Μια παρ ολίγον «μαχαιριά» στη πλάτη του Μεγάλου Αλεξάνδρου!
Του Στέφανου Σκαρμίντζου
Το 338 π.Χ. μετά την μάχη
της Χαιρώνειας οι προφυλακές του Φιλίππου Β΄ της Μακεδονίας προέλασαν στην Πελοπόννησο χωρίς αντίσταση. Όταν έφθασαν στα όρια της Σπάρτης οι κάτοικοι αρνήθηκαν να υποταχθούν. Ο Φίλιππος αγνόησε την πόλη που είχε πάψει προ καιρού να αποτελεί σημαντική δύναμη και ανεχώρησε προς βορρά. Οι φιλικά προσκείμενοι προς αυτόν Μεσσήνιοι και Αρκάδες είχαν αποδείξει ότι πλέον μπορούσαν μόνοι τους να αντιμετωπίσουν επιτυχώς τους εξασθενημένους Λακεδαιμονίους.
 |
| Αιγές ,εύρημα από χρυσό επίκρουστη σκηνή μάχης |
Το Νοέμβριο του 333 π.Χ. ο Αλέξανδρος νίκησε το Δαρείο στην Ισσό αλλά ο Μακεδόνας στρατηγός Ζωπυρίων σκοτώθηκε σε μία μάχη με τους Σκύθες και οι Θράκες εξεγέρθηκαν κατά των Μακεδόνων. Μετά την Περσική ήττα στην Ισσό ο Δαρείος έστειλε ένα στόλο υπό τούς Φαρνάβαζο και Αυτοφραδάτη στο Αιγαίο. Στο στόλο επιβιβάστηκαν οι 8000 Έλληνες μισθοφόροι που είχαν επιβιώσει από την μάχη της Ισσού. Ο στόλος αυτός κατέλαβε τη Χίο τη Λέσβο και τις Κυκλάδες απειλούσε άμεσα τις συγκοινωνίες του Αλεξάνδρου.
Βλέποντας την ευκαιρία ο βασιλιάς της Σπάρτης Άγις Γ΄ τους συνάντησε στη Δήλο και τους έπεισε να υποτάξουν την Κρήτη για να στρατολογήσουν κι άλλους μισθοφόρους. Σε στενή συμμαχία με τους Πέρσες οι Σπαρτιάτες πολιόρκησαν τις πόλεις της Κρήτης που έδωσαν «γην και ύδωρ» αλλά ο Αλέξανδρος που βρισκόταν στην Τύρο μόλις πληροφορήθηκε τα τεκταινόμενα έστειλε τον στρατηγό Αμφότερο μαζί με στόλο του από την Φοινίκη για να λύσει την πολιορκία των Κρητικών πόλεων. Ο Άγις που είχε μείνει με 30 τάλαντα χρυσού και 10 πλοία στρατολόγησε Κρήτες τοξότες και παίρνοντας τους μισθοφόρους επέστρεψε στη Λακωνία και επιδόθηκε σε έντονη διπλωματική δραστηριότητα κατά των Μακεδόνων.
 |
| ΜΕΓΑΛΌΠΟΛΗ |
Στην Μεγαλόπολη Αρκαδίας
Ο Αλέξανδρος αντιδρώντας έστειλε από τα Σούσα τον στρατηγό Μένη στην Μακεδονία με 3.000 ασημένια τάλαντα για να ενισχύσει τον αντιβασιλέα Αντίπατρο στον αγώνα κατά της Σπάρτης. Ο Αντίπατρος μόλις πληροφορήθηκε την κινητοποίηση των επαναστατημένων Ελλήνων, έκλεισε όπως όπως ειρήνη με τους Θράκες. Χάρη στα λεφτά του Μένη στρατολόγησε βαρβάρους μισθοφόρους και προέλασε στην Πελοπόννησο. Στην μακρά του πορεία μερικές Ελληνικές πόλεις που δεν είχαν εξεγερθεί τον βοήθησαν με ενισχύσεις.
Βρίσκοντας όμως ένα στενό σημείο που εξουδετέρωνε την αριθμητική υπεροχή του Αντίπατρου και κάλυπτε τις οδεύσεις προς τη Λακωνία παρατάχθηκαν για μάχη. Αν υποχωρούσαν κι άλλο θα είχαν την ήδη χαλαρή στήριξη των συμμάχων που τους απέμεναν και θα εξέθεταν τη γη τους στο έλεος του Αντιπάτρου.Η παράταξη των εξεγερμένων πρέπει να είχε στο δεξί κέρας τους Σπαρτιάτες, στο κέντρο τους μισθοφόρους και στο αριστερό τους συμμάχους του Άγιδος. Οι σύμμαχοι οπλίτες δεν θα ήταν και πολύ αξιόπιστοι αλλά και οι σύμμαχοι του Αντιπάτρου δε θα πρέπει να ήταν καλύτερης ποιότητας. Τα πλευρά θα καλύπτονταν από τα ελαφρά τμήματα που θα κρατούσαν το απόκρημνο έδαφος στα πλευρά της παράταξης των εξεγερμένων.
Η μάχη που ξέσπασε ήταν πεισματώδης και ιδιαίτερα φονική. Ο Αντίπατρος θα πρέπει να έστειλε πρώτα τους βαρβάρους μισθοφόρους και τους Θράκες. Οι Σπαρτιάτες όμως και οι σκληραγωγημένοι βετεράνοι του Δαρείου τους απέκρουσαν αλλά υπέστησαν και αυτοί με τη σειρά τους απώλειες. Στα πλευρά της μάχης τα ελαφρά τμήματα των αντιπάλων είχαν εμπλακεί σε ένα αμφίρροπο αγώνα ενώ το ιππικό και των δύο παρατάξεων ανέμενε στα μετόπισθεν ως γενική εφεδρεία.
Ο Αντίπατρος είχε μάλλον παρατάξει τους νεοσύλλεκτους Μακεδόνες σαρισοφόρους στο σημείο που η Λακωνική παράταξη εφάπτονταν με τους μισθοφόρους και κάλυψε του εξεγερμένους Πελοποννήσιους με τους συμμάχους του οπλίτες. Δεν ανέμενε ότι θα εμπλέκονταν σοβαρά αλλά θεώρησε ότι θα αντιμετώπιζαν τους εξίσου μη ενθουσιώδης ομολόγους τους δίνοντας του έτσι τον καιρό να διαρρήξει με τις σάρισες την παράταξη το Άγη. Πιθανόν για να δώσει βάθος στους φαλαγγίτες κάλυψε το αριστερό του με του Ιλλυριούς
Οι Σπαρτιάτες οπλίτες και οι σύμμαχοί τους προέλασαν με σταθερό βήμα πιθανώς επικαλούμενοι ρυθμικά το Δία Αγέτορα ως παιάνα. Οι Μακεδόνες εξετέλεσαν πρόπτωση θέτοντας τις σάρισσες των πρώτων πέντε γραμμών σε οριζόντια θέση. Κατόπιν εξετέλεσαν πύκνωση που αντιστοιχούσε στον συνασπισμό των οπλιτών και έκαναν την παραταξή τους αρραγή. Ωθούμενοι ρυθμικά από τα κρόταλα τους πλησίασαν τους οπλίτες με αποφασιστικότητα και έχοντας εμπιστοσύνη στον οπλισμό και την εκπαίδευση τους.
Μόλις έφτασαν σχεδόν δέκα μέτρα από τον εχθρό κινήθηκαν με ταχύτητα κραυγάζοντας «Αλιαλαλιλάααιιι». Η σκηνή πρέπει να αποτέλεσε τρομερή δοκιμασία για τα νεύρα των αντιμαχομένων. Στο σημείο εμπλοκής των φαλαγγιτών και οπλιτών η μάχη ήταν η πλέον πεισματώδης και αιματηρή αλλά τελικά οι σάρισες όπως και στην Χαιρώνεια διέρρηξαν την παράταξη των εξεγερμένων. Οι οπλίτες απλώς δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τις σάρισσες καθώς τα δόρατά τους δεν έφταναν να πλήξουν τους Μακεδόνες. Έτσι τραυματίζονταν χωρίς να μπορούν να ανταποδώσουν και τελικά άρχισαν να διαρρέουν προς τα πίσω.
Ο βασιλιάς Άγις πληγώθηκε αλλά συνέχισε να αγωνίζεται. Κάποια στιγμή αντιλήφθηκε ότι παρά το γεγονός ότι συγκρατούσε του Ιλλυριους, η παράταξη του εκάμφθη από τον Μακεδονικό στρατό και οι Σπαρτιάτες υποχώρησαν πιεζόμενοι προς την κατεύθυνση της Σπάρτης ενώ ο ίδιος τραυματίστηκε και οι σωματοφύλακες του τον έβγαλαν από την συμπλοκή. Ο τραυματισμένος Άγις καθώς μεταφερόταν από τους σωματοφύλακες του βρέθηκε απομονωμένος. Την ίδια στιγμή ο Αντίπατρος διέταξε τους ιππείς του που μέχρι τότε δεν είχαν εμπλακεί να καταδιώξουν τους φυγάδες μεταβάλλοντας την υποχώρηση σε φυγή. Το ιππικό τον εξερμένων εγκατέλειψε το πεδίο της μάχης.
Ο Άγις αντιλαμβανόμενος ότι όλα είχαν χαθεί διέταξε τους στρατιώτες του να τον αφήσουν στο πεδίο της μάχης. Ο ίδιος αδιαφορώντας για τις πληγές του αντιστάθηκε γενναία στους Μακεδόνες, πιθανόν φονεύοντας τους πρώτους ιππείς που τον πλησίασαν, ώσπου μία εύστοχη βολή μακεδονικού ακοντίου έβαλε τέλος στο δράμα.
Η βασιλεία του είχε διαρκέσει εννέα χρόνια. Οι επαναστάτες είχαν 5300 νεκρούς ενώ ο Αντίπατρος 1000 κατά το Διόδωρο και 3500 κατά τον Κούρτιο.
Μετά την μάχη της Μεγαλόπολης η Σπάρτη δεν ανέκαμψε ποτέ καθώς το πρόβλημα της λειψανδρείας έγινε οξύτερο. Ο Άγις έχασε γιατί αδυνατούσε να συλλάβει ότι η εποχή της αυτόνομης πόλης κράτους είχε οριστικά πεθάνει και ότι οι τακτικές και οι δυνατότητες των Μακεδόνων ήταν ανώτερες των οπλιτικών στρατών.
ΤΕΛΟΣ
Πηγές
Ιουστίνος «Επιτομή Π. Τρώγου» 12.1.3-11
Διόδωρος. «Ιστορίαι» 17.62.1 – 17.63.4
Κούρτιος «Αλέξανδρος» 4.8.15.
Αρριανός «Αλεξάνδρου ανάβασις» 3.6.3 – 3.16.10.
Πλούταρχος «Αλέξανδρος»
Αισχύνης «Κατά Κτησιφώντος»
http://stefanosskarmintzos.wordpress.com/
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΚΟΎΡΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
