Λένε ότι ο Διογένης ο Σινωπέας[1] τέλειωσε τη ζωή του στα ενενήντα του χρόνια. Για το θάνατό του προβάλλονται διάφοροι λόγοι. Άλλοι λένε ότι τρώγοντας ένα χταπόδι ωμό τον έπιασε χολέρα και έτσι πέθανε. Άλλοι όμως λένε ότι πέθανε, επειδή κράτησε
την αναπνοή του. Ανάμεσα στους τελευταίους είναι και ο Κερκίδας ο Μεγαλοπολίτης ή Κρης, ο οποίος λέει στους Μελιάμβους του:[2]
…όχι όμως κι ο παλαιός Σινωπέας,
εκείνος ο βακτροφόρος,
με το διπλό ιμάτιο[3], ο αιθεροβάτης,
που ανέβηκε στον ουρανό
τα χείλη του στα δόντια κλείνοντας
και την ανάσα του μαζί κρατώντας.
Στ’ αλήθεια γόνος του Δία ήταν[4],
ένα ουράνιο σκυλί[5].
[1] Από την πόλη Σινώπη στις ακτές του Πόντου. Ο διασημότερος των κυνικών φιλοσόφων, μαθητής του ιδρυτή της σχολής Αντισθένη, έζησε μεταξύ του 404 και 323 π.Χ. Υπήρξε ήρωας πολλών ανεκδότων, τα οποία παραθέτει ο Διογένης Λαέρτιος στο 6ο βιβλίο των Βίων του.
[2] Ο Κερκίδας υπήρξε ποιητής και φιλόσοφος από τη Μεγαλόπολη της Αρκαδίας, ο οποίος έζησε κατά πάσα πιθανότητα στη διάρκεια του 3ου αιώνα π.Χ. (290-220 π.Χ.). Ήταν οπαδός της κυνικής φιλοσοφίας και έμεινε γνωστός κυρίως ως συγγραφέας των Μελιάμβων (= λυρικοί ίαμβοι), δηλαδή σκωπτικών ποιημάτων γραμμένων σε μια μίξη ιαμβικών και μελικών μέτρων.
Φαίνεται ότι μια πτυχή της δραστηριότητάς του αφορούσε την πολιτική, καθώς αναφέρεται από το Στέφανο το Βυζάντιο (στο λήμμα Μεγάλη πόλις) ως επιφανής νομοθέτης, επειδή πήρε κατά πάσα πιθανότητα μέρος στην αναδιοργάνωση του πολιτεύματος της Μεγαλόπολης μετά την ανατροπή του τυράννου Λυδιάδα το 235 π.Χ. Φαίνεται επίσης ότι κατά το διάστημα της τυραννίδας διέμενε εκτός Μεγαλόπολης, πιθανώς στην Κρήτη, αφού ο Διογένης Λαέρτιος (6. 76) τον αποκαλεί Μεγαλοπολίτη ή Κρήτα. Υπήρξε φίλος του Άρατου του Σικυώνιου, ο οποίος τον έστειλε το 226 π.Χ. στον Αντίγονο Δώσωνα, να ζητήσει την επέμβασή του υπέρ της Αχαϊκής Συμπολιτείας και εναντίον του βασιλιά της Σπάρτης Κλεομένη (Πολύβ. 2. 48). Το 222 π.Χ. υπήρξε αρχηγός 1000 Μεγαλοπολιτών στη μάχη της Σελλασίας (Πολύβ. 2. 65).
Στους Μελιάμβους του ο Κερκίδας παρουσιάζεται ως ένας αυστηρός ηθικολόγος που επιτίθεται ενάντια στην αδικία των θεών, στην ακολασία, την απληστία, προειδοποιεί για τη διπλή, θετική και φθοροποιό, δύναμη του έρωτα κ.ά. Η γλώσσα του είναι η λογοτεχνική δωρική διάλεκτος με πολλές καινούργιες λέξεις, προπάντων σύνθετα επίθετα. Ο Κερκίδας, όπως και άλλοι ομότεχνοί του Κυνικοί, θεωρείται ότι άσκησε επίδραση στη ρωμαϊκή σάτιρα, όσον αφορά τη μορφή και το ήθος.
[3] Η συνηθισμένη αμφίεση των Κυνικών, η διπλόη ή διπλοΐς. Πβ. Οράτ. Epist. 1. 17. 25, Σέρβ. Comm. Verg. Aen. 5. 421, Παλ. Ανθ. 7. 65, 11. 158.
[4] Ετυμολογικό παιχνίδι : Διο – γένης = ο γόνος του Δία.
[5] Υπαινιγμός στο όνομα των Κυνικών (< κύων = σκύλος), οι οποίοι κατά μια εκδοχή διαδεδομένη στην αρχαιότητα ονομάστηκαν έτσι για την περιπλανώμενη και ρυπαρή ζωή τους. Εδώ ο Κερκίδας μετατρέπει τη μομφή που εμπεριέχει ο χαρακτηρισμός σε εγκώμιο.
Σταύρος Γκιργκένης
Διδάκτορας κλασικής φιλολογίας. heterophoton.
