Βάκχιον Αθηναίων .

 

Φωτογραφία του ανασκαφικού χώρου των Βακχείων το 1894 (Deutsches

Archäologisches Institut)-Travlos 1980, 374

Το κτίριο ή Βάκχειο (όπως ονομάστηκε από μέλη της ομάδας) βρισκόταν στην αρχαία συνοικία (Δήμο)της Μελίτης σε ένα παλαιότερο, τριγωνικό ιερό μεταξύ της Πνύκας και του Άρειου Πάγου κοντά στη δυτική πλαγιά της Ακρόπολης (στον κύριο αρχαίο δρόμο προς την αγορά). 

Σήμερα η τοποθεσία βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του σύγχρονου δρόμου Αποστόλου Παύλου (βόρεια της οδού Διονυσίου Αρεοπαγίτου), ακριβώς νότια του λόφου του Αρείου Πάγου. Αυτό το παλαιότερο ιερό δεν ήταν πλέον σε χρήση όταν χτίστηκε το Βάκχειο (κατά τους πρώιμους ρωμαϊκούς χρόνους υπήρχε πλήρωση 2,5 μέτρων· βλ. Παύλος 1980, 274).

Οικοδομική θέση Αμύνειου και Βακχειών (εντός της περιοχής Διονυσίων).Το Αμυνείο(ν) ή Αμύνειο(ν) ήταν ένα ιερό στη δυτική πλευρά της Ακροπόλεως των Αθηνών. Το Αμυνείο είχε ανεγερθεί προς τιμή του θεραπευτή των ασθενειών ήρωα Αμύνου, από όπου και η ονομασία του, αλλά και προς τιμή του θεού Ασκληπιού και της θυγατέρας του, της Υγιείας.(δευτερεύουσα θεότητα κόρη του Ασκληπιού, και της Ηπιόνης που εκτός από θεά της υγείας, ήταν θεότητα κάθε καθαρού πράγματος)  Ωστόσο, οι δύο τελευταίες θεότητες παραμερίσθηκαν με το πέρασμα των αιώνων και έτσι το ιερό παρέμεινε ως «Αμυνείο». Στο μέσο του ιερού υπήρχε φρέαρ (πηγάδι) βάθους 4 μέτρων, το οποίο, όπως πιστεύεται, κατασκευάσθηκε κατά τον 6ο αιώνα π.Χ..

 Το τριγωνικό ιερό έχει αναγνωριστεί από ορισμένους αρχαιολόγους (κατά τον W. Dörpfeld) ως το ιερό του Διονύσου «στα έλη» (ἐν Λίμναις) για το οποίο ο Θουκυδίδης ( Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, 2.15.4) και άλλοι αρχαιολόγοι A. Frickenhaus, στο οποίο έβλεπε ως το ιερό του Ηρακλή Αλεξικάκου (αλλά βλ. τη διαφορετική ταύτιση του Lalonde για το ιερό του Ηρακλή

Αλεξικάκου όπως περιγράφεται στο SEG 56 [2006], αρ. 41)

Σχέδιο του Judeic 1905 Αίθουσα των Ιοβακχών αφιερωμένη στον

Διόνυσο (II μ.Χ.)  Αθήνα - Αττική

Η ορθογώνια αίθουσα των Ιοβακχών έχει διαστάσεις 11 μ. x 18 μ. και έχει δύο σειρές

κιόνων με τετράγωνη αψίδα (ημικυκλική εσοχή) στο ανατολικό άκρο, όπου βρέθηκε η
στήλη με τους κανονισμούς των βακχικών πιστών που αναγράφονται πάνω της.(δες στο τέλος το κείμενο) 

Τα Ιοβάκχεια ήταν αρχαία ελληνική εορτή που τελούταν στην αρχαία Αθήνα προς τιμή του Διονύσου του Ιοβάκχου. Η εορτή αυτή τελούνταν από τους πιστούς του Διονύσου που όμως ο ακριβής λόγος του σκοπού ή της επ΄ αυτών ανάμνησης παραμένει συγκεχυμένος

Στήλη με τους κανονισμούς των Ιοβακχείων από την Αθήνα (από την Jane Ellen Harrison, Primitive Athens as Described by Thucydides [Cambridge: Cambridge University Press, 1906], 90, εικ. 25). Δημόσιος τομέας.

Ο βωμός στην αψίδα είναι διακοσμημένος με διονυσιακές σκηνές, μεταξύ των οποίων ένας τράγος

θυσίας, ένας σάτυρος (αρσενικός συνοδός του Διονύσου) και μια μαινάδα (γυναίκα
συνοδός).

 Στο κτίριο βρέθηκε και θραύσμα αγαλματιδίου του Διονύσου. Τα αντικείμενα

που αφορούν άλλους θεούς που ανακαλύφθηκαν μέσα στο κτίριο περιλαμβάνουν ένα
αγαλματίδιο του Πάνα, ένα αγαλματίδιο της Αφροδίτης, ένα αγαλματίδιο της Άρτεμης, ένα
βωμό με δύο πανοραμίδες, έναν βωμό για την Άρτεμη, αναθήματα για την Κυβέλη, ένα
αγαλματίδιο της Αθηνάς Παρθένου, ένα ανάγλυφο της Αθηνάς και ένας βωμός για τον
Αδριανό (για αυτά τα αντικείμενα, δείτε τις παρακάτω εικόνες και δείτε Schräder 1896 και
Schäfer 2002, 189-202).

Ναΐσκος αναθήματα της θεάς Κυβέλης που βρέθηκε στο κτίριο των Ιοβακχών

Αγαλματίδιο της Άρτεμης που βρέθηκε εντός των Βακχείων (= Schäfer 2002, A13). Φωτογραφία του Giovanni Dall'Orto.

ΕΠΙΓΡΦΗ ΑΡΙΘΜ .IG II² 1368  

[ ]Att. — ante 178 p.

1              ἀγαθῇ τύχῃ.

ἐπὶ ἄρχοντος Ἀρ(ρίου) Ἐπαφροδείτου, μηνὸς

Ἐλαφηβολιῶνος ηʹ ἑσταμένου, ἀγορὰν

συνήγαγεν πρώτως ὁ ἀποδειχθεὶς

5 ἱερεὺς ὑπὸ Αὐρ(ηλίου) Νεικομάχου τοῦ ἀνθι-

ερασαμένου ἔτη ιζʹ καὶ ἱερασαμένου

ἔτη κγʹ καὶ παραχωρήσαντος ζῶντος

εἰς κόσμον καὶ δόξαν τοῦ Βακχείου

τῷ κρατίστῳ Κλα(υδίῳ) Ἡρώδῃ, ὑφ’ οὗ ἀνθιερεὺς

10 ἀποδειχθεὶς [ἀν]έγνω δόγματα τῶν

ἱερασαμένων Χρυσίππου καὶ Διονυσίου,

καὶ ἐπαινέσαντος τοῦ ἱερέως καὶ τοῦ ἀρ-

χιβάχχου καὶ τοῦ προστάτου ἐξ(εβόησαν)· "τούτοις

ἀεὶ χρώμεθα", "καλῶς ὁ ἱερεύς", "ἀνάκτησαι

15 [τ]ὰ δόγματα· σοὶ πρέπει", "εὐστάθειαν τῷ

Βακχείῳ καὶ εὐκοσμίαν", "ἐν στήλῃ τὰ δό-

γματα" "ἐπερώτα". ὁ ἱερεὺς εἶπεν· ἐπεὶ καὶ

ἐμοὶ καὶ τοῖς συνιερεῦσί μο[υ] καὶ ὑ-

μεῖν πᾶσιν ἀρέσκει, ὡς ἀξιοῦτ̣ε ἐπε-

20 ρωτήσομεν. καὶ ἐπερώτησεν ὁ πρό-

εδρος Ῥοῦφος Ἀφροδεισίου· ὅτῳ δοκεῖ

κύρια εἶναι τὰ ἀνεγνωσμένα δόγμα-

τα καὶ ἐν στήλῃ ἀναγραφῆναι, ἀράτω

τὴν χεῖρα. πάντες ἐπῆραν. ἐξ(εβόησαν)· "πολλοῖς

25 ἔτεσι τὸν κράτιστον ἱερέα Ἡρώδην"

"νῦν εὐτυχεῖς, νῦν πάντων πρῶτοι

τῶν Βακχείων", "καλῶς ὁ ἀνθιερεύς", "ἡ στή-

λη γενέστω". ὁ ἀνθιερεὺς εἶπε· ἔσται ἡ

στήλη ἐπὶ τοῦ κείονος, καὶ ἀναγραφή-

30 σονται· εὐτονήσουσι γὰρ οἱ προεστῶ-

τες τοῦ μηδὲν αὐτῶν λυθῆναι.

31a   vacat spatium unius versus

32 μηδενὶ ἐξέστω ἰόβακχον εἶναι, ἐὰν μὴ

πρῶτον ἀπογράψηται παρὰ τῷ ἱερεῖ

τὴν νενομισμένην ἀπογραφὴν καὶ

35 δοκιμασθῇ ὑπὸ τῶν ἰοβάκχων ψή-

φῳ, εἰ ἄξιος φαίνοιτο καὶ ἐπιτήδειος

τῷ Βακχείῳ. ἔστω δὲ τὸ ἰσηλύσιον

τῷ μὴ ἀπὸ πατρὸς (δην.) νʹ καὶ σπονδή.

ὁμοίως καὶ οἱ ἀπὸ πατρὸς ἀπογραφέ-

40 σθωσαν ἐπὶ (δην.) κεʹ διδόντες ἡμιφόριον

μέχρις ὅτου πρὸς γυναῖκας ὦσιν.

συνίτωσαν δὲ οἱ ἰόβακχοι τάς τε ἐνά-

τας καὶ τὰς ἀμφιετηρίδας καὶ Βακχεῖ-

α καὶ εἴ τις πρόσκαιρος ἑορτὴ τοῦ θεοῦ,

45 ἕκαστος ἢ λέγων ἢ ποιῶν ἢ φιλοτει-

μούμενος, καταβάλλων μηνιαίαν

τὴν ὁρισθεῖσαν εἰς τὸν οἶνον φοράν·

ἐὰν δὲ μὴ πληροῖ, εἰργέσθω τῆς στιβά-

δος, καὶ εὐτονείτωσαν οἱ τῷ ψηφίσμα-

50 τι ἐνγεγραμμένοι, χωρὶς ἢ ἀποδημίας

ἢ πένθους ἢ νόσου ἢ <εἰ> σφόδρα ἀνανκαῖός

τις ἦν ὁ προσδεχθησόμενος ἰς τὴν στιβά-

δα, κρεινάντων τῶν ἱερέων. ἐὰν δὲ ἰοβάκ-

χου ἀδελφὸς ἰσέρχηται ψήφῳ δοκιμασθείς,

55 διδότω (δην.) νʹ· ἐὰν δὲ ἱερὸς παῖς ἐξωτικὸς καθεσ-

θεὶς ἀναλώσῃ τὰ πρὸς τοὺς θεοὺς καὶ τὸ Βακχεῖον,

ἔστω μετὰ τοῦ πατρὸς ἰόβακχος ἐπὶ μιᾷ

σπονδῇ τοῦ πατρός. vv τῷ δὲ ἀπογραψαμένῳ

καὶ ψηφοφορηθέντι διδότω ὁ ἱερεὺς ἐπισ-

60 τολὴν ὅτι ἐστὶν ἰόβακχος, ἐὰν πρῶτον

δοῖ τῷ ἱερεῖ τὸ ἰσηλύσιον, ἐνγραφομένου

τῇ ἐπιστολῇ τὰ χωρήσαντα εἰς τόδε τι.

οὐδενὶ δὲ ἐξέσται ἐν τῇ στιβάδι οὔτε ᾆσαι

οὔτε θορυβῆσαι οὔτε κροτῆσαι, μετὰ δὲ

65 πάσης εὐκοσμίας καὶ ἡσυχίας τοὺς μερισ-

μοὺς λέγειν καὶ ποιεῖν, προστάσσοντος

τοῦ ἱερέως ἢ τοῦ ἀρχιβάκχου. vvvv μηδενὶ

ἐξέστω τῶν ἰοβάκχων τῶν μὴ συντελε-

σάντων εἴς τε τὰς ἐνάτας καὶ ἀμφιετηρί-

70 δας εἰσέρχεσθαι ἰς τὴν στιβάδα μέχρις ἂν

ἐπικριθῇ αὐτῷ ὑπὸ τῶν ἱερέων ἢ ἀπο-

δοῦναι αὐτὸν ἢ ἰσέρχεσθαι. vvv μάχης δὲ

ἐάν τις ἄρξηται ἢ εὑρεθῇ τις ἀκοσμῶν ἢ

ἐπ’ ἀλλοτρίαν κλισίαν ἐρχόμενος ἢ ὑβρί-

75 ζων ἢ λοιδορῶν τινα, ὁ μὲν λοιδορη-

θεὶς ἢ ὑβρισθεὶς παραστανέτω δύο ἐκ

τῶν ἰοβάκχων ἐνόρκους, ὅτι ἤκου-

σαν ὑβριζόμενον ἢ λοιδορούμενον,

καὶ ὁ ὑβρίσας ἢ λοιδορήσας ἀποτιν[νύ]-

80 τω τῷ κοινῷ λεπτοῦ δρ(αχμὰς) κεʹ, ἢ ὁ αἴτιος

γενόμενος τῆς μάχης ἀποτιννύτω

τὰς αὐτὰς δρ(αχμὰς) κεʹ, ἢ μὴ συνίτωσαν ἰς τοὺς

ἰοβάκχους μέχρις ἂν ἀποδῶσιν.

ἐὰν δέ τις ἄχρι πληγῶν ἔλθῃ, ἀπογραφέστω

85 ὁ πληγεὶς πρὸς τὸν ἱερέα ἢ τὸν ἀνθιερέα,

ὁ δὲ ἐπάνανκες ἀγορὰν ἀγέτω, καὶ ψή-

φῳ οἱ ἰόβακχοι κρεινέτωσαν προηγου-

μένου τοῦ ἱερέως, καὶ προστειμάσθω

πρὸς χρόνον μὴ εἰσελθεῖν ὅσον ἂν δό-

90 ξῃ καὶ ἀργυρίου μέχρι (δην.) κεʹ. v ἔστω δὲ

τὰ αὐτὰ ἐπιτείμια καὶ τῷ δαρέντι καὶ

μὴ ἐπεξελθόντι παρὰ τῷ ἱερεῖ ἢ τῷ

ἀρχιβάκχῳ, ἀλλὰ δημοσίᾳ ἐνκαλέσαν-

τι. v ἐπιτείμια δὲ ἔστω τὰ αὐτὰ τῷ εὐκόσ-

95 μῳ μὴ ἐκβαλόντι τοὺς μαχομένους.

εἰ δέ τις τῶν ἰοβάκχων εἰδὼς ἐπὶ τοῦ-

το ἀγορὰν ὀφείλουσαν ἀχθῆναι μὴ ἀ-

παντήσῃ, ἀποτεισάτω τῷ κοινῷ λε-

πτοῦ δρ(αχμὰς) νʹ. ἐὰν δὲ ἀπειθῆι πρασσόμε-

100 νος, ἐξέστω τῷ ταμίᾳ κωλῦσαι αὐτὸν

τῆς εἰσόδου τῆς εἰς τὸ Βακχεῖον μέ-

χρις ἂν ἀποδοῖ. vvvv ἐὰν δέ τις τῶν

εἰσερχομένων τὸ ἰσηλύσιον μὴ

διδοῖ τῷ ἱερεῖ ἢ τῷ ἀνθιερεῖ, εἰργέσ-

105 θω τῆς ἑστιάσεως μέχρις ἂν ἀπο-

δοῖ, καὶ πρασσέσθω ὅτῳ ἂν τρόπῳ

ὁ ἱερεὺς κελεύσῃ. vv μηδεὶς δ’ ἔπος

φωνείτω μὴ ἐπιτρέψαντος τοῦ ἱε-

ρέως ἢ τοῦ ἀνθιερέως ἢ ὑπεύθυνος

110 ἔστω τῷ κοινῶι λεπτοῦ δρ(αχμῶν) λʹ.

ὁ ἱερεὺς δὲ ἐπιτελείτω τὰς ἐθίμους

λιτουργίας στιβάδος καὶ ἀμφιετη-

ρίδος εὐπρεπῶς καὶ τιθέτω τὴν

τῶν καταγωγίων σπονδὴν στι-

115 βάδι μίαν καὶ θεολογίαν, ἣν ἤρ-

ξατο ἐκ φιλοτειμίας ποιεῖν ὁ ἱε-

ρασάμενος Νεικόμαχος. vv ὁ δὲ ἀρχί-

βακχος θυέτω τὴν θυσίαν τῷ

θεῷ καὶ τὴν σπονδὴν τιθέτω

120 κατὰ δεκάτην τοῦ Ἐλαφηβολι-

ῶνος μηνός. vv μερῶν δὲ γεινομέ-

νων αἰρέτω ἱερεύς, ἀνθιερεύς,

ἀρχίβακχος, ταμίας, βουκολικός,

Διόνυσος, Κόρη, Παλαίμων, Ἀφρο-

125 δείτη, Πρωτεύρυθμος. τὰ δὲ ὀνό-

ματα αὐτῶν συνκληρούσθω

πᾶσι. vv ὃς δ’ ἂν τῶν ἰοβάκχων λάχῃ κλῆ-

ρον ἢ τειμὴν ἢ τάξιν, τιθέτω τοῖς ἰο-

βάκχοις σπονδὴν ἀξίαν τῆς τάξεως,

130 γάμων, γεννήσεως, Χοῶν, ἐφηβείας,

πολειτείας, ῥαβδοφορίας, βουλείας, ἀ-

θλοθεσίας, Πανέλληνος, γερουσίας,

θεσμοθεσίας, ἀρχῆς ἧσδηποτεοῦν,

συνθυσίας, εἰρηναρχίας, ἱερονείκου,

135 καὶ εἴ τίς τι ἐπὶ τὸ κρεῖσσον ἰόβακχος ὢν

τύχοιτο. v εὔκοσμος δὲ κληρούσθω ἢ καθισ-

τάσθω ὑπὸ τοῦ ἱερέως, ἐπιφέρων τῷ ἀκοσ-

μοῦντι ἢ θορυβοῦντι τὸν θύρσον τοῦ θε-

οῦ. vv ᾧ δὲ ἂν παρατεθῇ ὁ θύρσος, ἐπικρεί-

140 ναντος τοῦ ἱερέως ἢ τοῦ ἀρχιβάκχου

ἐξερχέσθω τοῦ ἑστιατορείου. v ἐὰν δὲ ἀ-

πειθῇ, αἰρέτωσαν αὐτὸν ἔξω τοῦ πυλῶ-

νος οἱ κατασταθησόμενοι ὑπὸ τῶν

ἱερέων ἵπποι, καὶ ἔστω ὑπεύθυνος

145 τοῖς περὶ τῶν μαχομένων προστεί-

μοις. vv ταμίαν δὲ αἱρείσθωσαν οἱ ἰόβακ-

χοι ψήφῳ εἰς διετίαν, καὶ παραλαμβα-

νέτω πρὸς ἀναγραφὴν τὰ τοῦ Βακχεί-

ου πάντα, καὶ παραδώσει ὁμοίως τῷ

150 μετ’ αὐτὸν ἐσομένῳ ταμίᾳ. παρεχέτω

δὲ οἴκοθεν τὸ θερμόλυχνον τάς τε ἐ-

νάτας καὶ ἀμφιετηρίδα καὶ στιβάδα,

καὶ ὅσαι ἔθιμοι τοῦ θεοῦ ἡμέραι καὶ

τὰς ἀπὸ κλήρων ἢ τειμῶν ἢ τάξε-

155 ων ἡμέρας. vv αἱρείσθω δὲ γραμμα-

τέα, ἐὰν βούληται, τῷ ἰδίῳ κινδύνῳ,

συνκεχωρήσθω δὲ αὐτῷ ἡ ταμιευ-

τικὴ σπονδὴ καὶ ἔστω ἀνείσφορος

τὴν διετίαν. vv ἐὰν δέ τις τελευτή-

160 σῃ ἰόβακχος, γεινέσθω στέφανος αὐ-

τῷ μέχ<ρ>ι (δην.) εʹ, καὶ τοῖς ἐπιταφήσασι τι-

θέσθω οἴνου κεράμιον ἕν, ὁ δὲ μὴ

ἐπιταφήσας εἰργέσθω τοῦ οἴνου.

Χανιά έκθεση σύγχρονης φωτογραφίας «Βάκχιον» Φωτογραφία θέματος: Μιχάλης Καλαϊτζάκης

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΠΗΓΕΣ

Αθήνα (Αττική, Ελλάδα και Μακεδονία — Χάρτης Πλειάδες ), II CE

W. Dörpfeld, «Die Ausgrabungen am Westabhange der Akropolis. I I. Das Lenaion oder
Dionysion in den Limnai,” AM 20 (1895) 161-206 ( pdf της αρχαιολογικής έκθεσης ) = H.
Schräder, “Die Ausgrabungen am Westabhange der Akropolis, III: Funde im Gebiete des
Dionysion,” (1896 AM ) 265–286 ( pdf της αρχαιολογικής έκθεσης ) = John Travlos,
Pictorial Dictionary of Ancient Athens (New York: Hacker Art Books, 1980), 274-277, 332
= Schäfer 2002 = AGRW ID# 23404

ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ