Το μυκηναϊκό νεκροταφείο των Δενδρών

To μυκηναϊκό νεκροταφείο των Δενδρών εκτείνεται στη νοτιοδυτική πλαγιά ενός χαμηλού λόφου, δυτικά της μυκηναϊκής Ακρόπολης της Μιδέας. Το ανασκαμμένο τμήμα του περιλαμβάνει ένα θολωτό και δεκαέξι θαλαμωτούς τάφους.

Οι ανασκαφές στο χώρο άρχισαν την άνοιξη του 1926 από τον Σουηδό αρχαιολόγο Axel W. Persson. Εκείνο το καλοκαίρι ερευνήθηκε ο θολωτός τάφος και την επόμενη χρονιά τρεις θαλαμωτοί. Δύο ακόμη τάφοι που εκτείνονται βορειοανατολικά και έξω από τα όρια του οργανωμένου σήμερα αρχαιολογικού χώρου, ερευνήθηκαν από τον Ν. Μπέρτο, το φθινόπωρο του 1927. Το 1937 ο Persson ανέσκαψε έναν ακόμη θαλαμωτό τάφο και το 1939 άλλους πέντε.

Το 1960 ερευνήθηκε ο περίφημος "τάφος της πανοπλίας" από τον Ν. Βερδελή και δύο ακόμη θαλαμωτοί τάφοι από τον Σουηδό αρχαιολόγο P. Astrom.

Το 1977 ανεσκάφησαν από την Ε. Πρωτονοταρίου – Δεϊλάκη δύο θαλαμωτοί τάφοι και οι τύμβοι που τους περιβάλλουν.

Οι θαλαμωτοί τάφοι είχαν λαξευτεί στο μαλακό πέτρωμα σε πυκνή διάταξη στην πλαγιά του λόφου. Αποτελούνται από τρία τμήματα: το δρόμο, το στόμιο και το θάλαμο.

Οι τάφοι διαφέρουν μεταξύ τους τόσο ως προς το μέγεθος, ο μικρότερος έχει μήκος 8 και ο μεγαλύτερος σχεδόν 20 μέτρα, όσο και στον τρόπο που διαμορφώνονταν ο ταφικός θάλαμος. Έχουν κατηφορικούς δρόμους με συγκλίνοντα τοιχώματα και τετράπλευρους ταφικούς θαλάμους. Η είσοδος φράζονταν με ξερολιθιά. Επιχρισμένοι τοίχοι και δάπεδα, δίρριχτη ή επίπεδη οροφή, θρανία και κόγχες αλλά και πλευρικοί θάλαμοι, δίνουν την εντύπωση ότι οι τάφοι αυτοί μιμούνται τις κατοικίες των ζωντανών.

Στο δάπεδο των θαλάμων συχνά ανοίγονταν συμπληρωματικοί λάκκοι. Οι τάφοι είχαν χρησιμοποιηθεί για πολλαπλές ταφές και για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Σημαντικές πληροφορίες για τις ταφικές τελετουργίες της μυκηναϊκής εποχής μας δίνουν οι ταφές τριών ζευγών ίππων που βρέθηκαν σε γειτνίαση με τους τάφους.

Η ανασκαφή τους απέδωσε πολλά και σημαντικά ευρήματα όπως κοσμήματα, σφραγιδόλιθους, όπλα, εργαλεία και σκεύη από χρυσό, άργυρο, χαλκό, αλάβαστρο γυαλί, ελεφαντοστό, φαγεντιανή και ημιπολύτιμους λίθους, καθώς και ενδιαφέροντα δείγματα κεραμικής και ειδωλοπλαστικής, κορυφαίο δε εύρημα αποτελεί η περίφημη πανοπλία. Τα κτερίσματα σε συνδυασμό με τη μνημειακή κατασκευή των τάφων, υποδεικνύουν μια κοινωνία με σύνθετη κοινωνική διάρθρωση.

Το νεκροταφείο των Δενδρών είναι ένα από τα πλουσιότερα μυκηναϊκά νεκροταφεία της Πελοποννήσου και μπορεί να συγκριθεί με τα μεγάλα νεκροταφεία της Πρόσυμνας, της Δειράδας, της Ναυπλίας και της Ασίνης στην Αργολίδα καθώς και των Αηδονιών στην Κορινθία. Όπως βεβαιώνουν τα ευρήματα, ήταν σε συνεχή χρήση από το 1500 έως το 1180 π.Χ. πρέπει δε να ανήκε σε έναν σημαντικό μυκηναϊκό κέντρο, πιθανώς τη γειτονική Μιδέα.

Τα κινητά ευρήματα του μυκηναϊκού νεκροταφείου των Δενδρών φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ναυπλίου και στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Ευαγγελία Παππή, αρχαιολόγος

Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού - ΟΔΥΣΣΕΥΣ

Το σύγχρονο νεκροταφείο απέναντι από το αρχαίο. © Σπύρος Στάβερης

"Ο θολωτός τάφος των Δενδρών είναι τάφος βασιλικός και συνδέεται πιθανότατα με την έδρα του ηγεμόνα της Μιδέας. Ο τάφος ήταν σε χρήση από το 1450 εώς το 1180 π. Χ". © Σπύρος Στάβερης

Σε γειτνίαση με τους θαλαμωτούς τάφους 2, 7, 15, 16 και τον λεγόμενο "τύμβο" βρέθηκαν οι ταφές τριών ζευγών αλόγων. Οι ταφές αυτές, όπως και η απόθεση της χάλκινης πανοπλίας στον τάφο 12, συνδέονται με τη χρήση του άρματος, αδιαμφισβήτητου συμβόλου δύναμης και γοήτρου των Μυκηναίων. Η μεταχείρηση των λειψάνων τους στο νεκροταφείο είναι ενδεικτική της σημασίας των ζώων αυτών. Τα άλογα των Δενδρών είχαν αποτεθεί με ιδιαίτερη επιμέλεια σε ρηχούς λάκκους ή απευθείας πάνω στο φυσικό βράχο. 'Ηταν όλα αρσενικά, πιθανώς ηλικίας 14 - 17 ετών. Παρότι ο τρόπος θανάτωσής τους δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί, είναι σαφές ότι τα ζώς θυσιάστηκαν". © Σπύρος Στάβερης

Χάλκινη πανοπλία και οδοντόφρακτο κράνος με χάλκινες παραγναθίδες σε αποκατάσταση. Βρέθηκε στον τάφο 12 ("τάφο της πανοπλίας") του νεκροταφείου του Δενδρών (τέλος 15ου αι. π. Χ.). © Σπύρος Στάβερης