Ένα ακόμη άγαλμα θωρακοφόρου βρέθηκε εντοιχισμένο στην Ακρόπολη της Αμφίπολης
Ένα νέο κεφάλαιο στο αφήγημα της Αμφίπολης ανοίγουν οι θωρακοφόροι της. Απεικονίζονται σε γλυπτά και ανάγλυφα της ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής και τώρα ένας νέος μαρμάρινος κορμός με παραστάσεις στον θώρακα εμπλουτίζει τη συλλογή ευρημάτων από την αρχαία μακεδονική πόλη. Βρέθηκε εντοιχισμένος σε τοίχο κτίσματος των πρώιμων βυζαντινών χρόνων στην Ακρόπολη στις ανασκαφές του περασμένου καλοκαιριού, ενισχύοντας τις γνώσεις, όχι μόνο για την πόλη της Αμφίπολης αλλά και για την ιστορία της τέχνης.
Μακρά παράδοση
«Η μορφή του θωρακοφόρου στην αρχαία ελληνική τέχνη έχει μακρά παράδοση. Ο θώρακας ως αναπόσπαστο στοιχείο εξάρτυσης των Μακεδόνων στρατιωτών συμβολίζει τη στρατιωτική αρετή ήδη από τα πρώτα χρόνια του βασιλείου τους. Η ώθηση όμως δόθηκε με την άνοδο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και την εκστρατεία του στην Ανατολή.
Στο διάσημο ψηφιδωτό της Πομπηίας ο Αλέξανδρος έφιππος θωρακοφόρος οδηγεί το στράτευμα εναντίον του Πέρση βασιλιά Δαρείου», εξηγεί στην «Κ» ο καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών Δημήτρης Δαμάσκος. «Η μορφή του θωρακοφόρου συνεχίστηκε και στους ρωμαϊκούς χρόνους για την απεικόνιση υψηλόβαθμων αξιωματούχων και κυρίως αυτοκρατόρων.
Η ιδιαιτερότητα ωστόσο των ρωμαϊκών γλυπτών είναι οι ανάγλυφες παραστάσεις στον θώρακα με σκηνές φτερωτής νίκης, λαφύρων ή παράδοσης αντιπάλων. Με αυτόν τον τρόπο εξυμνούσαν την ανδρεία και τις στρατιωτικές επιτυχίες του αυτοκράτορα, σημαντικά εχέγγυα για την ευημερία της αυτοκρατορίας».
Εντοιχισμένα αγάλματα σε τοίχους ή κτίρια των πρώιμων βυζαντινών χρόνων ήταν μια συνήθης πρακτική. Χρησίμευαν ως οικοδομικό υλικό, καθώς «στην πλειονότητά τους τα γλυπτά αυτά είχαν χάσει τη σημασία που είχαν την εποχή ανίδρυσής τους».
Ο θωρακοφόρος της Ακρόπολης, όμως, ήταν μια ευχάριστη έκπληξη, όχι μόνο γιατί ο κορμός του σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση αλλά κυρίως διότι τη δεκαετία του 1970 ένας πανομοιότυπος κορμός βρέθηκε κι αυτός εντοιχισμένος στον βυζαντινό πύργο του Μαρμαρίου, που δεσπόζει στη βόρεια πλευρά της πόλης δίπλα στις όχθες του ποταμού Στρυμόνα. Χρονολογείται την ίδια περίοδο της εποχής του Αυγούστου.
Σωτήρας και κτίστης
«Δεν είμαστε σε θέση να προσδιορίσουμε με ακρίβεια την ταυτότητα της μορφής, τα αγάλματα είναι ακέφαλα», αναφέρει ο κ. Δαμάσκος. «Ωστόσο, γνωρίζουμε ότι οι συγκεκριμένες ανάγλυφες παραστάσεις στον θώρακα συνδέονται με την εικονογράφηση του αυτοκράτορα Αυγούστου ή έστω των υψηλόβαθμων στρατιωτικών, που με αυτόν τον τρόπο ήθελαν να μιμηθούν τον αυτοκράτορα. Ο Αύγουστος είχε τιμηθεί από τους Αμφιπολίτες ως σωτήρας και κτίστης για ευεργεσίες, λεπτομέρειες των οποίων αγνοούμε. Θα πρέπει όμως με κάποιον τρόπο να ευνόησε πολύ την πόλη για να αποκτήσει τους τίτλους».
Τρία αγάλματα θωρακοφόρων αριθμεί πλέον η συλλογή της Αμφίπολης. Οι δύο κορμοί (ευρήματα του 1970 και του 2021) βρίσκονται στις αποθήκες, ενώ ένας μαρμάρινος ακέφαλος θωρακοφόρος πρωιμότερος της εποχής του Αυγούστου υποδέχεται τους επισκέπτες στην αυλή του Μουσείου Αμφίπολης.
Τα σπουδαία ευρήματα εντείνουν την ανάγκη της έρευνας της προχριστιανικής Ακρόπολης για την οποία ελάχιστα γνωρίζουμε. Αυτός είναι εξάλλου ο στόχος του ερευνητικού προγράμματος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών και του Πανεπιστημίου Πατρών, που πραγματοποιείται υπό τη διεύθυνση της προϊσταμένης της ΕΦΑ δρ Δημητρίας Μαλαμίδου και του καθηγητή Αρχαιολογίας Δημήτρη Δαμάσκου, χρηματοδοτούμενο και από τους δύο φορείς.
Οι ανασκαφές, παρά τα ελάχιστα κονδύλια, αναμένεται να συνεχιστούν, με την ελπίδα ο ιστότοπος amfipolisproject.org. να παρακινήσει πολιτιστικούς φορείς ώστε να συνεισφέρουν οικονομικά στην έρευνα μιας από τις σημαντικότερες πόλεις της Μακεδονίας, από όπου ξεκίνησε την εκστρατεία του ο Μέγας Αλέξανδρος με μέγα πλήθος έφιππων θωρακοφόρων, κάποιοι εκ των οποίων Αμφιπολίτες.
Γιώτα Μυρτσιώτη ΣΤΟ ://www.kathimerini.gr/
