΅Εταίρα σε συμπόσιο 430 π.Χ.
Ο Δημοσθένης στον λόγο του Κατά Νεαίρας υιοθετεί μία τριμερή διαίρεση των γυναικών με βάση τις ανδρικές ανάγκες, αναφέροντας ότι τη σύζυγο τη χρειάζεται κάποιος για την απόκτηση νόμιμων τέκνων, την παλλακίδα για τη φροντίδα του σώματος και για σεξουαλικές συνευρέσεις και, τέλος, την εταίρα για τη σωματική και πνευματική ηδονή (Cantarella 1998: 94- 95).
Γυναίκα και ο Έρωτας. Ερυθρόμορφος σκύφος, 420-410 π.Χ. από την Αθήνα. Μουσείο Λούβρου
Στο πεδίο της πολιτικής, η εκπόρνευση θεωρείται «μέγα αμάρτημα». Μολονότι αρκετές εταίρες στην κλασική Αθήνα σύρθηκαν σε δίκη, όπως η Νεαίρα και η Φρύνη, λόγω του φόβου προσχώρησής τους στους κύκλους της αριστοκρατίας ή το φόβο νόθευσης του αίματος των πολιτών, δεν υπάρχουν αρκετές αποδείξεις για τη συμμετοχή τους σε πολιτικές συνωμοσίες.
Αντιθέτως, στη ρωμαϊκή κοινωνία οι πόρνες φαίνεται να διαδραματίζουν καίριο ρόλο, εάν δεχτούμε τα όσα ισχυρίζεται ο Κικέρωνας στους δικανικούς του λόγους,
Στον αντίποδα της πορνείας και των εργαστηρίων βρίσκονταν οι μισθωτές γυναίκες, οι επονομαζόμενες εταίρες , η δράση των οποίων φτάνει στο απόγειό της κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. στην Αθήνα και την Κόρινθο (Στεφάνου 1993: 10, 12). Οι εταίρες, γυναίκες ξεχωριστού κάλλους, φιλότεχνες και με υψηλή μόρφωση, καταλάμβαναν μία ιδιαίτερη θέση στον κόσμο της πορνείας. Στην πλειοψηφία τους, όπως αναφέρει ο Αθήναιος στους Δειπνοσοφιστές (13. 583 f ), ήταν πνευματώδεις και ετοιμόλογες, καθώς αφιέρωναν μεγάλο μέρος του χρόνου τους σε φιλοσοφικούς κύκλους και συναναστρέφονταν με ανθρώπους της πολιτικής και της τέχνης (Λεντάκης1999: 9, 20).
Τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί η φημισμένη Μιλήσια εταίρα Ασπασία, η οποία συνδέθηκε με τον Περικλή, απέκτησε μεγάλη φήμη στην Αθήνα, δίδασκε φιλοσοφία δημοσίως, ενώ παράλληλα διατηρούσε πορνείο στελεχωμένο με κορίτσια από ιωνικές πόλεις. Επιπλέον, εταίρες όπως η Λεόντιον, αρκετά συχνά συντρόφευαν φιλοσόφους και εισέρχονταν στους κύκλους τους, ενώ διατηρούσαν ερωτικές σχέσεις με τους ίδιους και με τους μαθητές τους.
Η Ασπασία από τη Μίλητο, υπήρξε η ηγερία του Περικλή, του θεμελιωτή της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Ήταν μια ξεχωριστή εταίρα, δασκάλα του Περικλή και του Σωκράτη στην φιλοσοφία και στην ρητορική τέχνη, όπως ισχυρίζονται κάποιοι αρχαίοι συγγραφείς.
Στην ιεραρχία των εκδιδομένων γυναικών οι εταίρες βρίσκονται στην κορυφή. Κατά κύριο λόγο, ήταν ελεύθερες ξένες (μέτοικοι), αστές (χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων) και δούλες. Τα εξωτερικά χαρίσματα των νεαρών κοριτσιών προσέλκυαν γυναίκες προαγωγούς όπως τη Νικαρέτη, οι οποίες αναλάμβαναν την ανατροφή τους, ώστε να τις εισάγουν αργότερα στον κόσμο των εταιρών (Flaceliere 2009: 155). Από μικρή ηλικία διδάσκονταν τον τρόπο να σαγηνεύουν τους άντρες με την εξωτερική εμφάνιση και την προσωπικότητά τους.
Ακριβά κοσμήματα και έντονα πολύχρωμα φορέματα συμπλήρωναν την εικόνα τους
Συχνά οι ίδιες οι μητέρες εκπαίδευαν τις κόρες τους και τις προωθούσαν στον εταιρισμό. Στους Εταιρικούς Διαλόγους του Λουκιανού (7) η χήρα Κρομπίλη, μητέρα της Κορίνας, δασκαλεύει την κόρη της στο «ξελόγιασμα» αντρών.Ετυμολογικά ο όρος εταίρα δηλώνει την εταίρεσιν, τη συντροφικότητα, καθώς αποτελεί το θηλυκό του όρου εταίρος, δηλαδή σύντροφος.
Η συντήρηση μίας εταίρας ήταν πολυδάπανη και θεωρούνταν σημάδι ευμάρειας των πολιτών. Ο ρήτορας Υπερείδης αποτελεί ένα τέτοιο χαρακτηριστικό παράδειγμα εύπορου πολίτη, ο οποίος
δημιούργησε μία αρκετά μεγάλη περιουσία από την πολιτική και τη ρητορική με αποτέλεσμα να συντηρεί όχι μία, αλλά τρεις ερωμένες.
Ερωτική σκηνή σε οινοχόη του 430 π.Χ.-Παλαιό Μουσείο Βερολίνο
Ωστόσο, η τιμή μιας εταίρας έπεφτε δραστικά στο πέρασμα των χρόνων, καθώς ή ζήτησή της μειωνόταν δραματικά. Έτσι, η τιμή μίας ηλικιωμένης εταίρας κυμαινόταν πολύ κοντά σε εκείνη των πορνείων, αφού οι μέρες ευμάρειας είχαν πλέον παρέλθει και υποχρεωνόταν να διαθέσει τις υπηρεσίες της μόνο για τρεις οβολούς (Στεφάνου 1993: 158, 161, 284).
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ
Μία άλλη παράμετρος επίδειξης πλούτου αλλά και έρωτα ευκατάστατων αντρών ήταν η έγερση μνημείων προς τιμήν των εταιρών συντρόφων τους, ύστερα από τον θάνατό τους. Ο Άρπαλος, για παράδειγμα, στη μνήμη της Πυθιονίκης κατασκεύασε ένα μεγαλοπρεπές μνημείο στην Ιερά Οδό (Vanoyeke 2006: 68). Ο Παυσανίας, στις Περιηγήσεις (1. 37, 5), αναφέρει ότι το μνημείο αυτό κατείχε εξέχουσα θέση, καθώς βρισκόταν στη νοητή ευθεία του Παρθενώνα και ήταν ορατό σε όποιον ταξίδευε από την Ιερά Οδό με κατεύθυνση την Αθήνα. Τέτοιου είδους επιτύμβια μνημεία δήλωναν τη ροπή στην πολυτελή επίδειξη, αλλά και την υπεροψία των θνητών (ύβρις) ακόμη και μπροστά στο θάνατο.
Ωστόσο, ακόμη και οι ίδιες οι εταίρες επέλεγαν να ανεγείρουν εν ζωή πολυτελή μνημεία, με σκοπό την προσωπική τους προβολή. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αναφορά του Αθήναιου
για την Φρύνη, η οποία προσφέρθηκε να ανοικοδομήσει την πόλη της Θήβας ύστερα από την ισοπέδωσή της από τον Αλέξανδρο, με τον όρο να τοποθετηθεί η επιγραφή στην είσοδο της πόλης: «Καταστράφηκε από τον Αλέξανδρο, ανοικοδομήθηκε από την εταίρα Φρύνη».
ΕΛ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
https://emo.gr/
Πηγή αποσπασμάτων: Χαρίκλεια Μουστάκα- Κοινωνικές όψεις της πορνείας στην αρχαία Ελλάδα. Οι εταίρες
ΦΩΤ: ΑΡΧΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
Φρύνη: Η διάσημη εταίρα της Αρχαίας Ελλάδας που οι δικαστές αθώωσαν μόλις την είδαν γυμνή
Μια γυναίκα γυμνή, εκτεθειμένη στα αδηφάγα βλέμματα των δικαστών.Η Φρύνη. Μια καλλίγραμμη νεαρή, με λευκή επιδερμίδα, που φορά μόνο τα λευκά της σανδάλια και τα κοσμήματά της και με το αριστερό χέρι σκεπάζει το πρόσωπό της από ντροπή.
Ο ρήτορας Υπερείδης που την υπερασπίζεται στη δίκη, έχει μόλις τραβήξει από πάνω της τον γαλάζιο μανδύα που φορούσε. Μηχανεύτηκε αυτό το κόλπο για να δουν τη φυσική της ομορφιά οι δικαστές και να τη λυπηθούν.
Την είχε κατηγορήσει ο ρήτορας Ευθίας, ότι προσπαθεί να φέρει μια νέα θεότητα μέσα στα τείχη των Αθηνών. Η ιστορία θέλει τον Ευθία να τη διεκδικεί, και την ίδια να τον απορρίπτει. Εκείνος για να την εκδικηθεί την κατηγόρησε για ασέβεια προς τα θεία και την μήνυσε στην Ηλιαία.
Ο Υπερείδης υπήρξε εραστής της, λένε μάλιστα ότι πλήρωνε 100 φορές παραπάνω από το κανονικό στη Φρύνη. Ήταν μαθητής του Ισοκράτη και του Πλάτωνα. Ο Ευθίας για να αντιμετωπίσει την ευγλωττία του Υπερείδη κατέφυγε στον ρήτορα Αναξιμένη από την Λάμψακο, δάσκαλο του Αλεξάνδρου και συνέταξε μαζί του το κατηγορητήριο.
Αν και δεινός ρήτορας, ο Υπερείδης δεν κατάφερε να πείσει με τα λόγια όλους τους Ηλιαστές. Θυμήθηκε τότε μία αλληγορία του Λυσάνδρου και αφού άρπαξε τη Φρύνη από το χέρι φέρνοντάς τη μπροστά για να μπορούν να τη βλέπουν όλοι τράβηξε τον μανδύα της απογυμνώνοντας τη και ρώτησε: «Ποιος από εσάς θα καταδικάσει τη δύναμη και το κάλλος της Θεάς;» Το μοναδικό θέαμα, εντυπωσίασε τα μέλη του δικαστηρίου που την αθώωσαν πανηγυρικά. Πολλοί, μάλιστα, αναφώνησαν πως είναι η θεά Αφροδίτη.
Λέγεται ότι η διάσημη εταίρα ήταν πάρα πολύ πλούσια, τόσο μάλιστα που θέλησε κάποτε -σύμφωνα με τον Καλλίστρατο- να ανοικοδομήσει τα τείχη της Θήβας, τα οποία είχαν καταστραφεί από τον Μέγα Αλέξανδρο (το 336 π.Χ). Με έναν όρο. Να τοποθετηθεί εκεί μία επιγραφή που να λέει: «Καταστράφηκαν από τον Μ. Αλέξανδρο, επισκευάστηκαν από τη Φρύνη την εταίρα». Όπως ήταν φυσικό, οι αρχές της πόλης δεν δέχθηκαν ποτέ κάτι τέτοιο.
Υπήρξε μία από τις πιο έντονες παρουσίες της αρχαιότητας και όχι μόνο για το φυσικό της κάλλος. Ήταν καλλιεργημένη, εύστροφη και ετοιμόλογη.
Ένα βράδυ έτρωγε στο ίδιο τραπέζι με κάποιον που μύριζε σαν τράγος. Σήκωσε ένα δέρμα χοιρινό και του είπε, «λάβε και τούτο τράγε», μια φράση που έχει διπλή σημασία. Η μία είναι «πάρ’ το κι αυτό τράγε» κι η άλλη «παρ’ το και τούτο και φά’ το». Ο Ευστάθιος διασώζει τη φράση της ελαφρώς παραλλαγμένη (λάβε και κατάτραγε).
Ένας από τους πιο πιστούς εραστές της λέγεται ότι ήταν ο Πραξιτέλης, τον οποίο φαίνεται και η ίδια να αγάπησε πραγματικά. Την είδε για πρώτη φορά στη διάρκεια μιας γιορτής στην Ελευσίνα. Η Φρύνη, αν και δεν εξέθετε το υπέροχο κορμί της δημοσίως, εκείνη την ημέρα έκανε μια εξαίρεση και, χωρίς καμία ντροπή, έλυσε τα μαλλιά της, έβγαλε το πέπλο της και βούτηξε στη θάλασσα.
Η σχέση της με τον Πραξιτέλη διήρκεσε πολύ. Ο γλύπτης, έφτιαξε τρία αγάλματα που αναπαριστούν τη Μούσα του. Την Αφροδίτη της Κνίδου, ένα δεύτερο από πεντελικό μάρμαρο που δώρισε στη γενέτειρά της, τις Θεσπιές κι ένα τρίτο, ολόχρυσο, που στήθηκε στους Δελφούς.
Υπήρξε εταίρα, όμορφη και προκλητική μέχρι τα γεράματά της.
ΑΠΟ://www.bovary.gr/
