Η θεά Ήρα σε απόδοση ΑΙ Tεχνητής Nοημοσύνης από άγαλμα τη θεάς .Φωτ ΑΡΧΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
Η πολιούχος θεά του Άργους, η ιερή βασίλισσα του Ολύμπου, προστάτιδα του γάμου, της οικογενειακής ζωής και των χρηστών ηθών. Πρωτότοκη κόρη του Κρόνου και της Ρέας, σύζυγος του υψίστου των θεών, κατέχει την πρώτη, εξέχουσα θέση ανάμεσα στις θεές του Ολύμπου.
Όπως μας είναι ήδη γνωστό, οι αγώνες είχαν ως κέντρο τους ένα ιερό κι ετελούντο προς τιμήν ενός θεού – προστάτη του ιερού και των αγώνων. Η Ήρα, η φοβερή σύζυγος του Δία, εκπροσωπούσε στην αρχαιότητα τη θεϊκή και την ανθρώπινη τάξη. Επρόκειτο για μια πολύ αυστηρή θεότητα, από τη φύση της «συντηρητική», η οποία ήταν η προστάτιδα του γάμου και της οικογένειας. Γνωστή ήταν η τιμωρητική της μανία σε όσους δεν τηρούσαν και δεν τιμούσαν τους γαμήλιους όρκους. Ούτε καν στην ιέρειά της Ιώ δεν έδειξε διάθεση κατανόησης, όταν αυτή συνευρέθη με τον Δία. Η Ήρα την καταδίωξε ανηλεώς, μέχρις ότου τη συνέλαβε και τη μεταμόρφωσε σε δαμάλα…
Η Ήρα θηλάζει τον Ηρακλή.
Ερυθρόμορφη απουλική σφαιρική λήκυθος του Ζωγράφου του Θηλασμού (επώνυμο αγγείο), περίπου 360-350 π.Χ.. Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο, F107, © The Trustees of the British Museum
Σύμφωνα με την παράδοση, οι γιοι του Άβαντα, ο Προίτος και ο Ακρίσιος, πολέμησαν για πρώτη φορά μεταξύ τους με ξύλινες ασπίδες. Το «παλλάδιο της Ήρας», που ήταν ιερό σύμβολο, δινόταν ως έπαθλο μεταξύ άλλων βραβείων και στους αγώνες που γίνονταν προς τιμήν της στο Ηραίο του Άργους, το οποίο ήταν και το μεγαλύτερο ιερό κέντρο της Αργολίδας, τουλάχιστον στη διάρκεια των ιστορικών χρόνων. Όταν οι Αργείοι κυριάρχησαν επί των άλλων πόλεων, συμβάλλοντας έτσι στην ενοποίηση της Αργείας χώρας, μετέφεραν από την Τίρυνθα το ξύλινο άγαλμα – ξόανο της θεάς Ήρας στο ιερό της Αργολίδας και γύρω απ’ αυτό δημιούργησαν μια θρησκευτική και πολιτική αμφικτιονία.
Η θέση του ιερού ήταν πλησίον των Μυκηνών, στην πανάρχαια Πρόσυμνα. Στον ιερό αυτόν χώρο γίνονταν οι θρησκευτικές τελετουργίες της προστάτιδας θεάς του Άργους, Ήρας, και διεξάγονταν αγώνες με πανελλήνια ακτινοβολία. Οι αγώνες ονομάστηκαν διαδοχικά «Ηραία», «Εκατόμβοια» και «η εξ Άργους Ασπίς». Εδώ θα πρέπει να τονιστεί ότι οι αγώνες αυτοί συνδέονταν επίσης με την ηρωική λατρεία των ένδοξων ηρώων του Άργους, τα κατορθώματα των οποίων υμνούνται στην «Ιλιάδα» και την «Οδύσσεια».
Ο Γαλαξίας σχηματίστηκε από το γάλα της Ήρας που εκτινάχτηκε στον ουρανό, όταν θήλασε τον Ηρακλή, όχι βέβαια με τη θέλησή της.Πριν ακόμη γεννηθεί ο καρπός του έρωτα του Δία για την Αλκμήνη, η σύζυγος του Δία εκδήλωσε την οργή της -όχι βέβαια απέναντι στον άνδρα της. Και όταν γεννήθηκε το παιδί, ο Ερμής το έβαλε κρυφά στο στήθος της κοιμισμένης Ήρας, για να θηλάσει, ώστε να αποκτήσει αθανασία. Με το που ξύπνησε η Ήρα, απώθησε το παιδί, το γάλα της τινάχτηκε ψηλά και διέγραψε μια τροχιά στον ουρανό.Άλλοι παραδίδουν λίγο διαφορετικά την ιστορία· ότι η Αλκμήνη, φοβούμενη την Ήρα, άφησε το παιδί έκθετο στα περίχωρα του Άργους, σε ένα μέρος που αργότερα ονομάστηκε Πεδιάδα του Ηρακλή. Από εκεί πέρασαν κάποια στιγμή η Αθηνά και η Ήρα. Η παρθένος θεά εντυπωσιάστηκε από τη δύναμη και την ομορφιά του νεογέννητου και ζήτησε από τη μητέρα Ήρα να θηλάσει το παιδί. Η θεά δέχτηκε αλλά στην ορμή του το παιδί δάγκωσε το στήθος της παραμάνας θεάς και την πλήγωσε. Η Ήρα τραβήχτηκε, πέταξε κάτω το μωρό και το γάλα της εκτινάχθηκε στους ουρανούς σχηματίζοντας τον Γαλαξία
Η ιερή πομπή των αγώνων
Κατά τη διάρκεια της εορτής της Ήρας, η ιερή πομπή ξεκινούσε από την πόλη του Άργους. Στην κορυφή της πομπής βρίσκονταν οι νέοι που διένυαν την αρχή της ήβης τους και κρατούσαν την ιερή χάλκινη ή χρυσή ασπίδα, το ιερό παλλάδιο της θεάς. Την ιερή ασπίδα την κρατούσε ο αξιότερος από τους νέους και αυτό αποτελούσε μεγάλη τιμή. Έτσι προέκυψε η έκφραση που ήταν δημοφιλής στο αρχαίο Αργος «Άξιος ει της ασπίδος». Αμέσως μετά, ακολουθούσε η ιέρεια της Ήρας πάνω σε ένα άρμα που το έσερναν δυο λευκές αγελάδες που, ως γνωστόν, ήταν τα ιερά ζώα της θεάς. Πίσω τους έσερναν τα εκατό βόδια που προορίζονταν για την πάνδημη θυσία. Την πομπή συμπλήρωναν οι επίσημες αρχές της πόλης και το πλήθος των προσκυνητών που συμμετείχε στο κοινό συμπόσιο μετά τη θυσία.
Ο Ηρακλής θηλάζει από την κοιμισμένη Ήρα. (λεπτομέρεια)
Byström, Johan Niclas (1783-1848), μάρμαρο. Στοκχόλμη, Royal Palace
Οι αγώνες
Τα Ηραία ετελούντο ήδη από τη γεωμετρική εποχή, αρχικά κάθε τρία χρόνια και στη συνέχεια κάθε πέντε και εορτάζονταν στο τέλος Ιουνίου και στις αρχές Ιουλίου. Η παλαιότερη γραπτή μαρτυρία για την τέλεση των αγώνων είναι το επιτύμβιο επίγραμμα που χρονολογείται στο τέλος του 6ου και στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. Πρόκειται για ένα επίγραμμα που αναφέρεται στον «αεθλοφόρο» Υσεμάτα, ο οποίος έπεσε ηρωικώς μαχόμενος και είχε την ύψιστη τιμή να τον θάψουν δίπλα στον ιππόδρομο.
Όπως είπαμε και πιο πάνω, οι αγώνες λάμβαναν χώρα στο Ιερό της θεάς Ήρας στην ευρύτερη περιοχή των Μυκηνών, στην Πρόσυμνα, οκτώ χιλιόμετρα βορειοανατολικά του Άργους. Το πρόγραμμα των γυμνικών Ηραίων περιλάμβανε αγώνες δρόμου, οπλίτη, σταδίου, δολίχου. Επίσης οι αγώνες περιελάμβαναν και το πένταθλο, στο οποίο οι διαγωνιζόμενοι ανταγωνίζονταν στον δρόμο, το άλμα, το ακόντιο, τον δίσκο και την πάλη.
Παράλληλα, υπήρχαν και οι μουσικοί αγώνες, οι αρματοδρομίες καθώς και οι ιπποδρομίες. Την περίοδο του 4ου-3ου αιώνα π.Χ. οι αγώνες ονομάζονταν «Εκατόμβοια», ενώ από τα μέσα του 3ου αιώνα π.Χ. γιορτάζονταν στο Άργος μαζί με τα Νέμεα και αποκαλούνταν «Ηραία τα εν Άργει». Από τον 1ο αιώνα μ.Χ. τα Ηραία αναφέρονται ως «η εξ Άργους ασπίς», από τη χάλκινη ασπίδα – έπαθλο των νικητών, που είχε ιδιαίτερο θρησκευτικό νόημα για την πόλη. Μάλιστα, στην ακρόπολη του Άργους, υπήρχε ιερός οχυρός χώρος με το όνομα «Ασπίδα».
Τα βραβεία
Το βραβείο για τους νικητές ήταν ένα στεφάνι μυρτιάς. Ωστόσο, υπήρχαν και τα χάλκινα έπαθλα, όπως ασπίδες, τρίποδες, λέβητες και υδρίες. Εξαιτίας των χάλκινων επάθλων, τα Ηραία ονομάζονταν και «Χάλκεος αγών». Τέτοια έπαθλα των αθλητών ή των απογόνων τους έχουν διασωθεί και χρονολογούνται ανάμεσα στο 470 και στο 430 π.Χ. Πρόκειται για τις χάλκινες υδρίες που βρίσκονται η μια στη Νέα Υόρκη, η δεύτερη στην Άγκυρα και η τρίτη στην Κοπεγχάγη. Επίσης υπάρχει ένας λέβητας που βρέθηκε σε αθηναϊκό τάφο και εκτίθεται στο Βρετανικό Μουσείο.
Μοναδικό εύρημα αποτελεί ο ακέραιος τρίποδας που βρέθηκε από τον αείμνηστο καθηγητή Ανδρόνικο στον τάφο του Φιλίππου Β’ στη Βεργίνα και χρονολογείται το δεύτερο μισό του 5ου αιώνα π.Χ.. Ο τρίποδας αυτός, που φέρει υπογραφή, είναι το προγονικό βραβείο της βασιλικής οικογένειας των Μακεδόνων που καταγόταν από το Άργος. Αυτό αποτελεί, παρεμπιπτόντως, μιαν ακόμα αδιάσειστη ιστορική απόδειξη της αυτονόητης ελληνικότητας της Μακεδονίας μας. Πρόκειται για το βασιλικό γένος των Τημενιδών, που έλαβε μέρος στους αγώνες του Άργους και κατόπιν πιθανότατα στους Ολυμπιακούς Αγώνες στα χρόνια του βασιλιά Περδίκκα του Β’, 454-413 π.Χ. Παρά την πανελλήνια ακτινοβολία τους, τα Ηραία δεν ήταν καθιερωμένα επίσημα ως πανελλήνιοι αγώνες. Ωστόσο, η αίγλη τους ήταν πανελλήνια κυρίως λόγω της μυθικής – ηρωικής προέλευσης των αγώνων.
Χάλκινη Υδρία, 470- 460 π.Χ., έπαθλο στους αγώνες των Ηραίων του Άργους. Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης.
Οι Αργείοι, θέλοντας να διατηρήσουν του πανάρχαιους θρησκευτικούς και πολιτικούς τους θεσμούς, κράτησαν ζωντανούς τους αγώνες των Ηραίων έως τον ύστερο 4ο μ.Χ. αιώνα. Η νέα θρησκεία επικρατούσε πλέον επί των ερείπιων του αρχαίου κόσμου υψώνοντας τους νέους ναούς και αλλάζοντας τα ήθη της ανθρωπότητας, μιας ανθρωπότητας που θα διένυε το σκοτάδι της θρησκοληψίας, της καθυστέρησης και της εχθρότητας σε κάθε δημοκρατική – πνευματική αναζήτηση.
Επιτύμβια στήλη του Κορίνθιου Λεύκιου Κορνήλιου, όπου νίκησε στους αγώνες των Ηραίων τον 2ο αι. μ.Χ. δύο φορές. Μουσείο Ισθμίας.
Μαζί με την κατάργηση των Ολυμπιακών Αγώνων αλλά και κάθε αρχαιοελληνικής εορτής, γεγονότων που σηματοδότησαν τις πιο λαμπρές σελίδες στην Ιστορία του πολιτισμού, έκλεινε και ο κύκλος αυτών των αρχέγονων όσο και βαθύτατα ανθρώπινων γιορτών όπου οι άνθρωποι ισοζύγιζαν την πνευματική με τη σωματική τους καλλιέργεια κληροδοτώντας στην ανθρωπότητα έναν οικουμενικής εμβέλειας αξεπέραστο πολιτισμό που είχε ως μέτρο του τον ίδιο τον άνθρωπο – αυτόν που καταρράκωσε ο θρησκευτικός φανατισμός και η τυφλή θρησκοληψία πέφτοντας σαν σκοτεινή σκιά στο μέλλον της ανθρωπότητας.
ΤΕΛΟΣ
