Τα Ανθεστήρια είναι η Αττική εορτή η οποία διαρκεί τρεις ημέρες και μάλιστα από την τέλεσή της έλαβε και το όνομα και ο αντίστοιχος Αττικός μήνας Ανθεστηριών.
Οι δύο πρώτες ημέρες ονομάζονταν Πιθοίγια και Χοές αντίστοιχα. Ενώ κατά την τρίτη ημέρα η εορτή ονομάζεται “Χύτροι” όπου γίνεται, εκτός των άλλων, μνημηΐα του μεγάλου κατακλυσμού του Δευκαλίωνος.
Αξίζει να σημειωθεί ότι πάμπολες παραδοσιακές θρησκείες του κόσμου εορτάζουν με πολύ σπουδαίες τελετές το κατακλυσμιαίο αυτό γεγονός.
Την ίδια περίοδο στους Δελφούς, δηλαδή κατά το μήνα Βύσιο που αντιστοιχεί στον Αττικό Ανθεστηρίωνα, οι Ιερείς Του Διονύσου, οι Όσιοι (5 στον αριθμό) περιρραίνονται με Όμβριο Ύδωρ ως ανάμνηση και μίμηση του μεγάλου κατακλυσμού και στην συνέχεια παραδίδουν την χρήση του Μαντείου στους προφήτες (Ιερείς Του Απόλλωνος) ο οποίος επιστρέφει από την μακρινή Υπερβορεία.
Αποτελεί άξιο απορίας όμως γιατί να μνημονεύεται η επομβρία (κατακλυσμός) του Δευκαλίωνος σε μια εορτή ( Ανθεστήρια) στην οποία, γίνεται μνημόσυνο των Ψυχών των Νεκρών!
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Την απάντηση μας δίδει ο Νόννος Πανοπολίτης στα λεγόμενα Διονυσιακά του.
Ένα έργο/έπος που αποτελείται από 21.000 στίχους σε 48 βιβλία-ραψωδίες. Να σημειωθεί ότι ο Νόννος έζησε τον 5ο αιώνα μ.χ.χ στην Αλεξάνδρεια και ακολούθησε την Ορφική γραμμή θεολογίας.(Ο Νόννος ο Πανοπολίτης ήταν σημαντικός Χριστιανός Έλληνας επικός ποιητής και συγγραφέας από την Πανόπολη (τη σημερινή Αχμίμ) της Άνω Αιγύπτου. Ο Νόννος έζησε στην Αλεξάνδρεια τον 5ο αιώνα αν και ο ίδιος γράφει ότι έζησε και έγραψε τον 4ο αιώνα. Οι σύγχρονοι όμως μελετητές τον τοποθετούν στον 5ο αιώνα επειδή οι καινοτομίες που εισήγαγε στο έργο του και οι οποίες φανερώνουν την επίδραση της τραγωδίας και της αλεξανδρινής ποίησης, οδηγούν στην εκτίμηση αυτή .)
Διόνυσος και Ώρες
Στην 6η ραψωδία του έργου του αναφέρεται στον πυρήνα της Ορφικής θρησκείας που είναι ο διαμελισμός / σπαραγμός του Ζαγρέος από τους Τιτάνες.
Οι Τιτάνες παρακινημένοι από την οργή Της Ήρας διαμελίζουν, αφού κατέσφαξαν αρχικά με ένα Ταρτάριο εγχειρίδιο-μαχαίρι, το παιδί Ζαγρέα (πρώτος Διόνυσος).
Στην προσπάθεια του ο Ζαγρεύς να τους ξεφύγει μεταμορφώθηκε αρχικά σε λέοντα, έπειτα σε Ίππο, μετέπειτα σε Όφι, κατόπιν σε Τίγρη, και τέλος σε Ταύρο.
Στην ελληνική μυθολογία ο Ζαγρέας (Ζαγρεύς) ήταν ο μέγας θεός των Ορφικών, ο οποίος γεννήθηκε από την Περσεφόνη και τον μεταμορφωμένο σε φίδι Δία. Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη παράδοση, η Περσεφόνη είχε κέρατα, και έτσι ο Ζαγρέας γεννήθηκε και αυτός με κέρατα. Ο Δίας τον διόρισε βασιλιά των θεών και του έδωσε σκήπτρο, κεραυνό και τον έλεγχο της βροχής. Και όπως οι Κουρήτες φύλαξαν τον Δία όταν εκείνος ήταν βρέφος, έτσι φύλαξαν και τον Ζαγρέα, με την πρόσθετη βοήθεια του Απόλλωνα.
Στην τελευταία μεταμόρφωση του, αφού αντίκρυσε τον εαυτό του σε κάτοπτρο, έχασε την Θεϊκή Του δύναμη και οι Τιτάνες κατάφεραν να τον διαμελίσουν. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο αριθμός των Οσίων / ιερέων Του Θεού στους Δελφούς είναι 5 όσες και οι μεταμορφώσεις Του!
Η σύζυγος του Δία Ήρα βάλθηκε να εξοντώσει τον μικρό Ζαγρέα και γι' αυτό απέστειλε τους Τιτάνες να τον σκοτώσουν με απατηλούς περισπασμούς: του πήγαν παιχνίδια (ένα ρόμβο, έναν αστράγαλο, χρυσά μήλα, μία σβούρα) και ένα καθρέφτη. Ο Ζαγρεύς απασχολήθηκε με τον καθρέφτη, βλέποντας το πρόσωπό του. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή οι Τιτάνες όρμησαν καταπάνω του με τα μαχαίρια τους. Τότε ο μικρός θεός για να τους αποφύγει άρχισε να μεταμορφώνεται: έγινε έφηβος Δίας, Κρόνος, φίδι με κέρατα, άλογο, τίγρη, ταύρος. Η Ήρα παρ' όλα αυτά ενθαρρύνει τους Τιτάνες να μη διστάσουν, κι έτσι με διαταγή της κομματιάζουν το Ζαγρέα την ώρα που είχε τη μορφή ταύρου, βράζουν το κρέας του και το τρώνε. Ο Δίας οργίσθηκε τόσο, ώστε κατακεραύνωσε τους Τιτάνες και τους έστειλε στα Τάρταρα. Στον Απόλλωνα έδωσε εντολή να περιμαζέψει τα λείψανα του Ζαγρέως και να τα θάψει στους Δελφούς, κοντά στον τρίποδα.
Μάλιστα ο Πορφύριος στο περί Αγαλμάτων έργο του αναφέρει ότι τα λατρευτικά αγάλματα Του Θεού φέρουν πεντάκτινο αστέρα, εξάλλου η 5η Βασιλεία της Δημιουργίας ανήκει στο Διόνυσο σύμφωνα με τον Ορφισμό.
Μετά τον διαμελισμό Του Θεού ο Πατέρας Θεών και Ανθρώπων Ζεύς κατακεραύνωσε τους Τιτάνες και τους έκλεισε στα Τάρταρα. Συνάμα ο Νόννος περιγράφει με γλαφυρό τρόπο πως ο Ζευς κατέκαψε από άκρη σε άκρη ολάκερη τη Γη από Την Οργή Του για τον ανόσιο διαμελισμό Του Υιού Του.
Στην συνέχεια όμως ο Νόννος εξιστορεί ότι ο Ζευς μαλάκωσε την οργή Του και καθώς είδε την γη να κατατρώγεται από τον Κεραυνό και την Πυρά, την σπλαχνίστηκε, και θέλησε με ύδωρ(κατακλυσμός) να ξεπλύνει τα αποτεφρωμένα λείψανα του Υιού αλλά και την φλογισμένη πληγή της Γαίας.
Βλέπουμε λοιπόν ότι ο κατακλυσμός του Δευκαλίωνος εδώ δεν είναι η τιμωρία αλλά ο μετέπειτα ο εξαγνισμός της Γης για τα αμαρτήματα των τέκνων της (Τιτάνες) . Γι’ αυτό άλλωστε και η ημέρα των Χυτρών συνδέεται άμεσα με την Αθηναϊκή εορτή των Υδροφορίων κατά την οποία έχεαν τελετουργικά καθάρσιο ύδωρ σε κάθε είδους ανοίγματα της Γης-χάσματα με ποιο χαρακτηριστικό χάσμα εκείνο που ευρίσκεται στην περιοχή του Ολυμπιείου το οποίο και θεωρείτο μυθολογικώς ότι απερροφήθησαν τα ύδατα του κατακλυσμού.
Σύμφωνα με άλλη εκδοχή του μύθου, η θεά Αθηνά πέτυχε να διασώσει την καρδιά του Ζαγρέα και να την παραδώσει στο Δία, ο οποίος την τοποθέτησε μέσα σε γύψινο ομοίωμα του θεού. Μία άλλη παράδοση αναφέρει την ανάσταση του θεού: η Ρέα ή η Δήμητρα συγκολλάει τα κομμάτια του και ο Ζαγρέας «ανίσταται» ή ξαναγεννιέται με νέα προσωπικότητα: Είναι ο θεός Διόνυσος, ο γιος της Σεμέλης, στην οποία ο Δίας είχε δώσει να καταπιεί την καρδιά του Ζαγρέως.
Έτσι η εορτή των Ανθεστηρίων και η μνημόνευση του κατακλυσμού συνδέεται άμεσα με τον Ζαγρέα και την απελευθέρωση που επιφέρει στις Ψυχές των νεκρών προγόνων ο Διόνυσος, ως Λύσιος, από τα δεσμά του Άδου.
Είναι γνωστή επίσης η ρήση κατά το πέρας των Ανθεστηρίων από τους τελεστές “Θυράζε κάρες ουκ έτ’ Ανθεστήρια” (Ζηνόβιος). Ή “θυράζε Κήρες ουκ ετ’ Ανθεστήρια ” σύμφωνα με μεταγενέστερους λεξικογράφους (Ησύχιος). Δηλαδή, αναφωνούν εμφατικά “έξω από την οικία μου Κάρες / Κήρες, τελείωσαν τα Ανθεστήρια”.
Ανθεστήρια γιόρταζαν στη Βοιωτία, στην Κόρινθο, στην Μαγνησία, στη Σμύρνη, στηΜίλητο, στην Έφεσο, στην Πριήνη και αλλού.
Υπάρχει μια αντιγνωμία στη χρήση των όρων Κάρες και Κήρες από σύγχρονους μελετητές, καθώς οι Κάρες όπως και οι Θράκες ήταν δούλοι την εποχή εκείνη στην Αθήνα. Ενώ Κήρες σύμφωνα με τον Ησύχιο είναι όνομα που αποδίδεται στις ψυχές των Νεκρών (φάσματα) που κατά την περίοδο εορτασμού των Ανθεστηρίων “κυκλοφορούν” στην πόλη οπότε η παραπάνω τελετουργική έκφραση αποσκοπεί στο να τις διώξει, να τις εξορκίσει μετά το πέρας της τελετής. Προσωπικά θεωρούμε ότι Θεολογικώς και οι δύο όροι είναι ορθοί και δόκιμοι.
Οι Κάρες οι οποίοι όπως είπαμε αποτελούσαν μια πληθυσμιακή ομάδα δούλων στην Αθήνα δεν τους επιτρεπόταν να λάβουν μέρος στην τελευταία μέρα των Ανθεστηρίων. Συμμετείχαν όμως στις προηγούμενες δύο. Μια τέτοια απαγόρευση μπορεί να γίνει κατανοητή μόνο μέσα από ένα θεολογικό/θρησκευτικό φίλτρο αντίληψης καθώς για τους παλαιούς, αυτό που “συμβαίνει στο Θεϊκό πεδίο, το “αποτύπωμά” του αντανακλάται στο υλικό πεδίο, αφού το Θείο, αποτελεί το υπόδειγμα του εκδηλωμένου και αισθητού. Όπως πάνω έτσι και κάτω. Αυτή δηλαδή η αρχική κοινωνική αντιστροφή της εορτής κατά τις δύο πρώτες ημέρες που συμμετείχαν και ο μετέπειτα αποκλεισμός των δούλων την τελευταία ημέρα ενέχει σαφή Θεολογικό περιεχόμενο.
Αντίστοιχα, σύμφωνα με τον με τον Ησίοδο οι Κήρες είναι ανθρωπόμορφοι Δαίμονες με φτερά και γαμψά νύχια που προκαλούν τον βίαιο θάνατο στις μάχες. Μάλιστα τρέφονται από το μαύρο αίμα των πεσόντων. Αναφέρονται ως Κόρες της Νυκτός, ενώ αλλού, ως ακόλουθοι του Άδου και Της Περσεφόνης. Σε κάθε περίπτωση κατέληξαν να σχετίζονται με την “κακιά μοίρα”. Οπότε είναι λογικό να υποθέσουμε ότι οι δούλοι Κάρες με την “κακιά μοίρα “της δουλείας τους δεν τους ήταν επιτρεπτό να συμμετέχουν στην τελευταία ημέρα των Ανθεστηρίων ( Χύτροι).
Τι όμως μας επισημαίνει κατά την Ελληνική Θεολογία αυτή η “κακιά μοίρα”;
Ότι... Μόνο οι Ελεύθεροι πολίτες Αθηναίοι συμμετείχαν στους Χύτρους, διότι, η τελευταία προσδιορίζει την απελευθέρωση της Ψυχής από τα δεσμά της Ύλης. Αλληγορικά δηλαδή οι Κάρες αντιπροσωπεύουν τις σκλαβωμένες ψυχές στα δεσμά της Ύλης και Του Άδη. Ενώ οι ελεύθεροι Πολίτες ενοιοδοτοούν τις, από κάθε είδους δεσμό της ύλης, απελεύθερες ψυχές.
Κέων Εσπέριος Λοκρός
Παρμενίδης Ιω. Μπούσιου
ΠΗΓΗ ://hellenictheology.gr/i-orfiki-ekdochi-ton-anthestirion/ ΕΙΚΟΝΙΖΕΙΝ ΑΡΧΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
