Ο λοιμός και το περίφημο «ΔΗΛΙΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ»...

Από την αρχαία μας γλώσσα μέχρι σήμερα λοιμός ονομάζεται μια θανατηφόρα επιδημική νόσο, οπως ήταν στην αρχαιότητα ιδίως η πανώλη (πανούκλα).

Ως γνωστόν, ένα χρόνο μετά την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου, το 430 π.Χ., έπεσε στην Αθήνα ένας φοβερός λοιμός. Ο ιστορικός μας Θουκυδίδης τον περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια στο δεύτερο Βιβλίο της Ιστορίας του και μοιάζει πολύ με το σημερινό μας κορονοϊό.

Μύρτιδα ,το 11χρονο κορίτσι που πέθανε στον μεγάλο λοιμό των Αθηνών τον 5o αι. π.Χ.

Μύρτις είναι το όνομα που δόθηκε από τους αρχαιολόγους στην εντεκάχρονη κοπέλα που έμενε στην αρχαία Αθήνα τα σκελετικά υπολείμματα της οποίας ανακαλύφθηκαν σε μαζικό τάφο στον Κεραμεικό την περίοδο 1994–95 κοντά στον σταθμό του μετρό. Το όνομα επιλέχθηκε τυχαία, ως μια από τις κοινές γυναικείες ονομασίες της εποχής. Η ανάλυση των οστών της Μύρτιδος κατέδειξε πως αυτή και άλλα 2 άτομα των οποίων οι σκελετοί ανασκάφτηκαν από τον μαζικό τάφο, πέθαναν προσβεβλημένοι από τυφοειδή πυρετό κατά τον ιδιαίτερα καταστροφικό και πολύνεκρο λοιμό των Αθηνών το 430 π.Χ.

Αυτός, λέει, πως ξεκίνησε από την Αιθιοπία, πέρασε από την Αίγυπτο και έφτασε στη Λιβύη από όπου με τα εμπορικά πλοία – όπως σήμερα με τα αεροπλάνα – έφτασε και στην Αθήνα. Η Αθήνα τότε –αναφέρουν οι ιστορικοί– πως είχε περίπου 250.000 πληθυσμό και το ένα τρίτο που πληθυσμού της χάθηκε από το λοιμό. Ανάμεσά τους και ο ξακουστός αρχηγός της Αθήνας Περικλής μαζί με τη γυναίκα του και τα παιδιά τους.

Ο Θουκυδίδης δηλώνει απερίφραστα για την επιδημία τα εξής: «Εγώ θα φανερώσω μόνο τι λογής ήταν, κι από τι συμπτώματα, αν τύχει και ξανάρθει ποτέ, θα μπορούσε κανείς καλύτερα να εξετάσει το πράμα και να το γνωρίσει από τα πριν, ώστε να μην τα ‘χει εντελώς χαμένα, γιατί την πέρασα κ’ εγώ, και είδα πολλούς άλλους που υπόφεραν απ’ αυτήν». (Βιβλίο Β,48).

Τον ίδιο καιρό και η Δήλος υπέφερε από τον ίδιο φοβερό λοιμό. Η Δήλος που είναι ένα μικρό νησί των Κυκλάδων και είναι ξερή και βραχώδης με επιφάνεια λίγο πάρα άνω από πέντε τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Έχει κατοικηθεί από το 2000 π.Χ. και οι ΄Ιωνες την αποίκησαν και την έκαναν το νησί της Λητώς και από τον Δία απέκτησε τα δυο της παιδιά: το θεό Απόλλωνα και τη θεά Αρτέμιδα.

΄Εχει πλούσια ιστορία που συνδέεται με την ηγεμονία της Αθήνας μια και εκεί βρισκόταν το ομοσπονδιακό ταμείο από το οποίο χτίστηκε και ο Παρθενώνας. Εδώ βρισκόταν ο περικαλλής Ναός του Απόλλωνα μέρος του οποίου σώζεται μέχρι σήμερα, καθώς και άλλα κτίσματα και βωμοί, οδοί, στοές, προπύλαια, η αγορά, τα πολύ γνωστά λιοντάρια, ερείπια πολύ κομψών σπιτιών, πολλά καλλιτεχνήματα και πλήθος αγαλμάτων, καθώς και το άκρως εντυπωσιακό της Θέατρο χωρητικότητας πέντε χιλιάδων καθιστών θεατών.

Σήμερα η Δήλος θεωρείται το μεγαλύτερο Υπαίθριο Μουσείο του κόσμου!

ΤΟ ΠΕΡΙΦΗΜΟ «ΔΗΛΙΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ»

Ο λοιμός που κατάστρεψε την Αθήνα, με τα πλοιάρια έφτασε και στη Δήλο. Ο μεγάλος και από τους σπουδαιότερους αρχαίους μας συγγραφείς Πλούταρχος (47-127 μ.Χ.) σε ένα από τα υπέροχα έργα του «Το δαιμόνιο του Σωκράτους» – δαιμόνιο εδώ σημαίνει την ευφυΐα και την επιτηδειότητα που οδηγεί στην επιτυχία – αναφέρει ότι οι κάτοικοι της Δήλου που βρίσκονταν σε απόγνωση, ζήτησαν από το Μαντείο των Δελφών να τους πει τι πρέπει να κάνουν για να απαλλαχτούν και να σωθούν από τον τρομερό λοιμό που μάστιζε το νησί τους.

Το ιερό του Δήλιου Απόλλωνα με το όρος Κύνθος στο βάθος.

Τότε πήραν ένα χρησμό από την Πυθία που έλεγε πως «πρέπει να διπλασιάσουν το βωμό του Απόλλωνα – που υπήρχε στη Δήλο – και είχε σχήμα κύβου». Η επιδημία θα σταματούσε μόνο αν κατασκεύαζαν έναν κυβικό βωμό, διπλάσιο σε μέγεθος από αυτόν που υπήρχε. Αν το κατάφερναν αυτό, θα γλίτωναν από την αρρώστια του νησιού τους.

Ο χρησμός αυτός τους φάνηκε απροσδόκητος και τους έφερε σε αμηχανία, γιατί δεν μπορούσαν να υπολογίσουν πόσο μήκος πρέπει να έχει η κάθε πλευρά του διπλάσιου κύβου και έπρεπε να το λύσουν μόνο με τον κανόνα(χάρακα) και το διαβήτη. Αυτό είναι το περίφημο «Δήλιο Πρόβλημα».

ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΛΥΣΗ ΤΟΥ

Τότε οι Δήλιοι ανασκουμπώθηκαν, επιστράτευσαν τους καλύτερους μαθηματικούς, για να βρουν τη λύση στο ζήτημα. Οι μαθηματικοί προσπαθούσαν, χωρίς αποτέλεσμα. Οι Δήλιοι αρχικά πίστεψαν ότι το πρόβλημα ήταν απλό και λυνόταν με διπλασιασμό των πλευρών. Όταν ανακάλυψαν ότι αυτό δεν διπλασιάζει τον όγκο αλλά τον οκταπλασιάζει, έστειλαν πρέσβεις στην Ακαδημία του Πλάτωνα και ζήτησαν βοήθεια από το μεγάλο φιλόσοφο. Ο Πλάτωνας τότε τους απάντησε ότι ο θεός έδωσε αυτόν το χρησμό στους Δήλιους, όχι επειδή είχε ανάγκη ενός διπλάσιου βωμού, αλλά για να κατακρίνει και να επιπλήξει τους Έλληνες, επειδή αμελούν τα Μαθηματικά και περιφρονούν τη Γεωμετρία.

Ο λοιμός με την σειρά του πέρασε, αφήνοντας πίσω τα πολλά θύματά του. Το δήλιο πρόβλημα όμως – του διπλασιασμού του όγκου του κύβου – δεν είχε λυθεί.

Οι Έλληνες στην προσπάθειά τους να λύσουν αυτό το πρόβλημα κατέφυγαν σε άλλες καμπύλες και σε άλλα όργανα εκτός από τον κανόνα και το διαβήτη. Με τον τρόπο αυτό βρήκαν διάφορες λύσεις του προβλήματος.

Οι Πυθαγόρειοι είχαν διαπιστώσει ότι μπορούμε να κατασκευάσουμε, με τον κανόνα και το διαβήτη, ένα τετράγωνο με εμβαδόν διπλάσιο ενός άλλου δεδομένου τετραγώνου πλευράς α. Πράγματι η πλευρά του τετραγώνου αυτού θα είναι η διαγώνιος του πρώτου γιατί – όπως μπορείτε να παρατηρήσετε στο σχήμα – το μισό του αρχικού τετραγώνου είναι το ένα τέταρτο του νέου τετραγώνου.

Το Δήλιο Πρόβλημα – του διπλασιασμού του όγκου του κύβου – οδήγησε τους ΄Έλληνες στην ανάπτυξη των Μαθηματικών και της Γεωμετρίας. Εξάλλου η Ακαδημία του Πλάτωνα είχε στην είσοδό της την επιγραφή: «Ουδείς αγεωμέτρητος εισίτω», δηλαδή «κανείς αγεωμέτρητος να εισέλθει», γιατί η Γεωμετρία διατηρεί την Ισότητα και τη Δικαιοσύνη!