Αλυζία, η πόλη με τα θαυμαστά έργα του Λυσίππου

Η αρχαία Αλυζία ( Αλυζεία, Αλυττία) αποτέλεσε μια από τις σημαντικότερες Ακαρνανικές πολιτείες που η παρουσία της μαρτυρείται από πολλές πηγές.

Ιδρυτής της πόλης φέρεται ο Αλυζέας(και Αλιζέας), αδελφός της Πηνελόπης και γιος του Ικάριου. Ο Ικάριος με τον αδελφό του Τυνδάρεω (πατέρα της ωραίας Ελένης και της Κλυταιμνήστρας ) διωγμένοι από την Σπάρτη ήρθαν κοντά στον Οινέα της Καλυδώνας(ή στον Θέστιο, της Πλευρώνας) όπου τους προσφέρθηκε φιλοξενία, ενώ ο βασιλιάς τους αξιοποίησε στον πόλεμο κατά των Κουρητών με συνέπεια την κατάκτηση των εδαφών πέρα του Αχελώου…

 Μετά την επιτυχημένη παρουσία τους στην Αιτωλία ο Ηρακλής τους βοήθησε να επιστρέψουν στην Σπάρτη, στο θρόνο (όπως και έγινε) όμως διατήρησαν στενές σχέσεις με την Αιτωλία αφού ο Τυνδάρεως παντρεύτηκε την Λήδα, κόρη του Θέστιου.

Η παράδοση ήθελε ο Ικάριος να μην φεύγει από την Αιτωλία, αλλά να παντρεύεται την Πολυκάστη, μαζί της ν’ αποκτάει τον Αλιζέα, την Πηνελόπη και τον Λευκάδιο και ν’ αποκτάει βασίλειο στην Ακαρνανία. Έτσι κατά τους μύθους ο διαγωνισμός των μνηστήρων για την απόκτηση της Πηνελόπης (αγώνισμα δρόμου) δεν έγινε στη Σπάρτη, αλλά στην Ακαρνανία, όπου διέμενε μόνιμα ο πεθερός του Οδυσσέα, γι’ αυτό και του παραχωρεί, ως γαμήλιο δώρο, μέρος του βασιλείου του, πιθανόν την Αιγίλιπα, την οποία προσάρτησε στο βασίλειο της Ιθάκης… 

Μάλιστα έχει ιδιαίτερη σημασία η παρατήρηση του Αριστοτέλη για την επίσκεψη του Τηλέμαχου στη Σπάρτη (Οδύσσεια). Αυτός εύστοχα παρατηρεί ότι κατά την μακρά παραμονή του νεαρού Τηλέμαχου στη Σπάρτη, στο παλάτι του Μενελάου, δεν αναφέρεται πως ο νεαρός διάδοχος πήγε και στο παλάτι του Ικάριου, να επισκεφτεί τον παππού του. Ο λόγος είναι ότι εκείνος ποτέ δεν ζούσε στη Σπάρτη….

φωτ; ΘΕΩΝΗ ΛΕΙΒΑΔΙΤΗ  ΘΕΑ ΑΠΟ ΑΡΧΑΙΑ ΑΛΥΖΙΑ

Η πόλη κατείχε σημαντική γεωγραφική θέση στις θαλάσσιες επικοινωνίες (θαλάσσιο εμπόριο) προς τη δύση, δρόμους που από παλιά έλεγχε η Κόρινθος, όμως στα μέσα του 5ου αι τα πράγματα αλλάζουν. Ο Θουκυδίδης αναφέρει(7.31) ότι κατά την Σικελική εκστρατεία ο στρατηγός Δημοσθένης στάθμευσε εκεί και είναι γεγονός ότι η πόλη, πλέον, περνάει στην επιρροή της Αθήνας, δημιουργώντας στενούς δεσμούς μαζί της, ώστε ν’ αποτελέσει σταθερό σύμμαχο της και πύλη προς τη δύση. Μάλιστα το 374 π. Χ, έγινε νικηφόρα ναυμαχία ανάμεσα σε 60 αθηναϊκά καράβια, υπό τον Τιµόθεο και 55 Σπαρτιατικά, υπό τον Νικόλοχο, και οι Αθηναίοι έστησαν τρόπαιο στην Αλυζία.

Ο πληθυσμός της άγγιζε κατά τον Κικέρωνα τις 30.000 κατοίκους και όπως φαίνεται το παλαιό φράγμα του χειμάρρου στον Βάρνακα (στην θέση «Γλώσσες») σχετίζεται με το παρελθόν και τη δυναμική της.

Φωτογραφία  Κατάντη όψη του φράγµατος

 Η Αλυζία, όπως κάθε ευημερούσα πόλη, είχε οχύρωση με δυνατά τείχη, ακρόπολη, λιμάνι με ναυπηγείο, λουτρά, παλαίστρα, δημόσια κτήρια και ιερά που ήταν διακοσμημένα με έργα τέχνης.

Ζωγραφική αναπαράσταση των γλυπτών της Αλυζίας, από το βιβλίο «Le Mont Olympe et L`Acarnanie», Heuzey, 1860, Paris.

Οι κάτοικοι για την διακόσμηση της πόλης κάλεσαν διάσημους γλύπτες όπως τον Λύσιππο ο οποίος φιλοτέχνησε τους «12 άθλους του Ηρακλή», δηλαδή 12 συμπλέγματα που τοποθετήθηκαν κατά τον Στράβωνα (Χ 459) στο λιμάνι του Ηρακλέους όπου υπήρχε και τέμενος για τον Ηρακλή, τα οποία αργότερα μεταφέρθηκαν στη Ρώμη «… καθ' ην εστί λιμήν Ηρακλέους ιερός και τέμενος εξ ου τους, έργα Λυσίππου, μετήνεγκεν εις Ρώμην των ηγεμόνων …».

Αυτά βρίσκονταν τοποθετημένα στη σημερινή θέση «Βούλκος», ενώ άλλα έργα του Λυσίππου κοσμούσαν το ναό του Απόλλωνα (Καρνείου), ίσως και της Αρτέμιδας και είναι πιθανόν ότι στον Λύσιππο ανήκαν τα ανάγλυφα στην ακρόπολη!

Ασημένια δραχμή από την αρχαία Αλυζία στη μια πλευρά της οποίας παριστάνεται πήγασος στη δε άλλη νύμφη στεφανωμένη με δάφνη. το νόμισμα έχει διάμετρο 13mm και βάρος σήμερα 2,74g.

Η πόλη έκοψε νόμισμα δικό της (με τον Πήγασο, αλλά και με την κεφαλή του Ηρακλή) ενώ ερημώθηκε στα ρωμαϊκά χρόνια μετά την δημιουργία της Νικόπολης.

Στην επιφάνεια όμως του τόπου δεν είναι δυνατόν να μην πέσουν αμέσως στο μάτι οι ακόμη σωζόμενοι τεράστιοι ογκόλιθοι, απομεινάρια των λεγομένων κυκλώπειων τειχών, που προστάτευαν την αρχαία πόλη. Και ψηλά στην πλαγιά του βουνού προς το Αρχοντοχώρι, στη θέση Καστρί, επάνω σε έναν κοινό βράχο είναι λαξευμένη μια ανύποπτη ανάγλυφη παράσταση, που παραθέτομε εδῶ: Καλοδιατηρημένη, εντυπωσιακὸ στολίδι εκεί στη βραχώδη ερημιά, ηλικίας χιλιετηρίδων, μια τετράδα μορφών από την Ελληνική Μυθολογία: Δεξιά όρθιοι η Αθηνά και ο Ερμής. Αριστερά καθήμενοι η Υγεία και απέναντί της ο Ασκληπιός· πίσω του το φίδι, σύμβολό του Ασκληπιού.-Κείμενο φωτογρ-Παρασκευή Σιδερά-Λύτρα

Η Αλυζία λόγω των ορατών καταλοίπων προκάλεσε νωρίς το ενδιαφέρον των περιηγητών (Leake) και των αρχαιολόγων, έτσι ανασκάφηκε από τον Ρωμαίο ( θέση του ιερού του Ηρακλή και χώρος του λιμανιού), όπως επίσης από τον Κολόνα (στο Αρχοντοχώρι, ναός της Αρτέμιδας («Δρυμώνας»)) μάλιστα σύμφωνα με τα αρχαιολογικά κατάλοιπα η πόλη εκτείνονταν σε μεγάλη έκταση αν υπολογίσουμε ότι η ακρόπολη βρισκόταν τόσο ψηλά ενώ ο ιστός της απλωνόταν χαμηλότερα στην Κανδήλα (Κάτω Κανδήλα) και στη συνέχεια κατέβαινε μέχρι τη θάλασσα στο λιμάνι και στο ναυπηγείο στις θέσεις "Βούλκος Καμηλαύκας" και "Βούλκος Σχασμάδας".

Τείχη της Αρχαίας Αλυζίας

Η αρχαία Αλυζία γνώρισε μεγάλη ακμή ενδεικτικό της ακμής αυτής ήταν και η Πύλη της Αρχαίας Αλυζίας οχυρωματική τέχνη που άκμασε για την προστασία της πόλης. Σήμερα στην περιοχή σώζονται τα τείχη της Αρχαίας Αλυζίας κατασκευασμένα σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα. Άλλα τμήματα έγιναν από ακατέργαστους ογκόλιθους και άλλα από κατεργασμένα μεγάλα λιθάρια σε παραλληλεπίπεδο σχήμα. Τα ερείπια τεσσάρων αμυντικών πύργων συμπληρώνουν τα οχυρωματικά έργα που σώζονται από την αρχαιότητα.

Ο Θουκυδίδης (7,31) αναφέρει ότι όταν ο Αθηναίος στρατηγός ∆ηµοσθένης παρέπλεε τις Ακαρνανικές ακτές κατευθυνόµενος προς τη Σικελία (415-413 π.Χ.) αποβιβάστηκε στην Αλυζία και στρατολόγησε Ακαρνάνες τοξώτες και σφενδονιστές που κατατάχθηκαν στον στρατό των Αθηναίων µε τη θέληση τους.
Η Αλυζία έγινε γνωστή από τη ναυµαχία που έγινε στα νερά της το 375 π.Χ. µεταξύ των Αθηναίων και των Σπαρτιατών. Μετά την Ανταλκίδειο ειρήνη οι Αθηναίοι κατόρθωσαν να ξαναϊδρύσουν την αρχαία ναυτική τους συµµαχία και να συσπειρώσουν στη συµµαχία τους κατοίκους της Κεφαλλονιάς, τους Κερκυραίους, τους Ακαρνάνες και τους Ηπειρώτες. Σύμφωνα με τον Ξενοφώντα (Ελληνικά 5,4, 66) οι Λακεδαιµόνιοι φοβήθηκαν την έκταση της επιρροής των Αθηναίων και έστειλαν πενήντα τριήρεις, υπό την αρχηγία του ναυάρχου Νικόλοχου ή Ναύλοχου, να εµποδίσει τις ενέργειες του αθηναϊκού στόλου που είχε αρχηγό του το Τιµόθεο. Στη ναυµαχία νίκησαν οι Αθηναίοι µετά από στρατήγηµα του Τιµόθεου, το οποίο αναφέρει ο αρχαίος στρατιωτικός συγγραφέας Πολύαινος (Στρατηγήµατα 3, 10, 4). Ο Τιμόθεος έστησε έτσι τρόπαιο στην Αλυζεία και ανέλκυσε τα πλοία του για επισκευές, γεγονός που φανερώνει ότι η πόλη διέθετε ναυπηγεία.
Κατά το Λαµιακό πόλεµο (323-322 π.Χ.), η Αλυζία τάχθηκε µαζί µε τους Λευκάδιους µε το µέρος των Αθηναίων (Διόδωρος Σικελιώτης 18,1). Κατά τους ρωµαϊκούς χρόνους διατήρησε τη σπουδαιότητά της. Στην εποχή αυτή χρονολογούνται και τα λείψανα του υδραγωγείου της πόλης.

Οι αρχαίοι Αλύζιοι ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία ,την κτηνοτροφία ,την αλιεία, τη ναυπηγική και το εμπόριο. Η επίκαιρη θέση της όμως, την έφερε σε επαφή τόσο με τους άλλους Ακαρνάνες και Λευκάδιους όσο και με τους Κορίνθιους και τους Αθηναίους. Αυτή η επικοινωνία της πόλης με την άλλη Ελλάδα έφερε τους Αλύζιους σε επαφή με τις τέχνες και τα γράμματα. Οι Αλύζιοι αγάπησαν ιδιαίτερα τη γλυπτική και έφεραν επιτόπου τους καλύτερους γλύπτες της εποχής μεταξύ των οποίων και ο ξακουστός Λύσιππος, για να κοσμήσουν την πόλη και τα ιερά της. Έργο του Λυσίππου ήταν "Οι 12 Άθλοι του Ηρακλέους", βρίσκονταν στη σημερινή θέση Βούλκος και αναπαριστούσε τους άθλους του Ηρακλή. Δυστυχώς όμως μεταφέρθηκε στη Ρώμη επί Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Έργα του Λυσίππου κοσμούσαν και το τέμενος του Απόλλωνα καθώς και το Καστρί.

Τα τείχη της αρχαίας Αλυζίας το 1891 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ https://xiromeronews.blogspot.com/2015/12/1891.html#more

Ο επισκέπτης μπορεί να δει την ακρόπολη με τις ανάγλυφες μορφές πάνω στους βράχους, το τείχος της πόλης που φτάνει μέχρι την παραλία, κοντά στο Μύτικα, επίσης τη βυθισμένη αποβάθρα, " τμήματα" από το ηρώο του Ηρακλή….

Ευθύμιος Αδάμης  Φιλόλογος  Αρχαιολογία - Archeology https://www.facebook.com/groups/
https://xiromeropress.gr/
https://ellas2.wordpress.com/
http://library.tee.gr/
http://www.epoxi.gr/