Οστρακισμοί Αθηναίων: Βρέθηκαν στον Κεραμεικό, στις αποθέσεις της παλαιάς κοίτης του ποταμού Ηριδανού...

Όστρακα του Θεμιστοκλή Νεοκλέους.

Όστρακα...Βρέθηκαν στον Κεραμεικό, στις αποθέσεις της παλαιάς κοίτης του ποταμού Ηριδανού. Φυλάσσονται στις αποθήκες του Κεραμεικού.

ΓΝΩΣΤΟΙ ΟΣΤΡΑΚΙΣΜΟΙ:

507 ?Κλεισθένης ο Αλκμεωνίδης; (Αρχών 525/4) [και η ημερομηνία και το γεγονός προβληματικά]487 Ίππαρχος (Άρχων 496/5), του Χάρμου, οι συγγενείς του Πεισίστρατου.
486 Μεγακλής, του Ιπποκράτη, του δήμου Αλωπέκης
485 Καλλίας, γιος του Κρατία, αποκαλούμενος «Ο Μήδος»
484 Ξάνθιππος (Άρχων 479/8), του Αρίφρονα, του δήμου Χολαργού.
483 Καλλίξενος, γιος του Αριστώνυμου, του δήμου Ξυπετών, αποκαλούμενος «Ο Αλκμεωνίδας»
482 Αριστείδης (Άρχων 489/8), γιος του Λυσίμαχου, του δήμου Αλόπηκε, αποκαλούμενος «Δίκαιος» (βίος Πλούταρχου)
471 Θεμιστοκλής (Άρχων 493/2), του Νεοκλή, των Φρεαρρίων (μετά το 476, πριν από το 470)
461 Κίμων του Μιλτιάδη του δήμου Λακιαδών
460 ?Αλκιβιάδης, γιος του Κλεινία, του δήμου Σκαμπονιδών, αποκαλούμενος «Αλκιβιάδης ο πρεσβύτερος»
443 Θουκυδίδης, γιος του Μελεσία, του δήμου Αλόπηκα ( όχι ο Ιστορικός Θουκυδίδης, γιος του Όλορου)
417 Υπέρβολος, υιός Αντιφάνης, του δήμου Φερθοειδών

Πλόυταρχος «η ζωή του Κϊμωνα» Κεφάλαιο 17:

Για άλλη μια φορά οι Λακεδαιμόνιοι κάλεσαν τους Αθηναίους να τους βοηθήσουν κατά των Μεσσήνιων και των Ειλώτων στην Ιθώμη, και οι Αθηναίοι πήγαν, αλλά η ορμητική τους τόλμη ξύπνησε τον φόβο, και ξεχώρισαν από όλους τους συμμάχους και τους απέλυσαν ως επικίνδυνους συνωμότες. Επέστρεψαν έξαλλοι στην πατρίδα τους και αμέσως πήραν ανοιχτά μέτρα εχθρότητας κατά των Λακωνιστών και κυρίως κατά του Κίμωνα. Κρατώντας ένα ασήμαντο πρόσχημα, τον εξοστρακίστηκαν για δέκα χρόνια. Αυτή ήταν η περίοδος που ορίστηκε σε όλες τις περιπτώσεις οστρακισμού [Ημερομηνία: περ. 461]. .... οι Αθηναίοι δεν έμειναν για πολύ στη δυσαρέσκειά τους κατά του Κίμωνα, εν μέρει επειδή, όπως ήταν φυσικό, θυμήθηκαν τα οφέλη του, και εν μέρει επειδή η εξέλιξη των γεγονότων ευνόησε την υπόθεσή του. Διότι ηττήθηκαν στην Τανάγρα σε μεγάλη μάχη [457;] και περίμεναν ότι την επόμενη άνοιξη θα ερχόταν εναντίον τους ένοπλη δύναμη Πελοποννησίων, και έτσι ανακάλεσαν τον Κίμωνα από την εξορία του. Το διάταγμα που προέβλεπε την επιστροφή του προτάθηκε επίσημα από τον Περικλή....

Έκδ. St. Brenne, «Ostraka and the Process of Ostrakophoria», στον τόμο The Archaeology of Athens and Attica under the Democracy, W. D. E. Coulson, O. Palagia, et al. (eds.), Oxford 1994, 13-24, ειδ. σελ. 13-14, 16, 21.

Όστρακα εναντίον του Αριστείδη, του Θεμιστοκλή, του Κίμωνα και του Περικλή, πέμπτος αιώνας π.Χ.

5ος αι. π.Χ.

-1. Μεγακλε͂ς hιπποκράτος μοιχός.

2. Μεγακλε͂ς hιπποκράτος hιπποτρόφος.

3. Κίμων Μιλτιάδο Ἐλπινίκην λαβὼν ἴτω.

4. Θεμισθοκλε͂ς καταπύγον Νεοκλέος.

5. Τὸν λιμὸν ὀστρακίδδο.

--------------------------------------------------------------------------------------------

(Φιλ. μεταγρ.) 1. Μεγακλῆς Ἱπποκράτους μοιχός.

2. Μεγακλῆς Ἱπποκράτους ἱπποτρόφος.

3. Μιλτιάδο = Μιλτιάδου.

4. Θεμιστοκλῆς καταπύγων Νεοκλέους.

5. Τὸν λιμὸν ὀστρακίδδω.

1. Μεγακλε͂ς hιπποκράτος μοιχός.

1. Μεγακλῆς Ἱπποκράτους μοιχός.

Ο χαράκτης του πρώτου οστράκου λοιδορεί ως μοιχό τον Αλκμεωνίδη —του ιδίου γένους ήταν και ο Περικλής— Μεγακλέα, ισχυρό πολιτικό άνδρα των Αθηνών, τον δεύτερο κατά σειράν (487/6 π.Χ.) από τους τρεις φίλους των τυράννων που πρώτοι οστρακίσθηκαν. Το όστρακο ανήκει στον οστρακισμό του 472/1 π.Χ.· ο Μεγακλής δεν είχε επιστρέψει παρά λίγα μόνον χρόνια από τη δεκαετή εξορία του οστρακισμού του· παρά ταύτα φαίνεται ότι πάμπολλοι πολίτες τον θεωρούσαν επικίνδυνο και εψήφισαν και πάλιν τον οστρακισμό του.

2. Μεγακλε͂ς hιπποκράτος hιπποτρόφος.

2. Μεγακλῆς Ἱπποκράτους ἱπποτρόφος.

Στο δεύτερο όστρακο ο ίδιος πολιτικός άνδρας λοιδορείται ως ἱπποτρόφος, ότι δηλαδή τρέφει ίππους, και ξοδεύει σε αυτήν την πολυτελή δαπάνη την περιουσία του. Από τον Θουκυδίδη είναι γνωστό ότι για τον ίδιο λόγο κατηγορείτο και ένα νεότερο μέλος της οικογένειας του Περικλέους, ο πολύς Αλκιβιάδης.

Στον λόγο του πολιτικού του αντιπάλου Νικίου (6, 12.2), με τον οποίο επεχείρησε, ματαίως, να εξηγήσει στους Αθηναίους γιατί δεν έπρεπε να αναλάβουν την εκστρατεία, στην οποία τους παρακινούσε ο Αλκιβιάδης, μεταξύ άλλων επικαλείται και την ιπποτροφία, στην οποία επιδιδόταν και θα χρησιμοποιούσε ο αντίπαλός του ως μέσον προβολής, και την πολυτελή διαβίωσή του, τη νεότητα και την απειρία του· επίσης τον κατηγορεί ότι παρακινεί τους Αθηναίους στην εκστρατεία αποσκοπώντας μόνον στο προσωπικό του όφελος.

Στο παρατιθέμενο κείμενο ο ιστορικός εξ αφορμής της επιμονής του Αλκιβιάδου να επιχειρήσουν οι Αθηναίοι τη μεγάλη, υπερπόντια και δαπανηρή εκστρατεία στη Σικελία, που υπήρξε, όπως αποδείχθηκε, καταστροφική και για την πόλη των Αθηνών και για τους ίδιους, επικρίνει το ήθος και τον χαρακτήρα του (6, 15.3):

ὤν (δηλ. ο Ἀλκιβιάδης) γὰρ ἐν ἀξιώματι ὑπὸ τῶν ἀστῶν, ταῖς ἐπιθυμίαις μείζοσιν ἢ κατὰ τὴν ὑπάρχουσαν οὐσίαν ἐχρῆτο ἔς τε τὰς ἱπποτροφίας καὶ τὰς ἄλλας δαπάνας· ὅπερ καὶ καθεῖλεν ὕστερον τὴν τῶν Ἀθηναίων πόλιν οὐχ ἥκιστα.

[(Μετ.) Επειδή δηλαδή τον τιμούσαν οι πολίτες, έτρεφε επιθυμίες μεγαλύτερες από όσο επέτρεπε η περιουσία που κατείχε, και στις ιπποτροφίες και στις άλλες δαπανηρές ασχολίες· πράγμα που συνέβαλε πάρα πολύ ύστερα στην καταστροφή της πόλης των Αθηνών.]

Ενεπίγραφο όστρακο με το όνομα του Κίμωνα, 462 π.Χ

Ο πολίτης που έγραψε το τρίτο όστρακο όχι μόνον ζητά να εξορισθεί ο Κίμων, ο γιος του Μιλτιάδου, ο περίφημος στρατηγός, αλλά να πάρει μαζί του και την Ελπινίκη, την αδελφή του, γνωστή για τον δυναμισμό της και την ανάμειξή της στα δημόσια πράγματα, αλλά και για τη στενή σχέση της με τον αδελφό της. Χαρακτηριστική είναι η ακόλουθη διήγηση του Πλουτάρχου, Περικλής 28.6-7:

'και τον στεφάνωναν με στεφάνια και ταινίες, σαν αθλητή που νίκησε· η Ελπινίκη όμως πλησίασε κοντά και είπε: τα κατορθώματά σου, Περικλή, είναι θαυμαστά και σου αξίζουν τα στεφάνια, εσένα που έγινες αιτία να χαθούν πολλοί και γενναίοι πολίτες, όχι πολεμώντας Φοίνικες και Μήδους, όπως ο αδελφός μου, αλλά υποτάσσοντας σύμμαχο και συγγενή πόλη (ενν. τη Σάμο). Και ενώ έλεγε αυτά η Ελπινίκη, ο Περικλής χαμογελώντας, χωρίς να χάσει την ψυχραιμία του, της είπε, καθώς λέγεται, το του Αρχιλόχου: «δεν θα αλειφόσουν, γριά γυναίκα, με αρώματα».]

ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΚΙΜΩΝ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ

Το όστρακο ανήκει στον οστρακισμό του 472/1 π.Χ.· ο Κίμων τελικώς οστρακίσθηκε το 462/1 π.Χ.

4. Θεμιστοκλῆς καταπύγων Νεοκλέους.

Στο τέταρτο όστρακο υβρίζεται ο Θεμιστοκλής ότι έχει αισχρές παρά φύσιν ερωτικές προτιμήσεις.

Του πέμπτου οστράκου ο χαράκτης απαιτεί να εξορισθεί η … πείνα (= λιμός).

ΔΙΟΔΩΡΟΣ Ο ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ , Βιβλίο Ιστορίας XI, κεφάλαιο 55:

«Αλλά μετά, όσοι φοβόντουσαν την υπεροχή που απολάμβανε [ο Θεμιστοκλής] και άλλοι που ζήλεψαν τη δόξα του, ξέχασαν τις υπηρεσίες του στο κράτος και άρχισαν να καταβάλλουν προσπάθειες για να μειώσουν τη δύναμή του και να μειώσουν το τεκμήριο του. τον απομάκρυναν από την Αθήνα, χρησιμοποιώντας εναντίον του τον αποκαλούμενο «οστρακισμό», θεσμό που υιοθετήθηκε στην Αθήνα μετά την ανατροπή της τυραννίας του Πεισίστρατου και των γιων του [510 π.Χ.].

Και ο νόμος είναι ο εξής: Κάθε πολίτης έγραψε το όνομα του ανθρώπου που κατά τη γνώμη του είχε τη μεγαλύτερη δύναμη να καταστρέψει τη δημοκρατία. και ο άνθρωπος που πήρε τον μεγαλύτερο αριθμό οστράκας ήταν υποχρεωμένος να εξοριστεί από την πατρίδα του για μια περίοδο δέκα ετών.

Οι Αθηναίοι, όπως φαίνεται, ψήφισαν έναν τέτοιο νόμο, όχι με σκοπό την τιμωρία των αδικημάτων, αλλά για να μειώσουν μέσω της εξορίας το τεκμήριο των ανδρών που είχαν ανέβει πολύ ψηλά. Τώρα ο Θεμιστοκλής, έχοντας εξοστρακιστεί με τον τρόπο που περιγράψαμε, κατέφυγε ως εξόριστος από την πατρίδα του στο Άργος...»

ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ ΦΡΕΑΡ(Η)ΙΟΣ