Χαμένο κείμενο του Κλαύδιου Πτολεμαίου Αλεξανδρέως έρχεται στο φως...!

Το κείμενο είχε γραφεί σε περγαμηνή που αργότερα διαγράφηκε και χρησιμοποιήθηκε σε άσχετο χειρόγραφο.

Έπειτα από σχεδόν δύο χιλιετίες στην αφάνεια, χαμένο κείμενο του Κλαύδιου Πτολεμαίου που κρυβόταν σε παλίμψηστη περγαμηνή αποκρυπτογραφήθηκε χάρη στην τεχνολογία.

Το κείμενο, μια πραγματεία του αρχαίου αστρονόμου για τη χρήση ενός επιστημονικού οργάνου που ονομαζόταν μετεωροσκόπιο, είχε γραφεί σε περγαμηνή που αργότερα διαγράφηκε και χρησιμοποιήθηκε σε άσχετο χειρόγραφο, αυτό που οι ειδικοί ονομάζουν σήμερα παλίμψηστο.Η πολύτιμη περγαμηνή φυλάσσεται σήμερα στην Αμβροσιανή Βιβλιοθήκη του Μιλάνου.

Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος, Έλληνας την ρωμαϊκή εποχή μαθηματικός, αστρονόμος και γεωγράφος που γεννήθηκε στην Αίγυπτο το 100 μ.Χ., έγραψε μια σειρά σημαντικών πραγματειών για επιστημονικά θέματα, όπως Η Μεγίστη (ή Αλμαγέστη) και Γεωγραφική Υφήγησις.

Το νέο κείμενο που έρχεται στο φως περιγράφει τη χρήση του μετεωροσκοπίου για αστρονομικές παρατηρήσεις και υπολογισμούς, αναφέρει η ερευνητική ομάδα στο Archive for History of Exact Sciences.

Διάγραμμα του μετεωροσκοπίου όπως περιγράφεται στο κείμενο (Victor Gysembergh et al. 2023)

«Δεδομένου ότι είμαι ειδικός στον Πτολεμαίο, γνώριζα τις γλωσσικές του ιδιαιτερότητες που εμφανίζονται σε αυτό το κείμενο. Αν και υπάρχουν κι άλλα πειστήρια, το ισχυρότερο ήταν μια σελίδα όπου ο συγγραφέας δίνει νέα ονόματα σε γωνίες της αστρονομίας και περιγράφει τα προηγούμενα ονόματά τους. Αυτό ταιριάζει ακριβώς με απόσπασμα διαφορετικού βιβλίου του Πτολεμαίου όπου χρησιμοποιείται η ίδια ορολογία» εξήγησε ο καθηγητής.

Το παλίμψηστο

Τα ελληνικά κείμενα διανέμονται ως εξής:

Fragmentum mathematicum Bobiense : σελ. 113–114 και 123–124 (αποτελώντας ένα ενιαίο bifolium), και 197–198. Σημειώστε ότι οι σελ. 114 και 124 δεν αντικαταστάθηκαν με λατινικό κείμενο.
Ptolemy, On the Analemma : σελ. 117–120 (ένα μεμονωμένο δίφυλλο), 129–130 και 139–140 (ένα ενιαίο δίφυλλο), και 143–144 και 157–158 (ένα ενιαίο δίφυλλο).
Ptolemy, On the Meteoroscope : σελ. 189–190 και 195–196 (a single bifolium), 235–236 and 241–242 (a single bifolium) και 249–252.

Το κείμενο, είπε, περιγράφει πώς το μετεωροσκόπιο μπορούσε να χρησιμοποιηθεί περίπου σαν αστρολάβος για να μετρήσει γωνιακές συντεταγμένες και να εντοπίζει πλανήτες στον νυχτερινό ουρανό.

Οι κινητοί τροχοί του οργάνου περιστρέφονταν έτσι ώστε ο πλανήτης να εμφανίζεται πάνω σε μια συγκεκριμένη θέση πάνω τους. «Στη συνέχεια, οι γωνίες διαβάζονται σε διαβαθμισμένη κλίμακα που είχε χαραχτεί στους δακτυλίους» είπε ο Τζόουνς.

Στοιχεία για το μετεωροσκόπιο του Πτολεμαίου και την πραγματεία του σχετικά με αυτό

Στη Γεωγραφία 1.3, αφού εξιστόρησε εν συντομία πώς οι προκάτοχοί του προσπάθησαν να προσδιορίσουν το μέγεθος της επίγειας σφαίρας με όρους εγκόσμιων μονάδων απόστασης παρατηρώντας το υψόμετρο του βόρειου ουράνιου πόλου σε δύο τοποθεσίες που βρίσκονται σε κάποια ελεγμένη απόσταση μεταξύ τους κατά μήκος ενός μόνο επίγειου μεσημβρινού, Ο Πτολεμαίος βεβαιώνει ότι είχε καθιερώσει μια μέθοδο εκτέλεσης αυτού του προσδιορισμού για οποιεσδήποτε δύο τοποθεσίες που χωρίζονται από μια ελεγμένη απόσταση μεγάλου κύκλου προς οποιαδήποτε κατεύθυνση «με την κατασκευή ενός μετεωροσκοπικού οργάνου» (διὰ κατασκευῆς ὀργάνου μετεωροσκοπίου ή μετεωροσκοπικοῦ).Υποσημείωση12 Δεν λέγεται τίποτα για τη δομή αυτού του οργάνου ή για τον τρόπο λειτουργίας του, αλλά μας λένε ότι θα μπορούσε να κάνει τα εξής:

Προσδιορίστε το υψόμετρο του βόρειου ουράνιου πόλου για το μέρος που παρατηρεί κανείς μια αυθαίρετη μέρα ή νύχτα.

Προσδιορίστε την κατεύθυνση του μεσημβρινού κύκλου για τον τόπο παρατήρησης και τις κατευθύνσεις των διαδρομών διαδρομής από αυτό το μέρος σε σχέση με τον μεσημβρινό με τη μορφή της γωνίας μεταξύ του μεσημβρινού και ενός άλλου μεγάλου κύκλου που διέρχεται από το σημείο ζενίθ·, χρησιμοποιώντας τα παραπάνω δεδομένα, εμφανίστε στο ίδιο το μετεωροσκοπικό όργανο το αναζητούμενο τόξο μεταξύ των δύο τοποθεσιών. και εμφανίστε το τόξο του ισημερινού που αποκόπτεται μεταξύ των μεσημβρινών μέσω των δύο τοποθεσιών.

Ως εκ τούτου, το «μετεωροσκοπικό όργανο», που παρουσιάστηκε από τον Πτολεμαίο ως προσωπική του εφεύρεση, λειτούργησε τόσο ως όργανο παρατήρησης όσο και ως αναλογικός υπολογιστής για υπολογισμούς στη σφαιρική αστρονομία. Δεν υπάρχει σαφής νύξη σε ένα ξεχωριστό κείμενο αφιερωμένο σε αυτό.

Ολοκληρωμένο σύστημα δακτυλίων του μετεωροσκοπίου, όχι σε κλίμακα. Στην ηλεκτρονική έκδοση, το δαχτυλίδι «αστρολάβος» είναι σε κόκκινο χρώμα και οι «όρθιοι» και «ολοκλήρωτοι» δακτύλιοι σε πράσινο (έγχρωμη εικόνα online)

Εκτός του ότι μετρούσε γωνιακές συντεταγμένες, το μετεωροσκόπιο λειτουργούσε και ως υπολογιστής, καθώς ο χειριστής «μπορούσε να γυρίζει τους δακτυλίους σύμφωνα με γνωστά δεδομένα, όπως το γεωγραφικό μήκος και πλάτος δύο πόλεων, και να διαβάζει τη γωνία που αναπαριστά το μήκος της συντομότερης δυνατής διαδρομής από τη μια πόλη στην άλλη» ανέφερε ο καθηγητής.

«Είναι το πρώτο βιβλίου του είδους του σχετικά με επιστημονικά όργανα της αρχαιότητας σε αυτό το επίπεδο λεπτομέρειας».