Χρησιμοποιώντας το Google Earth και την αναγνώριση αεροσκαφών, οι αρχαιολόγοι εντόπισαν περισσότερους από 100 άγνωστους αρχαιολογικούς χώρους στην Παννονική Πεδιάδα.Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν το Google Earth για να εντοπίσουν κυκλικούς περιβόλους και βαθιές τάφρους όπως αυτή, που βρίσκονται στη βόρεια Σερβία και καλύπτουν μια έκταση τουλάχιστον 40 εκταρίων. ©BARRY MOLLOY ΚΑΙ DARJA GROSMAN/Science
Κατά την Εποχή του Χαλκού, πριν από περισσότερα από 3.000 χρόνια, οι άνθρωποι σε όλη την Ευρασία δημιούργησαν τεράστια εμπορικά δίκτυα που συνδέουν την ήπειρο. Ωστόσο, η Παννονική Πεδιάδα, μια ανοιχτή περιοχή που περιελάμβανε τη σημερινή Ρουμανία, την Ουγγαρία και τμήματα της Σερβίας, θεωρούνταν σχετική ενδοχώρα. Αυτό ίσχυε ακόμα και όταν οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν μια χούφτα τεράστιων περιβόλων της Εποχής του Χαλκού πριν από 20 χρόνια, μερικά προστατευμένα από μίλια τείχους και τάφρους.
Κανείς δεν ήταν σίγουρος πώς οι κατασκευές σχετίζονταν με τις πολιτιστικές εξελίξεις σε άλλα μέρη της Ευρώπης, αλλά διάσπαρτα χάλκινα τεχνουργήματα υποδηλώνουν ότι οι τύμβοι δεν ήταν εντελώς απομονωμένοι. «Αυτοί θεωρήθηκαν ως μονόκεροι στο τοπίο», λέει ο Barry Molloy, αρχαιολόγος στο University College του Δουβλίνου. «Αυτό θεωρήθηκε τέλμα».
Το 2015, ο Molloy και άλλοι αρχαιολόγοι στράφηκαν σε δορυφορικές εικόνες για να δουν αν μπορούσαν να εντοπίσουν περισσότερες κατασκευές που είχαν χάσει οι επίγειες έρευνες. Ανέφεραν την περασμένη εβδομάδα στο περιοδικό PLOS ONE ότι είχαν βρει περισσότερους από 100 από αυτούς τους διαφορετικούς τύμβους στη σημερινή Σερβία. Αυτές οι δομές, που βρίσκονται κοντά μεταξύ τους, σχηματίζουν μια ζώνη που εκτείνεται για 150 χιλιόμετρα κατά μήκος του ποταμού Τίσα, της κύριας αρτηρίας βορρά-νότου που χωρίζει την Παννονική Πεδιάδα. Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι οι κατασκευές ήταν μέρος ενός τεράστιου δικτύου οικισμών που εμπλέκεται σε ένα εμπόριο χαλκού σε ολόκληρη την ήπειρο που αναπτύχθηκε πριν από περίπου 3.600 χρόνια.
«Για πρώτη φορά μπορούμε να δούμε την έκταση αυτού του φαινομένου», λέει ο Mario Gavranovic, αρχαιολόγος στο Αυστριακό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο. "Η προσέγγιση της τηλεπισκόπησης είναι εξαιρετική."
Οι κατασκευές, που πολλές περιγράφονται για πρώτη φορά, κρύβονταν σε κοινή θέα. Πολλά δεν είναι ορατά από το έδαφος επειδή έχουν οργωθεί σχεδόν επίπεδη μετά από δεκαετίες εντατικής γεωργίας ή καταστράφηκαν στους προϊστορικούς χρόνους. Αφού εντόπισαν κλειστές περιοχές στις φωτογραφίες του Google Earth, ο Molloy και η ομάδα του πέταξαν πάνω από την περιοχή με ένα μικρό αεροπλάνο και στη συνέχεια επισκέφτηκαν όσο το δυνατόν περισσότερες περιοχές με τα πόδια. «Περάσαμε πολύ χρόνο παλεύοντας στη λάσπη», λέει ο Molloy.
Στην επιφάνεια βρήκαν θραύσματα κεραμικής, πέτρες που χρησιμοποιούνται για την άλεση σιτηρών και οστών ζώων, αρχαία αντικείμενα που αναπτύχθηκαν από δεκαετίες εντατικής καλλιέργειας. Οι δοκιμαστικοί λάκκοι αποκάλυψαν ακόμη περισσότερα αντικείμενα αυτού του τύπου. Συγκρίνοντας την κεραμική με γνωστούς οικισμούς της περιοχής, οι ερευνητές υπολόγισαν ότι οι τύμβοι χρονολογούνται μεταξύ 1550 π.Χ. και 1200 π.Χ. Οι ημερομηνίες ραδιενεργού άνθρακα που λαμβάνονται από οστά ζώων επιβεβαίωσαν επίσης αυτό το εύρος.
Τείχη και τάφροι προστάτευαν μικρούς οικισμούς, λένε οι συγγραφείς, και η συγκέντρωση αντικειμένων και οικιακών απορριμμάτων υποδηλώνει ότι κάθε περίβολος φιλοξενούσε μια χούφτα εκτεταμένων οικογενειών. Ωστόσο, παραμένει ασαφές πώς έμοιαζαν αυτοί οι οικισμοί ή αν χρησιμοποιούνταν όλο το χρόνο. «Αυτή είναι μια νέα ιστορία που αλλάζει τις γνώσεις μας για την Ύστερη Εποχή του Χαλκού και τα Βαλκάνια», λέει ο αρχαιολόγος Dragan Jovanović από το Μουσείο της πόλης Vršac. «Είναι πολύ περίεργο που παρέμενε μυστικό μέχρι τώρα».
Παραμένει ασαφές γιατί χρειάζονταν αμυντικά αναχώματα. Πήλινα άρματα και χάλκινα όπλα που βρέθηκαν σε νεκροταφεία κοντά σε κάποιους τύμβους δείχνουν ότι οι κάτοικοι ήταν εξοικειωμένοι με τον πόλεμο. Αλλά οι περισσότεροι από τους πρόσφατα ανακαλυφθέντες τύμβους απέχουν μόνο 5 ή 10 χιλιόμετρα μεταξύ τους και ο καθένας είναι ορατός από τους πλησιέστερους γείτονές του. Όλοι μοιράζονταν παρόμοια στυλ κεραμικής και αρχιτεκτονική. Ο Molloy υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι που ζουν εδώ είναι απίθανο να είναι εχθροί ή αντίπαλοι: «Το γεγονός ότι μοιράζονται το τοπίο σημαίνει ότι συνεργάζονται».
Οι άνθρωποι της Εποχής του Χαλκού έχτισαν τεράστιες κυκλικές περιοχές στην πεδιάδα της Παννονίας και άφησαν πίσω τους αντικείμενα όπως αυτό το πήλινο άρμα που βρέθηκε σε μια λάρνακα αποτέφρωσης. ©ΕΘΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΕΡΒΙΑΣ/Επιστήμη
Η ομάδα προτείνει ότι οι οικισμοί συνδέονταν επίσης με τον ευρύτερο κόσμο μέσω του εμπορίου χαλκού και άλλων υλικών, ως μέρος της ηπειρωτικής ανάπτυξης στο εμπόριο και τις συνδέσεις που ωθήθηκαν από νέες μεταλλουργικές τεχνικές. Η περίοδος μετά το 1600 π.Χ. σηματοδότησε επίσης την ακμή πολιτισμών όπως οι Μυκηναίοι στην Ελλάδα, οι Χετταίοι και οι Βαβυλώνιοι στην Εγγύς Ανατολή και το Νέο Βασίλειο της Αιγύπτου.
«Ο κόσμος άλλαξε γύρω στο 1600 π.Χ.», λέει η αρχαιολόγος του University College του Λονδίνου Miljana Radivojević. «Βλέπουμε μια τεράστια αλλαγή συμπεριφοράς κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου και αυτές οι νέες ανακαλύψεις είναι νέα στοιχεία για το πώς συνέβη αυτό σε αυτήν την περιοχή».
Οι νέοι οικισμοί προστίθενται σε άλλους που βρέθηκαν πρόσφατα στην Ουγγαρία και τη Ρουμανία, σχηματίζοντας αυτό που οι συγγραφείς αποκαλούν δίκτυο της Κάτω Παννονίας. Αντί για τις πυκνές, περιτειχισμένες πόλεις που ευνοούνται στην Αίγυπτο, την Εγγύς Ανατολή και την Ελλάδα, οι κάτοικοι της Παννονικής Πεδιάδας άφησαν μια τεράστια έκταση για τον εαυτό τους: σε μια τοποθεσία που ανασκάφηκε στη Ρουμανία τα τελευταία 20 χρόνια, περισσότερα από 33 χιλιόμετρα τειχών και τάφρων περιβάλλεται μια περιοχή άνω των 17 τετραγωνικών χιλιομέτρων. «Αυτοί οι άνθρωποι γνώριζαν τους αστικούς πολιτισμούς της Μεσογείου», λέει ο Molloy, «αλλά δεν μιμήθηκαν αυτόν τον τρόπο ζωής».
Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι η κοινωνία της Παννονικής Πεδιάδας ήταν λιγότερο περίπλοκη. «Αυτοί οι οικισμοί είναι μεγάλοι από οριζόντια άποψη», λέει ο Radivojević. «Είναι οι διασυνδέσεις τους που πρέπει να χρησιμοποιήσουμε για να αποφασίσουμε πόσο περίπλοκες είναι».
Άλλοι ειδικοί λένε ότι υπάρχουν πολλά περισσότερα ερωτήματα. Για παράδειγμα, μέχρι στιγμής υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία για σπίτια ή μόνιμες κατασκευές μέσα στους περιβόλους, αν και ο Molloy ελπίζει ότι μπορεί να βρουν στοιχεία για αυτά στο μέλλον. Είναι πιθανό ότι τα (σχήματα)δαχτυλίδια ήταν εποχικοί χώροι συγκέντρωσης, τελετουργικά κέντρα, ακόμη και μαντριά βοοειδών ή κάτι εντελώς άλλο. «Η ερμηνεία τους εξακολουθεί να είναι σε επίπεδο μοντέλου, όχι αποδεκτό γεγονός», λέει η Marija Ljuština, αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου. «Κρατάω τα δάχτυλά μου σταυρωμένα ότι περαιτέρω έρευνα φέρνει επιβεβαίωση».
Μέχρι το 1200 π.Χ. κάτι είχε πάει στραβά. Οι τύμβοι εγκαταλείφθηκαν. Οι δοκιμαστικές τάφροι έδειξαν ότι ορισμένες περιοχές δεν εκκενώθηκαν απλώς, αλλά σκόπιμα αποσυναρμολογήθηκαν, οι τάφροι τους γεμίστηκαν και οι τοίχοι τους κατεδαφίστηκαν. Η αιτία του παραμένει μυστήριο, αλλά αντανακλά παρόμοιες κοινωνικές καταρρεύσεις από την Αίγυπτο στη Βόρεια Γερμανία κατά την ίδια περίοδο.
Το τεράστιο μέγεθος των περιβλημάτων σημαίνει ότι μπορεί να παραμείνουν μυστηριώδεις για τα επόμενα χρόνια. Αλλά βοηθούν να συμπληρωθεί ένα κενό σημείο στον χάρτη της Ευρώπης της Εποχής του Χαλκού. «Άνοιξαν μια εντελώς νέα λεωφόρο για ανασκαφές και έρευνα», λέει ο Radivojević. «Αυτές οι κουκκίδες δεν έχουν συνδεθεί στο παρελθόν, γεγονός που καθιστά αυτή την έρευνα πολύτιμη».
Πηγή: ©Science
