισαν τα ίδια και επιπλέον στεφάνωσαν τον Δαϊφαντο, επειδή είχε πάρει τις καλύτερές αποφάσεις για την Φωκίδα. Οι απόφαση αυτή επικύρωσαν και τα παιδιά, που συνεδρίασαν ιδιαιτέρως. Έχοντας εφαρμόσει το σχέδιο αυτό ο στρατός των Φωκέων , ενώ υστερούσε αριθμητικά και ποιοτικά των Θεσσαλών, συγκρούστηκε με τον εχθρό στις Κλέωνες της Υαμπόλιδος και πολεμώντας με αυτοθυσία κατανίκησε τους Θεσσαλούς.
Το τέλος του πολέμου έδωσε άλλο ένα τέχνασμα που εφέυρε ο μάντης Τελλίας. Σε μία πανσέληνο έδωσε εντολή να βαφτούν τα σώματα και τα όπλα των 500 επίλεκτων πεζών των Φωκέων με γύψο, να προσεγγίσουν το στρατόπεδο των Θεσσαλών τα μεσάνυχτα και να επιτεθούν. Ακολούθησε μεγάλη σφαγή επειδή οι Θεσσαλοί νόμιζαν ότι είναι κάποιο είδους μαγείας από τους θεούς.
Τότε όλοι καταλάβαν τον χρησμό του Απόλλωνα : οι αρχηγοί των δυο στρατών χρησιμοποιούσαν σύνθημα στις μάχες. Οι Θεσσαλείς είχαν ως σύνθημα την Ιτωνία Αθηνά, ενώ οι Φωκείς τον ήρωα Φώκο από τον οποίο πήραν και το όνομά τους.
Τα γεγονότα αυτά που διαδραματίστηκαν στην Αρχαία Φωκίδα περιγράφει λεπτομερέστερα ο Πλούταρχος στο χαμένο σήμερα έργο του « Ο βίος του Δαϊφαντου» και στο βιβλίο «Γυναικών Αρεταί». Το ίδιο κάνουν ο Ηρόδοτος και ο Παυσανίας, για τον πόλεμο και τις μάχες του.
Μετά από το πόλεμο οι Έλληνες ονόμασαν τα ψηφίσματα των Φωκέων «Απόνοια», δηλαδή απελπιστική απόφαση σε απόγνωση και τελούσαν την μεγαλύτερη γιορτή από όλες , τα Ελαφηβόλια προς τιμή της Αρτέμιδος για την νίκη εκείνη στην Υάμπολη.
Ο Πλούταρχος συσχετίζει τη γιορτή αυτή με την πυρά της Φωκικής απόνοιας , που ήταν μια συνηθισμένη γιορτή της πυράς που συνδεόταν με διάφορους θεούς ,ιδιαίτερα με την Άρτεμη.
https://alexkyriakdiseurope.blogspot.com/
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Τα χρόνια που ακολούθησαν τους περσικούς πολέμους οι Φωκείς λόγω της στάσης τους να εναντιωθούν στους Πέρσες βρέθηκαν να έχουν αναβαθμισμένο ρόλο στα γεγονότα της αρχαίας Ελλάδας. Το 457 π.Χ. οι Αθηναίοι τους παρέδωσαν το μαντείο των Δελφών, γεγονός που προκάλεσε την επέμβαση της Σπάρτης με αποτέλεσμα να ξεσπάσει ο Δεύτερος Ιερός Πόλεμος. Οι Φωκείς μετά το τέλος του πολέμου διατήρησαν τον έλεγχο του μαντείου μέχρι την Νικίειο Ειρήνη το 421 π.Χ. οπότε και ανακηρύχθηκε ανεξάρτητο. Κατά τον 4ο π.Χ. αιώνα όταν κυριάρχησε στον ελλαδικό χώρο η Θήβα η Φωκίδα υποχρεώθηκε να συμμετάσχει στην συμμαχία της Θήβας. Η άρνηση των Φωκέων να στείλουν στρατό να βοηθήσει την Θήβα κατά την εκστρατεία των Θηβαίων στην Πελοπόννησο έστρεψε την τελευταία εναντίον τους. Η Θήβα για να τιμωρήσει τους Φωκείς τους κατηγόρησε στο Αμφικτυονικό συνέδριο πως είχαν καλλιεργήσει μέρος των ιερών κτημάτων των Δελφών. Το Αμφικτυονικό συνέδριο αποφάσισε να τους επιβάλλει βαρύ πρόστιμο το οποίο οι Φωκείς αδυνατούσαν να πληρώσουν. Οι Φωκείς τότε αποφάσισαν να αντιδράσουν στην απόφαση. Εξέλεξαν στρατηγό τον Φιλόμηλο και με την βοήθεια της Σπάρτης έφτιαξαν έναν στρατό 5.000 αντρών με τον οποίο κατέλαβαν το μαντείο των Δελφών και προσπάθησαν να ακυρώσουν την απόφαση. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε την αφορμή του Τρίτου Ιερού Πολέμου στον οποίο ηττήθηκαν. Τελικά το 346 π.Χ. οι Φωκείς αναγκάστηκαν να παραδοθούν. Η ποινή που τους επιβλήθηκε ήταν πολύ σκληρή καθώς υποχρεώθηκαν να πληρώνουν 60 τάλαντα ετησίως για να ξεπληρώσουν τους θησαυρούς που αφαίρεσαν από τους Δελφούς ενώ τους αφαιρέθηκαν και οι δύο ψήφοι που είχαν στο Αμφικτυονικό συνέδριο οι οποίοι δόθηκαν στους Μακεδόνες. Κατά την διάρκεια του Τέταρτου Ιερού Πολέμου που ξέσπασε έξι χρόνια μετά οι Φωκικές πόλεις που αναμίχθηκαν καταστράφηκαν από τον Μακεδονικό στρατό. Στην συνέχεια η Φωκίδα παρήκμασε. Από το 301 π.Χ. οι Φωκείς συμμάχησαν με την Αιτωλική Συμπολιτεία που απέκτησε τον έλεγχο του μαντείου των Δελφών σε αυτό το διάστημα, ενώ κατάφερε να αντιμετωπίσει μαζί με τους Θεσσαλούς την γαλατική επιδρομή του 279 π.Χ.
ΤΕΛΟΣ
