Αν και μόνο οι Βασίλειες Εφημερίδες του Αλέξανδρου είναι γνωστές σήμερα, δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα πως τα φύλλα αυτά είναι μία καθαρά δική του επινόηση.
Κάποιοι ιστορικοί ερευνητές υποστηρίζουν πως οι εφημερίδες του Αλέξανδρου αποτελούν τη συνέχεια μίας παλαιότερης παράδοσης των Μακεδόνων βασιλέων για τη δημιουργία εφημερίδων, που έπαιρναν κάθε φορά το όνομα του βασιλιά που νοιαζόταν για τη σύνταξή τους π.χ. Εφημερίς του Φιλίππου, Εφημερίς του Αλεξάνδρου κ.τ.λ. και οι οποίες φυλάσσονταν στις Αιγές, στην παλιά πρωτεύουσα του μακεδονικού κράτους, εκεί όπου παραδοσιακά θάβονταν οι Μακεδόνες βασιλείς.
Πέρα απ’ το βασίλειο της Μακεδονίας εφημερίδες κρατούσαν και οι βασιλιάδες της Περσίας, της Αιγύπτου και άλλων ανατολικών χωρών, ενώ και στην Αθήνα και σε διάφορες άλλες πόλεις, μετά τους κήρυκες που μετέδιδαν προφορικά τις επίσημες ειδήσεις, δημόσιοι γραφιάδες ετοίμαζαν τα Δημόσια Γράμματα ή Υπομνήματα, όπου γινόταν η καθημερινή συγκέντρωση και καταγραφή όλων των σημαντικών ειδήσεων.
Στην αρχαία Ρώμη από το 48 π.Χ. και με εντολή του Ιουλίου Καίσαρα και μέχρι την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (476 μ.Χ.) εκδίδονταν τα acta diurna ή acta senatus τα οποία τοιχοκολλούνταν σε διάφορα σημεία της πρωτεύουσας Ρώμης, για να μπορούν να τα διαβάζουν οι εγγράμματοι πολίτες -όπως γινόταν και στην αρχαία Αθήνα με τα Δημόσια Γράμματα ή Υπομνήματα– και περιείχαν ειδήσεις για επίσημες πολιτικές πράξεις και διάφορες άλλες πληροφορίες. Τέλος στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία αναφέρεται και κάποιο ιστορικό έργο με τον τίτλο Εφημερίς Τρωικού Πολέμου που αποδίδεται σε κάποιον Κρητικό με το όνομα Δίκτυ.Από τις Εφημερίδες του Αλέξανδρου και τα πρώτα έργα που είχαν γραφτεί για εκείνον και τη μακεδονική εκστρατεία στην Ασία τίποτα δεν έχει διασωθεί.Όσα γνωρίζουμε για την ιστορία του προέρχονται από κατοπινούς συγγραφείς, όπως ο Αρριανός και ο Πλούταρχος, που είχαν σαν πήγες τους τα χαμένα έργα, αλλά και τις λαϊκές αφηγήσεις που ήταν ακόμα ιδιαίτερα έντονες στην εποχή τους.
Ίσως είχαν πηγές και τα φύλλα των εφημερίδων. Δεν γνωρίζουμε αν οι εφημερίδες και το υπόλοιπο προσωπικό αρχείο του βασιλιά τοποθετήθηκαν μαζί με το νεκρό Αλέξανδρο στον τάφο του.
Όπως η ιστορία αναφέρει, η σωρός του μέσα σε μία μεγαλοπρεπή άμαξα θα ερχόταν στην Ελλάδα για να ταφεί με τους άλλους Μακεδόνες βασιλείς, δίπλα στον πατέρα του Φίλιππο.
[1]Μα στο δρόμο ο Πτολεμαίος άρπαξε το νεκρό σώμα του βασιλιά του και το μετέφερε στην Αίγυπτο, εκπληρώνοντας όπως υποστήριξε την επιθυμία του ίδιου του Αλέξανδρου να ταφεί στην όαση της Σίβα, στο ναό του πατέρα θεού Άμμων.
Ο Πτολεμαίος έθαψε τελικά τον νεκρό Αλέξανδρο σε ένα μαυσωλείο στην Αλεξάνδρεια και το σώμα του διατηρούνταν ακόμα, τον καιρό των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.
Η Κλεοπάτρα, η τελευταία βασίλισσα της Αιγύπτου, πριν την υποδούλωση της χώρας στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, θέλοντας να δείξει την αγάπη της στον Ιούλιο Καίσαρα, του προσέφερε δώρο το ξίφος του νεκρού Αλέξανδρου.
Τελευταίος επισκέπτης του τάφου του ήταν ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Σεπτίμιος Σεβήρος τον 3ο αιώνα μ.Χ., ο οποίος σφράγισε το μαυσωλείο, αφού προηγουμένως τοποθέτησε μυστικά βιβλία ώστε κανείς να μην μπορέσει ούτε τα βιβλία να διαβάσει, ούτε το σώμα να δει.
Αν κάποια στιγμή οι Βασίλειες Εφημερίδες του Αλέξανδρου έρθουν στο φως, όσο ουτοπική και αν φαντάζει αυτή η σκέψη, η ανακάλυψη τους θα αποτελέσει αφορμή να ξαναγράψουμε σήμερα, δύο χιλιάδες χρόνια μετά, τη μακεδονική εκστρατεία έτσι όπως μας τη διηγείται, όχι κάποιος ιστορικός, αλλά ο ίδιος ο βασιλιάς της.
Η ειδησεογραφία και ο τρόπος λειτουργίας των εφημερίδων της Αρχαίας Ρώμης
To 1441 o Γουτεμβέργιος φτάνει σε ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της δεύτερης χιλιετίας: Κατασκευάζει την τυπογραφική μηχανή και κατορθώνει να τυπώσει με μελάνι πάνω στις δύο όψεις ενός χαρτιού.
Έτσι ξεκινά η επανάσταση της τυπογραφίας και μαζί με αυτήν αναπτύσσεται το μέσον της εφημερίδας και η έντυπη δημοσιογραφία εν γένει.
Ο Γουτεμβέργιος και το τυπογραφικό του πιεστήριο
Οι εφημερίδες όμως είχαν εμφανιστεί πολύ πριν την τυπογραφία.
Η πολύ μεταγενέστερη εφημερίδα «ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ» στις 28 Δεκεμβρίου 1931 παρουσιάζει στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, τους ρωμαίους «προγόνους» της, τα «Άκτα Ντιούρνα» που δεν ήταν τίποτε άλλο από τις ημερήσιες ειδήσεις που τυπώνονταν πάνω σε πλάκες.
«ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ», 28.12.1931, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»
Ας ρίξουμε λοιπόν μια ματιά στα νέα της 29ης Μαρτίου του 168 π.Χ.:
«– Την 29ην Μαρτίου. Ο Ύπατος Λιβάνιος ανέλαβε σήμερον την κυβέρνησι.
– Δυνατή θύελλα ξέσπασε όλη την ημέρα χθες. Κεραυνός έπεσε επάνω εις μια βαλανιδιά λίγο έπειτα από το μεσημέρι εις το λόφο Βέλλη
και την έσπασε σε δύο
– Έγινε καυγάς εις το ξενοδοχείο που έχει σύμβολο μια αρκούδα, σιμά εις το λόφο του Ιανού. Ο ξενοδόχος ετραυματίσθη σοβαρά.
– Ο δήμαρχος Τιτίνιος καταδίκασε τους χασάπηδες γιατί πώλησαν κρέας προτού το υποβάλουν εις την επιθεώρησι της εξουσίας.
– Ο χρηματιστής Ανσίδιος εδραπετεύσε συναποφέρας ένα σημαντικό ποσό. Κατεδιώχθη και συνελήφθη. Είχε μαζί του όλα τα χρήματα που
κατεχράσθη.
– Ο λήσταρχος Δονίφων, συλληφθείς σταυρώθηκε σήμερα εις το λιμένα της Όστιας»
Όπως, πολύ σωστά, σημειώνουν τα «ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ», τα ρωμαϊκά «Άκτα Ντιούρνα» «δεν διαφέρουν από τας σημερινάς εφημερίδας παρά μονάχα κατά τη συντομία, γιατί με λίγα λόγια έγραφαν εκείνα που χρειάζονται αι σημεριναί εφημερίδες ολόκληρες σελίδες για να εκθέσουν».
Acta Diurna του 131 π.Χ. Πηγή: sutori.com
Η αντιγραφή
Πιο σημαντική και από την σύνταξη των ειδήσεων, ήταν η εργασία της αντιγραφής.
Χωρίς αυτήν οι ειδήσεις θα παρέμεναν γραμμένες σε μία και μοναδική πλάκα, κι έτσι δεν θα τις διάβαζαν παρά ελάχιστοι.
Η δύσκολη δουλειά έπεφτε στους ώμους των απελεύθερων, στους δούλους δηλαδή που είχαν πλέον κερδίσει την ελευθερία τους.
» Αφού εγράφετο η ημερησία αυτή εφημερίδα εχρειάζεντο αντιγραφείς διά να την πολλαπλασιάσουν. Γιατί την εποχή εκείνη δεν είχε ακόμη βρεθεί η τυπογραφία.
»Τη δυσκολία έλυσε ο άρχων, ο οποίος έθεσε στη διαταγή του τριαοσίους ‘απελευθέρους’ με τη διαταγή όπως καθένας των κάμει κάθε ημέρα πέντε αντίγραφα της εφημερίδος αυτής που έβγαινε κάθε εβδομάδα εις δέκα χιλιάδες πεντακόσια αντίτυπα.
Η Ρωμαϊκή Αγορά (Forum Romanum) στη Ρώμη
Το περιεχόμενο
Οι ρωμαϊκές εφημερίδες δεν είχαν σε τίποτα να ζηλέψουν από την ύλη των σημερινών δημοσιογραφικών μέσων, καθώς είχαν πλούσιο πολιτικό και δικαστικό ρεπορτάζ αλλά και ειδήσεις για κάθε τομέα της ζωής.
«Εις τας εφημερίδας της Ρώμης εδίδοντο ακόμη και τα πρακτικά των περιφήμων δικών. (…) Επίσης η ρωμαϊκή αυτή εφημερίδα εδημοσίευε αγγελίας θανάτων, κηδείας, ανέκδοτα, σκάνδαλα, παιγνίδια ξιφομάχων, γάμους, διαζύγια, με άλλους λόγους ό,τι εδημοσιεύουν και αι σημεριναί εφημερίδες».
»Και εκτός από τα ξηρά γεγονότα βρίσκομε και σημειώματα με τα σημερινά κύρια άρθρα, εις τα οποία επίθενται εναντίον διαφόρων προσωπικοτήτων και καταδίκαζαν τη διαφορά των ηθών.
Επιπλέον υπήρχαν και κριτικές «δια τας παραστάσεις των παλαιστών και ξιφομάχων».
Ρωμαϊκά free press και ρωμαϊκά fake news
Οι εφημερίδες αυτές εκτίθονταν σε πολλά αντίτυπα σε συγκεκριμένα δημόσια μέρη.
«Ο καθένας λοιπόν μπορούσε να τας διαβάση δωρεάν και να τας αντιγράψη, για να τας στείλη εις απομεμακρυσμένες επαρχίες της αυτοκρατορίας. Επίσης εμοιράζοντο αντίτυπα εις τα δημόσια γραφεία και εις τας βιβλιοθήκας».
Φαίνεται πάντως ότι ήδη από ο ιός των ψευδών – ανακριβών ειδήσεων, υπήρχε από τότε.
«Οι ρεπόρτερ της εποχής εκείνης δεν διέφεραν από τους σημερινούς, οι οποίοι πολλές φορές δημοσιεύουν φανταστικές ειδήσεις.
»Επήγαιναν εις τα δημόσια γραφεία και προσπαθούσαν να βγάλουν από τους δημοσίους υπαλλήλους ειδήσεις από τας επαρχίας. Αλλά μ’ όλα αυτά έπεφταν συχνά εις γκάφες. Ούτω μια ημέρα ανήγγειλαν τον θάνατον του Κικέρωνος, ο οποίος ήταν πολύ καλά εις την υγείαν του».
- Γιάννης Θ. Διαμαντήςhttps://www.in.gr/
- https://www.in.gr/2020/12/28/plus/istoriko-arxeio/oi-efimerides-tis-romaikis-aytokratorias-ti-egrafan-kai-pos-kykloforousan
- ΑΡΧΕΙΟΝ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
