Αρχαία γνωμικά

ΟΛΑ ΤΑ ΓΝΩΣΤΑ ΣΕ ΜΑΣ ΣΗΜΕΡΑ      ΕΛΛΗΝΙΚΑ &ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΥ

Γνωμικό είναι μια εύστοχα και επιγραμματικά διατυπωμένη κρίση για μια γενική αλήθεια, τρόπο συμπεριφοράς ή βασική αρχή που την επικαλούμαστε για να προσδώσουμε κύρος, αξιοπιστία και γλαφυρότητα στο λόγο. 




Άνθρωπος► Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος.


Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος


μτφρ: για όλα τα πράγματα ο άνθρωπος είναι το μέτρο


► Ζώον δίπουν άπτερον


Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος


(Ο ορισμός του ανθρώπου κατά τον Πλάτωνα)


► Άνθρωπος: ο αναθρών ά όπωπε.


Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος


μτφρ: Άνθρωπος: αυτός που αναλογίζεται και κρίνει όσα έχει δει.


► Τι εστιν ό μίαν έχον φωνήν τετράπουν και δίπουν και τρίπουν γίνεται;


Το αίνιγμα της Σφίγγας


(Το έλυσε ο Οιδίποδας. Η απάντηση είναι φυσικά «ο άνθρωπος»)


► Φύσει γαρ άνθρωπος, ό βούλεται, τούτο και οίεται.


Ιούλιος Καίσαρ, 101-14 π.Χ., Ρωμαίος στρατηγός & ύπατος


μτφρ: από τη φύση του ο άνθρωπος, αυτό που θέλει, αυτό νομίζει


(Υπότιτλος στην "περί του Γαλατικού πολέμου" εξιστόρησή του)


► Πολέμιον ανθρώποις αυτοί εαυτοίς.


Ανάχαρσις, 6ος π.Χ. αιών, Σκύθης ηγεμόνας & φιλόσοφος


μτφρ: ο εχθρός του ανθρώπου είναι ο ίδιος εαυτός του


► Πάντες άνθρωποι φύσει ορέγονται του ειδέναι.


Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος





► Άνθρωπον ζητώ.


Διογένης, 410-323 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος


► Μέμνησο ότι άνθρωπος εί.


Υπενθύμιση προς τον εαυτό του που επέβαλε ο Φίλιππος Β’


► Ως χαρίεν εστ’ άνθρωπος αν άνθρωπος ή.


Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής


► Σκιάς όναρ άνθρωπος.


Πίνδαρος, 522-438 π.Χ., Αρχαίος λυρικός ποιητής


μτφρ: ο άνθρωπος είναι τ’ όνειρο μιας σκιάς.


► Πολλά τα δεινά κουδέν ανθρώπου δεινότερον πέλει.


Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός


► Ουκ ένι ιατρικήν είδέναι, όστις μη οίδεν ό τι εστίν άνθρωπος.


Ιπποκράτης, 460-377 π.Χ., Πατέρας της Ιατρικής


μτφρ: είναι αδύνατο να ξέρει την ιατρική, αυτός που δεν ξέρει ακριβώς τι είναι ο άνθρωπος


► Γυμνοί ήλθομεν οι πάντες, γυμνοί και απελευσόμεθα.


Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας


μτφρ: γυμνοί ήρθαμε όλοι [σ’ αυτή τη ζωή], γυμνοί και θα φύγουμε


► Άπαξ άνθρωποι γεγόναμεν, δις δε ουκ έστι γενέσθαι.


Επίκουρος, 341-270 π.Χ., Αρχαίος φιλόσοφος


μτφρ: μια φορά γεννηθήκαμε άνθρωποι, δυο φορές όμως δεν είναι δυνατό να γίνουμε


► Θνητός γεγονώς άνθρωπε, μη φρόνει μέγα.


Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής


μτφρ: αφού γεννήθηκες θνητός άνθρωπε, μην έχεις μεγάλες ιδέες


Κόσμος & Σύμπαν► Κάλλιστον κόσμος, ποίημα γαρ θεού.


Θαλής ο Μιλήσιος, 643-548 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος


► Κόσμον τονδε, τον αυτόν απάντων, ούτε τις θεών ούτε ανθρώπων εποίησεν, αλλ' ην αεί και έστιν και έστε πύρ αείζωον.


Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος


Καλό & Κακό► Ουδέν κακόν αμιγές καλού.


Αρχαιοελληνική παροιμία


► Ενός κακού μύρια έπονται.


Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός


(ή "ενός ατόπου δοθέντος μύρια έπονται")


► Το μεν καλόν ορώ και επιδοκιμάζω, πράττω δε το κακόν.


Οβίδιος, 43 π.Χ.-17 μ.Χ., Ρωμαίος ποιητής


(Η Μήδεια.)


► Αγαθόν και κακόν ταυτόν.


Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος


(σ.σ. Δεν αποπειρώμαι απόδοση στα Νέα Ελληνικά. Θα χρειαζόταν ολόκληρη διατριβή)


► Αισχρόν το γ’ αισχρόν, καν δοκή καν μη δοκή.


Αντισθένης, 445-360 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος


μτφρ: το κακό είναι κακό. κι αν φαίνεται κι αν δεν φαίνεται


► Αρετής οικείον είναι, κακίας αλλότριον.


Κλεόβουλος ο Ρόδιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδος


Συνείδηση► Πη παρέβην; Τι δ’ έρεξα;Τι δε μοι δέον ουκ ετελέσθη;


μτφρ: πού παρέβην; τι έκανα; τι από αυτά που έπρεπε να κάνω δεν έγινε;


Ερώτημα των Πυθαγορείων


Ζωή► Ο κόσμος σκηνή, ο βίος πάροδος. Ήλθες, είδες, απήλθες.


Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος


► Λάθε βιώσας.


Επίκουρος, 341-270 π.Χ., Αρχαίος φιλόσοφος


► Πάς ώσπερ άρτι γεγονώς εκ του ζην απέρχεται.


Επίκουρος, 341-270 π.Χ., Αρχαίος φιλόσοφος


μτφρ: Ο καθένας φεύγει απ’ τη ζωή, σαν να ‘ρθε τώρα μόλις.


► Μη ως μύρια μέλλων έτη ζην. Το χρεών επήρτηται. Έως ζης, έως έξεστιν, αγαθός γενού.


Μάρκος Αυρήλιος, 121-180 μ.Χ., Ρωμαίος Αυτοκράτορας


► Μηδένα προ του τέλους μακάριζε.


Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος


(από τον Ηρόδοτο)


► Βίος αληλεσμένος και μάζα μεμαγμένη.


Αρχαιοελληνική παροιμιακή φράση


► Ζώμεν γαρ ού ως θέλομεν, αλλ’ ως δυνάμεθα.


Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής


► Άνευ των αναγκαίων αδύνατον και ζην και εύ ζην.


Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος


► Ανοήμονες βιούσι ού τερπόμενοι βιούν.


Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος


μτφρ: οι ανόητοι ζουν χωρίς να είναι ευχαριστημένοι που ζουν.


► Τον βίον μη, τω χρόνω βραχύν όντα, πράγμασιν κακοίς μακρόν ποιείν.


Θαλής ο Μιλήσιος, 643-548 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος


μτφρ: Τη ζωή [σου], μιας και είναι σύντομη, μην την κάνεις [να φαίνεται] μακριά με κακά πράγματα


► Του βίου καθάπερ αγάλματος πάντα τα μέρη καλά είναι δει.


Σωκράτης, 469-399 π.Χ., Φιλόσοφος


► Ο κόσμος αλλοίωσις, ο βίος υπόληψις.


Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος


μτφρ: ο κόσμος είναι μια [συνεχής] αλλαγή, η ζωή είναι γέννημα της φαντασίας.


► Άνθρωποι βίου δεόμενοι, πολλά και παντοία τεχνέονται.


Ιπποκράτης, 460-377 π.Χ., Πατέρας της Ιατρικής


απόδοση: οι άνθρωποι για να τα βγάλουν πέρα στη ζωή τους, μηχανεύονται πολλά και διάφορα


► Μέτρον βίου το καλόν ου το του χρόνου μήκος.


Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός


μτφρ: η αξία της ζωής μετριέται με την ωραιότητά της και όχι με το μήκος της


► Ου το ζην περί πλείστου ποιητέον, αλλά το ευ ζην.


Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος


("Κριτίας")


► Πολλαί μεταβολαί γίνονται και παντοίαι τύχαι κατά τον βίον.


Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος


► Βραχύς αιών.


Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός


μτφρ: η ζωή είναι σύντομη


(από τις «Βάκχες»)


Θάνατος► Ανδρών επιφανών πάσα η γη τάφος.


Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός


(από τον Επιτάφιο του Περικλή)


► Εκ γαίης γαρ πάντα και εις γην πάντα τελευτά.


Ξενοφάνης, 570-480 π.Χ., Φιλόσοφος


► Ον γαρ οι Θεοί φιλούσιν, αποθνήσκει νέος.


Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής


► Ψυχάριον εί, βαστάζον νεκρόν.


Επίκτητος, 50 μ.Χ.-120 μ.Χ, Στωικός φιλόσοφος


► Νεκρός ου δάκνει.


Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός


► Τον τεθνηκότα μη κακολογείν.


Χίλων ο Λακεδαιμόνιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδας


► Θνητών όλβιος εις το τέλος ουδείς.


Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός


μτφρ: κανένας άνθρωπος δεν είναι τυχερός στο τέλος


► Ουδέν τον θάνατον διαφέρει του ζήν.


Θαλής ο Μιλήσιος, 643-548 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος


► Θανάτου μόνον ουκ έστιν επανόρθωμα.


Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής


► Έξω του κόσμου το αποθανόν ου πίπτει.


Μάρκος Αυρήλιος, 121-180 μ.Χ., Ρωμαίος Αυτοκράτορας


μτφρ: ό,τι πεθαίνει δεν πέφτει έξω από τον κόσμο [δεν χάνεται]


► Ο θάνατος τυγχάνει ων, ως εμοί δοκεί, ουδέν άλλο ή δυοίν πραγμάτοιν διάλυσις, της ψυχής και του σώματος απ' αλλήλου.


Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος


μτφρ: ο θάνατος δεν είναι τίποτε άλλο, παρά ο διαχωρισμός δύο πραγμάτων, του ενός απ' το άλλο, δηλαδή της ψυχής από το σώμα.


► Ύπνω και θανάτω διδυμάοσιν.


Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής


μτφρ: ο ύπνος και ο θάνατος είναι δίδυμα αδέλφια


► Κοινωνία γαρ ψυχή και σώματι διαλύσεως ουκ έστιν η κρείττον.


Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος


μτφρ: η ένωση της ψυχής και του σώματος [η γέννηση] δεν είναι με κανένα τρόπο καλύτερη από το χωρισμό τους [το θάνατο]


► Πολλά λαλείς, άνθρωπε, χαμαί δε τίθη μετά μικρόν. Σίγα, και μελέτα ζών έτι τον θάνατον.


Παλλαδάς ο Αλεξανδρεύς, 4ος μ.Χ. αιών, Έλληνας ποιητής


μτφρ: λόγια πολλά λες, άνθρωπε, σε λίγο θα πεθάνεις. Σώπα, κι ενόσω ακόμα ζείς, τον θάνατο μελέτα


► Πάντες τω θανάτω τηρούμεθα καί τρεφόμεσθα ως αγέλη χοίρων σφαζομένων αλόγως.


Παλλαδάς ο Αλεξανδρεύς, 4ος μ.Χ. αιών, Έλληνας ποιητής


► Άρα μη θανόντες τώ δοκείν ζώμεν μόνον,
Έλληνες άνδρες, συμφορά πεπτωκότες
όνειρον εικάζοντες είναι τόν βίον;
ή ζώμεν ημείς, τού βίου τεθνηκότος;


Παλλαδάς ο Αλεξανδρεύς, 4ος μ.Χ. αιών, Έλληνας ποιητής


μτφρ: Μήπως ενώ έχουμε πεθάνει ζούμε μόνο κατά φαντασίαν,
εμείς οι Έλληνες, που έχομε περιπέσει σε συμφορά
νομίζοντας ότι η ζωή είναι όνειρο;
ή ζούμε εμείς, και έχει αποθάνει η ζωή;


(θρηνεί για την εξαφάνιση του Ελληνισμού)


► Θανέειν πέπρωται άπασι.


Πυθαγόρας, 580-490 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος


μτφρ: είναι γραφτό σε όλους να πεθάνουν


► Θάνατος των ανηκέστων κακών ιατρός.


Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής


Μεταφυσική


► Αστέρες ουράνιοι, Νυκτός φίλα τέκνα μελαίνης…


Από τον Ορφικό Ύμνο των Άστρων


► Εισί γάρ δή οι περί τάς τελετάς ναρθηκοφόροι μέν πολλοί, βάκχοι δε τε παύροι.


Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος


μτφρ: πολλοί έλαβαν μέρος εις τα [Ελευσίνια]μυστήρια αλλά λίγοι είναι οι εκλεκτοί


► Πάντα γαρ φύσει έχει τι θείον.


Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος


μτφρ: σε όλα υπάρχει εκ φύσεως κάτι το θείο


Θρησκεία & Θεός► Aεί ο θεός γεωμετρεί


Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος


► Ει θεοί εισί κακοί, ουκ εισί θεοί.


Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός


► Περί μεν θεών ουκ έχω ειδέναι, ούθ’ ως εισίν ουθ’ ως ουκ εισίν.


Πρωταγόρας, Αρχαίος Αθηναίος σοφιστής


μτφρ: σχετικά με τους θεούς, δεν ξέρω ούτε πώς είναι ούτε πώς δεν είναι.


► Θεός ουδαμή ουδαμώς άδικος.


Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος


μτφρ: ο Θεός δεν είναι ποτέ καθόλου άδικος


► Πρεσβύτατον των όντων Θεός, αγέννητον γαρ και μήτε αρχήν έχον, μήτε τελετήν.


Θαλής ο Μιλήσιος, 643-548 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος


► Χρῲ τοις Θεοίς.


Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος


μτφρ: να χρησιμοποιείς [επικαλείσαι] τους θεούς


► Εύροις δ’ αν επί ων πόλεις ατειχίστους, αγραμμάτους, αβασιλεύτους, αοίκους, αχρημάτους, νομίσματος με δεομένας, απείρους θεάτρων
και γυμναστηρίων. Ανιέρου δε πόλεως και αθέου, μη χρωμένης ευχαίς, μη δ’ όρκοις, μηδέ μαντείαις, μηδέ θυσίαις επ’ αγαθοίς, μη δ’
αποτροπαίς κακών ουδείς έστι, ουδ’ έσται γεγονώς θεατής.


Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός


Σύντομη απόδοση: Μπορείς να βρεις πόλεις χωρίς άλλα πράγματα, αλλά όχι χωρίς θρησκεία και θεό.


► Βέλτιστοι γιγνόμεθα προς τους θεούς βαδίζοντες.


Πυθαγόρας, 580-490 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος


► Θεοί μεν γαρ εισίν. Εναργής γαρ αυτών εστιν η γνώσις.


Επίκουρος, 341-270 π.Χ., Αρχαίος φιλόσοφος


μτφρ: οι θεοί υπάρχουν σίγουρα, επειδή η γνώση που έχουμε γι’ αυτούς είναι εναργής


► Θεού σέβου και πάντα πράξεις ενθέως.


Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής


► Τοις θεοίς τίθει τα πάντα.


Αρχίλοχος, 725-650 π.Χ., Αρχαίος ιαμβογράφος


μτφρ: άφηνέ τα όλα στη θέληση των θεών


► Πόρρω ηδονής και λύπης ίδρυται το θείον.


Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος


► Το θείον και οι νόμοι, ευ μεν αγόντων, εισίν ωφέλιμοι, κακώς δε αγόντων ουδέν ωφελούσιν.


Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος


► Ου γαρ αργύρω και χρυσώ μακάριον το θείον ουδέ βρονταίς και κεραυνοίς ισχυρόν, αλλ’ επιστήμη και φρονήσει.


Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός


Αθεΐα

► Ημίν ανήκουσιν η ευγλωττία και αι τέχναι της Ελλάδος και η των Θεών αυτής λατρεία, υμέτερος δε κλήρος εστί η αμάθεια και η
αγροικία και ουδέν πλέον. Αύτη εστίν η σοφία υμών.


Ιουλιανός ο Παραβάτης, 331-363 μ.Χ., Βυζαντινός Αυτοκράτορας


(λόγοι απαξίωσης του χριστιανικού κλήρου από τον Ιουλιανό)


Χρόνος

► Παν εφήμερον, και το μνημονεύον και το μνημονευόμενον.


Μάρκος Αυρήλιος, 121-180 μ.Χ., Ρωμαίος Αυτοκράτορας


► Πάντων των αναγκαίων κακών ιατρός χρόνος εστίν.


Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής


► Χρόνου φείδου.

Χίλων ο Λακεδαιμόνιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδας

► Έσσετ’ ήμαρ.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: θα ‘ρθει η μέρα που…

(Ιλιάς)

► Οι καιροί ου μενετοί.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

απόδοση: οι καιροί [οι ευκαιρίες] δεν περιμένουν

► Μη πίστευε χρόνω.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

► Χρόνου γαρ εις τα πράγματα εάν λάβης, άπαντα λήξει και κατασταλήσεται.

Απολλόδωρος

► Πάντα εκκαλύπτων ο χρόνος εις το φως άγει.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: ο χρόνος αποκαλύπτει τα πάντα και τα φέρνει στο φως

► Γνώμαι δ' αμείνους εισί τών γεραιτέρων, ό γάρ χρόνος δίδαγμα ποικιλώτατον.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

► Το νυν εστι μεσότης τις.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Όστις νέος ων μουσών αμελεί, τον τε παρελθόντα απόλωλε χρόνον και τον μέλλοντα τέθνηκε.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

► Χρόνος παις εστι παίζων πεττεύων. Παιδός η βασιλεία.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

► Βραχύς αιών.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: η ζωή είναι σύντομη

(από τις «Βάκχες»)

Μέλλον

► Θαρσείν χρη, τάχ’ αύριον έσσετ’ άμεινον.

Θεόκριτος, 3ος π.Χ. αιών, Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Από κύλικος μέχρι χειλέων πολλά πέλει.

μτφρ: από το ποτήρι μέχρι τα χείλη πολλά γίνονται

Ειπώθηκε από δούλο του αργοναύτη Ανταίου

(με την έννοια ότι πολλά απρόοπτα μπορεί να συμβούν μέχρι να πραγματοποιηθεί κάτι)

► Όμοια γάρ ως επί το πολύ τα μέλλοντα τοις γεγονόσι.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: τα περισσότερα από αυτά που θα γίνουν στο μέλλον είναι ίδια μ’ αυτά που έχουν γίνει

► Ει βούλει άλυπον βίον ζην, τα μέλλοντα συμβαίνειν ως ήδη συμβεβηκότα λογίζου.

Επίκτητος, 50 μ.Χ.-120 μ.Χ, Στωικός φιλόσοφος

► Ευ σοι το μέλλον έξει, αν το παρόν ευ τιθής.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

Νεότητα

► Άμες γ’ εσόμεθα πολλώ κάρρονες.

μτφρ: και εμείς θα γίνουμε πολύ καλύτεροι [από εσάς]

Τραγούδι από το χορό των νέων στις γιορτές της αρχαίας Σπάρτης.

► Μέμνησο νέος ων, ως γέρων έση ποτέ.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: να θυμάσαι όταν είσαι νέος ότι και συ θα γίνεις γέρος

► Νεότης πονείν ουκ εθέλουσα παρά το γήρας κακοπραγεί.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

(από το μύθο «τῶν τεττίγων καὶ τῶν μυρμήκων»)

► Παρέρχεται ως όναρ η ήβη.

Θεόκριτος, 3ος π.Χ. αιών, Αρχαίος Έλληνας ποιητής

(όναρ=όνειρο)

► Υπεροχής επιθυμεί η νεότης, η δε νίκη υπεροχή τις.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Πειθαρχικόν η νεότης, ηγεμονικόν το γήρας.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

Γηρατειά► Τίμα το γήρας, ου γαρ έρχεται μόνον.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Αετού γήρας κορύδου νεότης.

μτφρ: του αετού τα γηρατειά ισοδυναμούν με του κορυδαλλού τα νιάτα.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Αμές ποκ’ ήμες άλκιμοι νεανίαι.

μτφρ: Ήμαστε κι εμείς κάποτε ρωμαλέοι νέοι.

Τραγούδι από το χορό των γερόντων στις γιορτές της αρχ. Σπάρτης

► Γραυς χορεύει.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Το γήρας όρμον είναι των κακών.

Βίας ο Πριηνεύς, 625-540 π.Χ., Εκ των 7 σοφών της αρχαίας Ελλάδος

μτφρ: τα γηρατειά είναι λιμάνι όπου αράζουν όλες οι συμφορές

► Γέρων εραστής, εσχάτη κακή τύχη.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Γνώμαι δ' αμείνους εισί τών γεραιτέρων, ό γάρ χρόνος δίδαγμα ποικιλώτατον.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

► Ο γέρων νέος εγένετο, ο δε νέος άδηλον ει εις γήρας αφίξεται.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: Ο γέρος υπήρξε νέος αλλά ο νέος δεν είναι σίγουρο ότι θα φτάσει να γίνει γέρος

► Ψυχρὸν τὸ γήρας, η τ᾿ εμὴ κράσις φύσει (φεύ) φλεγματώδης.

Λέων Στ’, 866-912, Βυζαντινός Αυτοκράτορας

Προφητείες► Ήξεις αφήξεις ου εν πολέμω θνήξεις.

Χρησμός του μαντείου των Δελφών.

(Μεγαλοφυές! Το νόημα προκύπτει από τη θέση του κόμματος)

► Μάντις κακών

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

(Ο Αγαμέμνων για τον Κάλχα)

► Σήματα λυγρά

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: ολέθρια σημάδια

► Είς οιωνός άριστος, αμύνεσθαι περί πάτρης.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

(Ιλιάδα Μ, ρήση του Έκτορα)

► Μάντις δ' άριστος όστις εικάζει καλώς.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

► Άνευ χαλκού Φοίβος ου μαντεύεται.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

απόδοση: χωρλις λεφτά, ο θεός δεν προφητεύει

Καθυστέρηση► Κατόπιν εορτής ήκεις.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

► Μήδ’ αναβάλλεσθαι ες τ’ αύριον ες τ’ έννηφιν.

Ησίοδος, 7ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: μην αναβάλλετε για αύριο και μεθαύριο

► Αγών ου μένει άνδρας λελειμμένους.

Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής

μτφρ: ο αγώνας [το αγώνισμα] δεν περιμένει τους άντρες που καθυστερούν

► Έχει κίνδυνον η ακαιρία μέγαν.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

Βιασύνη► Σπεύδε βραδέως.

Πυθαγόρας, 580-490 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Δύο τα εναντιώτατα ευβουλία είναι, τάχος τε και οργήν.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

μτφρ: δυο πράγματα είναι αντίθετα στη λήψη σωστής απόφασης, η βιασύνη και η οργή

Τέλος► Μηδένα προ του τέλους μακάριζε.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

(από τον Ηρόδοτο)

► Πέρας γαρ ουδέν μη διά γλώσσης ιόν.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: τίποτα δεν τελειώνει αν δεν περάσει από τη γλώσσα

Φύση & Περιβάλλον► Άριστον μεν ύδωρ

Πίνδαρος, 522-438 π.Χ., Αρχαίος λυρικός ποιητής

► Η φύσις ουδέν ποιεί άλματα.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Ροδοδάκτυλος Ηώς.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

Ηώς=Αυγή, μυθική θεά

► Τα ψυχρά θέρεται, θερμόν ψύχεται, υγρόν αυαίνεται, καρφαλέον νοτίζεται.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

μτφρ: τα ψυχρά θερμαίνονται, το θερμό ψύχεται, το υγρό ξεραίνεται, το στεγνό δροσίζεται.

► Η φύσις μηδέν μήτε ατελές ποιεί μήτε μάτην.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Ουδέν άτακτον των φύσει.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: τίποτα απ’ όσα είναι δοσμένα από τη φύση δεν είναι χωρίς τάξη

Γη

► Γη και ύδωρ πάντα έσθ’ όσα γίνονται ηδέ φύονται.

Ξενοφάνης, 570-480 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: χώμα και νερό είναι όλα όσα γεννιούνται και φυτρώνουν

► Πάντες γαίης τε και ύδατος εκγενόμεθα.

Ξενοφάνης, 570-480 π.Χ., Φιλόσοφος

► Άπαντα τίκτει χθών πάλιν τε και λαμβάνειν.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: τα πάντα τα γεννάει η γη και πάλι τα παίρνει

Θάλασσα► Παρά θίν’ αλός.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: παραλιακά

(Ιλιάς Α)

► Θάλασσα και πυρ, και γυνή τρίτον κακόν.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Μέγα το της θαλάσσης κράτος.

Περικλής, 495-429 π.Χ., Ο επιφανέστερος αρχαίος Αθηναίος ηγέτης

(Είναι και στο θυρεό του Πολεμικού Ναυτικού)

► Πιστόν γη, άπιστον θάλασσα.

Αρχαιοελληνικό ρητό

► Θάλαττα ύδωρ καθαρώτατον και μιαρώτατον, ιχθύσι μεν πότιμον και σωτήριον, ανθρώποις δε άποτον και ολέθριον.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

Νύχτα► Κλεπτών γαρ η νυξ, της δε αληθείας το φως.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: η νύχτα είναι των κλεφτών, και το φως είναι της αλήθειας

Φωτιά► Των οικιών ημών εμπιμπραμένων, ημείς άδομεν.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Οκόσα φάρμακα ουκ ιήται, σίδηρος ιήται· Όσσα σίδηρος ουκ ιήται, πυρ ιήται· όσσα δε πυρ ουκ ιήται ταύτα χρη νομίζειν ανίητα

Ιπποκράτης, 460-377 π.Χ., Πατέρας της Ιατρικής

ιήται=θεραπεύει, σίδηρος(μτφ.)=εγχείρηση, πυρ(μτφ.)=καυτηρίαση

► Πυρ μαχαίρα μη σκαλεύειν

Πυθαγόρας, 580-490 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

(με την έννοια: μην οξύνεις επιθετικές διαθέσεις)

► Τέχνας δε πάσας και ανεύρε το πυρ και σώζει.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

Ζώα► Πολλ’ οίδ’ αλώπηξ, εχίνος δε εν, μέγα.

Αρχίλοχος, 725-650 π.Χ., Αρχαίος ιαμβογράφος

μτφρ: η αλεπού ξέρει πολλά και ο σκαντζόχοιρος ένα και καλό

► Βρεκεκέξ κουάξ κουάξ

Αριστοφάνης, 445-386 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας κωμωδιογράφος

(από τους «Βατραχους», εννοείται)

► Τα φυτά των ζώων ένεκέν εστι και τα ζώα των ανθρώπων χάριν.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

Εγώ ► Φιλεί δ’ εαυτού πλείον ουδείς ουδένα.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Το νικάν εαυτόν πασών νικών πρώτη και αρίστη. Το δε ηττάσθαι αυτόν υφ’ εαυτού, αίσχιστον και κάκιστον.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

Χαρακτήρας ► Φύσιν πονηρά μεταβαλείν ου ράδιον.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: δεν είναι εύκολο να αλλάξει ένας πονηρός

► Ήθος ανθρώπω δαίμων.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

► Μήτε ευήθης ίσθι, μήτε κακοήθης.

Βίας ο Πριηνεύς, 625-540 π.Χ., Εκ των 7 σοφών της αρχαίας Ελλάδος

μτφρ: να μην είσαι ούτε καλός [μέχρι αφελείας] ούτε κακοήθης

Ψυχή ► Δει γαρ την μεν τέχνην χρήσθαι τοις οργάνοις, την δε ψυχήν τω σώματι.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: πρέπει η τέχνη να χρησιμοποιεί όργανα και η ψυχή το σώμα

► Ψυχήσιν Θάνατος ύδωρ γενέσθαι, ύδατι δε θάνατος γην γενέσθαι, εκ γης δε ύδωρ γίνεται, εξ ύδατος δε ψυχή.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

► Οία η μορφή, τοιάδε και η ψυχή.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Η μεν του σώματος ισχύς γηράσκει, η δε της ψυχής ρώμη αγήραστος εστίν.

Ξενοφών, 430-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

► Πειρώ τω μεν σώματι είναι φιλόπονος, τη δε ψυχή φιλόσοφος.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

μτφρ: να προσπαθείς να είσαι φιλόπονος όσον αφορά το σώμα και φιλόσοφος όσον αφορά την ψυχή

► Πολύ κρείττων εστίν ο της ψυχής ή ο του σώματος έρως

Ξενοφών, 430-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

► Συμπάσχει η ψυχή τω σώματι νοσούντι και τεμνομένω και το σώμα τη ψυχή.

Κλεάνθης ο Τρως

► Των σωμάτων θηλυνομένων και αι ψυχαί πολύ ασθενέστεραι γίγνονται.

Σωκράτης, 469-399 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: όταν τα σώματα γίνονται μαλθακά και οι ψυχές χάνουν τη δύναμή τους

► Νομίζω τους ανθρώπους ουκ εν τη οικία τον πλούτον και την πενίαν έχειν, αλλ’ εν ταις ψυχαίς.

Ξενοφών, 430-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

► Κοινωνία γαρ ψυχή και σώματι διαλύσεως ουκ έστιν η κρείττον.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: η ένωση της ψυχής και του σώματος [η γέννηση] δεν είναι με κανένα τρόπο καλύτερη από το χωρισμό τους [το θάνατο]

► Ο εντός της ψυχής προς αυτήν διάλογος… επωνομάσθη διάνοια.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

► Ψυχὴ πᾶσα ἀθάνατος. τὸ γὰρ ἀεικίνητον ἀθάνατον· τὸ δ᾽ ἄλλο κινοῦν καὶ ὑπ᾽ ἄλλου κινούμενον, παῦλαν ἔχον κινήσεως, παῦλαν ἔχει ζωῆς. 

μόνον δὴ τὸ αὑτὸ κινοῦν, ἅτε οὐκ ἀπολεῖπον ἑαυτό, οὔποτε λήγει κινούμενον, ἀλλὰ καὶ τοῖς ἄλλοις ὅσα κινεῖται τοῦτο πηγὴ καὶ ἀρχὴ κινήσεως.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

(από τον Φαίδρο)

► Ουδέν άλλο έχουσα ες Άδου η ψυχή έρχεται πλην της παιδείας και τροφής.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: η ψυχή έρχεται στον Άδη χωρίς να κουβαλάει τίποτε άλλο πέρα από την παιδεία της και την αγωγή της

(«Φαίδων»)

Νους ► Νους ορά και νους ακούει.

Επίχαρμος, 530-440 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής από την Κω

► Γράμματα μαθείν δει, και, μαθόντα, νουν έχειν.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Πάντα χρήματα ην ομού. Είτα ο νους ελθών αυτά διεκόσμησε.

Αναξαγόρας, π.500-427 π.Χ., Προσωκρατικός φιλόσοφος & αστρονόμος

μτφρ: [Στην αρχή] όλα τα πράγματα ήταν ίδια. Μετά ήρθε ο νους και τα [ξεχώρισε και τα] ταξινόμησε.

► Τάχιστον νους, δια παντός γαρ τρέχει

Θαλής ο Μιλήσιος, 643-548 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: Ο νους είναι το ταχύτερο από όλα, διότι τρέχει διαπερνώντας τα πάντα.

► Καθαρόν αν τον νουν έχης, άπαν το σώμα καθαρός ει.

Επίχαρμος, 530-440 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής από την Κω

► Νους έστι πάντων ηγεμών των χρησίμων.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Nους ορή και νους ακούει, τάλλα δε τυφλά και κωφά.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

(αναπαραγωγή και επέκταση παλαιότερου στίχου του Επίχαρμου)

► Νους λεπτός όγκον εκδιώκει γαστέρος.

Γρηγόριος ο Νανζιανζηνός, 327-390 μ.Χ., Άγιος

► Πάντων νους κρατεί.

Αναξαγόρας, π.500-427 π.Χ., Προσωκρατικός φιλόσοφος & αστρονόμος

Όνομα ► Αρχή Σοφίας ονομάτων επίσκεψις.

Αντισθένης, 445-360 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

► Το των Ελλήνων όνομα πεποίηκε μηκέτι του γένους αλλά της διανοίας δοκείν είναι, και μάλλον Έλληνας καλείσθαι των της παιδεύσεως της 

ημετέρας ή των της κοινής φύσεως μετέχοντας.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

Στάση & Νοοτροπία ► Προς έκαστα δει εχθρόν ή φίλον μετά καιρού γίγνεσθαι.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

μτφρ: σε όλα τα πράγματα πρέπει να γίνεται κανείς εχθρός ή φίλος, ανάλογα με τις περιστάσεις

Ψυχική Διάθεση ► Έκαστος εν αυτώ τα της ευθυμίας και δυσθυμίας έχει ταμιεία.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: ο καθένας έχει μέσα του τα δικά του αποθέματα ευθυμίας και δυσθυμίας

Αισιοδοξία & Απαισιοδοξία ► Ενθουσιασμός φως εν τη ψυχή ποιεί προς το μέλλον.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

Απόψεις & Γνώμες ► Τα ανθρώπων δοξάσματα παίδων αθύρματα.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

μτφρ: οι γνώμες των ανθρώπων είναι παιδιάστικα παιχνίδια.

► Αι δεύτεραι πως φροντίδες σοφώτεραι.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: οι δεύτερες σκέψεις είναι μάλλον πιο σωστές.

(από τον "Ιππόλυτο")

► Έργμασιν εν μεγάλοις, πάσιν αδείν χαλεπόν.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

μτφρ: στα μεγάλα έργα είναι δύσκολο να είναι όλοι ευχαριστημένοι

Καταγωγή ► Κακού κόρακος κακόν ωόν.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Εμοί μεν όνειδος η πατρίς, συ δε τη πατρίδι.

Ανάχαρσις, 6ος π.Χ. αιών, Σκύθης ηγεμόνας & φιλόσοφος

μτφρ: για μένα είναι ντροπή η πατρίδα μου, ενώ εσύ είσαι ντροπή για την πατρίδα σου.

(Απαντώντας σε κάποιον που τον ειρωνεύτηκε για τη σκυθική του καταγωγή)

► Ουχ ο τόπος τον άνδρα αλλ’ ο ανήρ αυτόν έντιμον ποιεί.

Αγησίλαος, Σπαρτιάτης βασιλιάς

► Ευγένεια καλόν μεν αλλά προγόνων αγαθόν.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: η ευγενική καταγωγή είναι ωραίο πράγμα αλλά είναι αγαθό των προγόνων

Μνήμη ► Θεόν επιορκών μη δόκει λεληθέναι.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: Μη νομίζεις ότι αν παραβείς όρκο, ο θεός θα ξεχάσει

Χιούμορ & Πνεύμα ► Αστειεύθητι μόνον ίσοις σου.

Βίων ο Βορυσθενίτης, ~4ος αιών π.Χ., Αρχαίος κυνικός φιλόσοφος

μτφρ: να αστειεύεσαι μόνο με ίσους σου.

Γέλιο & Χαμόγελο ► Γελά ο μωρός καν τι μη γελοίον ή.

Πιττακός ο Μυτιληναίος, 650-570 π.Χ., εκ των 7 σοφών της Αρχ .Ελλάδας

► Γέλως άκαιρος εν βροτοίς δεινόν κακόν.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: το άκαιρο γέλιο είναι μεγάλο κακό για τους θνητούς

► Γέλως άκαιρος κλαυμάτων παραίτιος.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: το γέλιο σε ακατάλληλη στιγμή, γίνεται αιτία για κλάματα

► Γέλως μη πολύς έστω, μηδέ επί πολλοίς, μηδέ ανειμένος.

Επίκτητος, 50 μ.Χ.-120 μ.Χ, Στωικός φιλόσοφος

μτφρ: Να μη γελάς πολύ, ούτε με πολλά πράγματα, ούτε υπερβολικά

Εξωτερική Εμφάνιση ► Είματα ανήρ.

μτφρ: Ο άνθρωπος είναι τα ρούχα του.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Οία η μορφή, τοιάδε και η ψυχή.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Διότι τηλικούτος ών, κιθαρωδεί και ου ληστεύει!

Διογένης, 410-323 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

μτφρ: διότι αν και είναι τέτοιος, παίζει κιθάρα και δεν ληστεύει

(εξηγώντας γιατί χειροκροτεί θερμά κάποιον θηριώδη τύπο που έπαιζε -οικτρά- λύρα)

► Με την όψιν καλλωπίζου, αλλ’ εν τοις επιτηδεύμασιν ίσθι καλός.

Πιττακός ο Μυτιληναίος, 650-570 π.Χ., εκ των 7 σοφών της Αρχ .Ελλάδας

μτφρ: να φροντίζεις την εμφάνισή σου, αλλά [προπαντός] να είσαι καλός στη δουλειά σου

► Νους λεπτός όγκον εκδιώκει γαστέρος.

Γρηγόριος ο Νανζιανζηνός, 327-390 μ.Χ., Άγιος

Ομορφιά ► Θαύμα ιδέσθαι.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

► Αν μεν καλήν, έξεις κοινήν, αν δε αισχράν, έξεις ποινήν.

Αντισθένης, 445-360 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

μτφρ: αν πάρεις όμορφη θα την μοιράζεσαι, αν πάρεις άσχημη θα τιμωρηθείς

(απάντηση στην ερώτηση "τι γυναίκα να παντρευτώ;")

► Αιδώς του κάλλους ακρόπολις.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: η ντροπή είναι το κάστρο της ομορφιάς

► Ου γαρ ες κάλλος τύχας ο δαίμων δίδωσι.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: ο θεός που σε προστατεύει δεν δίνει καλή τύχη στην ομορφιά

► Το κάλλος παντός επιστολίου συστατικώτερον.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: η ομορφιά είναι η καλύτερη συστατική επιστολή

► Κάλλος περιμάχητον μεν αλλ’ ολιγοχρόνιον.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

Σώμα ► Το μεν σώμα εστίν ημίν σήμα.

Πυθαγόρας, 580-490 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Αφυΐας σημείον το ενδιατρίβειν τις περί το σώμα.

Επίκτητος, 50 μ.Χ.-120 μ.Χ, Στωικός φιλόσοφος

μτφρ: είναι σημάδι βλακείας να ασχολείται πολύ κάποιος με το σώμα του

(σ.σ.: Κομμένο το γυμναστήριο…)

► Των σωμάτων θηλυνομένων και αι ψυχαί πολύ ασθενέστεραι γίγνονται.

Σωκράτης, 469-399 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: όταν τα σώματα γίνονται μαλθακά και οι ψυχές χάνουν τη δύναμή τους

► Ο θάνατος τυγχάνει ων, ως εμοί δοκεί, ουδέν άλλο ή δυοίν πραγμάτοιν διάλυσις, της ψυχής και του σώματος απ' αλλήλου.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: ο θάνατος δεν είναι τίποτε άλλο, παρά ο διαχωρισμός δύο πραγμάτων, του ενός απ' το άλλο, δηλαδή της ψυχής από το σώμα.

► Καθαρόν αν τον νουν έχης, άπαν το σώμα καθαρός ει.

Επίχαρμος, 530-440 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής από την Κω

Υγεία ► Νους υγιής εν σώματι υγιεί.

Από το αντίστοιχο λατινικό ρητό του Γιουβενάλη

► Οκόσα φάρμακα ουκ ιήται, σίδηρος ιήται· Όσσα σίδηρος ουκ ιήται, πυρ ιήται· όσσα δε πυρ ουκ ιήται ταύτα χρη νομίζειν ανίητα

Ιπποκράτης, 460-377 π.Χ., Πατέρας της Ιατρικής

ιήται=θεραπεύει, σίδηρος(μτφ.)=εγχείρηση, πυρ(μτφ.)=καυτηρίαση

► Υγεία και νους εσθλά τω βίω δύο.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: υγεία και μυαλό είναι δυο θαυμαστά πράγματα στη ζωή

► Ου δώσω δε ουδέ φάρμακον ουδενί αιτηθείς θανάσιμον.

Ιπποκράτης, 460-377 π.Χ., Πατέρας της Ιατρικής

μτφρ:αν μου ζητήσουν θανατηφόρο φάρμακο, σε κανέναν δεν θα δώσω

(όρκος του Ιπποκράτη)

► Ουκ ένι ιατρικήν είδέναι, όστις μη οίδεν ό τι εστίν άνθρωπος.

Ιπποκράτης, 460-377 π.Χ., Πατέρας της Ιατρικής

μτφρ: είναι αδύνατο να ξέρει την ιατρική, αυτός που δεν ξέρει ακριβώς τι είναι ο άνθρωπος

► Υγιεία τίμιον αλλ' ευμετάστατον.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: η υγεία είναι πολύτιμη αλλά ευμετάβλητη

Οπτικό πεδίο ► Τυφλός τω τοίχω επερειδόμενος, έως ώδε ο κόσμος έφη.

μτφρ: τυφλός, όταν έπεσε σε εμπόδιο είπε, μέχρις εδώ φτάνει ο κόσμος

Βυζαντινή Παροιμία

► Και δια το ανώμαλον της γης, και την έποψιν της ναυμαχίας ανώμαλον ηναγκάζοντο έχειν.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

μτφρ: λόγω της ανωμαλίας του εδάφους δεν είχαν ομοιόμορφη άποψη της ναυμαχίας

(κατά την εκστρατεία στη Σικελία, όπου κάθε Αθηναίος σχημάτισε τη δική του γνώμη για την έκβαση της ναυμαχίας ανάλογα με το σημείο στο 

οποίο βρισκόταν)

Συνήθεια ► Έξις δευτέρα φύσις.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

Τύχη & Πεπρωμένο ► Άνθρωποι τύχης είδωλον επλάσαντο, πρόφασιν ιδίης αβουλίης.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: οι άνθρωποι επινόησαν τη θεά της Τύχης για να δικαιολογήσουν τη δική τους έλλειψη θέλησης.

► Άλλαι μεν βουλαί ανθρώπων, άλλα δε θεός κελεύει.

Βιργίλιος, 70-19 π.Χ., Λατίνος ποιητής

► Άλλως έδοξεν τοις θεοίς.

Βιργίλιος, 70-19 π.Χ., Λατίνος ποιητής

► Μηδενί συμφοράν ονειδίσης. Κοινή γαρ η τύχη και το μέλλον αόρατον.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

μτφρ: μην κοροϊδέψεις καμιά συμφορά γιατί η τύχη είναι κοινή και το μέλλον άγνωστο

► Το πεπρωμένον φυγείν αδύνατον.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Των άγαν γαρ άπτεται Θεός, τα μικρά δ’ εις τύχην αφείς εά.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: τα μεγάλα τα φροντίζει ο Θεός και τα μικρά άφησέ τα στην τύχη.

► Τα χρήματα τοις πλουσίοις η τύχη ου δεδώρηται, αλλά δεδάνικεν.

Βίων ο Βορυσθενίτης, ~4ος αιών π.Χ., Αρχαίος κυνικός φιλόσοφος

► Συν θεοίς ουδέν απορήσωμεν.

Ξενοφών, 430-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: αν οι θεοί είναι μαζί μας, τίποτα δεν θα μας λείψει

► Ου τοις αθύμοις η τύχη ξυλλαμβάνει.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: η τύχη δεν πιάνει αυτούς που δεν έχουν ψυχή (ή -ίσως- ενθουσιασμό, κέφι)

► Αεί γαρ πίπτουσιν εύ οι Διός κύβοι.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

απόδοση: ο Δίας φέρνει πάντα καλό ζάρι

► Ουδείς γαρ πάντα έστι πανόλβιος.

Θέογνις, 6ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: κανένας δεν είναι σε όλα τυχερός

► Έτος φέρει ούτις άρουρα.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

απόδοση: η χρονιά φέρνει την καλή σοδειά, όχι η γη

► Δυσπαρακολούθητόν τι πράγμ’ εστίν η τύχη.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: Την τύχη δεν μπορεί κανείς να την παρακολουθήσει εύκολα

► Θεώ μάχεσθαι δεινόν εστι και τύχη.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: Είναι φοβερό είναι να αντιμάχεται κανείς το θεό και την τύχη

► Θέλω τύχης σταλαγμόν ή φρενών πίθον.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: Προτιμώ μια σταλαγματιά τύχης, παρά ένα πιθάρι μυαλά

► Στρέφει δε πάντα τα εν βίω μικρά τύχη.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: Όλα τα αλλάζει στη ζωή λίγη τύχη

► Όν η τύχη προπηλακίζει ούτος και παρά των πράων μάστιγας ευρίσκει.

Σωκράτης, 469-399 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: όποιον τον κατατρέχει η τύχη, ακόμα κι από τους καλούς ανθρώπους βρίσκει δυστυχίες

► Ενός εκάστου αρετή τριάς: σύνεσις και κράτος και τύχη.

απόδοση: στον καθένα υπάρχουν τρεις αρετές: Η σύνεση, η δύναμη και η [καλή] τύχη

Ίων ο Χίος

► Ανθρώποισι τας μεν εκ θεών τύχας δοθείσας έστ’ αναγκαίον φέρειν.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: Οι άνθρωποι πρέπει να υπομένουν τις τύχες που τους έδωσαν οι θεοί

("Φιλοκτήτης")

► Ταύτα θεών εν γούνασι κείται.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: αυτά εξαρτώνται από τη θέληση των θεών

► Το Θείον φθονερόν και ταραχώδες.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

μτφρ: οι θεοί είναι φθονεροί και προκαλούν φασαρίες

► Θεός συνεργός, πάντα ποιεί ραδίως.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: όταν ο θεός βοηθάει, όλα τα κάνει εύκολα

► Τας μεταβολάς της τύχης γενναίως επίστασο φέρειν.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

► Τον ατυχή και πρόβατον δάκνει.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

► Θεού θέλοντος καν επί ριπός πλέοις.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: αν θέλει ο θεός, και σε μια ψάθα επάνω μπορείς να πλεύσεις

► Μηδέν της τύχης, αλλά πάντα της ευβουλίας και της προνοίας.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: τίποτα δεν εξαρτάται από την τύχη, αλλά όλα από την ορθή κρίση και την προνοητικότητα

► Την ειμαρμένην ουδ’ αν είς εκφύγοι.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από το πεπρωμένο του

► Εστιν ειμαρμένα πάντα.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

► Ως ηδύ το ζην μη φθονούσης της τύχης.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Χω Ζευς άλλοκα μεν πέλει αίθριος, άλλοκα δ’ ύει.

Θεόκριτος, 3ος π.Χ. αιών, Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: Ο Ζευς άλλες φορές κάνει καλό καιρό και άλλες φορές ρίχνει μεγάλη βροχή

► Τοις τολμώσιν η τύχη ξύμφορος.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

μτφρ: η τύχη βοηθάει τους τολμηρούς

Χαρά ► Αλλ’ η γαρ εκτός και παρ’ ελπίδας χαρά

έοικεν άλλη μήκος ουδέν ηδονή.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ:Μα η ξαφνική και ανέλπιστη χαρά...

...απ’ όλες τις χαρές έχει περίσσια γλύκα.

(από την "Αντιγόνη")

Θαυμασμός ► Μηδέν θαυμάζειν.

Πυθαγόρας, 580-490 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Ει μη Αλέξανδρος ήμην, Διογένης αν ήμην.

Μέγας Αλέξανδρος, 356-323 π.Χ., 

► Ου Νέμεσις Τρώας και ευκνήμιδας Αχαιούς

τοιήδ' αμφί γυναικί πολύν χρόνον άλγεα πάσχειν.

Αινώς αθανάτησι θεής εις ώπα έοικεν

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: δεν είναι κατηγόρια, όχι, για πλάσμα σαν κι αυτή /τόσο καιρό που σφάζουνται οι Αχαιοί κι οι Τρώες./Αλήθεια, αθάνατη θεά λες κι είναι 

σαν τη βλέπεις

(σχόλιο των γερόντων της Τροίας, όταν είδαν την Ωραία Ελένη. Το «Ου Νέμεσις» εξελίχθηκε σε παροιμιώδη φράση, δηλωτική θαυμασμού )

Απογοήτευση ► Ώδινεν όρος και έτεκεν μυν.

Λουκιανός, 120-180 μ.Χ., Σύρος συγγραφέας

(από το "Πώς δει ιστορίαν συγγράφειν")

► Σίτου σπαρέντος κριθή έφυ

μτφρ: σιτάρι σπείραμε, κριθάρι φύτρωσε

Αρχαιοελληνική παροιμία

Θλίψη & Πόνος ► Άχθος αρούρης.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: Βάρος της γης , άχρηστος (η φράση αρχικά αφορούσε τον Αχιλλέα).

(Ιλιάς Σ)

► Πόνου μεταλλαχθέντος, πόνοι γλυκείς.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

► Λύπης ιατρός εστίν ανθρώποις λόγος.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Παύροι εν πόνω πιστοί.

Πίνδαρος, 522-438 π.Χ., Αρχαίος λυρικός ποιητής

μτφρ: λίγοι μένουν πιστοί την ώρα του πόνου

Άγχος & Στεναχώρια ► Καρδίαν μη εσθίειν.

Πυθαγόρας, 580-490 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: μην τρως την καρδιά σου (μη στεναχωριέσαι)

► Ταράττει τους ανθρώπους ου τα πράγματα, αλλά τα περί των πραγμάτων δόγματα.

Επίκτητος, 50 μ.Χ.-120 μ.Χ, Στωικός φιλόσοφος

μτφρ: οι άνθρωποι ταράζονται όχι από αυτά που συμβαίνουν αλλά από την άποψή τους για αυτά που συμβαίνουν

► Ει βούλει άλυπον βίον ζην, τα μέλλοντα συμβαίνειν ως ήδη συμβεβηκότα λογίζου.

Επίκτητος, 50 μ.Χ.-120 μ.Χ, Στωικός φιλόσοφος

► Ανοήμονες βιούσι ού τερπόμενοι βιούν.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: οι ανόητοι ζουν χωρίς να είναι ευχαριστημένοι που ζουν.

Φόβος ► Ποθητός είναι μάλλον ή φοβερός κατά βίον προαιρού. Ον πάντες φοβούνται, πάντας φοβείται.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: διάλεξε να είσαι αγαπητός παρά να σε φοβούνται. Αυτός που τον φοβούνται όλοι, τους φοβάται όλους

► Ανήρ ο φεύγων και πάλι μαχήσεται.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

ερμηνεία: Αυτός που αποφεύγει τη μάχη στο τέλος θα τη δώσει.

► Όστις εταίρους δέδοικε, δούλος ων λέληθεν εαυτόν.

Αντισθένης, 445-360 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

μτφρ: όποιος φοβάται τους άλλους, γίνεται δούλος χωρίς να το καταλάβει

► Βλαξ άνθρωπος επί παντί λόγω επτοήσθαι φιλεί.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

μτφρ: ο βλάκας θέλει να πτοείται με το παραμικρό

► Χέσαιτο γαρ ει μαχαίσετο

Αριστοφάνης, 445-386 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας κωμωδιογράφος

μτφρ: έτσι και μαχότανε σίγουρα θα χεζότανε

από τους «Ιππής»

► Ησυχίαν είχεν ο Δήμος και αντέλεγε ουδείς, δεδιώς και ορών ότι πολύ το ξυνεστηκός.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

μτφρ: ο λαός σώπαινε, και κανείς δεν μιλούσε, γιατί ήταν φοβισμένος και έβλεπε πως οι συνωμότες ήταν πολλοί.

► Βέλτιον θανείν άπαξ ή διά βίου τρέμειν.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

μτφρ: καλύτερα να πεθάνεις μια φορά παρά να τρέμεις από το φόβο σου μια ζωή

► Έσθ’ όπου το δεινόν εύ.

Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής

μτφρ: υπάρχουν περιπτώσεις που ο φόβος είναι καλό πράγμα

Ντροπή ► Αιδώς, Αργείοι.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

(Ιλιάδα Ε)

► Αιδώς γαρ εν κακοίσιν ουδέν ωφελεί. Η γαρ σιωπή τω λαλούντι σύμμαχος.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: στα δύσκολα η ντροπή δεν ωφελεί σε τίποτα. Η σιωπή είναι σύμμαχος αυτού που μιλάει

► Άμα δε το χιτώνι εκδυομένω εκδύεται και την αιδώ γυνή.

Ηρόδοτος, 480-420 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστοριογράφος

► Αιδού σαυτόν, και άλλον ουκ αισχυνθήση.

Θεόφραστος, 372-287 π.Χ., Αρχαίος φιλόσοφος, συνεχιστής του Αριστοτέλη

μτφρ: να ντρέπεσαι τον εαυτό σου και δεν θα ντραπείς κανέναν άλλον

► Κακή γαρ αιδώς ένθα ταναιδές κρατεί.

μτφρ: είναι κακή η αιδημοσύνη όταν επικρατεί η αναίδεια

Δίφιλος

(από τον ΑΝΘΟΛΟΓΙΟΝ του Στοβαίου)

► Πας ερυθριών χρηστός είναι μοι δοκεί.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: κάποιος που κοκκινίζει [από ντροπή] μου φαίνεται πως είναι καλός άνθρωπος

► Αιδώς του κάλλους ακρόπολις.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: η ντροπή είναι το κάστρο της ομορφιάς

► Ένθα δέος, ενταύθα και αιδώς.

Επίχαρμος, 530-440 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής από την Κω

Αξιολόγηση ► Εξ όνυχος τον λέοντα.

Αλκαίος, 7-6ος αιών π.Χ., Αρχαίος λυρικός ποιητής

(ερμηνεία: Ο άξιος φαίνεται και από τις μικρές λεπτομέρειες)

► Τότε τας πόλεις απόλλυσθαι, όταν μη δύνωνται τους φαύλους από των σπουδαίων διακρίνειν.

Αντισθένης, 445-360 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

μτφρ: Οι πόλεις χάνονται, όταν δεν μπορούν να ξεχωρίσουν πια τους κακούς από τους καλούς.

► Ο κακώς διανοηθείς περί των οικείων, ουδέποτε καλώς βουλεύεται περί των αλλοτρίων.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

μτφρ: αυτός που έχει κανονίσει άσχημα τα δικά του δεν μπορεί ποτέ να σκέφτεται σωστά για τα ξένα

► Ο μη χείρων, βέλτιστος.

Αρχαιοελληνική παροιμία

Αξία & Ικανότητα ► Είς εμοί μύριοι, εάν άριστος εί.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

► Είς, αλλά λέων.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

► Άξιος της νηός ο ναύκληρος.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

► Με την όψιν καλλωπίζου, αλλ’ εν τοις επιτηδεύμασιν ίσθι καλός.

Πιττακός ο Μυτιληναίος, 650-570 π.Χ., εκ των 7 σοφών της Αρχ .Ελλάδας

μτφρ: να φροντίζεις την εμφάνισή σου, αλλά [προπαντός] να είσαι καλός στη δουλειά σου

► Αετού γήρας κορύδου νεότης.

μτφρ: του αετού τα γηρατειά ισοδυναμούν με του κορυδαλλού τα νιάτα.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Το γαρ ευ πράττειν παρά την αξίαν, αφορμήν του κακώς φρονείν τοις ανοήτοις γίγνεται.

Δημοσθένης, 384-322 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

μτφρ: το να πετυχαίνεις χωρίς να το αξίζεις, ωθεί τους ανόητους να σκέφτονται άσχημα

Αρετή ► Αι μεν ηδοναί θνηταί αι δε αρεταί αθάνατοι.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

► Παπαί, Μαρδόνιε, κοίους επ’ άνδρας ήγαγες μαχησομένους ημέας, οί ου περί χρημάτων τον αγώνα ποιούνται, αλλά περί αρετής.

Πέρσης στρατηγός για τους Έλληνες το 480 π.Χ.

► Πόλεμος γαρ σχολείον αρετής εστί

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Αρετής προπάροιθε ιδρώτα θεοί αθάνατοι θήκαν.

Ησίοδος, 7ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: μπροστά από την αρετή οι αθάνατοι θεοί έβαλαν τον ιδρώτα

► Αρετής απάσης σεμνός ηγείται λόγος.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Ενός εκάστου αρετή τριάς: σύνεσις και κράτος και τύχη.

απόδοση: στον καθένα υπάρχουν τρεις αρετές: Η σύνεση, η δύναμη και η [καλή] τύχη

Ίων ο Χίος

► Αρετής οικείον είναι, κακίας αλλότριον.

Κλεόβουλος ο Ρόδιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδος

► Πας γαρ ο τ’ επί γης και υπό γης χρυσός αρετής ουκ αντάξιος.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

► Αναφαίρετον όπλον αρετή.

Αντισθένης, 445-360 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

► Υφ’ ων κρατείσθαι την ψυχήν αισχρόν, τούτων εγκράτεια άσκει πάντων: κέρδους, οργής, ηδονής, λύπης.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

► Αλέξανδρος την Ιλιάδα αρετής εφόδιον ενόμιζε.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

Εγκράτεια ► Μη δια φόβον, αλλά δια το δέον απέχεσθε αμαρτημάτων.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: όχι από φόβο, αλλά επειδή έτσι είναι το σωστό πρέπει να απέχει κανείς από τα αμαρτήματα [και τις αδικίες]

► Εγκράτεια και σώματι αγαθόν προς γαρ υγείην αυτώ ξυμμάχεται και σωφροσύνην εν ψυχή τίκτει.

Ευσέβιος ο Καισαρείας, 279-339 μ.Χ., Πατέρας της εκκλησίας & ιστορικός

► Υφ’ ων κρατείσθαι την ψυχήν αισχρόν, τούτων εγκράτεια άσκει πάντων: κέρδους, οργής, ηδονής, λύπης.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

► Ανέχου και απέχου.

Επίκτητος, 50 μ.Χ.-120 μ.Χ, Στωικός φιλόσοφος

μτφρ: να έχεις υπομονή και εγκράτεια.

► Κρατεί ηδονής ουχ’ ο απεχόμενος, άλλ’ ο χρώμενος μεν, μη προεκφερόμενος δε.

Αρίστιππος, 435-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: Εγκρατής στις απολαύσεις δεν είναι ο απέχων, αλλά αυτός που τις γεύεται χωρίς να παρεκτρέπεται

► Μήτ’ εν ηδοναίς εκλύτους είναι μήτ’ εν ταις οργαίς εκπαθείς και θηριώδεις.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: ούτε στις ηδονές πρέπει να είμαστε αχαλίνωτοι ούτε στους θυμούς παράφοροι και θηριωδεις

Ευφυΐα ► Υγεία και νους εσθλά τω βίω δύο.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: υγεία και μυαλό είναι δυο θαυμαστά πράγματα στη ζωή

► Τοσούτω διαφέρει η φρόνησις των άλλων αρετών, όσω η όρασις των άλλων αισθήσεων.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

► Κράτιστον χρημάτων ευβουλία.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: το πιο καλό πράγμα είναι η ορθή κρίση

► Όφις Έλλην ο ποικίλος.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

(πικρό και πολυσήμαντο σχόλιο του Πέρση χιλίαρχου Ρωξάνη, για τον Θεμιστοκλή)

Σοφία ► Αρχή Σοφίας ονομάτων επίσκεψις.

Αντισθένης, 445-360 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

► Σοφόν το σαφές.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

(από τον "Ορέστη")

► Σοφία μόνον κτημάτων αθάνατον.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

► Ανδρί σοφώ πάσα γη βατή, ψυχής γαρ αγαθής πατρίς ο ξύμπας κόσμος.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Σοφία πάντων κάλλιστον, η δε αμάθεια πάντων κάκιστον.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

► Σκαιοίσι πολλοίς είς σοφός διόλλυται.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: ανάμεσα σε πολλούς αγροίκους, ένας σοφός χάνεται

Κατανόηση ► Ίνα τω παραδείγματι φωτεινότερον ποιήσω τον λόγον…

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

► Ανέγνων, έγνων, κατέγνων.

Ιουλιανός ο Παραβάτης, 331-363 μ.Χ., Βυζαντινός Αυτοκράτορας

(όταν διάβασε βιβλίο με χριστιανικό περιεχόμενο)

► Τα αφανή τοις φανεροίς τεκμαίρου.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

μτφρ: αυτά που δεν φαίνονται να τα συμπεραίνεις με βάση αυτά που φαίνονται

Τόλμη & Θάρρος ► Θαρσείν χρη, τάχ’ αύριον έσσετ’ άμεινον.

Θεόκριτος, 3ος π.Χ. αιών, Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Το εύδαιμον το ελεύθερον, το δ’ ελεύθερον το εύψυχον.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

μτφρ: ευτυχισμένοι είναι οι ελεύθεροι και ελεύθεροι είναι οι γενναίοι

(από τον "Επιτάφιο" του Περικλή)

► Ανδρεία, σωφροσύνης αιρετοτέρα.

Αντιφάνης, 405-335 π.Χ, Αρχαίος Κωμωδιογράφος

μτφρ: η ανδρεία είναι προτιμότερη από τη σωφροσύνη

► Ανδρείος ο περί τον καλόν θάνατον αδεής.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: ανδρείος είναι αυτός που δεν φοβάται τον τιμημένο θάνατο

► Θαρσαλέος ανήρ εν πάσιν αμείνον.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: ο θαρραλέος άνθρωπος υπερτερεί σε όλα

► Τοις τολμώσιν η τύχη ξύμφορος.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

μτφρ: η τύχη βοηθάει τους τολμηρούς

Θέληση & Δύναμη ► Η ισχύς εν τη ενώσει.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

► Ανίκητος εί, ω παι.

H Πυθία προς Μ. Αλέξανδρο

► Βουλή και μύθοισι και ηπεροπηΐδι τέχνη.

Μέγας Αλέξανδρος, 356-323 π.Χ., 

μτφρ: με θέληση, με παραμύθια και με την τέχνη της εξαπάτησης

(ερωτηθείς πώς κατάφερε να κατακτήσει τον κόσμο σε τόσο σύντομο διάστημα)

► Αβουλία γαρ πολλά βλάπτονται οι βροτοί.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: με την έλλειψη θέλησης πολλά ζημιώνονται οι θνητοί

► Ρώμη δε μετά φρονήσεως ωφέλησεν, άνευ δε ταύτης πλείον τους έχοντας έβλαψεν.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

μτφρ: η σωματική δύναμη μαζί με φρόνηση ωφέλησε, αλλά χωρίς αυτή, τους περισσότερους τους έβλαψε

Ηρωισμός ► Αιέν αριστεύειν και υπείροχον έμμεναι άλλων, μηδέ γένος πατέρων αισχυνέμεν.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

(Ιλιάδα Ζ, Ο Ιππόλαχος από τη Λυκία στο γιο του Γλαύκο)

► Παπαί, Μαρδόνιε, κοίους επ’ άνδρας ήγαγες μαχησομένους ημέας, οί ου περί χρημάτων τον αγώνα ποιούνται, αλλά περί αρετής.

Πέρσης στρατηγός για τους Έλληνες το 480 π.Χ.

► Υπό σκιήι

μτφρ: [καλύτερα, θα πολεμήσουμε] υπό σκιάν

Διηνέκης (Σπαρτιάτης πολεμιστής, ένας από τους 300)

(απάντηση στην απειλή ότι τα βέλη των Περσών θα κρύβουν τον ήλιο)

Αυτογνωσία ► Δύσκολον τον εαυτόν γνώναι, εύκολον τω άλλω υποτίθεσθαι.

Θαλής ο Μιλήσιος, 643-548 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: το να γνωρίζεις τον εαυτό σου είναι δύσκολο, αλλά εύκολο να συμβουλεύεις τους άλλους

► Ένδον σκάπτε, ένδον η πηγή του αγαθού και αεί αναβλύειν δυναμένη, εάν αεί σκάπτεις.

Μάρκος Αυρήλιος, 121-180 μ.Χ., Ρωμαίος Αυτοκράτορας

► Εδιζησάμην εμεωυτόν.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

μτφρ: αναζήτησα τον εαυτό μου

Τιμιότητα ► Δει τον αγαθόν άνδρα παυόμενον της αρχής μη πλουσιώτερον, αλλά μάλλον ενδοξότερον γεγονέναι.

Βίας ο Πριηνεύς, 625-540 π.Χ., Εκ των 7 σοφών της αρχαίας Ελλάδος

► Μη πλούτει κακώς.

Πιττακός ο Μυτιληναίος, 650-570 π.Χ., εκ των 7 σοφών της Αρχ .Ελλάδας

► Ο μηδέν αδικών ουδενός δείται νόμου.

Αντιφάνης, 405-335 π.Χ, Αρχαίος Κωμωδιογράφος

μτφρ: Όποιος δεν αδικεί, δεν χρειάζεται κανένα νόμο.

► Αριστείδης ο δίκαιος ερωτηθείς τι εστι το δίκαιον, «το μη αλλοτρίων επιθυμείν», έφη.

Ιωάννης Στοβαίος, 5ος μ.Χ αιών, Έλληνας συλλέκτης γνωμικών

Καλοσύνη ► Πας ερυθριών χρηστός είναι μοι δοκεί.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: κάποιος που κοκκινίζει [από ντροπή] μου φαίνεται πως είναι καλός άνθρωπος

► Ως χαρίεν εστ’ άνθρωπος αν άνθρωπος ή.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Μεγαλοψυχίη το φέρειν πραέως πλημμέλειαν.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: είναι μεγαλοψυχία να αντιμετωπίζεις με πραότητα το σφάλμα [του άλλου]

► Ανήρ δίκαιος πλούτον ουκ έχει ποτέ.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Ουδαμού δε αδικείν. Ουδ’ αδικούμενον ανταδικείν.

Σωκράτης, 469-399 π.Χ., Φιλόσοφος

► Ου συνέχθειν αλλά συμφιλείν έφυν.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: δεν γεννήθηκα για να μισώ αλλά για να αγαπώ

από την "Αντιγόνη"

► Ο δ’ εύκολος μεν ενθάδ’ εύκολος δ’ εκεί.

Αριστοφάνης, 445-386 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας κωμωδιογράφος

μτφρ: ενώ ο άλλος είναι βολικός εδώ και είναι βολικός εκεί

(αναφέρεται στον Σοφοκλή, σε αντιδιαστολή με τον Ευριπίδη)

► Οι αγαθοί ευαπάτητοι.

Βίας ο Πριηνεύς, 625-540 π.Χ., Εκ των 7 σοφών της αρχαίας Ελλάδος

μτφρ: οι καλοί άνθρωποι εξαπατούνται εύκολα

► Αγαθόν ή είναι χρεών ή μιμείσθαι.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: πρέπει να είσαι καλός ή να προσποιείσαι ότι είσαι

► Αγνώς και οσίως διατηρήσω βίον τον εμόν και τέχνην την εμήν.

Ιπποκράτης, 460-377 π.Χ., Πατέρας της Ιατρικής

(από τον όρκο του Ιπποκράτη)

Υπευθυνότητα ► Ο τρώσας και ιάσεται.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: αυτός που προξένησε την πληγή θα τη γιατρέψει (Ο Αχιλλέας εν προκειμένω).

(από την Ιλιάδα)

► Ου φροντίς Ιπποκλείδη

Ηρόδοτος, 480-420 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστοριογράφος

(Συνηθισμένη κατά την αρχαιότητα φράση που στα νέα ελληνικά σημαίνει "σκασίλα μου")

► Αιτία ελομένου θεός αναίτιος.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

απόδοση: ο θεός δεν έχει ευθύνη για τις πράξεις αυτών που έχουν ελευθερία επιλογής

Μετριοφροσύνη ► Καγώ, φησίν, Διογένης ο κύων.

Διογένης, 410-323 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

(συστηνόμενος στον Μ. Αλέξανδρο)

► Λάθε βιώσας.

Επίκουρος, 341-270 π.Χ., Αρχαίος φιλόσοφος

► Μέμνησο ότι άνθρωπος εί.

Υπενθύμιση προς τον εαυτό του που επέβαλε ο Φίλιππος Β’

► Εγώ, φάναι, παλαιότατος ειμι, συ δε πρεσβύτατος.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: εγώ μεν είμαι ο παλιότερος, αλλά εσύ είσαι ο ανώτερος

(απευθυνόμενος στο Νικία, αρνούμενος να αποδεχθεί την αρχιστρατηγία στη Σικελική εκστρατεία, κατά τον Πλούταρχο)

► Υπέρ σεαυτού μη φράσης εγκώμιον.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

Ευγνωμοσύνη ► Μάλλον φιλούσιν οι ποιήσαντες ευ τους παθόντας ή οι παθόντες ευ τους ποιήσαντας.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: περισσότερο αγαπούν οι ευεργέτες τους ευεργετούμενους παρά οι ευεργετούμενοι τους ευεργέτες

► Ευποιίας ης έτυχες, μνημόνευε

Κλεόβουλος ο Ρόδιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδος

μτφρ: να μνημονεύεις τις ευεργεσίες που έχεις λάβει

► Δόσις ολίγη τε φίλη τε.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: Προσφορά μικρή αλλά εγκάρδια (ή καλοδεχούμενη).

► Ευ λέγειν τον ευ λέγοντα και ευ ποιείν τον ευ ποιούντα.

Ξενοφών, 430-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: Πρέπει κανείς να επαινεί αυτούς που τον επαινούν και να ευεργετεί αυτούς που τον ευεργετούν.

► Ουδείς αχαριστότερος του ευεργετηθέντος.

Καλλίμαχος, 310-240 π.Χ., Αλεξανδρινός ποιητής & Επιγραμματοποιός

► Λαβών απόδος άνθρωπε και λήψη πάλιν.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: να ανταποδίνεις αυτό που παίρνεις, και θα ξαναπάρεις

► Μετά την δόσιν τάχιστα γηράσκει χάρις.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: μετά τη δωρεά, η χάρη ξεχνιέται πολύ γρήγορα

Προνοητικότητα ► Ουκ αεί θέρος έσσεται, ποιείσθε καλιάς.

Ησίοδος, 7ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: δεν θα είναι πάντα καλοκαίρι, θερίστε όσο είναι καιρός.

► Ούτε ναυν εκ μιάς αγκύρας, ούτε βίον εκ μιας ελπίδος ορμιστέον.

Επίκτητος, 50 μ.Χ.-120 μ.Χ, Στωικός φιλόσοφος

► Το δις εξαμαρτείν τ’ αυτόν ουκ ανδρός σοφού.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Ά μη προσήκει μητ’ άκουε μηθ’ όρα.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: αυτά που δεν πρέπει, μήτε να τ’ ακούς μήτε να τα βλέπεις.

► Ου μετανοείν, αλλά προνοείν χρη τον άνδρα τον σοφόν.

Επίχαρμος, 530-440 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής από την Κω

► Αποκρίνου εν καιρώ.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

► Των ανθρώπων τους φρονίμους δει πρότερον τα τήλε των πραγμάτων σκοπείν, ειθ’ ούτως αυτοίς επιχειρείν.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

μτφρ: οι συνετοί πρέπει προηγουμένως να βλέπουν μακριά τα πράγματα πριν τα επιχειρήσουν.

► Ο μέλλεις πράττειν μη πρόλεγε, αποτυχών γαρ γελασθήση.

Πιττακός ο Μυτιληναίος, 650-570 π.Χ., εκ των 7 σοφών της Αρχ .Ελλάδας

μτφρ: μην προλέγεις αυτό που πρόκειται να κάνεις, γιατί αν αποτύχεις θα σε κοροϊδέψουν

► Εν πόλει μήτε ως λέων ανατρέφου μήτε ως κώνωψ. Το μεν γαρ εκπατείται, το δε καιροφυλακτείται.

Μητρόδωρος ο Χίος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος φιλόσοφος

► Άμα πρόσσω καί οπίσσω λεύσσει

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: κοιτάει από μπροστά και από πίσω [για να δει ποιο είναι το καλύτερο]

► Πάσαν γλώσσα βασάνιζε.

Αριστοφάνης, 445-386 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας κωμωδιογράφος

απόδοση: να σκέφτεσαι καλά αυτό που θα ξεστομίσεις

► Μηδέν της τύχης, αλλά πάντα της ευβουλίας και της προνοίας.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: τίποτα δεν εξαρτάται από την τύχη, αλλά όλα από την ορθή κρίση και την προνοητικότητα

► Έλπιζε ως θνητός, φείδου ως αθάνατος.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

Απλότητα ► Ουκ εν τω πολλώ τω ευ, αλλ’ εν τω ευ το πολύ.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Φιλοκαλούμεν γαρ μετ’ ευτελείας και φιλοσοφούμεν άνευ μαλακίας.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

(από τον "Επιτάφιο")

Υπομονή ► Πέτρην κοιλαίνει ρανίς ύδατος ενδελεχείη.

Χορίλος, Επικός ποιητής

μτφρ: μια επίμονη σταγόνα νερού ανοίγει τρύπα σε πέτρα.

► Χρόνου γαρ εις τα πράγματα εάν λάβης, άπαντα λήξει και κατασταλήσεται.

Απολλόδωρος

Πειθαρχία ► Γλώσσης, γαστρός, αιδοίων κρατείν.

Ανάχαρσις, 6ος π.Χ. αιών, Σκύθης ηγεμόνας & φιλόσοφος

μτφρ: να είσαι συγκρατημένος στη γλώσσα, στην κοιλιά και στα γεννητικά όργανα

► Πειθαρχικόν η νεότης, ηγεμονικόν το γήρας.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

Αδράνεια & Τεμπελιά ► Αργία μήτηρ πάσης κακίας.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

► Έργον δ’ ουδέν όνειδος, αεργίη δε τ’ όνειδος.

Ησίοδος, 7ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: η δουλειά δεν είναι ντροπή και ντροπή είναι η τεμπελιά

► Αδύνατον τον μηδέν πράττοντα πράττειν εύ.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Από μεν ησυχίης και ραθυμίης ή δειλίη αύξεται, από δε τής ταλαιπωρίης και των πόνων αι ανδρείαι.

Ιπποκράτης, 460-377 π.Χ., Πατέρας της Ιατρικής

μτφρ: από την ηρεμία και την τεμπελιά αυξάνεται η δειλία, από τις κακουχίες και τον πόνο, η ανδρεία

► Ουδείς ών ράθυμος ευκλεής ανήρ, άλλ’ οι πόνοι τίκτουσι την ευδοξίαν.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: κανείς δεν είναι φημισμένος αν είναι τεμπέλης, αλλά οι κόποι γεννούν τη δόξα.

► Θεός τοις αργούσιν ου παρίσταται.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: ο θεός δεν βοηθάει αυτούς που τεμπελιάζουν

► Απορίαν γαρ δει βοηθείν, ουκ αργίαν εφοδιάζειν.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

μτφρ: Πρέπει να βοηθούμε τους φτωχούς, όχι να ενισχύουμε τους αέργους.

► Αμαθία μεν θράσος, λογισμός δε όκνον φέρει.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

► Αργός μη ίσθι μηδ’ αν πλουτής

Πιττακός ο Μυτιληναίος, 650-570 π.Χ., εκ των 7 σοφών της Αρχ .Ελλάδας

μτφρ: Μην τεμπελιάζεις, ακόμα κι αν είσαι πλούσιος

► Καθεύδων ουδείς ουδενός άξιος , ουδέν μάλλον του μη ζώντος.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: αν κοιμάται [συνέχεια] κανείς, δεν είναι άξιος για τίποτα, όχι πιο πολύ από αυτόν που δεν υπάρχει στη ζωή

► Διογένης τον έρωτα είπε σχολαζόντων ασχολίαν.

Διογένης, 410-323 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

μτφρ: Ο Διογένης είπε ότι ο έρωτας είναι ασχολία των αργόσχολων

(από την ανθολογία Ιωάννη Στοβαίου)

► Αμελούντα του ζην, ουκ εστιν ευσχημονείν.

Μανουήλ Χρυσολωράς, 1355-1415, Βυζαντινός λόγιος

► Ραθυμία τα πολλ’ ελαττούσθαι ποιεί.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: η τεμπελιά κάνει να λιγοστεύουν τα πολλά

Πάθη & Αμαρτίες ► Των παθών κρίσει και ασκήσει περιγενόμεθα.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: αντιμετωπίζουμε τα πάθη μας [ή αυτά που παθαίνουμε ] χάρη στη λογική μας και με την άσκηση

► Αισχρόν δε μηδέν πράττε, μηδέ μάνθανε.

Μανουήλ Χρυσολωράς, 1355-1415, Βυζαντινός λόγιος

μτφρ: την αισχρή πράξη ούτε να την κάνεις ούτε να τη μαθαίνεις

Άγνοια ► Μετ’ αγνοίας των οικείων κακών αλυπότατος βίος.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

► Αμαρτίης αιτίη η αμαθίη του κρέσσονος.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: αιτία της κακής πράξης είναι η άγνοια του καλύτερου

► Σοφία πάντων κάλλιστον, η δε αμάθεια πάντων κάκιστον.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

Ματαιοδοξία ► Αλαζονεία εμπόδιον σοφίας.

Βίας ο Πριηνεύς, 625-540 π.Χ., Εκ των 7 σοφών της αρχαίας Ελλάδος

► Ζευς κολαστής των άγαν υπερφρόνων.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: ο Ζευς είναι τιμωρός αυτών που είναι υπερβολικά υπερήφανοι

► Αυτεπαινέτους γαρ μισεί ο Θεός.

Κλήμης Ρώμης, 1ος αιών μ.Χ., Πάπας & Άγιος

► Ζευς γαρ μεγάλης γλώσσης κόμπους υπερεχθαίρει.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: ο Ζευς τιμωρεί τους κομπασμούς της μεγάλης γλώσσας

► Αβρύνεται πας τις ευ πράσσων πλέον.

Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής

μτφρ: το παίρνει επάνω του όποιος τα πάει καλύτερα από τους άλλους

("Αγαμέμνων")

► Θνητός γεγονώς άνθρωπε, μη φρόνει μέγα.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: αφού γεννήθηκες θνητός άνθρωπε, μην έχεις μεγάλες ιδέες

► Κενής δε δόξης ουδέν αθλιώτερον.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: δεν υπάρχει τίποτα πιο άθλιο από την κενοδοξία

► Την οίησιν προκοπής εγκοπήν.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

μτφρ: η έπαρση είναι εμπόδιο της προκοπής

► Ου γαρ εά φρονέειν μέγα ο Θεός άλλον ή εαυτόν .

Ηρόδοτος, 480-420 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστοριογράφος

μτφρ: ο θεός δεν επιτρέπεται σε κανέναν, εκτός από τον ίδιο, να έχει μεγαλεπήβολες ιδέες

► Τους μεν κενούς ασκούς η πνοή διίστησι, τους δ’ ανοήτους, το οίημα.

Σωκράτης, 469-399 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: τα άδιεα σακιά τα φουσκώνει ο αέρας και τους ανόητους η έπαρση

Βλακεία ► Αφυΐας σημείον το ενδιατρίβειν τις περί το σώμα.

Επίκτητος, 50 μ.Χ.-120 μ.Χ, Στωικός φιλόσοφος

μτφρ: είναι σημάδι βλακείας να ασχολείται πολύ κάποιος με το σώμα του

(σ.σ.: Κομμένο το γυμναστήριο…)

► Μωραίνει Κύριος ον βούλεται απολέσαι.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

► Βλαξ άνθρωπος επί παντί λόγω επτοήσθαι φιλεί.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

μτφρ: ο βλάκας θέλει να πτοείται με το παραμικρό

► Γελά ο μωρός καν τι μη γελοίον ή.

Πιττακός ο Μυτιληναίος, 650-570 π.Χ., εκ των 7 σοφών της Αρχ .Ελλάδας

► Νηπίοισιν ου λόγος, αλλά ξυμφορή γίνεται διδάσκαλος.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: για τους ανόητους, δάσκαλος δεν είναι η λογική αλλά η συμφορά

► Ανοήμονες βιούσι ού τερπόμενοι βιούν.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: οι ανόητοι ζουν χωρίς να είναι ευχαριστημένοι που ζουν.

► Ασύνετος όστις εν φόβω μεν ασθενής, λαβών δε μικρόν της τύχης φρονεί μέγα.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

απόδοση: είναι άμυαλος όποιος είναι ανήμπορος όταν φοβάται και όταν δε λίγο του χαμογελάσει η τύχη, παίρνει πολύ αέρα

► Θεός κολάζει τους βλάκας.

Ξενοφών, 430-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

► Ανόητος νεοσσός εκών, δείκνυσι την εαυτού νεοσσιάν.

μτφρ: το ανόητο πουλάκι με τη θέλησή του δείχνει τη φωλιά του

Βυζαντινή Παροιμία

► Υπερήδεται άφρονι άφρων.

μτφρ: χαίρεται ο χαζός σε βάρος του χαζού

Βυζαντινή Παροιμία

Αναποτελεσματικότητα ► Τέμνει σου το ξίφος ύδωρ, η δε σπάθη σου χιόνα.

Βυζαντινή Παροιμία

► Ζητών Ερμήν γλύψαι, Κέκροπα έγλυψα.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

απόδοση: ήθελα να κάνω άγαλμα του Ερμή και μου βγήκε Κέκρωψ (τέρας)

Ανικανότητα ► Δαπανώμενος εφ’ α μη δει, ολίγος έση εφ’ α δει.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

μτφρ: ξοδεύοντας τον εαυτό σου σ’ αυτά που δεν χρειάζεται, δεν φτάνεις γι’ αυτά που πρέπει.

► Αίσχιον δε έχοντας αφαιρεθήναι ή κτωμένους ατυχήσαι.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

μτφρ: Είναι πολύ μεγαλύτερη ντροπή να χάσει κανείς κάτι αυτά που έχει από το να αποτύχει να το αποκτήσει

Πλεονεξία ► Η πενία πολλών εστιν ενδεής, η δ’ απληστία πάντων.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: η φτώχεια είναι έλλειψη πολλών πραγμάτων και η απληστία όλων

Ισχυρογνωμοσύνη ► Ου με πείσεις, καν με πείσεις.

Αριστοφάνης, 445-386 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας κωμωδιογράφος

Απάθεια ► Ακούσας υπό τινος λοιδορείσθαι, «Απόντα με,» έφη, «και μαστιγούτω.»

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: Όταν άκουσε ότι κάποιος τον κορόιδευε, «Όταν λείπω, μπορούν και να με μαστιγώσουν», είπε.

(από τον Διογένη Λαέρτιο)

► Παντελής απάθεια μέγα και θείον.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

► Χάλαζα αίγα δέρει, αυτή δε την ουράν άνω.

μτφρ: το χαλάζι χτυπά την κατσίκα κι αυτή κρατάει όρθια την ουρά της

Βυζαντινή Παροιμία

(δηλαδή κάνει την αδιάφορη)

Δειλία ► Δειλού μήτηρ ου κλαίει, αλλ' ουδέ χαίρει.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

► Δειλού γαρ αντρός δειλά και φρονήματα.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Δειλοί άνθρωποι ουκ έχουσιν εν μάχη αριθμόν.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: οι δειλοί δεν μετριούνται [υπολογίζονται] στη μάχη

► Από μεν ησυχίης και ραθυμίης ή δειλίη αύξεται, από δε τής ταλαιπωρίης και των πόνων αι ανδρείαι.

Ιπποκράτης, 460-377 π.Χ., Πατέρας της Ιατρικής

μτφρ: από την ηρεμία και την τεμπελιά αυξάνεται η δειλία, από τις κακουχίες και τον πόνο, η ανδρεία

► Αρετής ελπίς ο θεός εστιν, ου δειλίας πρόφασις.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

Κακία ► Ουδείς εκών κακός.

Σωκράτης, 469-399 π.Χ., Φιλόσοφος

► Ευλαβού τας διαβολάς καν ψευδείς ώσιν.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

μτφρ: να φοβάσαι τις συκοφαντίες, ακόμα κι αν είναι ψέματα.

► Διαβολήν μίσει.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

μτφρ: να μισείς τη συκοφαντία

► Κακοίς ομιλών καυτός εκβήσει κακός.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: αν συναναστρέφεσαι κακούς, και συ θα γίνεις κακός.

► Μηδέ χελιδόνας εν οικία δέχεσθαι.

Αρχαιοελληνική παροιμία

(αναφέρεται σε αφιλόξενους ανθρώπους)

► Η δε κακή βουλή τω βουλεύσαντι κακίστη.

Ησίοδος, 7ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Εν τη προαιρέσει η μοχθηρία και το αδικείν.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: η μοχθηρία και η αδικία υπάρχουν από πρόθεση [και όχι τυχαία ή κατά λάθος]

► Ο συκοφάντης εστί τοις πέλας λύκος.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: ο συκοφάντης είναι λύκος για τους γύρω του

Φθόνος ► Ώσπερ υπό του ιού τον σίδηρον, ούτω τους φθονερούς υπό του ιδίου ήθους κατεσθίεσθαι.

Αντισθένης, 445-360 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

μτφρ: Όπως η σκουριά τρώει το σίδερο, έτσι και ο φθονερός κατατρώγεται από το πάθος του.

► Κρέσσων γαρ οικτιρμού φθόνος.

Πίνδαρος, 522-438 π.Χ., Αρχαίος λυρικός ποιητής

μτφρ: καλύτερα να σε φθονούν παρά να σε λυπούνται.

► Ουκ εά με καθεύδειν το του Μιλτιάδου τρόπαιον.

Θεμιστοκλής, 525-461 π.Χ., Αθηναίος πολιτικός & στρατιωτικός

(ενδεχομένως δεν επρόκειτο για φθόνο αλλά για αγωνία για τις μελλοντικές προθέσεις των Περσών)

► Ουκ αν φορητός είης, ει πράσσοις καλώς.

Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής

μτφρ: είσαι ανυπόφορος, αν είσαι πετυχημένος

► Και κεραμεύς κεραμεί κοτέει, και τέκτονι τέκτων· και πτωχός πτωχώ φθονέει και αοιδός αοιδώ.

Ησίοδος, 7ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Το Θείον φθονερόν και ταραχώδες.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

μτφρ: οι θεοί είναι φθονεροί και προκαλούν φασαρίες

► Πτωχός πτωχώ φθονέει.

Ησίοδος, 7ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

Μικροπρέπεια ► Έξεστι Κλαζομενίοις ασχημονείν.

Αιλιανός, 170-235 μ.Χ., Ρωμαίος σοφιστής

► Φασί κακίστους οι πονηροί τους καλούς.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: οι πονηροί κατηγορούν τους καλούς ότι είναι κάκιστοι

Υποκρισία ► Πολλοί δρώντες τα αίσχιστα, λόγους τους αρίστους ασκέουσι.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Αλλήλων καταφρονούντες αλλήλοις αρεσκεύονται και αλλήλων υπερέχειν θέλοντες, αλλήλοις υποκατακλίνονται.

Μάρκος Αυρήλιος, 121-180 μ.Χ., Ρωμαίος Αυτοκράτορας

► Οίκοι μεν λέοντες, εν μάχη δ’ αλώπεκες.

Αριστοφάνης, 445-386 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας κωμωδιογράφος

Αδιαφορία ► Των οικιών ημών εμπιμπραμένων, ημείς άδομεν.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Εμού θανόντος γαία πυρί μιχθήτω.

Από στίχο αρχαίου άγνωστου ποιητή

► Ου φροντίς Ιπποκλείδη

Ηρόδοτος, 480-420 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστοριογράφος

(Συνηθισμένη κατά την αρχαιότητα φράση που στα νέα ελληνικά σημαίνει "σκασίλα μου")

► Αδικεί πολλάκις ο μη ποιών τι, ου μόνον ο ποιών τι.

Μάρκος Αυρήλιος, 121-180 μ.Χ., Ρωμαίος Αυτοκράτορας

Ανοχή ► Μη ζήτει τα γενόμενα γίνεσθαι ως θέλεις, αλλά θέλε γίνεσθαι τα γινόμενα ως γίνεται και ευροήσεις.

Επίκτητος, 50 μ.Χ.-120 μ.Χ, Στωικός φιλόσοφος

► Ανέχου και απέχου.

Επίκτητος, 50 μ.Χ.-120 μ.Χ, Στωικός φιλόσοφος

μτφρ: να έχεις υπομονή και εγκράτεια.

► Ο σιωπών συναινεί

Αρχαιοελληνική παροιμία

(μετάφραση αντίστοιχης λατινικής)

► Ουδέν ουδενί συμβαίνει, ό ού πέφυκε φέρειν.

Μάρκος Αυρήλιος, 121-180 μ.Χ., Ρωμαίος Αυτοκράτορας

απόδοση: τίποτε δεν μπορεί να σου συμβεί που δεν μπορείς να το αντέξεις

Εγκαρτέρηση ► Στέργε μεν τα παρόντα, ζήτει δε τα βελτίω.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

► Δει φέρειν τα των θεών.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

► Άφοβον ο θεός, ανύποπτον ο θάνατος και το αγαθόν μεν εύκτητον, το δε δεινόν ευκαρτέρητον.

Επίκουρος, 341-270 π.Χ., Αρχαίος φιλόσοφος

► Πειρώ τύχης άνοιαν ανδρείως φέρειν.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: προσπάθησε να αντιμετωπίζεις με γενναιότητα τη δυσμένεια της τύχης

► Ανάσχου πάσχων. Δρων γαρ έχαιρες.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: όταν υποφέρεις να έχεις υπομονή, γιατί όταν εσύ δρούσες χαιρόσουν [και άλλοι υπέφεραν]

► Χω Ζευς άλλοκα μεν πέλει αίθριος, άλλοκα δ’ ύει.

Θεόκριτος, 3ος π.Χ. αιών, Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: Ο Ζευς άλλες φορές κάνει καλό καιρό και άλλες φορές ρίχνει μεγάλη βροχή

► Δει καρτερείν επί τοις παρούσι και θαρρείν περί των μελλόντων.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

Απαξίωση ► Αθλίας, παρ’ αθλίου, δι’ Αθλίου προς άθλιο.

Διογένης, 410-323 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

μτφρ: Ο άθλιος στέλνει άθλια επιστολή με τον Αθλία προς ένα άθλιο

(ο Αθλίας ήταν απεσταλμένος του Μ. Αλέξανδρου, που παρέδωσε επιστολή του στο Διογένη)

► Ο μεν λόγος θαυμαστός, ο δε λέγων άπιστος

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

► Εμοί μεν όνειδος η πατρίς, συ δε τη πατρίδι.

Ανάχαρσις, 6ος π.Χ. αιών, Σκύθης ηγεμόνας & φιλόσοφος

μτφρ: για μένα είναι ντροπή η πατρίδα μου, ενώ εσύ είσαι ντροπή για την πατρίδα σου.

(Απαντώντας σε κάποιον που τον ειρωνεύτηκε για τη σκυθική του καταγωγή)

► Κρήτες αεί ψεύσται, κακά θηρία, γαστέρες αργαί.

μτφρ: Οι Κρήτες είναι πάντα ψεύτες, είναι άγρια θηρία και λαίμαργοι.

Επιμενίδης ο Κρης

► Ύες βορβόρω ήδονται μάλλον ή καθαρώ ύδατι.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

μτφρ: τα γουρούνια ευχαριστιούνται περισσότερο στον βούρκο, παρά στο καθαρό νερό

► Ημίν ανήκουσιν η ευγλωττία και αι τέχναι της Ελλάδος και η των Θεών αυτής λατρεία, υμέτερος δε κλήρος εστί η αμάθεια και η αγροικία και 

ουδέν πλέον. Αύτη εστίν η σοφία υμών.

Ιουλιανός ο Παραβάτης, 331-363 μ.Χ., Βυζαντινός Αυτοκράτορας

(λόγοι απαξίωσης του χριστιανικού κλήρου από τον Ιουλιανό)

► Κακόν άγγος ου κλάται.

μτφρ: το κακό δοχείο δε σπάει

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Δειλοί άνθρωποι ουκ έχουσιν εν μάχη αριθμόν.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: οι δειλοί δεν μετριούνται [υπολογίζονται] στη μάχη

► Τέμνει σου το ξίφος ύδωρ, η δε σπάθη σου χιόνα.

Βυζαντινή Παροιμία

► Το μηδέν εις ουδέν ρέπει.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

Ανωτερότητα ► Αιέν αριστεύειν και υπείροχον έμμεναι άλλων, μηδέ γένος πατέρων αισχυνέμεν.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

(Ιλιάδα Ζ, Ο Ιππόλαχος από τη Λυκία στο γιο του Γλαύκο)

► Ου γαρ δοκείν άριστος, αλλ’ είναι θέλει.

Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής

► Ο ήλιους εις τους αποπάτους, αλλ’ ου μειώνεται.

Διογένης, 410-323 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

► Αετός μυίας ου θηρεύει.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Φιλοκαλούμεν γαρ μετ’ ευτελείας και φιλοσοφούμεν άνευ μαλακίας.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

(από τον "Επιτάφιο")

► Ερωτηθείσα υπό τινος Αττικής,

«διά τι υμείς άρχετε μόναι των ανδρών αι Λάκαιναι;»

«ότι», έφη, «και τίκτομεν μόναι άνδρας».

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

απόδοση: οι Σπαρτιάτισσες είναι οι μόνες γυναίκες στην Ελλάδα που κυβερνάνε άντρες επειδή μόνο αυτές γεννάνε άντρες

(απάντηση από την Γοργώ, κόρη του βασιλιά Κλεομένη και σύζυγο του Λεωνίδα)

► Βασιλικόν, καλώς ποιούντα κακώς ακούειν.

Αντισθένης, 445-360 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

απόδοση: είναι μεγαλειώδες να σε κατηγορούν ενώ κάνεις το σωστό.

(σχόλιο του όταν πληροφορήθηκε ότι ο Πλάτωνας μίλησε άσχημα γι’ αυτόν)

► Αγαθώ περί ουδενός εγγίγνεται φθόνος ούτε φόβος ούτε οργή ή μίσος.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

► Ή καλώς ζην ή καλώς τεθνηκέναι τον ευγενή δει.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: ο ευγενής πρέπει ή να ζει με αξιοπρέπεια ή να πεθαίνει με αξιοπρέπεια

► Υπεροχής επιθυμεί η νεότης, η δε νίκη υπεροχή τις.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

Σκληρότητα ► Βροτοίς πέφυκε τον πεσόντα λακτίσαι.

Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής

μτφρ: είναι στην ανθρώπινη φύση να κλωτσάνε αυτόν που έχει ξεπέσει

Ενόχληση ► Ποίον σε έπος φύγεν έρκος οδόντων;

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: κυριολεκτικά: τι λόγος ξέφυγε από την οδοντοστοιχία σου. Μεταφορικά: τι μαλακία είπες τώρα;

(Ο Δίας αντιδρώντας στην κατηγορία της Αθηνάς ότι εγκατέλειψε τον Οδυσσέα)

► Ξίφος τιτρώσκει σώμα, τον δε νουν λόγος.

Αρχαιοελληνική παροιμία

Αχρειότητα ► Φύσιν πονηρά μεταβαλείν ου ράδιον.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: δεν είναι εύκολο να αλλάξει ένας πονηρός

► Το μεν καλόν ορώ και επιδοκιμάζω, πράττω δε το κακόν.

Οβίδιος, 43 π.Χ.-17 μ.Χ., Ρωμαίος ποιητής

(Η Μήδεια.)

Απειλή ► Μη απειλείν ουδενί. Γυναικώδες γαρ.

Χίλων ο Λακεδαιμόνιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδας

► Αι μεν βρονταί τους παίδας, αι δε απειλαί τους άφρονας καταπλήττουσι.

Σωκράτης, 469-399 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: οι μεν βροντές τρομάζουν τα παιδιά και οι απειλές τους ανόητους

► Διογένης ερωτηθείς τι των θηρίων κάκιστα δάκνει έφη: των μεν αγρίων συκοφάντης, των δε ημέρων κόλαξ.

Διογένης, 410-323 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

Εμπαιγμός ► Τω δυστυχούντι μη επιγέλα.

Χίλων ο Λακεδαιμόνιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδας

► Ατυχίαν μη ονειδίζειν, νέμεσιν αιδούμενον.

Πιττακός ο Μυτιληναίος, 650-570 π.Χ., εκ των 7 σοφών της Αρχ .Ελλάδας

μτφρ: την ατυχία [του άλλου] μην την κοροϊδεύεις, φοβούμενος τη θεία δίκη

► Μη λοιδόρει γυναίκα μηδέ νουθέτει.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

Καχυποψία ► Νήφε και μέμνησο απιστείν.

Επίχαρμος, 530-440 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής από την Κω

μτφρ: να παραμένεις νηφάλιος και να θυμάσαι να δυσπιστείς

► Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας.

Βιργίλιος, 70-19 π.Χ., Λατίνος ποιητής

► Επαινούμενος, μη πάντα πίστευε.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Ανδρών δε φαύλων όρκον εις ύδωρ γράφε.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Όρκους εγώ γυναικός εις ύδωρ γράφω.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

► Παύσαι προς με καλλωπιζόμενος.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: σταμάτα να μου κουνιέσαι [για να με καλοπιάσεις]

(από τον Φαίδρο)

► Εχθροίς απιστών ούποτ’ αν πάθοις βλάβην.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: αν δεν εμπιστεύεσαι τους εχθρούς σου δεν πρόκειται ποτέ να ζημιωθείς

► Δει τοις μεν εχθροίς και περί των πιστών απιστείν, τοις δε φίλοις και τα άπιστα πιστεύειν.

Θαλής ο Μιλήσιος, 643-548 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Λόγον παρ’ εχθρού μη ποθ’ ηγήση φίλον.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: τα λόγια του εχθρού σου μην τα θεωρήσεις ποτέ φιλικά

Κριτική ► Βασιλικόν, καλώς ποιούντα κακώς ακούειν.

Αντισθένης, 445-360 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

απόδοση: είναι μεγαλειώδες να σε κατηγορούν ενώ κάνεις το σωστό.

(σχόλιο του όταν πληροφορήθηκε ότι ο Πλάτωνας μίλησε άσχημα γι’ αυτόν)

► Εάν τοις άλλοις επιτιμώμεν, αυτοί μη δρώμεν

Θαλής ο Μιλήσιος, 643-548 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

Εξαπάτηση ► Μη γυναικός εν τρόποις άβρυνε.

Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής

μτφρ: μη με καλοπιάνεις με γυναικείες μεθόδους ("άσε τα γυναικουλίστικα")

► Βουλή και μύθοισι και ηπεροπηΐδι τέχνη.

Μέγας Αλέξανδρος, 356-323 π.Χ., 

μτφρ: με θέληση, με παραμύθια και με την τέχνη της εξαπάτησης

(ερωτηθείς πώς κατάφερε να κατακτήσει τον κόσμο σε τόσο σύντομο διάστημα)

► Την αγοράν ωρισμένον τόπον εις το αλλήλους απατάν και πλεονεκτείν.

Ανάχαρσις, 6ος π.Χ. αιών, Σκύθης ηγεμόνας & φιλόσοφος

μτφρ: η αγορά είναι το μέρος που έχει οριστεί για να εξαπατά ο ένας τον άλλο και να είναι πλεονέκτης

► Οι αγαθοί ευαπάτητοι.

Βίας ο Πριηνεύς, 625-540 π.Χ., Εκ των 7 σοφών της αρχαίας Ελλάδος

μτφρ: οι καλοί άνθρωποι εξαπατούνται εύκολα

Δικαιολογίες 

► Όμφακες εισίν.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

► Το δε σώφρον του ανάνδρου πρόσχημα.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

μτφρ: Η σύνεση είναι το πρόσχημα του άνανδρου

► Προφάσεως δείται μόνον η πονηρία.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Αρετής ελπίς ο θεός εστιν, ου δειλίας πρόφασις.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

Υπερβολές 

► Μέτρον άριστον.

Κλεόβουλος ο Ρόδιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδος

► Μηδέν Άγαν.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

► Μήτε νικών αμφάδην αγάλλεο, μήτε νικηθείς, εν οίκω καταπεσών οδύρεο.

Αρχίλοχος, 725-650 π.Χ., Αρχαίος ιαμβογράφος

μτφρ: μήτε αν νικήσεις να χαίρεσαι πολύ ούτε αν νικηθείς να κλαις και να οδύρεσαι στο σπίτι σου

► Υπέρ τα εσκαμμένα πηδάς.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

► Παν το πολύ τη φύσει πολέμιον.

Ιπποκράτης, 460-377 π.Χ., Πατέρας της Ιατρικής

μτφρ: οτιδήποτε υπερβολικό είναι αντίθετο στη φύση

► Το γαρ ηδύ, εάν πολύ, ου τι γε ηδύ.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Ήλιος ούκ αν υπερβήσεται μέτρα.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

μτφρ: [ακόμα και] ο ήλιος δεν μπορεί να υπερβεί τα μέτρα [που του αναλογούν]

► Οι πέρα στέρξαντες, οίδε και πέρα μισούσι.

μτφρ: αυτοί που αγάπησαν υπερβολικά, αυτοί και μισούν υπερβολικά

Ανώνυμος αρχαίος τραγικός ποιητής

► Φιλούσι ιατροί λέγειν τά φαύλα μείζω.

μτφρ: συνηθίζουν οι γιατροί [για το συμφέρον τους] να μεγαλοποιούν τα άσχημα

Αρχαιοελληνική Παροιμία

Θυμός 

► Αθάνατον οργήν μη φύλαττε, θνητός ων.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Θυμού κράτει.

Χίλων ο Λακεδαιμόνιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδας

► Δύο τα εναντιώτατα ευβουλία είναι, τάχος τε και οργήν.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

μτφρ: δυο πράγματα είναι αντίθετα στη λήψη σωστής απόφασης, η βιασύνη και η οργή

► Μένεα πνέων

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

► Μήνιν άειδε θεά Πηληιάδεω Αχιλήος.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

(Η πρώτη φράση της Ιλιάδας)

► Το γαρ μηδαμού κρατείν οργής απαίδευτον και ακόλαστον

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: να μη συγκρατείς καθόλου την οργή σου είναι ανάγωγο και χυδαίο

► Εν οργή μήτε τι λέγειν μήτε πράσσειν.

Πυθαγόρας, 580-490 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Πολλά εστι του θυμού φοβερά, πολλά δε και γελοία.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

► Χόλος νόον οιδάνει.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: ο θυμός φουσκώνει το μυαλό

► Σώφρονος ανδρός έχθραν φυλάττεσθαι και οργήν.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: είναι χαρακτηριστικό μυαλωμένοτ ανθρώπου να μένει μακριά από έχθρα και οργή

Εκδίκηση 

► Τύμμα τύμματι τίσαι.

Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής

μτφρ: την πληγή με πληγή την πληρώνεις

Τιμωρία ► Ζευς κολαστής των άγαν υπερφρόνων.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: ο Ζευς είναι τιμωρός αυτών που είναι υπερβολικά υπερήφανοι

► Το κατ' αρχάς [κακόν] μή κολαζόμενον επί μείζον αύξεται

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

► Ουκ αφέξεταί μου τω χείρε.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: δεν το γλυτώνω το ξύλο

(από τον "Φαίδρο")

Μετάνοια ► Μόνη σιγή μεταμέλειαν ου φέρει.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: μόνο η σιωπή δεν δείχνει μεταμέλεια

► Ου μετανοείν, αλλά προνοείν χρη τον άνδρα τον σοφόν.

Επίχαρμος, 530-440 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής από την Κω

► Σιμωνίδης έλεγε μηδέποτε αυτώ μεταμελήσαι σιγήσαντι, φθεγξαμένω δε πολλάκις.

Ιωάννης Στοβαίος, 5ος μ.Χ αιών, Έλληνας συλλέκτης γνωμικών

► Πράττε αμεταμέλητα.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

Φυγή 

► Ανήρ ο φεύγων και πάλι μαχήσεται.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

ερμηνεία: Αυτός που αποφεύγει τη μάχη στο τέλος θα τη δώσει.

Ανθρώπινες σχέσεις

 ► Ξένους ξένιζε και συ γαρ ξένος γ’ έση.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Οι άνθρωποι γεγόνασιν αλλήλων ένεκα. Ή δίδασκε ούν ή φέρε.

Μάρκος Αυρήλιος, 121-180 μ.Χ., Ρωμαίος Αυτοκράτορας

► Αλλήλων καταφρονούντες αλλήλοις αρεσκεύονται και αλλήλων υπερέχειν θέλοντες, αλλήλοις υποκατακλίνονται.

Μάρκος Αυρήλιος, 121-180 μ.Χ., Ρωμαίος Αυτοκράτορας

► Ό συ μισείς, ετέρω μη ποιήσεις.

Κλεόβουλος ο Ρόδιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδος

► Εν πόλει μήτε ως λέων ανατρέφου μήτε ως κώνωψ. Το μεν γαρ εκπατείται, το δε καιροφυλακτείται.

Μητρόδωρος ο Χίος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος φιλόσοφος

► Πάσιν άρεσκε.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

μτφρ: να είσαι αρεστός σε όλους

► Βούλου δ’ αρέσκειν πάσι, μη σαυτώ μόνον.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: να επιδιώκεις να είσαι αρεστός σε όλους, όχι μόνο στον εαυτό σου

Αγάπη & Έρωτας 

► Τυφλός ο έρως.

Θεόκριτος, 3ος π.Χ. αιών, Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Έρως ανίκατε μάχαν, Έρως, ός εν κτήμασι πίπτεις, ός εν μαλακαίς παρειαίς νεάνιδος εννυχεύεις.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

("Αντιγόνη")

► Πολύ κρείττων εστίν ο της ψυχής ή ο του σώματος έρως

Ξενοφών, 430-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

► Ούτε δια τούτου ούτε άνευ τούτου.

Αρίστιππος, 435-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: ούτε γι’ αυτό ούτε χωρίς αυτό

(απάντηση στην ερώτηση αν "ο έρως ένεκα τής συνουσίας γίγνεται")

► Φιλία εστί μία ψυχή εν δυσί σώμασιν ενοικουμένη.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: Η φιλία [ή η αγάπη] είναι μια ψυχή που κατοικεί σε δυο σώματα.

► Επιθυμίαν μεν διπλασθιαθείσαν έρωτα είναι, έρωτα δε διπλασιασθέντα μανίαν γίγνεσθαι.

Πρόδικος, 5ος-4ος π.Χ. αι, Αρχαίος Έλληνας σοφιστής από την Κέα

► Αγάπης δε ουδέν μείζον ούτε ίσον εστί.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Έρωτα παύει λιμός ή χαλκού σπάνις.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: τον έρωτα τον σταματάει η πείνα ή η έλλειψη χρημάτων

► Οι πέρα στέρξαντες, οίδε και πέρα μισούσι.

μτφρ: αυτοί που αγάπησαν υπερβολικά, αυτοί και μισούν υπερβολικά

Ανώνυμος αρχαίος τραγικός ποιητής

► Αγάπα τον πλησίον σου μικρά ελαττούμενος.

Θαλής ο Μιλήσιος, 643-548 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: να αγαπάς τον πλησίον σου ακόμα και μειώνοντας [ή ζημιώνοντας] λίγο τον εαυτό σου

► Χαλκοτύπος τον Έρωτα μεταλλάξας επόησε τήγανον, ουκ αλόγως όττι και αυτό φλέγει.

Παλλαδάς ο Αλεξανδρεύς, 4ος μ.Χ. αιών, Έλληνας ποιητής

μτφρ: χαλκωματάς τόν Έρωτα τόν έκανε τηγάνι, κ’ ήτανε κάτι λογικό γιατί καί τούτο καίει

► Τω μεθύειν το εράν όμοιόν εστι. Ποιεί γαρ θερμούς και ιλαρούς και διακεχυμένους.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: Ο έρωτας μοιάζει με το μεθύσι. Κάνει τους ανθρώπους θερμούς, εύθυμους και διαχυτικούς.

► Έρως εν τοις αμηχάνοις ευπορώτατος.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: ο έρωτας στις δυσκολίες είναι εφευρετικότατος

► Διογένης τον έρωτα είπε σχολαζόντων ασχολίαν.

Διογένης, 410-323 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

μτφρ: Ο Διογένης είπε ότι ο έρωτας είναι ασχολία των αργόσχολων

(από την ανθολογία Ιωάννη Στοβαίου)

► Αφροδίσιος γαρ όρκος ουκ εμποίνιμος.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: ο όρκος που δίνεται για τον έρωτα δεν σηκώνει τιμωρία

Άντρας & Γυναίκα

 ► Ένιοι, πόλεων μεν δεσπόζουσι, γυναιξί δε δουλεύουσι.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: κάποιοι κυβερνούν πόλεις αλλά είναι δούλοι γυναικών

► Γυνή δικαία του βίου σωτηρία.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: η καλή γυναίκα είναι σωτηρία στη ζωή [ενός άντρα]

► Ού μεν γαρ τι γυναικός άμεινον αγαθής.

Ησίοδος, 7ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: δεν υπάρχει κάτι καλύτερο [για τον άντρα] από την καλή γυναίκα

► Τας μεν κόρας άνδρας ευρείν δει, τας δε γυναίκας σώζειν τους έχοντας.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Αδρανές άρρεν τε και θήλυ χωρίς αλλήλων.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

► Υπό γυναικός άρχεσθαι ύβρις αν ανδρί είη εσχάτη.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: το να εξουσιάζεται ένας άντρας από μια γυναίκα είναι ο μεγαλύτερος εξευτελισμός

► Γυνή πολλά ανδρός οξυτέρη προς κακοφραδμοσύνην.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

απόδοση: η γυναίκα είναι πιο ξύπνια από τον άντρα στις πονηριές

► Παρθενικήν δε γαμείν, ως κ’ ήθεα κεδνά διδάξης.

Ησίοδος, 7ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: να παντρευτείς παρθένα για να της διδάξεις σωστά ήθη

Σεξ 

► Λυχνίας σβεσθείσης, πάσα γυνή ομοία.

Διογένης, 410-323 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

(σ.σ: Είναι καλύτερα πάντως να μη σβήνεις τη λυχνία…)

► Ούτε δια τούτου ούτε άνευ τούτου.

Αρίστιππος, 435-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: ούτε γι’ αυτό ούτε χωρίς αυτό

(απάντηση στην ερώτηση αν "ο έρως ένεκα τής συνουσίας γίγνεται")

► Άμα δε το χιτώνι εκδυομένω εκδύεται και την αιδώ γυνή.

Ηρόδοτος, 480-420 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστοριογράφος

Γάμος 

► Γαμείν εκ των ομοίων. Εάν γαρ εκ των κρειττόνων, δεσπότας, ου συγγενείς κτήσει.

Κλεόβουλος ο Ρόδιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδος

μτφρ: να παντρεύεσαι από τη σειρά σου. Αν παντρευτείς καλύτερο θα αποκτήσεις αφεντικά, όχι συγγενείς.

► Γάμος γαρ ανθρώποισιν ευκταίον κακόν.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Γαμείν δε μέλλων βλέψον εις τους γείτονας.

μτφρ: όταν πρόκειται να παντρευτείς, ρώτα τους γείτονες (της)

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Βίον καλόν ζης αν γυναίκα μη έχεις.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Γάμει δε μη την προίκα αλλά την γυναίκα.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Προτρεπομένη δε τον άνδρα Λεωνίδαν εξιόντα εις Θερμοπύλας άξιον της Σπάρτης φανήναι, ηρώτα τι χρη πράττειν· ο δε έφη, «αγαθόν 

γαμείν και αγαθά τίκτειν.»

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

(αναφέρεται στην Γοργώ, κόρη του βασιλιά Κλεομένη και σύζυγο του Λεωνίδα)

► Ή μη γάμει το σύνολον ή γαμών κράτει .

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Αν μεν καλήν, έξεις κοινήν, αν δε αισχράν, έξεις ποινήν.

Αντισθένης, 445-360 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

μτφρ: αν πάρεις όμορφη θα την μοιράζεσαι, αν πάρεις άσχημη θα τιμωρηθείς

(απάντηση στην ερώτηση "τι γυναίκα να παντρευτώ;")

Γονείς ► Στους γονείς οφείλομεν το ζην, στους δε διδασκάλους το ευ ζην.

Μέγας Αλέξανδρος, 356-323 π.Χ., 

Γυναίκα ► Γυναιξί πάσαις κόσμον η σιγή φέρει.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: σε όλες τις γυναίκες η σιωπή είναι στολίδι

► Θάλασσα και πυρ, και γυνή τρίτον κακόν.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Ρύπος γυνή πέφυκε ηργυρωμένος.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Γυναικί κόσμος οι τρόποι, ουχί χρυσία.

μτφρ: το στολίδι της γυναίκας είναι η συμπεριφορά και όχι τα κοσμήματα.

Ανώνυμος

► Λυχνίας σβεσθείσης, πάσα γυνή ομοία.

Διογένης, 410-323 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

(σ.σ: Είναι καλύτερα πάντως να μη σβήνεις τη λυχνία…)

► Ερωτηθείσα υπό τινος Αττικής,

«διά τι υμείς άρχετε μόναι των ανδρών αι Λάκαιναι;»

«ότι», έφη, «και τίκτομεν μόναι άνδρας».

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

απόδοση: οι Σπαρτιάτισσες είναι οι μόνες γυναίκες στην Ελλάδα που κυβερνάνε άντρες επειδή μόνο αυτές γεννάνε άντρες

(απάντηση από την Γοργώ, κόρη του βασιλιά Κλεομένη και σύζυγο του Λεωνίδα)

► Γυνή το σύνολόν εστι δαπανηρόν φύσει.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: στο σύνολό τους οι γυναίκες είναι εκ φύσεως σπάταλες

► Γυνή γαρ ουδέν οίδε πλην ό βούλεται.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: η γυναίκα δεν ξέρει τίποτα εκτός από αυτό που θέλει

► Γυνή δε κολακεύει σε του λαβείν χάριν.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Το θήλυ έχει το βουλητικόν αλλ' άκυρον.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: η γυναίκα θέλει αλλά δεν μπορεί

► Ουδέν εστι θηρίον γυναικός αμαχώτερον.

Αριστοφάνης, 445-386 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας κωμωδιογράφος

μτφρ: δεν υπάρχει θηρίο πιο δύσκολο να πολεμήσεις από τη γυναίκα

► Πᾶσαν Ὅμηρος ἔδειξε κακὴν σφαλερὴν τε γυναῖκα, σώφρονα καὶ πόρνην, ἀμφοτέρας ὄλεθρον. Ἐκ γὰρ τῆς Ἑλένης μοιχευσαμένης φόνος 

ἀνδρῶν καὶ διὰ σωφροσύνην Πηνελόπης θάνατοι. Ἰλιὰς οὖν τὸπόνημα μιᾶς χάριν ἐστὶ γυναικός, αὐτὰρ Ὀδυσσείῃ Πηνελόπη πρόφασις.

Παλλαδάς ο Αλεξανδρεύς, 4ος μ.Χ. αιών, Έλληνας ποιητής

► Γυνή ανδρός φθονερώτερον και μεμψιμοιρότερον.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Μη λοιδόρει γυναίκα μηδέ νουθέτει.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

Παιδιά 

► Ζηλωτός όστις ηυτύχησεν εις τέκνα

Θαλής ο Μιλήσιος, 643-548 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Ο μη δαρείς άνθρωπος ου παιδεύεται.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Αυθαίρετος λύπη ’στιν η τέκνων σπορά.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: οικειοθελής λύπη είναι να σπέρνεις παιδιά

Φιλία ► Κρίνει φίλους ο καιρός, ως χρυσόν το πυρ.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Ζην ουκ άξιος, ότω μηδείς εστι χρηστός φίλος.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Ο φίλος τον φίλον εν κινδύνοις γιγνώσκει.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Ζει χύτρα, ζη φιλία.

Αρχαιοελληνική παροιμία

(πιθανόν νεότερης προέλευσης)

► Φιλίας μεν αρχή έπαινος, έχθρας δε ψόγος.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

► Εάν δ’ έχωμεν χρήμαθ’, έξομεν φίλους

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ:αν έχουμε λεφτά, θα έχουμε και φίλους

► Μηδένα φίλον ποιού, πριν αν εξετάσης πώς κέχρηται τοις προτέροις φίλοις.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

► Δούλοι γαρ και δεσπότης ουκ αν ποτέ γένοιντο φίλοι.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

► Φίλοις ευτυχούσι και δυστυχούσιν ο αυτός ίσθι.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

μτφρ: να είσαι ο ίδιος σε φίλους που ευτυχούν και δυστυχούν

► Φίλους μη ταχύ κτω.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

μτφρ: μην κάνεις βιαστικά φίλους

► Εν τοίς κακοίσι τους φίλους ευεργέτει.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: να ευεργετείς τους φίλους όταν τους συμβαίνει κάτι κακό

► Φίλος και ίππος εν ανάγκη δοκιμάζονται.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

► Φίλους κτίζε και μη χρήματα.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

χρήματα=υλικά αγαθά

► Βραδέως μεν φίλος γίγνου, γενόμενος δε, πειρώ διαμένειν.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

μτφρ: Μη βιάζεσαι να γίνεις φίλος, αλλά όταν γίνεις, προσπάθησε να παραμείνεις

► Ουδείς φίλος ώ πολλοί φίλοι.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Επί δείπνα των φίλων βραδέως πορεύου, επί δε τας ατυχίας ταχέως.

Χίλων ο Λακεδαιμόνιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδας

► Φιλία εστί μία ψυχή εν δυσί σώμασιν ενοικουμένη.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: Η φιλία [ή η αγάπη] είναι μια ψυχή που κατοικεί σε δυο σώματα.

Συναναστροφές

 ► Γέρων γέροντι ηδίστην γλώτταν έχει, παις παιδί.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Όμοιος ομοίω αεί πελάζει.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

(από το "Συμπόσιο")

► Κακοίς ομιλών καυτός εκβήσει κακός.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: αν συναναστρέφεσαι κακούς, και συ θα γίνεις κακός.

► Αεί κολοιός παρά κολοιώ ιζάνει

Ελεύθ.μτφρ: κολιός και κολιός απ’ το ίδιο βαρέλι

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Τοις επιτηδείοις συγχρώ

μτφρ: να συναναστρέφεσαι τους ικανούς

Δελφικό παράγγελμα

► Αισχρόν τον μεθύοντα παρ ανδράσι νήφεσιν είναι, αισχρόν δ’ ει νήφων παρά μεθύουσι μένει.

Θέογνις, 6ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: είναι ντροπή ο μεθυσμένος να βρίσκεται πλάι σε νηφάλιους και ντροπή να βρίσκεται ο νηφάλιος πλάι σε μεθυσμένους.

► Και τοις θηρίοις πόθος εγγίγνεται των συντρόφων.

Ξενοφών, 430-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: [ακόμα] και τα θηρία ποθούν να βρίσκονται με συντρόφους

► Ανδρός πονηρού φεύγε συνοδίαν αεί.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Και τοις θηρίοις πόθος εγγίγνεται των συντρόφων.

Ξενοφών, 430-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

► Αεί τον όμοιον άγει θεός ως τον όμοιον.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: πάντα ο θεός τον όμοιο κοντά στον όμοιο φέρνει

► Πένητα φεύγει πας τις εκποδών φίλος.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: ο καθένας αποφεύγει ένα φτωχό φίλο

(από τη «Μήδεια»)

Ευγένεια 

► Καλόν φέρουσι καρπόν οι σεμνοί τρόποι.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Τοις σεαυτού πράος ίσθι.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

μτφρ: στους δικούς σου ανθρώπους να είσαι πράος

Ομιλία 

► Άκουε πολλά, λάλει καίρια.

Βίας ο Πριηνεύς, 625-540 π.Χ., Εκ των 7 σοφών της αρχαίας Ελλάδος

► Η γλώσσα σου μη προτρεχέτω του νου.

Χίλων ο Λακεδαιμόνιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδας

► Το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Σοφόν το σαφές.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

(από τον "Ορέστη")

► Άνθρωπος: ο αναθρών ά όπωπε.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: Άνθρωπος: αυτός που αναλογίζεται και κρίνει όσα έχει δει.

► Έπεα πτερόεντα.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

(Ιλιάς, σε διάφορα χωρία)

► Τις αγορεύειν βούλεται;

Αρχαιοελληνική παροιμιακή φράση

(Πρόσκληση κατά τις εργασίες της Εκκλησίας του Δήμου)

► Ξίφος τιτρώσκει σώμα, τον δε νουν λόγος.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Μη εν πολλοίς ολίγα λέγε, αλλ εν ολίγοις πολλά.

Πυθαγόρας, 580-490 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Ά ποιείν αισχρόν, ταύτα νόμιζε μηδέ λέγειν είναι καλόν.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

μτφρ: όσα είναι ντροπή να πράττεις , να θεωρείς ότι δεν πρέπει ούτε να τα λέγεις

► Ρήμα παράκαιρον τον όλον ανατρέπει βίον.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: μια αταίριαστη κουβέντα μπορεί να σου καταστρέψει τη ζωή

► Ο μεν λόγος θαυμαστός, ο δε λέγων άπιστος

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

► Φιλήκοον είναι μάλλον ή πολύλαλον

Κλεόβουλος ο Ρόδιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδος

► Του λόγου μέτρον εστίν ουχ ο λέγων, αλλ’ ο ακούων

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

► Λόγος έργου σκιή.

Δημοκράτης, Αθηναίος ρήτορας

μτφρ: τα λόγια είναι η σκιά των έργων

► Ποίον σε έπος φύγεν έρκος οδόντων;

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: κυριολεκτικά: τι λόγος ξέφυγε από την οδοντοστοιχία σου. Μεταφορικά: τι μαλακία είπες τώρα;

(Ο Δίας αντιδρώντας στην κατηγορία της Αθηνάς ότι εγκατέλειψε τον Οδυσσέα)

► Πολλοί δρώντες τα αίσχιστα, λόγους τους αρίστους ασκέουσι.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Λυκούργος προς τον ειπόντα δια τι Λακεδαιμόνιοι την βραχυλογίαν ασκούσιν, είπεν, «ότι εγγύς εστί του σιγάν»

Ιωάννης Στοβαίος, 5ος μ.Χ αιών, Έλληνας συλλέκτης γνωμικών

► Ζήνων των μαθητών έφασκε τους μεν φιλολόγους είναι τους δε λογοφίλους

Ζήνων, Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Λέγοντα μη κινείν την χείρα, μανικόν γαρ.

Χίλων ο Λακεδαιμόνιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδας

μτφρ: όταν μιλάς μην χειρονομείς, διότι δείχνει ταραχή

► Αρετής απάσης σεμνός ηγείται λόγος.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Ρερητόρευκα το ρερητορευμένο ρω.

Δημοσθένης, 384-322 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

► Τον λόγον είδωλον είναι των έργων.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

► ... του Αρείου το απύλωτον στόμα…

Παροιμιακή φράση της Πρωτοβυζαντινής περιόδου

(εμπνευσμένη από την εντυπωσιακή πολυλογία και ευγλωττία του αιρετικού Αρείου)

► Ου γαρ το ειπείν καλώς καλόν, αλλά τω ειπόντι δράσας τα ειρημένα.

Ζήνων, Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: το καλό δεν είναι τα λες καλά, αλλά [το καλό είναι] αυτός που τα λέει να κάνει αυτά που λέει.

► Πέρας γαρ ουδέν μη διά γλώσσης ιόν.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: τίποτα δεν τελειώνει αν δεν περάσει από τη γλώσσα

► Πάσαν γλώσσα βασάνιζε.

Αριστοφάνης, 445-386 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας κωμωδιογράφος

απόδοση: να σκέφτεσαι καλά αυτό που θα ξεστομίσεις

► Μη λάλει προς ηδονήν.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

μτφρ: να μη μιλάς μόνο και μόνο επειδή αυτό σε ευχαριστεί

► Φιλήκοον είναι μάλλον ή φιλόλαλον.

Κλεόβουλος ο Ρόδιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδος

► Δει τα μεν εικότα λέγειν, τα δ’ αμήχανα σιωπάν.

Θαλής ο Μιλήσιος, 643-548 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: πρέπει να μιλάει κανείς για τα φυσιολογικά πράγματα και για τα απίθαν ανα σιωπά

► Δύο ώτα έχομεν, στόμα δε έν, ίνα πλείονα μεν ακούωμεν, ήττονα δε λέγωμεν.

Ζήνων, Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Εκ λόγου άλλος εκβαίνει λόγος.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: από έναν λόγο βγαίνει άλλος λόγος

► Ψυχής νοσούσης εστί φάρμακον λόγος.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

Σιωπή 

► Κρείττον του λαλείν το σιγάν.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Χρη σιγάν ή κρείσσονα σιγής λέγειν

Πυθαγόρας, 580-490 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: πρέπει να σωπαίνεις ή να λες κάτι καλύτερο από τη σιωπή

► Μόνη σιγή μεταμέλειαν ου φέρει.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: μόνο η σιωπή δεν δείχνει μεταμέλεια

► Γυναιξί πάσαις κόσμον η σιγή φέρει.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: σε όλες τις γυναίκες η σιωπή είναι στολίδι

► Αιδώς γαρ εν κακοίσιν ουδέν ωφελεί. Η γαρ σιωπή τω λαλούντι σύμμαχος.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: στα δύσκολα η ντροπή δεν ωφελεί σε τίποτα. Η σιωπή είναι σύμμαχος αυτού που μιλάει

► Ο σιωπών συναινεί

Αρχαιοελληνική παροιμία

(μετάφραση αντίστοιχης λατινικής)

► Φησίν σιωπών

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: μιλάς με τη σιωπή σου

► Σιμωνίδης έλεγε μηδέποτε αυτώ μεταμελήσαι σιγήσαντι, φθεγξαμένω δε πολλάκις.

Ιωάννης Στοβαίος, 5ος μ.Χ αιών, Έλληνας συλλέκτης γνωμικών

► Ω παι σιώπα· πόλλ’ έχει σιγή καλά.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

► Σόλων ερωτηθείς υπό Περιάνδρου παρά πότον επεί σιωπών ετύγχανε, πότερα δια λόγων σπάνιν ή δια μωρίαν σιωπά· αλλ’ ουδείς αν, 

είπε, μωρός εν συμποσίω σιωπάν δύναιτο.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

μτφρ: ερωτηθείς, ενώ τα πίνανε και δεν μιλούσε, αν σιωπά επειδή δεν έχει τίποτα να πει ή επειδή είναι βλάκας: κανένας βλάκας δεν μπορεί 

να μείνει σιωπηλός σε ένα συμπόσιο

(από τον ΑΝΘΟΛΟΓΙΟΝ του Στοβαίου)

► Η γαρ σιωπή τοις σοφοίς απόκρισις.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

► Ο αν μη ίδης, μη λέγε. Ειδώς σιγά.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

μτφρ: Μη μιλάς για ό,τι δεν ξέρεις. Και όταν μάθεις, σιώπα.

Μυστικά ► Ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιον.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Κακά εν οίκω κρύπτε.

Θαλής ο Μιλήσιος, 643-548 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Τα εν οίκω μη εν δήμω.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Βους επί γλώσσης.

Αρχαιοελληνική παροιμιακή φράση

(Για δωροδοκούμενους που "τα έπαιρναν" για να μη μιλήσουν [κάποια νομίσματα απεικόνιζαν βόδι]))

► Ου πάντα τοις πάσι ρητά.

Πυθαγόρας, 580-490 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: δεν μπορούν να ειπωθούν όλα σε όλους

► Ατυχίαν κρύπτε.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

► Λόγων απορρήτων εκφοράν μη ποιού.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

► Ανόητος νεοσσός εκών, δείκνυσι την εαυτού νεοσσιάν.

μτφρ: το ανόητο πουλάκι με τη θέλησή του δείχνει τη φωλιά του

Βυζαντινή Παροιμία

► Δυστυχών κρύπτε, ίνα μη τους εχθρούς ευφρανής.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

► Ή μη ποίει το κρυπτόν ή μόνος ποίει.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

Έπαινος & Κολακεία ► Μεγάλα βλάπτουσι τους αξυνέτους οι επαινέοντες.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Επαινούμενος, μη πάντα πίστευε.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Ήδιστον άκουσμα έπαινος

Ξενοφών, 430-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

► Ουδείς έπαινον ηδοναίς εκτίσατο.

Καρκίνος, Αρχαίος Έλληνας ποιητής από τη Ναύπακτο

► Ει βούλει καλώς ακούειν, μάθε καλώς λέγειν, μαθών δε καλώς λέγειν, πειρώ καλώς πράττειν, και ούτω καρπώση το καλώς ακούειν.

Επίκτητος, 50 μ.Χ.-120 μ.Χ, Στωικός φιλόσοφος

μτφρ: Αν θέλεις να σε επαινούν, μάθε πρώτα να λες καλά λόγια, και αφού μάθεις να λες καλά λόγια, να κάνεις καλές πράξεις, και τότε θα 

ακούς καλά λόγια για σένα

► Πολλών χρημάτων κρείττων ο παρά του πλήθους έπαινος.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

μτφρ: από πολλά πράγματα είναι καλύτερος ο έπαινος τους πλήθους

► Ηδονών ήδιον έπαινος.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: από όλες τις ηδονές ο έπαινος είναι η πιο γλυκιά.

► Γυνή δε κολακεύει σε του λαβείν χάριν.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Κρείττον εις κόρακας ή εις κόλακας εμπεσείν. Οι μεν γαρ νεκρούς, οι δε ζώντας εσθίουσιν.

Αντισθένης, 445-360 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

μτφρ: καλύτερα να πέσεις σε κοράκια παρά σε κόλακες. Διότι τα μεν τρώνε νεκρούς, οι δε ζωντανούς.

► Προς τον ειπόντα «Πολλοί σε επαινούσι». « Τι γαρ», έφη, «κακόν πεποίηκα;»

Αντισθένης, 445-360 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

(από τον Διογένη Λαέρτιο)

► Ζων μεν επαινού, αποθανών δε μακαρίζου.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

μτφρ: όσο ζεις να σε παινεύουν κι όταν πεθάνεις, να σε μακαρίζουν.

► Μέχρι τούδε ανεκτοί οι έπαινοι εισι περί ετέρων λεγόμενοι, εξ όσων αν και αυτών έκαστος οίηται ικανός είναι δράσαι τι ων ήκουσε.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

μτφρ: Οι έπαινοι για άλλους είναι ανεκτοί μέχρι του σημείου που νομίζουμε ότι μπορούμε να κάνουμε και εμείς κάτι από αυτά που ακούσαμε

► Το εύ λέγειν κάκιστον, ει φέρει βλάβην.

Επίχαρμος, 530-440 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής από την Κω

μτφρ: ο έπαινος είναι κάκιστος, αν βλάπτει

► Διογένης ερωτηθείς τι των θηρίων κάκιστα δάκνει έφη: των μεν αγρίων συκοφάντης, των δε ημέρων κόλαξ.

Διογένης, 410-323 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

Δώρα ► Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας.

Βιργίλιος, 70-19 π.Χ., Λατίνος ποιητής

► Δόσις ολίγη τε φίλη τε.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: Προσφορά μικρή αλλά εγκάρδια (ή καλοδεχούμενη).

► Δώρα και θεούς έπεισαν.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

► Εχθρών άδωρα δώρα κούκ ονήσιμα.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: τα δώρα των εχθρών δεν είναι πραγματικά και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται

Συμβουλές ► Δύσκολον τον εαυτόν γνώναι, εύκολον τω άλλω υποτίθεσθαι.

Θαλής ο Μιλήσιος, 643-548 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: το να γνωρίζεις τον εαυτό σου είναι δύσκολο, αλλά εύκολο να συμβουλεύεις τους άλλους

►

καλοκαγαθίαν όρκου πιστοτέραν έχε.

μη ψεύδου.

τα σπουδαία μελέτα.

φίλους μη ταχύ κτω· ους δ᾿ αν κτήσῃ μη αποδοκίμαζε.

άρχε πρώτον μαθών άρχεσθαι.

συμβούλευε μη τα ήδιστα, αλλά τα άριστα.

νουν ηγεμόνα ποιού.

μη κακοίς ομίλει.

θεοὺς τίμα,

γονέας αιδού.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

► Συμβούλευε μη τα ήδιστα, αλλά τα βέλτιστα.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

Συμβιβασμός ► Ξένος ών ακολούθει τοις επιχωρίοις νόμοις.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Δυοίν κακοίν προκειμένοιν, το μη χείρον βέλτιστον

Πλαύτος, 251-184 π.Χ., Ρωμαίος κωμωδιογράφος

Υποτέλεια ► Ου τοις άρχειν βουλομένοις μέμφομαι, αλλά τοις υπακούειν ετοιμοτέροις ούσιν.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

► Γην και ύδωρ

Ηρόδοτος, 480-420 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστοριογράφος

(Το δείγμα υποτέλειας που ζήτησαν οι Πέρσες πρέσβεις από τη Σπάρτη και τους έριξαν στο πηγάδι)

► Ένιοι, πόλεων μεν δεσπόζουσι, γυναιξί δε δουλεύουσι.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: κάποιοι κυβερνούν πόλεις αλλά είναι δούλοι γυναικών

► Οι βάρβαροι δουλικώτεροι τα ήθη φύσει των Ελλήνων.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: οι βάρβαροι είναι εκ φύσεως πιο δουλοπρεπείς από τους Έλληνες

► Δεσπότης δούλου δείται και δούλος δεσπότου.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Νόμω και άρχοντι και τω σοφωτέρω είκειν κόσμιον.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: στο νόμο, στον άρχοντα και στον σοφό είναι σωστό να υποχωρεί κανείς

► Ου δει ένεκα του κινδύνου πράττειν τι ανελεύθερον.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: δεν πρέπει λόγω [επικείμενου] κινδύνου να κάνει κανείς κάτι δουλοπρεπές (να υποκύπτει)

Προδοσία ► Ο μεν δειλός της πατρίδος, ο δε φιλόδοξος της πατρώας ουσίας εστί προδότης.

Σωκράτης, 469-399 π.Χ., Φιλόσοφος

Συγκρούσεις ► Πυρ μαχαίρα μη σκαλεύειν

Πυθαγόρας, 580-490 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

(με την έννοια: μην οξύνεις επιθετικές διαθέσεις)

► Άρχειν χειρών αδίκων.

Αντισθένης, 445-360 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

► Λοιδωρούμενος ποτε ανεχώρει. Του δ’ επιδιώκοντος ειπόντος, «τι φεύγεις;», «ότι», φησί, «του μεν κακώς λέγειν συ την εξουσίαν έχεις, του 

δε μη ακούειν εγώ».

Αρίστιππος, 435-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

(από τον Διογένη Λαέρτιο)

► Δυοίν λεγόντοιν θατέρου θυμουμένου ο μή αντιτείνων τοις λόγοις σοφότερος.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: όταν συζητούν δυο μεταξύ τους και φιλονικούν, αυτός που δεν διαφωνεί, είναι ο σοφότερος

► Απόντι μη μάχου.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

μτφρ: μην τα βάζεις με κάποιον που είναι απών

Εχθροί ► Προσέχειν τοις εχθροίς· πρώτοι γαρ των αμαρτημάτων αισθάνονται.

Αντισθένης, 445-360 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

μτφρ: Να προσέχεις αυτά που λένε οι εχθροί σου. Είναι οι πρώτοι που θα επισημάνουν τα λάθη σου.

► Τον εχθρόν φίλον ποιείν και ευεργετείν.

Κλεόβουλος ο Ρόδιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδος

μτφρ: τον εχθρό σου να τον κάνεις φίλο και να τον ευεργετείς

► Αλλ’ απ’ εχθρών δήτα πολλά μανθάνουσιν οι σοφοί.

Αριστοφάνης, 445-386 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας κωμωδιογράφος

► Εχθρών άδωρα δώρα κούκ ονήσιμα.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: τα δώρα των εχθρών δεν είναι πραγματικά και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται

► Εχθροίς απιστών ούποτ’ αν πάθοις βλάβην.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: αν δεν εμπιστεύεσαι τους εχθρούς σου δεν πρόκειται ποτέ να ζημιωθείς

► Δυστυχών κρύπτε, ίνα μη τους εχθρούς ευφρανής.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

► Δει τοις μεν εχθροίς και περί των πιστών απιστείν, τοις δε φίλοις και τα άπιστα πιστεύειν.

Θαλής ο Μιλήσιος, 643-548 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Ποτί δ’ εχθρόν, άπ’ εχθρός εών, λύκοιο δίκαν υποθεύσομαι.

Πίνδαρος, 522-438 π.Χ., Αρχαίος λυρικός ποιητής

μτφρ: εναντίον του εχθρού, αφού είναι εχθρός, θα ορμήξω σαν λύκος

► Λόγον παρ’ εχθρού μη ποθ’ ηγήση φίλον.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: τα λόγια του εχθρού σου μην τα θεωρήσεις ποτέ φιλικά

Μοναξιά ► Ει μοναχοί , τί τοσοίδε; τοσοίδε δέ, πώς πάλι μούνοι;

ώ πληθύς μοναχών ψευσαμένη μονάδα.

Παλλαδάς ο Αλεξανδρεύς, 4ος μ.Χ. αιών, Έλληνας ποιητής

μτφρ: Εάν είναι μοναχοί, τότε πώς είναι τόσο πολλοί; Αν είναι δε τόσο πολλοί, τότε πάλι πώς είναι μόνοι; Ώ πλήθος των μοναχών είστε 

ψεύτικη μονάδα

Διαφορετικότητα ► Ανθρώποις πάσι ταυτό αγαθόν και αληθές. Ηδύ δε άλλω άλλο.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: για όλους τους ανθρώπους, το καλό και το αληθινό είναι το ίδιο. Αυτό που προκαλεί ευχαρίστηση όμως είναι διαφορετικό στον καθένα.

Αδικία ► Αδικεί πολλάκις ο μη ποιών τι, ου μόνον ο ποιών τι.

Μάρκος Αυρήλιος, 121-180 μ.Χ., Ρωμαίος Αυτοκράτορας

► Μούνοι θεοφιλέες, όσοις εχθρόν το αδικέειν.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: είναι αγαπητοί στους θεούς μόνο όσοι εχθρεύονται την αδικία

► Μάλλον αδικείσθαι ή αδικείν.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: καλύτερα να σε αδικούν παρά να αδικείς

► Ουδαμού δε αδικείν. Ουδ’ αδικούμενον ανταδικείν.

Σωκράτης, 469-399 π.Χ., Φιλόσοφος

► Αισχρόν έστι σιγάν, της Ελλάδος πάσης αδικουμένης.

Δημοσθένης, 384-322 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

► Αγαθόν ού το μη αδικείν, αλλά το μηδέν θέλειν.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: το καλό [και σωστό] είναι όχι μόνο να μην αδικείς αλλά ούτε να θέλεις να το κάνεις

► Αδικούμενοι οι άνθρωποι μάλλον οργίζονται ή βιαζόμενοι.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

μτφρ: οι άνθρωποι περισσότερο οργίζονται όταν τους αδικούν παρά όταν ασκείται βία επάνω τους

► Εν τη προαιρέσει η μοχθηρία και το αδικείν.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: η μοχθηρία και η αδικία υπάρχουν από πρόθεση [και όχι τυχαία ή κατά λάθος]

► Θεών όνειδος τους κακούς ευδαιμονείν.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: είναι ντροπή (όνειδος) για τους θεούς να καλοπερνούν οι κακοί

Δικαιοσύνη ► Το δίκαιον ουκ άλλο τι ή του κρείττονος ξυμφέρον.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

► Έστι δίκης οφθαλμός, ος τα πάνθ’ ορά.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Μηδενί δίκην δικάσης, πριν αμφοίν μύθον ακούσης.

Φωκυλίδης, ~5ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής από τη Μίλητο

(Αναφέρεται και από τον Αριστοφάνη στις "Σφήκες")

► Ανεξέταστον μη κόλαζε μηδένα.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Ώσπερ το ευθύ ευθέος ου δείται, ούτως ουδέ το δίκαιον δικαίου.

Επίκτητος, 50 μ.Χ.-120 μ.Χ, Στωικός φιλόσοφος

μτφρ: όπως το ίσιο δεν χρειάζεται χάρακα, έτσι και το δίκαιο δεν χρειάζεται δικαιοσύνη

► Δει εν μεν τοις όπλοις φοβερούς, εν δε τοις δικαστηρίοις φιλανθρώπους είναι.

Δημοσθένης, 384-322 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

μτφρ: οι άνθρωποι στον πόλεμο πρέπει να εμπνέουν φόβο, αλλά στα δικαστήρια να είναι συμπονετικοί

► Οξύς θεών οφθαλμός ες το πανθ’ οράν.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: είναι κοφτερό το μάτι των θεών στο να τα βλέπουν όλα

Νόμοι & Δίκαιο ► Ουδείς ανάγκης μείζον ισχύει νόμος.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: δεν υπάρχει νόμος που να υπερισχύει της ανάγκης

► Τοις μεν νόμοις, παλαιοίς χρώ, τοις δ' όψοις, προσφάτοις.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

μτφρ: να χρησιμοποιείς παλαιούς νόμους και φρέσκα φαγητά.

► Ο μηδέν αδικών ουδενός δείται νόμου.

Αντιφάνης, 405-335 π.Χ, Αρχαίος Κωμωδιογράφος

μτφρ: Όποιος δεν αδικεί, δεν χρειάζεται κανένα νόμο.

► Ου γαρ τοις ψηφίσµασιν αλλά τοις ήθεσιν καλώς οικείσθαι τας πόλεις.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

μτφρ: Οι πόλεις δεν διοικούνται σωστά με τους νόμους αλλά με την ηθική συμπεριφορά των πολιτών

► Ωσπερ σώμα στερηθέν ψυχής πίπτει, ούτω καί πόλις, μή όντων νόμων, καταλύεται.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: Οπως το σώμα, όταν στερηθεί της ψυχής πεθαίνει, έτσι και η πόλη, όταν δεν υπάρχουν νόμοι, καταλύεται

► Κρατίστην είναι δημοκρατίαν εν ή πάντες ως τύραννον φοβούνται τον νόμον.

Βίας ο Πριηνεύς, 625-540 π.Χ., Εκ των 7 σοφών της αρχαίας Ελλάδος

► Ευνομία πειθαρχία νόμων σπουδαίων.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: ευνομία είναι η υπακοή σε σπουδαίους νόμους

► Το θείον και οι νόμοι, ευ μεν αγόντων, εισίν ωφέλιμοι, κακώς δε αγόντων ουδέν ωφελούσιν.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

► Όπου βία πάρεστι, ουδέν ισχύει νόμος.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Νόμος πονηρός ανομίαν παρεισφέρει.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

Ισότητα ► Ισότης στάσιν ου ποιεί.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

μτφρ: η ισότητα δεν προκαλεί επανάσταση

Τάξη ► Πάντα χρήματα ην ομού. Είτα ο νους ελθών αυτά διεκόσμησε.

Αναξαγόρας, π.500-427 π.Χ., Προσωκρατικός φιλόσοφος & αστρονόμος

μτφρ: [Στην αρχή] όλα τα πράγματα ήταν ίδια. Μετά ήρθε ο νους και τα [ξεχώρισε και τα] ταξινόμησε.

► Ουδέν άτακτον των φύσει.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: τίποτα απ’ όσα είναι δοσμένα από τη φύση δεν είναι χωρίς τάξη

Πολιτική & Εξουσία ► Κυάμων απέχεσθαι.

Πυθαγόρας, 580-490 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: να απέχεις από τα κουκιά

(σ.σ. με την έννοια της αποχής από την πολιτική. Τα κουκιά χρησιμοποιούνταν για διεξαγωγή ψηφοφοριών)

► Δει τον αγαθόν άνδρα παυόμενον της αρχής μη πλουσιώτερον, αλλά μάλλον ενδοξότερον γεγονέναι.

Βίας ο Πριηνεύς, 625-540 π.Χ., Εκ των 7 σοφών της αρχαίας Ελλάδος

► Ο άνθρωπος φύσει πολιτικόν ζώον.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Το της πόλεως όλης ήθος, ομοιούται τοις άρχουσιν

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

μτφρ: το ήθος όλης της πολιτείας είναι το ίδιο με αυτό αυτών που την κυβερνούν

► Εάν μη οι βασιλείς φιλοσοφήσουν, ουκ έστιν των δεινών παύλα

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

► Χρύσιππος ερωτηθείς δια τι ου πολιτεύεται είπε: Διότι ει μεν πονηρά πολιτεύεται, τοις θεοίς απαρέσει·ει δε χρηστά, τοις πολίταις.

Ιωάννης Στοβαίος, 5ος μ.Χ αιών, Έλληνας συλλέκτης γνωμικών

► Ισχυρόν όχλος εστίν, ουκ έχει δε νουν.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Ου γαρ ο δικαστής, ουδ’ ο βουλευτής, ουδ’ ο εκκλησιαστής άρχων εστί, αλλά το δικαστήριον, η βουλή και ο δήμος.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Κατ’ αρχής γαρ φιλαίτιος λεώς.

Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής

μτφρ: Αρέσει στο λαό να κατηγορεί την εξουσία

► Το άρχειν ήδιστον.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: το να ασκείς εξουσία είναι υπέρτατη ευχαρίστηση

► Ο αληθινός άρχων ου πέφυκε το αυτώ συμφέρον σκοπείσθαι αλλά το τω αρχομένω.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

► Πας όχλος φοβερός.

Ξενοφών, 430-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

► Κατ’ αρχής γαρ φιλαίτιος λεώς.

Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής

μτφρ: πάντα αρέσει στο λαό να κατηγορεί την εξουσία

► Πόλις εστί κοινωνία πολιτών πολιτείας.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

απόδοση: η πόλη(το κράτος) είναι η ένωση των πολιτών με βάση το πολίτευμα

► Ο πολίτης ουδενί των άλλων ορίζεται μάλλον ή τω μετέχειν κρίσεως και αρχής.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: το κύριο γνώρισμα του πολίτη είναι η συμμετοχή στην απονομή δικαιοσύνης και στην άσκηση εξουσίας

► Ο εγγύς Διός, εγγύς κεραυνού.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

Δημοκρατία ► Δημοκρατία κρείτον τυρρανίδος.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

► Κρατίστην είναι δημοκρατίαν εν ή πάντες ως τύραννον φοβούνται τον νόμον.

Βίας ο Πριηνεύς, 625-540 π.Χ., Εκ των 7 σοφών της αρχαίας Ελλάδος

► Το εναντιούμενον τω δυναστεύοντι δήμος ωνόμασται.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

μτφρ: αυτό που εναντιώνεται στο δυνάστη λέγεται λαός

Ελευθερία ► Εκλυτέον εαυτούς εκ του περί τα εγκύκλια και τα πολιτικά δεσμωτηρίου.

Επίκουρος, 341-270 π.Χ., Αρχαίος φιλόσοφος

μτφρ: θα πρέπει να απελευθερωθούμε από τις καθημερινές και δημόσιες ασχολίες που μας δεσμεύουν.

► Το εύδαιμον το ελεύθερον, το δ’ ελεύθερον το εύψυχον.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

μτφρ: ευτυχισμένοι είναι οι ελεύθεροι και ελεύθεροι είναι οι γενναίοι

(από τον "Επιτάφιο" του Περικλή)

► Η γαρ άγαν ελευθερία έοικεν ουκ εις άλλο τι ή εις άγαν δουλείαν, μεταβάλλειν και ιδιώτη και πόλει.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

Η υπερβολική ελευθερία μοιάζει με υπερβολική δουλεία, αφού αλλάζει και τον πολίτη και την πολιτεία

► Έμφυτος πάσιν ανθρώποις ο της ελευθερίας πόθος.

Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς, 1ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστοριογράφος

► Την των δήμων ελευθερίαν η των αγαθών ανδρών άμιλλα φυλάττει.

Δημοσθένης, 384-322 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

μτφρ: την ελευθερία των λαών προφυλάσσει η άμιλλα μεταξύ τίμιων αντρών

► Η άγαν ελευθερία έοικε εις άγαν δουλείαν μεταβάλλειν.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: φαίνεται πως η υπερβολική ελευθερία μετατρέπεται σε υπερβολική υποδούλωση

(Πολιτεία 564Α)

► Ελεύθερος γαρ ου τις εστί πλην Διός.

Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής

Επανάσταση ► Στάσις πάντων πολέμων χαλεπώτατος.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

Φασισμός ► Μακραί τυράννων χείρες.

Αρχαιοελληνική παροιμία

Πατριωτισμός ► Είς οιωνός άριστος, αμύνεσθαι περί πάτρης.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

(Ιλιάδα Μ, ρήση του Έκτορα)

► Νόστιμον ήμαρ.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: η ημέρα της επιστροφής.

(Οδύσσεια α΄)

► Ώ παίδες Ελλήνων, ίτε ελευθερούτε πατρίδ’ ελευθερούτε δε παίδας, γυναίκας, θεών τε πατρώων έδη, θήκας τε προγόνων νυν υπέρ 

πάντων αγών

Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής

(από την τραγωδία "Πέρσαι")

► Μητρός τε και πατρὸς και των άλλων προγόνων απάντων τιμιώτερόν εστιν η Πατρὶς και σεμνότερον και αγιώτερον και εν μείζονι μοίρα και 

παρα θεοίς και παρ᾿ ανθρώποις τοις νουν έχουσι.

Σωκράτης, 469-399 π.Χ., Φιλόσοφος

► Νόμιζε την πατρίδα οίκον , τους δε πολίτας εταίρους.

Ξενοφών, 430-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

Πόλεμος & Ειρήνη ► Πόλεμος πάντων μεν πατήρ εστί, πάντων δε βασιλεύς. Και τους μεν θεούς έδειξε, τους δε ανθρώπους, τους μεν 

δούλους εποίησε, τους δε ελευθέρους.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

► Μέγα το της θαλάσσης κράτος.

Περικλής, 495-429 π.Χ., Ο επιφανέστερος αρχαίος Αθηναίος ηγέτης

(Είναι και στο θυρεό του Πολεμικού Ναυτικού)

► Πόλεμος ένδοξος, ειρήνης αισχράς αιρετώτερος.

Δημοσθένης, 384-322 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

► Πόλεμος γαρ σχολείον αρετής εστί

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Ειρήνη ανά γην κουροτρόφος.

Ησίοδος, 7ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: η ειρήνη τρέφει γιους στον κόσμο

► Δια την των χρημάτων κτήσιν πάντες οι πόλεμοι γίγνονται.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: όλοι οι πόλεμοι γίνονται για την απόκτηση υλικών αγαθών

► Άνδρες πόλις και ού τείχη, ουδέ νήες ανδρών κεναί.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

μτφρ: η πόλη [και η δύναμή της] είναι οι άντρες και όχι τα τείχη ούτε τα άδεια πλοία

► Ποθεινόν εστι υγίεια νοσούσι καί πολεμουμένοις ειρήνη.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: Λαχταρούν την υγεία αυτοί που είναι άρρωστοι, και αυτοί που πολεμούν την ειρήνη.

► Τα περί τας μάχας εκβαίνοντα παράλογα.

Πολύβιος, 203-120 π.Χ., Αρχαίος ιστορικός

► Έστιν ο πόλεμος ουχ όπλων το πλέον, αλλά δαπάνης.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

απόδοση: το πλεονέκτημα στον πόλεμο δεν το δίνουν τα όπλα αλλά τα χρήματα που δαπανώνται

Βία ► Όπου βία πάρεστι, ουδέν ισχύει νόμος.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

Κλοπή ► Οι μεγάλοι κλέπται από το μικρόν απάγουσι.

Διογένης, 410-323 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

μτφρ: οι μεγάλοι κλέφτες αρπάζουν και τα μικρά

Πόλεις ► Άνδρες πόλις, και ουχί τείχη ουδέ νήες ανδρών κεναί.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

μτφρ: οι άνδρες συγκροτούν την πόλη, και όχι τα τείχη ούτε τα καράβια όταν είναι άδεια από άνδρες

Ελληνισμός ► Ώ παίδες Ελλήνων, ίτε ελευθερούτε πατρίδ’ ελευθερούτε δε παίδας, γυναίκας, θεών τε πατρώων έδη, θήκας τε προγόνων νυν 

υπέρ πάντων αγών

Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής

(από την τραγωδία "Πέρσαι")

► Πας μη Έλλην, βάρβαρος.

Ανώνυμος

(πιθανόν, επινόηση του 19ου αιώνα)

► Έλληνες αεί παίδές εστε, γέρων δε Έλλην ουκ έστιν.

Ηρόδοτος, 480-420 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστοριογράφος

(Αιγύπτιοι ιερείς προς τον Σόλωνα)

► Το των Ελλήνων όνομα πεποίηκε μηκέτι του γένους αλλά της διανοίας δοκείν είναι, και μάλλον Έλληνας καλείσθαι των της παιδεύσεως της 

ημετέρας ή των της κοινής φύσεως μετέχοντας.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

► Παπαί, Μαρδόνιε, κοίους επ’ άνδρας ήγαγες μαχησομένους ημέας, οί ου περί χρημάτων τον αγώνα ποιούνται, αλλά περί αρετής.

Πέρσης στρατηγός για τους Έλληνες το 480 π.Χ.

► Το Ελληνικόν, εόν όμαιμόν τε και ομόγλωσσον, και θεών ιδρύματά τε κοινά και θυσίαι ήθεά τε ομότροπα.

Ηρόδοτος, 480-420 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστοριογράφος

► Εσμέν Έλληνες το γένος, ως η τε φωνή και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί

Πλήθων Γεμιστός, 1360-1452, Έλληνας Βυζαντινός φιλόσοφος

► Όφις Έλλην ο ποικίλος.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

(πικρό και πολυσήμαντο σχόλιο του Πέρση χιλίαρχου Ρωξάνη, για τον Θεμιστοκλή)

► Πάσα τοίνυν φιλοσοφία και γνώσις Ελλήνων εύρεμα... Συ δε, ω Ιταλέ, τίνος ένεκεν εγκαυχά;

Θεόδωρος Β’ Λάσκαρις, 1221-1258, Βυζαντινός αυτοκράτορας

► Απασών γλωσσών το ελληνικόν υπέρκειται γένος.

Θεόδωρος Β’ Λάσκαρις, 1221-1258, Βυζαντινός αυτοκράτορας

► Άρα μη θανόντες τώ δοκείν ζώμεν μόνον,

Έλληνες άνδρες, συμφορά πεπτωκότες

όνειρον εικάζοντες είναι τόν βίον;

ή ζώμεν ημείς, τού βίου τεθνηκότος;

Παλλαδάς ο Αλεξανδρεύς, 4ος μ.Χ. αιών, Έλληνας ποιητής

μτφρ: Μήπως ενώ έχουμε πεθάνει ζούμε μόνο κατά φαντασίαν,

εμείς οι Έλληνες, που έχομε περιπέσει σε συμφορά

νομίζοντας ότι η ζωή είναι όνειρο;

ή ζούμε εμείς, και έχει αποθάνει η ζωή;

(θρηνεί για την εξαφάνιση του Ελληνισμού)

► Ελεύθερον διατελεί και βέλτιστα πολιτευόμενον και δυνάμενον άρχειν πάντων, μιας τυγχάνον πολιτείας.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: [το Ελληνικό γένος] ζει ελεύθερα και διοικείται άριστα και θα μπορούσε να κυριαρχήσει, αν ήταν πολιτικά ενωμένο

► Απεκρίθη εκ παλαιοτέρου του βαρβάρου έθνεος το ελληνικόν εόν και δεξιώτερον και ευηθείης ηλιθίου απηλλαγμένον μάλλον.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: Ξεχώρισε από παλιά το Ελληνικό έθνος από τους βαρβάρους όντας πιο ικανό και περισσότερο απαλλαγμένο από την ηλιθιότητα

Επικοινωνία ► Στέργει γαρ ουδείς άγγελον κακών επών.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

► Ειπέ ά θέλεις και άκουε ά μη θέλεις.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

► Υπόμνημα γάρ εστιν η εικών, και όπερ τοις γράμμασι μεμυημένοις η βίβλος, τούτο και τοις αγραμμάτοις η εικών.

Ιωάννης Δαμασκηνός, 675-749, Σύριος μοναχός & Λόγιος, υπέρμαχος των εικόνων

(περί εικονομαχίας ο λόγος)

► Στρογγύλα λέγε ίνα και κυλίηται.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

Γλώσσα ► Η γλώσσα πολλούς εις όλεθρον ήγαγεν.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Η γλώσσα λανθάνουσα τ’ αληθή λέγει.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Ζευς γαρ μεγάλης γλώσσης κόμπους υπερεχθαίρει.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: ο Ζευς τιμωρεί τους κομπασμούς της μεγάλης γλώσσας

► Ει θεοί διαλέγονται, την των Ελλήνων γλώττη χρώνται.

Κικέρων, 106-43 π.Χ., Ρωμαίος ρήτορας & πολιτικός

► Απασών γλωσσών το ελληνικόν υπέρκειται γένος.

Θεόδωρος Β’ Λάσκαρις, 1221-1258, Βυζαντινός αυτοκράτορας

Γνώση ► Εν οίδα ότι ουδέν οίδα.

Σωκράτης, 469-399 π.Χ., Φιλόσοφος

► Γράμματα μαθείν δει, και, μαθόντα, νουν έχειν.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Πολυμαθίη νόον ου διδάσκει.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

► Πολυμαθίη-κακοτεχνίη.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

► Πολλοί πολυμαθέες νόον ουκ έχουσιν.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Μη είναι βασιλικήν ατραπόν επί γεωμετρίαν.

Ευκλείδης, 4-3ος αιών π.Χ., Αλεξανδρινός μαθηματικός

μτφρ: δεν υπάρχει βασιλικός [σύντομος] δρόμος για να μάθεις γεωμετρία.

► Γηράσκω δ’ αεί πολλά διδασκόμενος.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

► Πάντες άνθρωποι φύσει ορέγονται του ειδέναι.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Πολλ’ οίδ’ αλώπηξ, εχίνος δε εν, μέγα.

Αρχίλοχος, 725-650 π.Χ., Αρχαίος ιαμβογράφος

μτφρ: η αλεπού ξέρει πολλά και ο σκαντζόχοιρος ένα και καλό

► Πολλών δ’ ανθρώπων ίδεν άστεα και νόον έγνων.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

(Οδύσσεια α')

► Επιστήμη ποιητική ευδαιμονίας.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: η γνώση είναι δημιουργός της ευτυχίας

► Καιρόν γνώθι.

Πιττακός ο Μυτιληναίος, 650-570 π.Χ., εκ των 7 σοφών της Αρχ .Ελλάδας

ερμηνεία: να γνωρίζεις τι γίνεται στην εποχή σου

► Ανέγνων, έγνων, κατέγνων.

Ιουλιανός ο Παραβάτης, 331-363 μ.Χ., Βυζαντινός Αυτοκράτορας

(όταν διάβασε βιβλίο με χριστιανικό περιεχόμενο)

► Κρείττον οψιμαθή είναι ή αμαθή.

Σωκράτης, 469-399 π.Χ., Φιλόσοφος

(εξηγώντας γιατί μάθαινε κιθάρα στα γεράματα)

► Σφαλερόν εστι τό άν μή οίδε τις ταύτα ή λέγειν ή πράττειν.

Ξενοφών, 430-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: είναι λάθος να λες και να κάνεις αυτά που δεν ξέρεις

► Εάν ης φιλομαθής, έσει και πολυμαθής.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

► Μη πάντα επίστασθαι προθύμεο, μη πάντων αμαθής γένη.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μην επιθυμείς να τα μάθεις καλά όλα για να μη μείνεις αμαθής σε όλα

► Μηδέν είναι μήτε τέχνην άνευ μελέτης μήτε μελέτην άνευ τέχνης.

Πρωταγόρας, Αρχαίος Αθηναίος σοφιστής

Περιέργεια ► Πάντες άνθρωποι φύσει ορέγονται του ειδέναι.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Τις όδ'; Ή φίλιος φθόγγος· τις ανήρ; Τι το σήμα;

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: ποιος είναι; Φωνή αγαπημένη. Ποιος άνδρας; Τί σημαίνει;

(από τον «Ρήσο», ομιλεί ο Έκτωρ)

Εκπαίδευση ► Ο μη δαρείς άνθρωπος ου παιδεύεται.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Στους γονείς οφείλομεν το ζην, στους δε διδασκάλους το ευ ζην.

Μέγας Αλέξανδρος, 356-323 π.Χ., 

► Το αποδημείν εί αρίστη παιδεία.

Ανώνυμος

► Ανθρώπων άρχειν

Διογένης, 410-323 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

(λογοπαίγνιο, απαντώντας στην ερώτηση με τι ασχολείται)

► Η παιδεία, καθάπερ ευδαίμων χώρα, πάντα τ’ αγαθά φέρει.

Σωκράτης, 469-399 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: η μόρφωση, όπως ακριβώς μια εύφορη γη, φέρνει όλα τα καλά

► Όμηρος την Ελλάδα επεπαιδεύκει.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

► Αι άρισται δοκούσαι είναι φύσεις μάλιστα παιδείας δέονται.

Ξενοφών, 430-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: εκείνοι που φαίνονται ότι εκ φύσεως είναι άριστοι, χρειάζονται περισσότερο από τους άλλους την παιδεία

► Ο πηλός αν μη δαρή, κέραμος ου γίγνεται.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Βακτήρια εστί παιδεία βίου.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: Η μόρφωση είναι στήριγμα της ζωής

► Άνθρωπος παιδεία κεκοσμημένος των ζώων κάλλιστον.

Σωκράτης, 469-399 π.Χ., Φιλόσοφος

► Παιδεία ευτυχούσι μεν εστί κόσμος, ατυχούσι δε καταφύγιον.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

μτφρ: η μόρφωση είναι στολίδι γι’ αυτούς που ευτυχούν και καταφύγιο γι’ αυτούς που δυστυχούν.

► Της παιδείας την μεν ρίζαν είναι πικράν τον δε καρπόν γλυκύν.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

► Όστις νέος ων μουσών αμελεί, τον τε παρελθόντα απόλωλε χρόνον και τον μέλλοντα τέθνηκε.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

► Ουδέν άλλο έχουσα ες Άδου η ψυχή έρχεται πλην της παιδείας και τροφής.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: η ψυχή έρχεται στον Άδη χωρίς να κουβαλάει τίποτε άλλο πέρα από την παιδεία της και την αγωγή της

(«Φαίδων»)

► Βίων την παιδείαν έλεγεν ιερόν άσυλον.

Βίων ο Βορυσθενίτης, ~4ος αιών π.Χ., Αρχαίος κυνικός φιλόσοφος

Τέχνη ► Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή, ο δε καιρός οξύς, η δε πείρα σφαλερή, η δε κρίσις χαλεπή.

Ιπποκράτης, 460-377 π.Χ., Πατέρας της Ιατρικής

Το πρώτο παράγγελμα από τους «Αφορισμούς»

► Την μεν ζωγραφίαν ποίησιν σιωπώσαν, την δε ποίησιν ζωγραφίαν λαλούσαν.

Σιμωνίδης ο Κείος, 556-468 π.Χ., Ποιητής & συγγραφέας επιγραμμάτων

μτφρ: η ζωγραφική είναι ποίηση που σωπαίνει και η ποίηση είναι ζωγραφική που μιλάει

Μουσική ► Διότι τηλικούτος ών, κιθαρωδεί και ου ληστεύει!

Διογένης, 410-323 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

μτφρ: διότι αν και είναι τέτοιος, παίζει κιθάρα και δεν ληστεύει

(εξηγώντας γιατί χειροκροτεί θερμά κάποιον θηριώδη τύπο που έπαιζε -οικτρά- λύρα)

► Σεμνή κατά πάντα η μουσική θεών εύρημα ούσα.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

Τραγωδία ► Έστιν ουν τραγωδία μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας, μέγεθος εχούσης, ηδυσμένω λόγω, δρώντων και ου δι’ 

απαγγελίας, δι’ ελέου και φόβου περαίνουσα την των τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

Λογοτεχνία & Ποίηση ► Αλέξανδρος την Ιλιάδα αρετής εφόδιον ενόμιζε.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

Πρώτες Φράσεις ► Άνδρα μοι ένεπεν μούσα πολύτροπον ως μάλα πολλά πλάγχθη, επεί Τροίης ιερόν πτολίεθρον έπερσεν, πολλών δ’ 

ανθρώπων ίδεν άστεα και νόον έγνω.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

(η πρώτη φράση από την «Οδύσσεια»)

► Μήνιν άειδε θεά Πηληιάδεω Αχιλήος.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

(Η πρώτη φράση της Ιλιάδας)

► Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή, ο δε καιρός οξύς, η δε πείρα σφαλερή, η δε κρίσις χαλεπή.

Ιπποκράτης, 460-377 π.Χ., Πατέρας της Ιατρικής

Το πρώτο παράγγελμα από τους «Αφορισμούς»

► Δαρείου και Παρυσάτιδος γίγνονται παίδες δύο.

Ξενοφών, 430-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

(η πρώτη φράση από την «Κύρου Ανάβασιν»)

Βιβλία ► Μέγα βιβλίον μέγα κακόν

Καλλίμαχος, 310-240 π.Χ., Αλεξανδρινός ποιητής & Επιγραμματοποιός

μτφρ: το ογκώδες βιβλίο είναι μεγάλο κακό

Μαθηματικά ► Μη μου τους κύκλους τάραττε.

Αρχιμήδης, 287-212 π.Χ., Μαθηματικός & πανεπιστήμων

(Στον Ρωμαίο που τον σκότωσε ενώ έλυνε προβλήματα κάνοντας σχέδια στην άμμο)

► Ξυνόν γαρ αρχή και πέρας επί κύκλου περιφερείας.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

μτφρ: σε έναν κύκλο, κάθε σημείο είναι ταυτόχρονα και αρχή και τέλος.

► Μη είναι βασιλικήν ατραπόν επί γεωμετρίαν.

Ευκλείδης, 4-3ος αιών π.Χ., Αλεξανδρινός μαθηματικός

μτφρ: δεν υπάρχει βασιλικός [σύντομος] δρόμος για να μάθεις γεωμετρία.

► Aεί ο θεός γεωμετρεί

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

► Πάντα κατ’ αριθμόν γίγνονται.

Πυθαγόρας, 580-490 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: τα πάντα γίνονται σύμφωνα με αριθμούς

► Γραμμή δε μήκος απλατές.

Ευκλείδης, 4-3ος αιών π.Χ., Αλεξανδρινός μαθηματικός

► Αριθμός άπειρος πλήθει.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: το πλήθος των αριθμών είναι άπειρο

Λογική ► Ράβδος εν γωνία, άρα βρέχει.

Αρχαιοελληνική παροιμιακή φράση

(Δηλώνει παράλογο συλλογισμό)

► Πόθεν τούτο τεκμαίρεις;

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

► Αρχής απάσης ηγεμών έστω λόγος.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

Ιστορία ► Όλβιος όστις ιστορίης έσχεν μάθησιν

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: τυχερός αυτός που διδάχτηκε ιστορία

► Διαφέρουσι δε κατά τούτο μάλιστα αλλήλων, ότι το μεν Ηροδότου κάλλος ιλαρόν εστι, φοβερόν δε του Θουκυδίδου.

Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς, 1ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστοριογράφος

Σκέψη ► Η γλώσσα σου μη προτρεχέτω του νου.

Χίλων ο Λακεδαιμόνιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδας

► Μέγα το εν συμφορήσι, φρονέειν ά δει

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: είναι σπουδαίο να σκέφτεσαι αυτά που πρέπει στις συμφορές

► Φρόνει τι κεδνόν

Κλεόβουλος ο Ρόδιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδος

μτφρ: να σκέφτεσαι κάτι πολύτιμο- που αξίζει

► Εις ευ φρονών μυρίων μη φρονούντων κρείττων εστί.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: ένας που σκέφτεται σωστά είναι καλύτερος από μύριους που δεν σκέφτονται

► Ο εντός της ψυχής προς αυτήν διάλογος… επωνομάσθη διάνοια.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

Φιλοσοφία ► Ου προσποιείσθαι δει φιλοσοφείν αλλ’ όντως φιλοσοφείν. Ου γαρ προσδεόμεθα του δοκείν υγιαίνειν αλλά του κατ’ αλήθειαν 

υγιαίνειν.

Επίκουρος, 341-270 π.Χ., Αρχαίος φιλόσοφος

► Εάν μη οι βασιλείς φιλοσοφήσουν, ουκ έστιν των δεινών παύλα

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

► Πειρώ τω μεν σώματι είναι φιλόπονος, τη δε ψυχή φιλόσοφος.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

μτφρ: να προσπαθείς να είσαι φιλόπονος όσον αφορά το σώμα και φιλόσοφος όσον αφορά την ψυχή

► Ερωτηθείς τι αυτώ περιγέγονεν εκ φιλοσοφίας, έφη, « Το δύνασθαι εαυτώ ομιλείν».

Αντισθένης, 445-360 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

(από τον Διογένη Λαέρτιο)

► Πάσα τοίνυν φιλοσοφία και γνώσις Ελλήνων εύρεμα... Συ δε, ω Ιταλέ, τίνος ένεκεν εγκαυχά;

Θεόδωρος Β’ Λάσκαρις, 1221-1258, Βυζαντινός αυτοκράτορας

► Τας ιδέας νοείσθαι μεν, οράσθαι δ’ ού.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

(από την «Πολιτεία»)

Αλήθεια & Ψέμα ► Άγει δε προς φως την αλήθειαν χρόνος.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

► Η γλώσσα λανθάνουσα τ’ αληθή λέγει.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Αεί κράτιστον εστί τα αληθή λέγειν εν παντί καιρώ

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Εν οίνω αλήθεια.

Αλκαίος, 7-6ος αιών π.Χ., Αρχαίος λυρικός ποιητής

► Φίλος μεν Πλάτων, φιλτάτη δε αλήθεια.

Αντιφάνης, 405-335 π.Χ, Αρχαίος Κωμωδιογράφος

► Ουκ εξάγουσιν καρπόν οι ψευδείς λόγοι.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

► Αλλ’ ουδέν έρπει ψεύδος εις γήρας χρόνου.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: κανένα ψέμα δεν αντέχει στο χρόνο

► Ζητώ γαρ την αλήθειαν υφ’ ής ουδείς πώποτε εβλάβη.

Μάρκος Αυρήλιος, 121-180 μ.Χ., Ρωμαίος Αυτοκράτορας

► Αδύνατον τ' αληθές λαθείν.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: αδύνατο να κρυφτεί η αλήθεια

► Τα σύκα σύκα, την σκάφην δε σκάφην ονομάζων.

Λουκιανός, 120-180 μ.Χ., Σύρος συγγραφέας

(«Πώς δει ιστορίαν συγγράφειν»)

► Σιγάν την αλήθειαν, χρυσόν εστι θάπτειν

Πυθαγόρας, 580-490 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Κρήτες αεί ψεύσται, κακά θηρία, γαστέρες αργαί.

μτφρ: Οι Κρήτες είναι πάντα ψεύτες, είναι άγρια θηρία και λαίμαργοι.

Επιμενίδης ο Κρης

► Ανήρ δ’ άλλα κέκευθεν ενί φρεσίν, άλλα δε βάζει.

Φωκυλίδης, ~5ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής από τη Μίλητο

μτφρ: ο άνθρωπος άλλα έχει κρυμμένα στο μυαλό του και άλλα λέει

Ερωτήσεις ► Πη παρέβην; Τι δ’ έρεξα;Τι δε μοι δέον ουκ ετελέσθη;

μτφρ: πού παρέβην; τι έκανα; τι από αυτά που έπρεπε να κάνω δεν έγινε;

Ερώτημα των Πυθαγορείων

Αυτοβελτίωση ► Πλείονες εξ ασκήσεως αγαθοί γίνονται ή από φύσεως.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: οι περισσότεροι γίνονται ικανοί με την άσκηση παρά από τη φύση τους

Όνειρα ► Τοις εγρηγορόσιν ένα και κοινόν κόσμον είναι, των δε κοιμωμένων έκαστον εις ίδιον αποστρέφεσθαι.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

Ανάγκη ► Κακόν ανάγκη, αλλ’ ουδεμία ανάγκη ζην μετά ανάγκης.

Επίκουρος, 341-270 π.Χ., Αρχαίος φιλόσοφος

► Ανάγκα και Θεοί πείθονται.

Σιμωνίδης ο Κείος, 556-468 π.Χ., Ποιητής & συγγραφέας επιγραμμάτων

► Δεί δε χρημάτων, ώ άνδρες Αθηναίοι.

Δημοσθένης, 384-322 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

► Ουδείς ανάγκης μείζον ισχύει νόμος.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: δεν υπάρχει νόμος που να υπερισχύει της ανάγκης

► Φίλος και ίππος εν ανάγκη δοκιμάζονται.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

► Ένθα χειρών χρεία έστιν, η δια λόγων βοήθεια ουδέν λυσιτελεί.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

► Το της ανάγκης εστί αδήριτον σθένος.

Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής

μτφρ: η δύναμη της ανάγκης είναι ακαταμάχητη

► Άνευ των αναγκαίων αδύνατον και ζην και εύ ζην.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Η παρούσα ευτυχία εστί μείζων, παρούσαν γαρ ανάγκην θεραπεύει.

Αρχαιοελληνική Παροιμία

Σχεδιασμός ► Εφ’ εκάστου έργου, σκόπει τα καθηγούμενα και τα ακόλουθα αυτού και ούτως έρχου επ’ αυτού.

Επίκτητος, 50 μ.Χ.-120 μ.Χ, Στωικός φιλόσοφος

μτφρ: για κάθε δουλειά να αναλογίζεσαι αυτά που οδήγησαν σ’ αυτό και τις συνέπειές του, και μετά να την κάνεις

► Μελέτα το παν.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

► Των ανθρώπων τους φρονίμους δει πρότερον τα τήλε των πραγμάτων σκοπείν, ειθ’ ούτως αυτοίς επιχειρείν.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

μτφρ: οι συνετοί πρέπει προηγουμένως να βλέπουν μακριά τα πράγματα πριν τα επιχειρήσουν.

► Βουλεύου μεν βραδέως, εκτελεί δε ταχέως τα δόξαντα

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

μτφρ: να σχεδιάζεις χωρίς βιασύνη αλλά να εκτελείς γρήγορα.

(το ίδιο αναφέρεται και στον Ηρόδοτο, σαν συμβουλή του Αρταβάνου προς τον Ξέρξη)

Στρατηγική ► Τριβαλλοί τέτταρας φάλαγγας εν ταις μάχαις ποιούνται: την πρώτην των ασθενών, την εχομένην των κρατίστων, την τρίτην των 

ιππέων, τελευταίαν την των γυναικών, αί αυτούς εις φυγήν τρεπομονένους κωλύουσι βλασφημούσαι.

Ιωάννης Στοβαίος, 5ος μ.Χ αιών, Έλληνας συλλέκτης γνωμικών

(οι Τριβαλλοί ήταν αρχαίο Θρακική φυλή)

► ...ή δόλω ή βίη ή ομφαδόν ή κρυφηδόν…

Αντίγονος Β' Γονατάς, 319-239 π.Χ., Μακεδόνας βασιλιάς

(ερωτηθείς πώς θα επιτεθεί στους εχθρούς)

► Βουλή και μύθοισι και ηπεροπηΐδι τέχνη.

Μέγας Αλέξανδρος, 356-323 π.Χ., 

μτφρ: με θέληση, με παραμύθια και με την τέχνη της εξαπάτησης

(ερωτηθείς πώς κατάφερε να κατακτήσει τον κόσμο σε τόσο σύντομο διάστημα)

Κίνητρα ► Μηδέν χρημάτων ένεκα πράττειν.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

μτφρ: μην κάνεις τίποτα με κίνητρο τα υλικά αγαθά

(εύκολο να το λες…)

► Δια την των χρημάτων κτήσιν πάντες οι πόλεμοι γίγνονται.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: όλοι οι πόλεμοι γίνονται για την απόκτηση υλικών αγαθών

► Μη δια φόβον, αλλά δια το δέον απέχεσθε αμαρτημάτων.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: όχι από φόβο, αλλά επειδή έτσι είναι το σωστό πρέπει να απέχει κανείς από τα αμαρτήματα [και τις αδικίες]

► Άνευ χαλκού Φοίβος ου μαντεύεται.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

απόδοση: χωρλις λεφτά, ο θεός δεν προφητεύει

Φιλοδοξία ► Ο της φιλοδοξίας έρως τον ανθρώπων νουν επιθολεί

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

μτφρ: Η φιλοδοξία θολώνει το μυαλό

► Σμικρός εν σμικροίς, μέγας εν μεγάλοις έσομαι.

Πίνδαρος, 522-438 π.Χ., Αρχαίος λυρικός ποιητής

μτφρ: μικρός ανάμεσα σε μικρούς, θα γίνω μεγάλος ανάμεσα σε μεγάλους

► Ο μεν δειλός της πατρίδος, ο δε φιλόδοξος της πατρώας ουσίας εστί προδότης.

Σωκράτης, 469-399 π.Χ., Φιλόσοφος

Ελπίδα ► Έσσετ’ ήμαρ.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: θα ‘ρθει η μέρα που…

(Ιλιάς)

► Εάν μη έλπηται ανέλπιστον, ουκ εξευρήσει.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

μτφρ: αν δεν ελπίζεις το ανέλπιστο, δεν θα το βρεις.

► Ερωτηθείς τι έστιν ελπίς, « Εγρηγορότος, » είπεν, «ενύπνιον. »

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: Όταν ρωτήθηκε τι είναι ελπίδα; «Το όνειρο ενός ξύπνιου», είπε

(από τον Διογένη Λαέρτιο)

► Τι κοινότατον; Ελπίς. Και γαρ οις άλλο μηδέν, αύτη παρέστη.

Θαλής ο Μιλήσιος, 643-548 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: τι είναι το πιο συνηθισμένο; Η ελπίδα. Ακόμα και όλα έχουν χαθεί, αυτή μένει

► Ελπίς γαρ η βόσκουσα τους πολλούς βροτών.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

μτφρ: Η ελπίδα τρέφει τους περισσότερους ανθρώπους

► Έλπιζε ως θνητός, φείδου ως αθάνατος.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

► Μακράς ελπίδας μισώ.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

Επιθυμίες ► Αποσκότησων με.

Διογένης, 410-323 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

μτφρ: βγάλε με από το σκοτάδι

(με διττή έννοια - η απάντησή του προς το Μ. Αλέξανδρο, όταν τον ρώτησε τι επιθυμούσε από εκείνον)

► Επιθυμίαν μεν διπλασθιαθείσαν έρωτα είναι, έρωτα δε διπλασιασθέντα μανίαν γίγνεσθαι.

Πρόδικος, 5ος-4ος π.Χ. αι, Αρχαίος Έλληνας σοφιστής από την Κέα

► Νόσος ψυχής το των αδυνάτων εράν.

Βίας ο Πριηνεύς, 625-540 π.Χ., Εκ των 7 σοφών της αρχαίας Ελλάδος

μτφρ: είναι ψυχική νόσος να επιδιώκεις τα αδύνατα

► Ευχής δικαίας ουκ ανήκοοος θεός.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Γυνή γαρ ουδέν οίδε πλην ό βούλεται.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: η γυναίκα δεν ξέρει τίποτα εκτός από αυτό που θέλει

► Ποθεινόν εστι υγίεια νοσούσι καί πολεμουμένοις ειρήνη.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: Λαχταρούν την υγεία αυτοί που είναι άρρωστοι, και αυτοί που πολεμούν την ειρήνη.

► Αριστείδης ο δίκαιος ερωτηθείς τι εστι το δίκαιον, «το μη αλλοτρίων επιθυμείν», έφη.

Ιωάννης Στοβαίος, 5ος μ.Χ αιών, Έλληνας συλλέκτης γνωμικών

► Μη επτοήσθαι περί τας επιθυμίας, αλλ’ ολιγώρως έχειν.

Πυθαγόρας, 580-490 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: να μη σε κυριεύει η επιθυμία, αλλά να αδιαφορείς

Επιλογές ► Δαπανώμενος εφ’ α μη δει, ολίγος έση εφ’ α δει.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

μτφρ: ξοδεύοντας τον εαυτό σου σ’ αυτά που δεν χρειάζεται, δεν φτάνεις γι’ αυτά που πρέπει.

► Παρά τούτοις είναι μάλλον πρώτος ή παρά Ρωμαίοις δεύτερος.

Ιούλιος Καίσαρ, 101-14 π.Χ., Ρωμαίος στρατηγός & ύπατος

► Νήπιος ός τα έτοιμα λιπών τα ανέτοιμα διώκει.

Ησίοδος, 7ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: είναι ανόητος αυτός που αφήνει τα έτοιμα για να κυνηγήσει αυτά που δεν είναι έτοιμα

► Ή καλώς ζην ή καλώς τεθνηκέναι τον ευγενή δει.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: ο ευγενής πρέπει ή να ζει με αξιοπρέπεια ή να πεθαίνει με αξιοπρέπεια

Εναλλακτικές λύσεις ► Ούτε ναυν εκ μιάς αγκύρας, ούτε βίον εκ μιας ελπίδος ορμιστέον.

Επίκτητος, 50 μ.Χ.-120 μ.Χ, Στωικός φιλόσοφος

Σιγουριά ► Ο αν μη ίδης, μη λέγε. Ειδώς σιγά.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

μτφρ: Μη μιλάς για ό,τι δεν ξέρεις. Και όταν μάθεις, σιώπα.

► Περί ουδέν των ανθρωπίνων έργων υπάρχει βεβαιότης.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Η μεσότης εν πάσιν ασφαλέστερον.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

Υποσχέσεις ► Πολλοί μεγάλα επαγγέλλονται, μηδέ μικρά ποιήσαι δυνάμενοι.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

μτφρ: πολλοί υπόσχονται μεγάλα πράγματα, ενώ δεν μπορούν να κάνουν ούτε τα μικρά

► Πράττε μεγάλα μη υπισχνούμενος μεγάλα

Πυθαγόρας, 580-490 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Μη φορείν στενόν δακτύλιον

Πυθαγόρας, 580-490 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

(με την έννοια μη δεσμεύεσαι και μη δυσκολεύεις τη ζωή σου)

► Όρκους εγώ γυναικός εις ύδωρ γράφω.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

► Η γλώσσ' ομώμοχ' η δε φρην ανώμοτος

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: η γλώσσα μου ορκίστηκε αλλά ο νους μου δεν δεσμεύτηκε από τον όρκο

(από τον Ιππόλυτο)

► Θεόν επιορκών μη δόκει λεληθέναι.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: Μη νομίζεις ότι αν παραβείς όρκο, ο θεός θα ξεχάσει

► Αφροδίσιος γαρ όρκος ουκ εμποίνιμος.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: ο όρκος που δίνεται για τον έρωτα δεν σηκώνει τιμωρία

Προτιμήσεις ► Άλλοις γαρ τ’ άλλοισιν επιτέρπεται έργοις.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: ότι σ’ άλλα έργα αρέσκεται τούτος και σ’ άλλα εκείνος

Προσαρμογή ► Προς έκαστα δει εχθρόν ή φίλον μετά καιρού γίγνεσθαι.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

μτφρ: σε όλα τα πράγματα πρέπει να γίνεται κανείς εχθρός ή φίλος, ανάλογα με τις περιστάσεις

Ματαιότητα ► Ψυχάριον εί, βαστάζον νεκρόν.

Επίκτητος, 50 μ.Χ.-120 μ.Χ, Στωικός φιλόσοφος

► Σκιάς όναρ άνθρωπος.

Πίνδαρος, 522-438 π.Χ., Αρχαίος λυρικός ποιητής

μτφρ: ο άνθρωπος είναι τ’ όνειρο μιας σκιάς.

► Ο κόσμος σκηνή, ο βίος πάροδος. Ήλθες, είδες, απήλθες.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Παν εφήμερον, και το μνημονεύον και το μνημονευόμενον.

Μάρκος Αυρήλιος, 121-180 μ.Χ., Ρωμαίος Αυτοκράτορας

► Ουδέν εν ανθρώποισι μένει χρήμα έμπεδον αιεί.

Σιμωνίδης ο Κείος, 556-468 π.Χ., Ποιητής & συγγραφέας επιγραμμάτων

μτφρ: κανένα πράγμα δεν μένει για πάντα δεμένο με τους ανθρώπους

► Πολλά λαλείς, άνθρωπε, χαμαί δε τίθη μετά μικρόν. Σίγα, και μελέτα ζών έτι τον θάνατον.

Παλλαδάς ο Αλεξανδρεύς, 4ος μ.Χ. αιών, Έλληνας ποιητής

μτφρ: λόγια πολλά λες, άνθρωπε, σε λίγο θα πεθάνεις. Σώπα, κι ενόσω ακόμα ζείς, τον θάνατο μελέτα

► Εφήμερα σώματα και χρήματα.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

► Γης επέβην γυμνός θ’ υπό γαίαν άπειμι· και τι μάτην μοχθώ γυμνόν ορών το τέλος;

Παλλαδάς ο Αλεξανδρεύς, 4ος μ.Χ. αιών, Έλληνας ποιητής

μτφρ: Ήρθα στη γη γυμνός, γυμνός κάτω απ’ τη γη θα πάω. Γιατί να μοχθώ μάταια βλέποντας το γυμνό τέλος;

► Άνθρωποι δε μάταια νομίζομεν.

Θέογνις, 6ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: οι άνθρωποι ανώφελα πιστεύουμε

Ματαιοπονία ► Κομίζειν γλαύκα εις Αθήνας.

Αριστοφάνης, 445-386 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας κωμωδιογράφος

► Ηλίω φως δανείζεις.

Αρχαιοελληνική παροιμιακή φράση

► Τα μηδέν ωφελούντα μη πόνει μάτην.

Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής

μτφρ: μη ματαιοπονείς για αυτά που δεν ωφελούν σε τίποτα

► Ξύλον αγκύλον ουδέποτε ορθόν.

μτφρ: το στραβό ξύλο δεν ισιώνει ποτέ

Αρχαιοελληνική παροιμία

►

Όρνιθος γάλα ζητείς.

Θάλασσαν σπείρεις.

Προς κωφοίς αποπέρδεις.

Άνεμον διώκεις.

Άμμον θαλάσσης κοφίνω ζητείς μετρείν.

Δελφίνα νήχεσθαι διδάσκεις.

Νεκρόν μαστίζεις.

Εις ψάμμον οικοδομείς.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

(Μέρος της συλλογής αρχαίων παροιμιακών φράσεων που αναφέρει ο Πλούταρχος)

► Ούτε παρά νεκρού ομιλίαν, ούτε παρα φιλαργύρου χάριν δει επιζητείν.

Σωκράτης, 469-399 π.Χ., Φιλόσοφος

Αρχή ► Αρχή ήμισυ παντός.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

► Εκ πάντων εν και εξ ενός πάντα.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

► Ξυνόν γαρ αρχή και πέρας επί κύκλου περιφερείας.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

μτφρ: σε έναν κύκλο, κάθε σημείο είναι ταυτόχρονα και αρχή και τέλος.

► Κακής απ’ αρχής γίγνεται τέλος κακόν.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

► Ή τοι μέν πρώτιστα Χάος γένετο.

Ησίοδος, 7ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

από τη "Θεογονία"

► Άνω ποταμών χωρούσι παγαί.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

Αναζήτηση ► Άνθρωπον ζητώ.

Διογένης, 410-323 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

► Εδιζησάμην εμεωυτόν.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

μτφρ: αναζήτησα τον εαυτό μου

► Ευρήσεις ζητών.

Αριστοφάνης, 445-386 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας κωμωδιογράφος

Αποφάσεις ► Ο κύβος ερρίφθη.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Ανερρίφθω κύβος

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: ο κύβος ερρίφθη

(Η φράση -στην λατινική της μορφή- αποδίδεται στον Ιούλιο Καίσαρα)

► Η δε κακή βουλή τω βουλεύσαντι κακίστη.

Ησίοδος, 7ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: η κακή απόφαση είναι ακόμα πιο κακή γι’ αυτόν που την πήρε

Δράση ► Λίθος κυλινδόμενος το φύκος ου ποιεί.

μτφρ: πέτρα που κυλάει, δεν χορταριάζει.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Αμ’ έπος, αμ’ έργον.

Ηρόδοτος, 480-420 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστοριογράφος

► Συν Αθηνά και χείρα κίνει.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

► Βουλεύου μεν βραδέως, εκτελεί δε ταχέως τα δόξαντα

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

μτφρ: να σχεδιάζεις χωρίς βιασύνη αλλά να εκτελείς γρήγορα.

(το ίδιο αναφέρεται και στον Ηρόδοτο, σαν συμβουλή του Αρταβάνου προς τον Ξέρξη)

Ορμητικότητα ► Ορμώμενον μηδαμώς αντισπάσης.

Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής

μτφρ: δεν μπορείς να σταματήσεις με τίποτα αυτόν που κινείται με ορμητικότητα

Πράξη ► Ο μέλλεις πράττειν μη πρόλεγε, αποτυχών γαρ γελασθήση.

Πιττακός ο Μυτιληναίος, 650-570 π.Χ., εκ των 7 σοφών της Αρχ .Ελλάδας

μτφρ: μην προλέγεις αυτό που πρόκειται να κάνεις, γιατί αν αποτύχεις θα σε κοροϊδέψουν

► Έργω κ’ ουκέτι μύθω.

Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής

μτφρ: με έργα και όχι με λόγια.

► Νόει το πραττόμενον.

Βίας ο Πριηνεύς, 625-540 π.Χ., Εκ των 7 σοφών της αρχαίας Ελλάδος

μτφρ: να έχεις συναίσθηση των πράξεών σου

► Δίκαια γαρ λέγοντες πολλοί άδικα ποιούσι, δίκαια δεπραττόντων ουδείς άδικος είη.

Ξενοφών, 430-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: Πολλοί άνθρωποι ενώ μιλούν δίκαια, κάνουν αδικίες. Κανένας όμως απ'όσους κάνουν τα δίκαια μπορεί να είναι άδικος

► Ου γαρ το ειπείν καλώς καλόν, αλλά τω ειπόντι δράσας τα ειρημένα.

Ζήνων, Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: το καλό δεν είναι τα λες καλά, αλλά [το καλό είναι] αυτός που τα λέει να κάνει αυτά που λέει.

► Τέλος πάσης ενεργείας εστί το κατά την έξιν.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Πράττε αμεταμέλητα.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

Προσπάθεια ► Μάταιόν εστι παρά θεών αιτείσθαι ά τις εαυτώ χορηγήσαι ικανός εστι.

Επίκουρος, 341-270 π.Χ., Αρχαίος φιλόσοφος

μτφρ: είναι μάταιο να ζητάς από τους θεούς αυτά που μπορείς να αποκτήσεις μόνος σου.

► Πέτρην κοιλαίνει ρανίς ύδατος ενδελεχείη.

Χορίλος, Επικός ποιητής

μτφρ: μια επίμονη σταγόνα νερού ανοίγει τρύπα σε πέτρα.

► Τα αγαθά κόποις κτώνται.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Πάντ’ εστίν εξευρείν, αν μη τον πόνον φεύγη τις.

Δημοσθένης, 384-322 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

μτφρ: όλα γίνονται, αν δεν αποφεύγει κανείς να κοπιάσει

► Αρχή ήμισυ παντός.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

► Δημοσθένης ερωτηθείς «πώς της ρητορικής περιγένου»; «Πλέον», έφη, «έλαιον οίνου δαπανήσας».

Δημοσθένης, 384-322 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

(από τον ΑΝΘΟΛΟΓΙΟΝ του Στοβαίου)

► Αρετής προπάροιθε ιδρώτα θεοί αθάνατοι θήκαν.

Ησίοδος, 7ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: μπροστά από την αρετή οι αθάνατοι θεοί έβαλαν τον ιδρώτα

► Πονούντων καί κινδυνευόντων τά καλά καί μεγάλα έργα.

Μέγας Αλέξανδρος, 356-323 π.Χ., 

► Τα μεν ράδια τους αμελούντας φεύγει, τα δε χαλεπά ταις επιμελείαις αλίσκεται.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: σε αυτούς που είναι αμελείς και τα πιο εύκολα ξεφεύγουν, ενώ τα δύσκολα πετυχαίνονται με συστηματική προσπάθεια

► Οι πολλά βάλλοντες επιτυγχάνουσι πολλάκις.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

► Αλωτά γίγνεται επιμελεία και πόνω άπαντα.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: όλα μπορεί να τα κατακτήσει κανείς με σκληρή δουλειά και επιμέλεια

Εμπειρία ► Νέος δ’ έμπειρος ουκ έστιν, πλήθος γαρ χρόνου ποιεί την εμπειρίαν.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Πάθει μάθος

Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής

(Αντίστοιχο του "παθός και μαθός")

► Εμπειρία μεν ποιεί τον αιώνα ημών πορεύεσθαι κατά τέχνην, απειρία δε κατά τύχην.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

► Η μεν εμπειρία τέχνην εποίησεν, η δ’ απειρία τύχην.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Η εμπειρία της απειρίας κρατεί.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

► Εμπειρία εστί το των ομοειδών πλήθος.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

Αλλαγή ► Τα πάντα ρει και ουδέν μένει.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

► Μεταβάλλον αναπαύεται

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

ερμηνεία. Στην αλλαγή βρίσκουν τα πράγματα ανάπαυση

► Ο κόσμος αλλοίωσις, ο βίος υπόληψις.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: ο κόσμος είναι μια [συνεχής] αλλαγή, η ζωή είναι γέννημα της φαντασίας.

► Έστιν η λίαν δυσπραξία λίαν διδούσα μεταβολάς.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: οι πολύ δύσκολες καταστάσεις φέρνουν και μεγάλες αλλαγές

► Πολλαί μεταβολαί γίνονται και παντοίαι τύχαι κατά τον βίον.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

Καινούργιο ► Αεί τι καινόν ημέρα παιδεύεται.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

Αποκαλύψεις ► Τα αφανή τοις φανεροίς τεκμαίρου.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

μτφρ: αυτά που δεν φαίνονται να τα συμπεραίνεις με βάση αυτά που φαίνονται

Ετοιμότητα ► Οι εκούσιοι πόνοι την των ακουσίων υπομονήν ελαφροτέραν παρασκευάζουσι.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

Ευκαιρίες ► Από καταδυομένης νηός ό,τι αν λάβης κέρδος.

μτφρ: από πλοίο που βουλιάζει, ό,τι αρπάξεις κέρδος είναι.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Δρυός πεσούσης, πάς ανήρ ξυλεύεται.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Χρόνος εστίν εν ώ καιρός, και καιρός εν ώ χρόνος ου πολύς.

Ιπποκράτης, 460-377 π.Χ., Πατέρας της Ιατρικής

(καιρός=ευκαιρία)

Μέσα & Δυνατότητες ► Δως μοι πα στω και ταν γαν κινάσω.

Αρχιμήδης, 287-212 π.Χ., Μαθηματικός & πανεπιστήμων

μτφρ: δώσ’ μου πού να στηριχτώ και θα κινήσω τη γη

► Ήλω γαρ ο ήλος.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Πάσσαλος πασσάλω εκρούεται.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Ου παντός πλειν ες Κόρινθον.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Χειρ χείρα νίπτει.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Πάντ’ εστίν εξευρείν, αν μη τον πόνον φεύγη τις.

Δημοσθένης, 384-322 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

μτφρ: όλα γίνονται, αν δεν αποφεύγει κανείς να κοπιάσει

► Δεί δε χρημάτων, ώ άνδρες Αθηναίοι.

Δημοσθένης, 384-322 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

► Μάταιόν εστι παρά θεών αιτείσθαι ά τις εαυτώ χορηγήσαι ικανός εστι.

Επίκουρος, 341-270 π.Χ., Αρχαίος φιλόσοφος

μτφρ: είναι μάταιο να ζητάς από τους θεούς αυτά που μπορείς να αποκτήσεις μόνος σου.

► ...ή δόλω ή βίη ή ομφαδόν ή κρυφηδόν…

Αντίγονος Β' Γονατάς, 319-239 π.Χ., Μακεδόνας βασιλιάς

(ερωτηθείς πώς θα επιτεθεί στους εχθρούς)

► Νήπιοι, ουδέ ίσασιν όσω πλέον ήμισυ παντός.

Ησίοδος, 7ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: οι ανόητοι δεν ξέρουν πόσο πολύ το μισό είναι περισσότερο από το όλον

(το νόημα είναι ότι ο άνθρωπος έχει όρια και δεν μπορεί να έχει/γνωρίζει το όλον)

► Άνθρωποι βίου δεόμενοι, πολλά και παντοία τεχνέονται.

Ιπποκράτης, 460-377 π.Χ., Πατέρας της Ιατρικής

απόδοση: οι άνθρωποι για να τα βγάλουν πέρα στη ζωή τους, μηχανεύονται πολλά και διάφορα

► Τέχνη κρατούμεν ών φύσει νικώμεθα.

Αντιφάνης, 405-335 π.Χ, Αρχαίος Κωμωδιογράφος

μτφρ: με την τεχνική εξουσιάζουμε σε ό,τι εκ φύσεως υστερούμε

Εμπόδια & Δυσκολίες ► Λάμπις ο ναύκληρος ερωτηθείς πώς εκτήσατο τον πλούτον: «Ου χαλεπώς», έφη, «τον μέγαν. Το δε βραχύν 

επιπόνως».

Ιωάννης Στοβαίος, 5ος μ.Χ αιών, Έλληνας συλλέκτης γνωμικών

► Των πόνων πωλούσιν ημίν πάντα ταγάθ’ οι θεοί.

Επίχαρμος, 530-440 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής από την Κω

► Άλλοτε μηρτυιή πέλει ημέρη, άλλοτε μήτηρ.

Ησίοδος, 7ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: η μέρα είναι άλλοτε μητρυιά και άλλοτε μητέρα

► Ένθα ούτε μίμνειν άνεμος ούτ’ εκπλείν εά.

Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής

μτφρ: Όπου δεν φυσάει άνεμος ούτε επιτρέπει τον απόπλου (παροιμ. φράση για αντιμετώπιση μεγάλων δυσκολιών)

(από τον «Φιλοκτήτη»)

► Δις προς τον αυτόν αισχρόν προσκρούσαι λίθον.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Μικρού δ’ αγώνος ου μέγα έρχεται κλέος.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: από ασήμαντο αγώνα δεν προκύπτει μεγάλη δόξα

► Τα μεν ράδια τους αμελούντας φεύγει, τα δε χαλεπά ταις επιμελείαις αλίσκεται.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: σε αυτούς που είναι αμελείς και τα πιο εύκολα ξεφεύγουν, ενώ τα δύσκολα πετυχαίνονται με συστηματική προσπάθεια

► Των παθών κρίσει και ασκήσει περιγενόμεθα.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: αντιμετωπίζουμε τα πάθη μας [ή αυτά που παθαίνουμε ] χάρη στη λογική μας και με την άσκηση

► Τυφλός τω τοίχω επερειδόμενος, έως ώδε ο κόσμος έφη.

μτφρ: τυφλός, όταν έπεσε σε εμπόδιο είπε, μέχρις εδώ φτάνει ο κόσμος

Βυζαντινή Παροιμία

► Έρως εν τοις αμηχάνοις ευπορώτατος.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: ο έρωτας στις δυσκολίες είναι εφευρετικότατος

► Χαλεπά τα καλά.

Αρχαιοελληνική Παροιμία

► Πλείη μεν γαρ γαία κακών πλείη δε θάλασσα.

Ησίοδος, 7ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: γεμάτη κακά είναι η γη και γεμάτη κακά είναι η θάλασσα

Προβλήματα ► Όθι τις αλγεί, τόθι και την χείραν φέρει.

μτφρ: όπου πονάει κανείς, εκεί φέρνει και το χέρι του

Αρχαιοελληνική παροιμία

Ρίσκο ► Πονούντων καί κινδυνευόντων τά καλά καί μεγάλα έργα.

Μέγας Αλέξανδρος, 356-323 π.Χ., 

Πειθώς ► Πάταξον μεν, άκουσον δε.

Θεμιστοκλής, 525-461 π.Χ., Αθηναίος πολιτικός & στρατιωτικός

► Αργυραίς λόγχαις μάχου και πάντων κρατήσεις.

μτφρ: να μάχεσαι με αργυρές λόγχες (δηλ. να δωροδοκείς) και θα κερδίσεις όλες τις μάχες.

Χρησμός της Πυθίας προς τον Φίλιππο Β’ της Μακεδονίας.

► Ου με πείσεις, καν με πείσεις.

Αριστοφάνης, 445-386 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας κωμωδιογράφος

► Ανάγκα και Θεοί πείθονται.

Σιμωνίδης ο Κείος, 556-468 π.Χ., Ποιητής & συγγραφέας επιγραμμάτων

► Πείσας λαβέ, μη βιασάμενος.

Βίας ο Πριηνεύς, 625-540 π.Χ., Εκ των 7 σοφών της αρχαίας Ελλάδος

μτφρ: να παίρνεις με την πειθώ, όχι με τη βία

Βοήθεια ► Φορτίον μη συγκαθαιρείν, αλλά συνανατιθέναι τοις βαστάζουσι

Πυθαγόρας, 580-490 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: μη βοηθάς να αφήσουν κάτω το φορτίο, αλλά βοήθα να το κουβαλήσουν

► Απορίαν γαρ δει βοηθείν, ουκ αργίαν εφοδιάζειν.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

μτφρ: Πρέπει να βοηθούμε τους φτωχούς, όχι να ενισχύουμε τους αέργους.

► Ένθα χειρών χρεία έστιν, η δια λόγων βοήθεια ουδέν λυσιτελεί.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

► Ατυχούντι συνάχθου.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

► Επί δείπνα των φίλων βραδέως πορεύου, επί δε τας ατυχίας ταχέως.

Χίλων ο Λακεδαιμόνιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδας

► Δει φίλοις και τοις οικείοις βοηθείν άχρι του μη επιορκείν.

μτφρ: πρέπει να βοηθούμε τους φίλους και τους δικούς μας μέχρι το σημείο που να μη γίνουμε επίορκοι

Λυκούργος, Νομοθέτης της Σπάρτης

(από την ανθολογία Ιωάννη Στοβαίου)

Καθήκον ► Τα καθήκοντα ταις σχέσεσι προσμετρείται.

Επίκτητος, 50 μ.Χ.-120 μ.Χ, Στωικός φιλόσοφος

μτφρ: Τα καθήκοντα εξαρτώνται από τις σχέσεις.

► Πη παρέβην; Τι δ’ έρεξα;Τι δε μοι δέον ουκ ετελέσθη;

μτφρ: πού παρέβην; τι έκανα; τι από αυτά που έπρεπε να κάνω δεν έγινε;

Ερώτημα των Πυθαγορείων

Εργασία ► Φιλεί δε τω κάμνοντι συσπεύδειν θεός.

Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής

► Μισθόν μοχθήσαντα δίδου

Φωκυλίδης, ~5ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής από τη Μίλητο

μτφρ: να πληρώνεις αυτόν που δούλεψε

► Εξ εργασίας θηριώδους ουσίας μεν πλήθος συσσωρεύεται, βίος δε ταλαίπωρος συνίσταται.

Επίκουρος, 341-270 π.Χ., Αρχαίος φιλόσοφος

► Κάματος θησαυρός έστι τοις ανθρώποις.

Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

► Το μεν εργάζεσθαι αγαθόν το δε αργείν κακόν.

Ξενοφών, 430-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

► Την γεωργίαν των άλλων τεχνών μητέρα και τροφόν είναι.

Ξενοφών, 430-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

► Έργον αέξεται, ώ επιμίμνω.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

απόδοση: μια δουλειά θα προχωρήσει, αν καταπιαστείς μ’ αυτήν σοβαρά

► Πόνος, ως λέγουσιν, ευκλείας πατήρ.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: ο μόχθος, καθώς λένε, είναι ο πατέρας της φήμης

Ηγεσία & Διοίκηση ► Τον άρχοντα τριών δει μέμνησθαι: Πρώτον ότι ανθρώπων άρχει. Δεύτερον ότι κατά νόμους άρχει. Τρίτον ότι ουκ αεί 

άρχει.

Αγάθων, 450-400 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

► Αρχή άνδρα δείκνυσι.

Βίας ο Πριηνεύς, 625-540 π.Χ., Εκ των 7 σοφών της αρχαίας Ελλάδος

μτφρ: η εξουσία αποκαλύπτει τον χαρακτήρα

► Το διοικείν εστί προβλέπειν.

Αλκιβιάδης, 450-404 π.Χ., Αθηναίος πολιτικός & στρατηγός

► Αρχηγού παρόντος, πάσα αρχή παυσάτω.

Ανώνυμος

(Αγνώστου προελεύσεως. Πιθανόν, των νεότερων χρόνων)

► Χαλεπόν το ποιείν, το δε κελεύσαι ράδιον.

Φιλήμων, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Συρακούσιος κωμωδιογράφος

► Ισχυρόν όντα πράον είναι, όπως οι πλησίον αιδώνται μάλλον ή φοβώνται

Χίλων ο Λακεδαιμόνιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδας

μτφρ: ο ισχυρός πρέπει να είναι πράος, ώστε περισσότερο να τον ντρέπονται παρά να τον φοβούνται

► Οποία η δέσποινα, τοίαι και αι θεραπαινίδες.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Άρχεσθαι μαθών άρχειν επιστήσει

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

μτφρ: όταν μάθεις να διοικείσαι, τότε θα μάθεις να διοικείς.

► Δει τον αγαθόν άνδρα παυόμενον της αρχής μη πλουσιώτερον, αλλά μάλλον ενδοξότερον γεγονέναι.

Βίας ο Πριηνεύς, 625-540 π.Χ., Εκ των 7 σοφών της αρχαίας Ελλάδος

► Παρά τούτοις είναι μάλλον πρώτος ή παρά Ρωμαίοις δεύτερος.

Ιούλιος Καίσαρ, 101-14 π.Χ., Ρωμαίος στρατηγός & ύπατος

► Τον άρχοντα χρήναι μηδέν φρονείν θνητόν, αλλά πάντ' αθάνατα.

Χίλων ο Λακεδαιμόνιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδας

μτφρ: ο ηγέτης δεν πρέπει να θεωρεί τίποτε προσωρινό, αλλά τα πάντα αθάνατα

► Δημοβόρος βασιλεύς, επεί ουτιδανοίσιν ανάσσεις.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: λαοφάγε βασιλιά, κυβερνάς "ουτιδανούς"

(από την Ιλιάδα, ομιλεί ο Αχιλλέας)

► Φιλεί ωδίνας τίκτειν νυξ κυβερνήτη σοφώ.

Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής

μτφρ: η νύχτα συνηθίζει να προκαλεί πονοκεφάλους στο σοφό ηγέτη

► Χαλεπόν άρχεσθαι υπό χερείονος.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: είναι σκληρό να σε εξουσιάζει κάποιος κατώτερος

► Ουκ αγαθόν πολυκοιρανίη. Είς κοίρανος έστω, είς βασιλεύς.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: Δεν είναι καλό να υπάρχει πολυαρχία. Πρέπει να υπάρχει ένας αρχηγός, ένας βασιλιάς

► Αρχής τετευχώς, ίσθι ταύτης άξιος.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: αν αποκτήσεις κάποιο αξίωμα, να [φροντίσεις να] φανείς αντάξιός του

► Άρχων κόσμει σεαυτόν.

Πιττακός ο Μυτιληναίος, 650-570 π.Χ., εκ των 7 σοφών της Αρχ .Ελλάδας

μτφρ: όταν είσαι άρχοντας να στολίζεις τον εαυτό σου [με προσόντα, αρετές κ.λπ.]

► Το άρχειν ήδιστον.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: το να ασκείς εξουσία είναι υπέρτατη ευχαρίστηση

► Είς κοίρανος έστω, είς βασιλεύς.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: πρέπει να υπάρχει ένας ηγεμόνας, ένας βασιλιάς

► Είς εστι δούλος οικίας, ο δεσπότης.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: ένας είναι ο [πραγματικός] δούλος στο σπίτι, το αφεντικό του σπιτιού

► Δεσπότης δούλου δείται και δούλος δεσπότου.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Σμικρώ χαλινώ δ’ οίδα τους θυμουμένους ίππους καταρτυθέντας.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: εγώ ξέρω πως στ’ άγρια άλογα βάζουν μικρό [κοντό] χαλινάρι

► -«Ούτως, άθλιε, την πολιτείαν διώκησας;»

-«Συ κάλλιον έχεις διοικήσαι;»

μτφρ: έτσι διοίκησες άθλιε;/και συ θα διοικήσεις καλύτερα;

Διάλογος μεταξύ του Ηρακλείου και του εκθρονισθέντος Φωκά

(Μετά από την απάντηση του Φωκά, ο Ηράκλειος τον εκτέλεσε)

► Καματηρόν το άρχειν.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: κουραστικό να διοικείς

Επιχειρήσεις ► Την αγοράν ωρισμένον τόπον εις το αλλήλους απατάν και πλεονεκτείν.

Ανάχαρσις, 6ος π.Χ. αιών, Σκύθης ηγεμόνας & φιλόσοφος

μτφρ: η αγορά είναι το μέρος που έχει οριστεί για να εξαπατά ο ένας τον άλλο και να είναι πλεονέκτης

Χρήμα & Πλουτισμός ► Όνους σύρματ’ αν ελέσθαι ή χρυσόν.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

μτφρ: Τα γαϊδούρια προτιμούν τα τρώνε σκουπίδια παρά χρυσό.

► Αι μεν ποδήρεις εσθήτες τα σώματα, αι δε υπέρμετροι περιουσίαι τας ψυχάς εμποδίζουσιν.

Σωκράτης, 469-399 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: Τα μακριά ενδύματα τα σώματα και οι υπέρμετρες περιουσίες τις ψυχές εμποδίζουν.

► Τα χρήματα τοις πλουσίοις η τύχη ου δεδώρηται, αλλά δεδάνικεν.

Βίων ο Βορυσθενίτης, ~4ος αιών π.Χ., Αρχαίος κυνικός φιλόσοφος

► Χαλεπώτερον το φυλάττειν του κτήσασθαι

Δημοσθένης, 384-322 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

μτφρ: πιο δύσκολα να κρατάς παρά να αποκτάς

► Μη πλούτει κακώς.

Πιττακός ο Μυτιληναίος, 650-570 π.Χ., εκ των 7 σοφών της Αρχ .Ελλάδας

► Λάμπις ο ναύκληρος ερωτηθείς πώς εκτήσατο τον πλούτον: «Ου χαλεπώς», έφη, «τον μέγαν. Το δε βραχύν επιπόνως».

Ιωάννης Στοβαίος, 5ος μ.Χ αιών, Έλληνας συλλέκτης γνωμικών

► Τον κόρον υπό του πλούτου γεννάσθαι, την δε ύβριν υπό του κόρου.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

μτφρ: Ο πλούτος φέρνει τον κορεσμό και ο κορεσμός την «ύβριν»

► Σκαιόν το πλουτείν κ’ άλλο μηδέν ειδέναι.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: είναι φοβερό να πλουτίζεις και να μην ξέρεις τίποτε άλλο

► Βουλόμεθα πλουτείν πάντες αλλ’ ου δυνάμεθα.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: όλοι θέλουμε να βγάλουμε λεφτά, αλλά δεν μπορούμε

► Ανήρ δίκαιος πλούτον ουκ έχει ποτέ.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Τίκτει γαρ κόρος ύβριν, όταν πολύς όλβος έπηται ανθρώποισιν όσοις μη νόος άρτιος ή.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

μτφρ: Η χόρταση γεννά την ύβριν, όταν πολλά πέσουν πλούτη, σε ανθρώπους που δεν έχουνε το νου τους μετρημένον

► Οκκ’ αργύριον ή πάντα θει κηλαύνεται.

μτφρ: όταν υπάρχουν λεφτά όλα πάνε καλά

Αρχαιοελληνική Παροιμία

► Ουδέποτε απορία χρημάτων εγέννησεν ασωτίαν.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: η έλλειψη χρημάτων ποτέ δεν προκάλεσε την σπατάλη και την ασωτία

► Τας ουσίας αι μικραί δαπάναι δαπανώσι.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: τις περιουσίες οι μικρές δαπάνες τις εξαφανίζουν

► Πολλά και ανόσια περί το των πολλών νόμισμα γέγονε.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

► Έστιν ο πόλεμος ουχ όπλων το πλέον, αλλά δαπάνης.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

απόδοση: το πλεονέκτημα στον πόλεμο δεν το δίνουν τα όπλα αλλά τα χρήματα που δαπανώνται

► Τι εστί πλούτος; Θησαυρός κακών, εφόδιον ατυχημάτων, χορηγία πονηρίας.

Χίλων ο Λακεδαιμόνιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδας

► Πλούτος ασθενής άγκυρα.

Πυθαγόρας, 580-490 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Δόξα και πλούτος άνευ συνέσεως ουκ ασφαλή κτήματα.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Ανοήτου ευδαίμονος ήθος πλούτου εστί.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Όλως το πλουτείν εστιν εν τω χρήσθαι και ουχί εν τω κεκτήσθαι.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

Κέρδος ► Από καταδυομένης νηός ό,τι αν λάβης κέρδος.

μτφρ: από πλοίο που βουλιάζει, ό,τι αρπάξεις κέρδος είναι.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Κέρδος αισχρόν βαρύ κειμήλιον.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

► Άπληστον το δια παντός κέρδος.

Πιττακός ο Μυτιληναίος, 650-570 π.Χ., εκ των 7 σοφών της Αρχ .Ελλάδας

► Κέρδει κέρδος άλλο τίκτεται.

Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής

μτφρ: με το κέρδος άλλο κέρδος γεννιέται

(«Επτά επί Θήβαις»)

Χρέη ► Τα δάνεια δούλους τους ελευθέρους ποιεί.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Κρίτων, τω Ασκληπιώ οφείλομεν αλετρυόνα, απόδοτε και μη αμελήσετε

Σωκράτης, 469-399 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: Κρίτων, στον Ασκληπιό χρωστάμε έναν κόκορα

(Τα τελευταία του λόγια. Μάλλον το κώνειο είχε αρχίσει ήδη να επιδρά)

► Λαβών απόδος άνθρωπε και λήψη πάλιν.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: να ανταποδίνεις αυτό που παίρνεις, και θα ξαναπάρεις

Διαφθορά ► Αργυραίς λόγχαις μάχου και πάντων κρατήσεις.

μτφρ: να μάχεσαι με αργυρές λόγχες (δηλ. να δωροδοκείς) και θα κερδίσεις όλες τις μάχες.

Χρησμός της Πυθίας προς τον Φίλιππο Β’ της Μακεδονίας.

Δρόμος ► Τας λεωφόρους μη βαδίζειν.

Πυθαγόρας, 580-490 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Οδού παρούσης την ατραπόν μη ζήτει.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Οδός άνω και κάτω μία.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

ερμηνεία: Ο δρόμος που πάει προς τα πάνω είναι ο ίδιος δρόμος που πάει προς τα κάτω

Ταξίδι ► Το αποδημείν εί αρίστη παιδεία.

Ανώνυμος

Αθλητισμός ► Άσκησις άνευ φύσεως και μαθήσεως ατελές.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: η άσκηση χωρίς φυσικά προσόντα και γνώση είναι ατελής

► Στο Λίβερπουλ υπάρχουν δυο μόνο μεγάλες ομάδες: η Λίβερπουλ και τα τσικό της Λίβερπουλ.

Bill Shankly, 1913-1981, Προπονητής της Liverpool

Απολαύσεις & Ηδονές ► Ηδοναί άκαιροι τίκτουσιν αηδίας.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Αι μεν ηδοναί θνηταί αι δε αρεταί αθάνατοι.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

► Βραχεία τέρψις ηδονής κακής.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

► Βίος ανεόρταστος μακρά οδός απανδόχευτος.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: μια ζωή χωρίς γιορτές [και πανηγύρια] είναι σαν ένας μακρύς δρόμος χωρίς πανδοχείο.

► Το γαρ ηδύ, εάν πολύ, ου τι γε ηδύ.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Ηδονής δε πάσης μεν περιέχεσθαι και πάντως αλόγιστον έστι, πάσαν δε φεύγειν και πάντως αναίσθητον.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: η με κάθε τρόπο επιδίωξη της ηδονής είναι ανόητο, αλλά το ίδιο και η με κάθε τρόπο αποφυγή της

► Κρατεί ηδονής ουχ’ ο απεχόμενος, άλλ’ ο χρώμενος μεν, μη προεκφερόμενος δε.

Αρίστιππος, 435-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: Εγκρατής στις απολαύσεις δεν είναι ο απέχων, αλλά αυτός που τις γεύεται χωρίς να παρεκτρέπεται

► Ηδονήν φεύγε, ήτις λύπην τίκτει

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

μτφρ: απόφευγε την απόλαυση που φέρνει λύπη

► Ουδείς έπαινον ηδοναίς εκτίσατο.

Καρκίνος, Αρχαίος Έλληνας ποιητής από τη Ναύπακτο

► Παιδία και θηρία διώκει τας ηδονάς.

Αριστοφάνης, 445-386 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας κωμωδιογράφος

► Ανήρ δ’ άβουλος ηδοναίς θηρεύεται.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: ο άνθρωπος χωρίς θέληση πιάνεται με [όπλο] τις ηδονές

► Μανείην μάλλον ή ησθείην.

Αντισθένης, 445-360 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

μτφρ:καλύτερα να είσαι τρελός παρά σκλάβος των απολαύσεων

► Εύφραινε σαυτόν, πίνε, τον καθ’ ημέραν βίον λογίζου σον, τα δ’ άλλα της τύχης.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: να ευχαριστιέσαι, να πίνεις, να υπολογίζεις την κάθε μέρα δική σου και τα υπόλοιπα άφησέ τα στην τύχη

► Ευτελές δείπνον ου ποιεί παροινία.

Διογένης, 410-323 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

μτφρ: το φτωχικό δείπνο δεν κάνει τους ανθρώπους να παραφέρονται

► Ουκ έστιν όστις ηδέως ζητών βιούν εύκλειαν εισεκτήσατο.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: κανένας από όσους επεδίωξαν να περάσουν τη ζωή τους με απολαύσεις δεν απέκτησε φημισμένο όνομα

► Εξ ηδονής γαρ φύεται το δυστυχείν.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

Φαΐ ► Βρώμα θεών

Νέρων, 37 - 68 μ.Χ., Ρωμαίος Αυτοκράτορας [54-68 μ.Χ.]

μτφρ: τροφή θεών

(αναφερόμενος στα δηλητηριασμένα μανιτάρια με τα οποία η Αγριππίνα δηλητηρίασε τον Κλαύδιο)

► Η κοιλία και πολλά χωρεί κωλίγα.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Οι μεν λοιποί ζώσιν ίνα εσθιώσιν, αυτός δε εσθίω ίνα ζω.

Σωκράτης, 469-399 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: οι άλλοι ζουν για να τρώνε, αλλά εγώ τρώ για να ζήσω

(από την ανθολογία Στοβαίου)

Αλκοόλ ► Εν οίνω αλήθεια.

Αλκαίος, 7-6ος αιών π.Χ., Αρχαίος λυρικός ποιητής

► Από κύλικος μέχρι χειλέων πολλά πέλει.

μτφρ: από το ποτήρι μέχρι τα χείλη πολλά γίνονται

Ειπώθηκε από δούλο του αργοναύτη Ανταίου

(με την έννοια ότι πολλά απρόοπτα μπορεί να συμβούν μέχρι να πραγματοποιηθεί κάτι)

► Αισχρόν τον μεθύοντα παρ ανδράσι νήφεσιν είναι, αισχρόν δ’ ει νήφων παρά μεθύουσι μένει.

Θέογνις, 6ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: είναι ντροπή ο μεθυσμένος να βρίσκεται πλάι σε νηφάλιους και ντροπή να βρίσκεται ο νηφάλιος πλάι σε μεθυσμένους.

► Αριστοτέλης δε φησιν ότι οι μεν υπ’ οίνου μεθυσθέντες επί πρόσωπον φέρονται, οι δε τον κρίθινον πεπωκότες εξυπτιάζονται την κεφαλήν· ο 

μεν γαρ οίνος καρηβαρικός, ο δε κρίθινος καρωτικός.

Αθήναιος, 2ος-3ος μ.Χ αιώ, Αρχαίος Έλληνας συγγραφέας εξ Αιγύπτου

(η διαφορά του μεθυσιού με κρασί και του μεθυσιού με μπύρα)

► Σόλων ερωτηθείς υπό Περιάνδρου παρά πότον επεί σιωπών ετύγχανε, πότερα δια λόγων σπάνιν ή δια μωρίαν σιωπά· αλλ’ ουδείς αν, 

είπε, μωρός εν συμποσίω σιωπάν δύναιτο.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

μτφρ: ερωτηθείς, ενώ τα πίνανε και δεν μιλούσε, αν σιωπά επειδή δεν έχει τίποτα να πει ή επειδή είναι βλάκας: κανένας βλάκας δεν μπορεί 

να μείνει σιωπηλός σε ένα συμπόσιο

(από τον ΑΝΘΟΛΟΓΙΟΝ του Στοβαίου)

► Πίνειν δε ες μέθην ουδαμού πρέπον πλην εν ταις εορταίς.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

Ύπνος ► Ύπνω και θανάτω διδυμάοσιν.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: ο ύπνος και ο θάνατος είναι δίδυμα αδέλφια

► Καθεύδων ουδείς ουδενός άξιος , ουδέν μάλλον του μη ζώντος.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: αν κοιμάται [συνέχεια] κανείς, δεν είναι άξιος για τίποτα, όχι πιο πολύ από αυτόν που δεν υπάρχει στη ζωή

Σπίτι ► Καπνόν αποθρώσκοντα

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

(από την Οδύσσεια)

► Μηδέ χελιδόνας εν οικία δέχεσθαι.

Αρχαιοελληνική παροιμία

(αναφέρεται σε αφιλόξενους ανθρώπους)

► Είς εστι δούλος οικίας, ο δεσπότης.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: ένας είναι ο [πραγματικός] δούλος στο σπίτι, το αφεντικό του σπιτιού

Αίτιο & Αποτέλεσμα ► Ουδέν εκ δενός γένοιτο.

Αλκαίος, 7-6ος αιών π.Χ., Αρχαίος λυρικός ποιητής

► Προς γαρ το τελευταίον εκβάν, έκαστον των πριν υπαρξάντων κρίνεται.

Δημοσθένης, 384-322 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

► Ενός κακού μύρια έπονται.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

(ή "ενός ατόπου δοθέντος μύρια έπονται")

► Μη εκ λόγων τα πράγματα, αλλ' εκ των πραγμάτων τους λόγους ζητείν.

μτφρ: δεν πρέπει να ερευνούμε τα γεγονότα ξεκινώντας από τις αιτίες, αλλά τις αιτίες ξεκινώντας από τα γεγονότα

Μύσων ο Χηνεύς

► Άνευ αιτίου ουδέν εστιν.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

(Ρητορική )

► Άρα το όσιον ότι όσιόν εστιν, φιλείται υπό των θεών, ή ότι φιλείται όσιόν εστιν.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: το καλό είναι καλό επειδή αρέσει στους θεούς ή αρέσει στους θεούς επειδή είναι καλό;

(η συνέχεια:«Ομολογούμεν το μέν όσιον δια τούτο φιλείσθαι, οτι όσιόν εστιν, αλλ' ου διότι φιλείται, όσιον είναι»)

► Όπου της αιτίας απολείπει ο λόγος, εκείθεν άρχεται το απορείν.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: όπου απουσιάζει η λογική από την αιτία, από εκεί αρχίζει η απορία

► Μηδέν εκ του μη όντος γίνεσθαι μηδ’ ες το μη ον φθείρεσθαι.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Όθι τις αλγεί, τόθι και την χείραν φέρει.

μτφρ: όπου πονάει κανείς, εκεί φέρνει και το χέρι του

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Ουδέν ατέκμαρτον, ουδέν τυφλόν.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: τίποτα δεν είναι χωρίς αιτία, τίποτα δεν είναι ανεξήγητο

► Εν τω τυχόντι σχοινίω ουκ απάγχεται.

μτφρ: με τυχαίο σκοινί δεν κρεμιέται κάποιος

Βυζαντινή Παροιμία

► Λιμός κόρον εποίησε, κάματος ανάπαυσιν.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

Επιτυχία & Αποτυχία ► Από ομονοίης τα μεγάλα έργα.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Τι ήδιστον; το επιτυγχάνειν.

Θαλής ο Μιλήσιος, 643-548 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Οι πολλά βάλλοντες επιτυγχάνουσι πολλάκις.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

Ανταμοιβή ► Δίκαια δράσας, συμμάχους έξεις θεούς.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: αν κάνεις δίκαιες πράξεις, θα έχεις συμμάχους τους θεούς

► Αρετής προπάροιθε ιδρώτα θεοί αθάνατοι θήκαν.

Ησίοδος, 7ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: μπροστά από την αρετή οι αθάνατοι θεοί έβαλαν τον ιδρώτα

Ευτυχία & Δυστυχία ► Ευτυχών μη ίσθι υπερήφανος. Απορήσας μη ταπεινού.

Κλεόβουλος ο Ρόδιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδος

μτφρ: μην περηφανεύεσαι όταν ευτυχείς, αν δυστυχήσεις μην ξεφτιλίζεσαι

► Τω δυστυχούντι μη επιγέλα.

Χίλων ο Λακεδαιμόνιος, 6ος π.Χ. αιών, Εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδας

► Βραχύς ο βίος ανθρώπω εύ πράσσοντι, δυστυχούντι δε μακρός.

Απολλώνιος ο Τυανεύς, 1ος αιών μ.Χ., Νεοπυθαγόρειος φιλόσοφος

► Ευτυχούντες ουκ επίστανται φέρειν

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: αυτοί που ευτυχούν δεν ξέρουν πώς να χειριστούν την ευτυχία τους

► Φίλοις ευτυχούσι και δυστυχούσιν ο αυτός ίσθι.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

μτφρ: να είσαι ο ίδιος σε φίλους που ευτυχούν και δυστυχούν

► Πολλοίσι υποδέξας όλβον ο θεός προρρίζους ανέτρεψε.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

μτφρ: πολλούς που τους είχε χαρίσει θεός ευτυχία, τους κατέστρεψε από τη ρίζα

► Τις ευδαίμων; Ο το μεν σώμα υγιής, την δε ψυχήν εύπορος, την δε φύσιν ευπαίδευτος.

Θαλής ο Μιλήσιος, 643-548 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Ευτυχών μεν μέτριος ίσθι, ατυχών δε φρόνιμος.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

► Ευδαίμονες οίσι κακών άγευστος αιών.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: ευτυχισμένοι είναι αυτοί που ποτέ δεν γνώρισαν συμφορά

► Το παρόν ευ ποιείν.

Πιττακός ο Μυτιληναίος, 650-570 π.Χ., εκ των 7 σοφών της Αρχ .Ελλάδας

μτφρ: να τα πας καλά (ή να υπομένεις ή να αξιοποιείς) στο παρόν

(απάντηση στην ερώτηση «τι άριστον;»)

► Η παρούσα ευτυχία εστί μείζων, παρούσαν γαρ ανάγκην θεραπεύει.

Αρχαιοελληνική Παροιμία

Τελειότητα ► Εις τελειότητα του ανθρώπου τρία δει συνδράμειν: φύσιν, μάθησιν και άσκησιν.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

► Ουδέν ανεπίληπτον, αλλ’ έχει πάντα διαμαρτίας και αγνοίας.

Θαλής ο Μιλήσιος, 643-548 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

μτφρ: τίποτε δεν είναι άψογο, αλλά πάντα υπάρχουν ελαττώματα και παραλείψεις

► Του βίου καθάπερ αγάλματος πάντα τα μέρη καλά είναι δει.

Σωκράτης, 469-399 π.Χ., Φιλόσοφος

Άνοδος & Κάθοδος ► Δρυός πεσούσης, πάς ανήρ ξυλεύεται.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

Πρόοδος & Ανάπτυξη ► Η φύσις ουδέν ποιεί άλματα.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Σμικρός εν σμικροίς, μέγας εν μεγάλοις έσομαι.

Πίνδαρος, 522-438 π.Χ., Αρχαίος λυρικός ποιητής

μτφρ: μικρός ανάμεσα σε μικρούς, θα γίνω μεγάλος ανάμεσα σε μεγάλους

Νίκη & Ήττα ► Νικάν άδοξον, ηττάσθαι όνειδος.

Ο βασιλιάς της Σπάρτης Κλεομένης,

(το 380 π.X., όταν είδε ότι θα μάχονταν εναντίον γυναικών στο Άργος)

► Μήτε νικών αμφάδην αγάλλεο, μήτε νικηθείς, εν οίκω καταπεσών οδύρεο.

Αρχίλοχος, 725-650 π.Χ., Αρχαίος ιαμβογράφος

μτφρ: μήτε αν νικήσεις να χαίρεσαι πολύ ούτε αν νικηθείς να κλαις και να οδύρεσαι στο σπίτι σου

► Το νικάν εαυτόν πασών νικών πρώτη και αρίστη. Το δε ηττάσθαι αυτόν υφ’ εαυτού, αίσχιστον και κάκιστον.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Τας νίκας άνευ αίματος ποιείσθαι.

Πιττακός ο Μυτιληναίος, 650-570 π.Χ., εκ των 7 σοφών της Αρχ .Ελλάδας

μτφρ: να νικάς αναίμακτα

► Όπου άμιλλα ενταύθα και νίκη εστί.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

► Ηδύ κτήμα της νίκης τυχείν.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

► Υπεροχής επιθυμεί η νεότης, η δε νίκη υπεροχή τις.

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

Υπερίσχυση ► Κείτο μέγας μεγαλωστί, λελασμένος ιπποσυνάων.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

μτφρ: σωριασμένος κάτω φαρδιά-πλατιά, έχοντας χάσει το άλογο

Ιλιάδα π’

Φήμη & Δόξα ► Ανδρών επιφανών πάσα η γη τάφος.

Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

(από τον Επιτάφιο του Περικλή)

► Ο πλούτος θνητός, η δόξα αθάνατος.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Κάτθανε Διαγόρα!

μτφρ: πέθανε [τώρα αμέσως] Διαγόρα

(Παραίνεση του κοινού της Ολυμπίας προς πατέρα που τον περιέφεραν στους ώμους τους οι δυο ολυμπιονίκες γιοι του)

► Ουχ ο τόπος τον άνδρα αλλ’ ο ανήρ αυτόν έντιμον ποιεί.

Αγησίλαος, Σπαρτιάτης βασιλιάς

► Μέμνησο ότι άνθρωπος εί.

Υπενθύμιση προς τον εαυτό του που επέβαλε ο Φίλιππος Β’

► Φήμη κακή αργαλέη φέρει, χαλεπόν δ’ αποθέσθαι

Ησίοδος, 7ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: η κακή φήμη είναι βαρύ φορτίο και είναι δύσκολο να απαλλαγείς από αυτήν

► Μικρού δ’ αγώνος ου μέγα έρχεται κλέος.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: από ασήμαντο αγώνα δεν προκύπτει μεγάλη δόξα

► Ζων μεν επαινού, αποθανών δε μακαρίζου.

Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

μτφρ: όσο ζεις να σε παινεύουν κι όταν πεθάνεις, να σε μακαρίζουν.

► Δόξα δε χρημάτων ουκ ωνητή.

Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

μτφρ: η δόξα δεν αγοράζεται με χρήμα

► Κενής δε δόξης ουδέν αθλιώτερον.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: δεν υπάρχει τίποτα πιο άθλιο από την κενοδοξία

► Βίων έλεγε την δόξαν είναι μητέρα των αγαθών.

Βίων ο Βορυσθενίτης, ~4ος αιών π.Χ., Αρχαίος κυνικός φιλόσοφος

(από τον Διογένη Λαέρτιο)

► Δόξα σεμνόν μεν αλλ’ αβέβαιον.

Πλούταρχος, 47-120 μ.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: η δόξα είναι αξιοσέβαστη αλλά αβέβαιη

► Ουκ έστιν όστις ηδέως ζητών βιούν εύκλειαν εισεκτήσατο.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: κανένας από όσους επεδίωξαν να περάσουν τη ζωή τους με απολαύσεις δεν απέκτησε φημισμένο όνομα

► Πόνος, ως λέγουσιν, ευκλείας πατήρ.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: ο μόχθος, καθώς λένε, είναι ο πατέρας της φήμης

► Δόξα και πλούτος άνευ συνέσεως ουκ ασφαλή κτήματα.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

Λάθη & Σφάλματα ► Το δις εξαμαρτείν τ’ αυτόν ουκ ανδρός σοφού.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Πάθει μάθος

Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής

(Αντίστοιχο του "παθός και μαθός")

► Η γλώσσα πολλούς εις όλεθρον ήγαγεν.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Ρήμα παράκαιρον τον όλον ανατρέπει βίον.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: μια αταίριαστη κουβέντα μπορεί να σου καταστρέψει τη ζωή

Αναπόφευκτο ► Ουδέν κακόν αμιγές καλού.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Ο κύβος ερρίφθη.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Ανήρ ο φεύγων και πάλι μαχήσεται.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

ερμηνεία: Αυτός που αποφεύγει τη μάχη στο τέλος θα τη δώσει.

► Το πεπρωμένον φυγείν αδύνατον.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Την ειμαρμένην ουδ’ αν είς εκφύγοι.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από το πεπρωμένο του

► Πλείη μεν γαρ γαία κακών πλείη δε θάλασσα.

Ησίοδος, 7ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: γεμάτη κακά είναι η γη και γεμάτη κακά είναι η θάλασσα

Σχετικότητα ► Προς γαρ το τελευταίον εκβάν, έκαστον των πριν υπαρξάντων κρίνεται.

Δημοσθένης, 384-322 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

► Ο μη χείρων, βέλτιστος.

Αρχαιοελληνική παροιμία

► Τα καθήκοντα ταις σχέσεσι προσμετρείται.

Επίκτητος, 50 μ.Χ.-120 μ.Χ, Στωικός φιλόσοφος

μτφρ: Τα καθήκοντα εξαρτώνται από τις σχέσεις.

► Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος.

Πλάτων, 427-347 π.Χ., Φιλόσοφος

μτφρ: για όλα τα πράγματα ο άνθρωπος είναι το μέτρο

► Πόνου μεταλλαχθέντος, πόνοι γλυκείς.

Σοφοκλής, 496-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

► Θάλαττα ύδωρ καθαρώτατον και μιαρώτατον, ιχθύσι μεν πότιμον και σωτήριον, ανθρώποις δε άποτον και ολέθριον.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος

Αταξία ► Λίθοι και πλίνθοι και ξύλα και κέραμοι ατάκτως ερριμμένα ουδέν εστι.

Ξενοφών, 430-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

ερμηνεία: Λίθοι κ.λπ.από μόνα τους δεν κάνουν ένα σπίτι. Χρειάζεται οργάνωση

► Η μεν ευταξία σώζειν δοκεί, η δε αταξία πολλούς ήδη απολώλεκε.

Ξενοφών, 430-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

μτφρ: η μεν τάξη γενικά πιστεύεται ότι σώζει [στη μάχη] ενώ η αταξία πολλούς έχει καταστρέψει.

► Πας όχλος φοβερός.

Ξενοφών, 430-355 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ιστορικός

Φτώχεια ► Ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος.

Λουκιανός, 120-180 μ.Χ., Σύρος συγγραφέας

(από τους "Νεκρικούς Διαλόγους". Απάντηση προς τον Χάρο που ζητούσε ναύλο για την Αχερουσία)

► Πενία τέχνας κατεργάζεται.

Θεόκριτος, 3ος π.Χ. αιών, Αρχαίος Έλληνας ποιητής

► Πενία δε σοφίαν έλαχεν.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: της φτώχειας της έλειψε η σοφία

► Ευτελές δείπνον ου ποιεί παροινία.

Διογένης, 410-323 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος

μτφρ: το φτωχικό δείπνο δεν κάνει τους ανθρώπους να παραφέρονται

► Πένητα φεύγει πας τις εκποδών φίλος.

Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός

μτφρ: ο καθένας αποφεύγει ένα φτωχό φίλο

(από τη «Μήδεια»)

► Πτωχός πτωχώ φθονέει.

Ησίοδος, 7ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

►Καταστροφή  Ανδρών δ᾿ εκ μεγάλων πόλις όλλυται.

Σόλων, 630-560 π.Χ., Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος

μτφρ: η πόλις καταστρέφεται από τους μεγάλους άντρες

►Πείνα  Σκότω λιμός ξύνοικος.

Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής

μτφρ: μέσα στο σκοτάδι συνυπάρχει και η πείνα

► Λιμώ γαρ ουδέν εστιν αντειπείν έπος.

Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: στην πείνα δεν μπορείς να πεις αντίθετο λόγο

Λατινικά Ρητά

Sic transit gloria mundi.

μτφρ: Έτσι περνάει η [μάταιη] δόξα σ’ αυτόν τον κόσμο.

Tu quoque, fili!

μτφρ: και συ τέκνον![Βρούτε]

Ιούλιος Καίσαρ, 101-14 π.Χ, Ρωμαίος στρατηγός και ύπατος

Τα τελευταία λόγια του. Ειπώθηκαν στα Ελληνικά.

Fama volat.

μτφρ: η φήμη πετάει.

Multum, non multa.

μτφρ: πολύ, όχι πολλά.

Nihil sub sole novum.

μτφρ: τίποτε δεν είναι καινούργιο κάτω από τον ήλιο

Mutis mutandis.

έννοια: τηρουμένων των αναλογιών.

Nemo dat quod non habet.

μτφρ: κανένας δεν δίνει αυτό που δεν έχει

Bis vivit qui bene vivit.

μτφρ: ζει δυο φορές αυτός που ζει καλά

Quinon proficit deficit.

μτφρ: όποιος δεν προχωρά, πάει προς τα πίσω

Age quot agis.

μτφρ: κάνε αυτό που κάνεις [μην κάνεις πολλά πράγματα μαζί].

De gustibus non est disputandum.

μτφρ: τα γούστα δεν συζητιούνται.

Dum spiro spero.

μτφρ: όσο αναπνέω ελπίζω.

Semper idem.

μτφρ: πάντα το ίδιο

Κικέρων, 106-43 π.Χ., Ρωμαίος ρήτορας και πολιτικός

Totus Tuus

μτφρ: όλος δικός Σου

Μότο του Πάπα Ιωάννη-Παύλου Β’

Usus est magister optimus.

μτφρ: η χρήση είναι ο καλύτερος δάσκαλος

Ubi bene, ibi patria.

μτφρ: όπου [αισθάνεσαι] καλά εκεί η πατρίδα σου

Exitus acta probat.

μτφρ: ο σκοπός δικαιώνει την πράξη.

Οβίδιος, 43 π.Χ.-17 μ.Χ., Ρωμαίος ποιητής

In girum imus nocte et consumimur igni.

μτφρ: τριγυρνάμε [κρλκτ: κάνουμε κύκλο] τη νύχτα και μας κατακαίει η φωτιά

Μεσαιωνικό λατινικό παλίνδρομο επίγραμμα (καρκινική επιγραφή)

Γνωστό και ως «Διαβολικός στίχος». Ήταν και τίτλος ταινίας του Γκυ Ντεμπόρ (1960)

Cogito ergo sum.

μτφρ: σκέφτομαι, άρα υπάρχω.

Καρτέσιος (Descartes), 1596-1650, Γάλλος φιλόσοφος

Το φιλοσοφικό αξίωμα του Καρτέσιου

Αγάπη και Έρωτας Amantes amentes

μτφρ: οι ερωτευμένοι [είναι] τρελλοί

Τερέντιος, 185-159 π.Χ., Ρωμαίος κωμωδιογράφος

Si vis amari, ama.

μτφρ: αν θέλεις να σε αγαπούν, να αγαπάς

Σενέκας, 4 μ.Χ-65 μ.Χ., Ρωμαίος φιλόσοφος

Omnia vincit amor.

μτφρ: ο έρωτας νικάει τα πάντα.

Βιργίλιος, 70-19 π.Χ., Λατίνος ποιητής

Αλκοόλ 

In vino veritas.

μτφρ: εν οίνω η αλήθεια.

Nemo saltat sobrius.

μτφρ: κανένας δεν χοροπηδάει (χορεύει) όντας νηφάλιος

Λόγια Qui tacet consentit.

μτφρ: ο σιωπών συναινεί

Res, non verba.

μτφρ: έργα, όχι λόγια.

Quidquid latine dictum sit, altum videtur.

μτφρ: ό,τι λέγεται στα λατινικά φαίνεται βαθυστόχαστο

Addito salis grano.

μτφρ: προσθέτω και λίγο αλάτι

Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, 23-79 μ.X., Ρωμαίος φυσιοδίφης

Verba volant, scripta manent.

μτφρ: τα λόγια πετούν, τα γραπτά μένουν.

βασισμένο στο ομηρικό "έπεα πτερόεντα"

Φόβος Timeo Danaos et dona ferrentes.

μτφρ: φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας.

Βιργίλιος, 70-19 π.Χ., Λατίνος ποιητής

Timendi causa est nescire.

μτφρ: η αιτία του φόβου είναι η άγνοια

Σενέκας, 4 μ.Χ-65 μ.Χ., Ρωμαίος φιλόσοφος

Hannibal ante portas.

μτφρ: ο Αννίβας προ των πυλών.

Ο φόβος των Ρωμαίων όταν ο Αννίβας πλησίαζε, περί το 217 π.Χ.

In cauda venenum.

μτφρ: στην ουρά είναι το δηλητήριο

(αντίστοιχο του "πίσω έχει η αχλάδα την ουρά")

Latet anguis in herba.

μτφρ: ένα φίδι κρύβεται στα χόρτα

Βιργίλιος, 70-19 π.Χ., Λατίνος ποιητής

Αρετές και Ελαττώματα 

Nemo sine vitio est.

μτφρ: κανείς δεν υπάρχει χωρίς ελάττωμα

Σενέκας, 4 μ.Χ-65 μ.Χ., Ρωμαίος φιλόσοφος

Nihil est ab omni parte beatum.

μτφρ: τίποτε δεν είναι ευλογημένο σε όλα

Οράτιος, 65-8 π.Χ., Λατίνος ποιητής

Vultus est index animi.

μτφρ: το πρόσωπο είναι ο δείκτης της ψυχής

Ubi nihil vales, ibi nihil velis

μτφρ: όποιος δεν αξίζει τίποτα, δεν μπορεί να θέλει τίποτα.

Arnold Geulincx, 1624-1669, Φλαμανδός φιλόσοφος

Ερωτήσεις 

Non quis, sed quid.

μτφρ: όχι ποιος, αλλά τι

Quis, quid, ubi, quibus auxiliis, cur, quomodo, quando?

μτφρ: ποιος, τι, πού, με τι, γιατί, πώς, πότε

Μάρκος Φάβιος Κοϊντιλιανός, 35-96 μ.Χ., Ρωμαίος ρήτορας

Ηγεσία 

Rex non potest peccare.

μτφρ: ο βασιλιάς δεν μπορεί να έχει άδικο.

Oderint, dum metuant.

μτφρ: ας με μισούν, αρκεί να με φοβούνται

Καλιγούλας, Ρωμαίος αυτοκράτορας

αγαπημένη του φράση, που μάλλον ανήκει στον ποιητή Accius

De minimis non curat praetor.

μτφρ: ο πραίτωρ δεν ασχολείται με τα παράμικρα.

Nemo autem regere potest nisi qui et regi.

μτφρ: κανείς δεν μπορεί να διοικήσει, αν δεν είναι είναι δυνατόν να τον διοικήσουν

Σενέκας, 4 μ.Χ-65 μ.Χ., Ρωμαίος φιλόσοφος

Θάνατος 

Memento mori.

μτφρ: θυμήσου το θάνατο.

Ave Caesar, morituri te salutant.

μτφρ: Χαίρε Καίσαρ, οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν.

Ο χαιρετισμός των μονομάχων πριν από τους αγώνες στις ρωμαϊκές αρένες.

Plaudite, amici, comedia finita est!

μτφρ: Χειροκροτήστε, φίλοι, η κωμωδία τελείωσε!

Αύγουστος, 63 π.Χ-14 μ.Χ., Ρωμαίος Αυτοκράτορας

Τα τελευταία λόγια του

Omnia mors aequat.

μτφρ: ο θάνατος εξισώνει τα πάντα

Mors ultima ratio.

μτφρ: ο θάνατος έχει τον τελευταίο λόγο.

Nascentes morimur.

μτφρ: από τη στιγμή που γεννιόμαστε, [αρχίζουμε να] πεθαίνουμε

Θέληση και Δύναμη 

Citius, Altius, Fortius

μτφρ: πιο γρήγορα, πιο ψηλά, πιο δυνατά

Πιέρ ντε Κουμπερντέν, 1863-1937, Γάλλος αναβιωτής των Ολυμπιακών

Μότο των Ολυμπιακών αγώνων, εμπνευσμένο από το θυρεό του σχολείου του

Vincit qui se vincit.

μτφρ: κυριαρχεί αυτός που κυριαρχεί στον εαυτό του

Vires acquirit eundo.

μτφρ: αποκτάς δύναμη προχωρώντας

Βιργίλιος, 70-19 π.Χ., Λατίνος ποιητής

Nil desperandum!

μτφρ: ποτέ μην απελπίζεσαι

Οράτιος, 65-8 π.Χ., Λατίνος ποιητής

Libens-Volens-Potens

μτφρ: Έτοιμος, Πρόθυμος, Ικανός

Dictum, factum.

μτφρ: με το που το είπαμε, έγινε.

Aut viam inveniam aut faciam.

μτφρ: ή θα τον βρούμε το δρόμο ή θα τον φτιάξουμε

Αννίβας, 247 - 183 π.Χ., Καρχηδόνιος στρατηλάτης

προσπαθώντας να διασχίσει τις Άλπεις περί το 212 π.Χ.

Θρησκεία και Θεός 

Fiat Lux.

μτφρ: Γενηθήτω φως.

Γένεσις Α' (της Vulgata)

Ecce homo.

μτφρ: Ίδε ο άνθρωπος.

Φράση του Πιλάτου. Κατά Ιωάννην ΙΘ'

Vide et credere

μτφρ: δες και πίστεψε

Credo quia absurdum.

μτφρ: πιστεύω διότι είναι παράλογο

Τερτυλλιανός, 155-222 μ.Χ., Καρχηδόνιος θεολόγος

Noli me tangere.

μτφρ: μη μου άπτου

Λόγια του Ιησού (από τη Vulgata)

Deus vult.

μτφρ: ο Θεός θέλει.

Το σύνθημα στις μάχες της πρώτης σταυροφορίας

Cito fit quod dii volunt.

μτφρ:γρήγορα γίνεται αυτό που θέλουν οι θεοί

Γάιος Πετρώνιος, 1ος μ.Χ αιων, Ρωμαίος συγγραφέας

Non serviam!

μτφρ: Δεν θα [σε] υπηρετήσω

Ο Διάβολος προς το Θεό (από τη Vulgata)

Ora et labora.

μτφρ: να προσεύχεσαι και να εργάζεσαι.

Σύνθημα των Βενεδεκτίνων μοναχών

Post tenebras lux.

μτφρ: μετά το σκοτάδι, φως

από τη Vulgata (βιβλίο Ιώβ).

Χρησιμοποιήθηκε και σαν σύνθημα των Καλβινιστών

Καλό και Κακό 

Nemo malus felix.

μτφρ: κανένας κακός δεν είναι ευτυχισμένος

Γιουβενάλης, 1ος-2ος αιών μΧ, Ρωμαίος σατιρικός ποιητής

De malo, bonum.

μτφρ: από το κακό, καλό.

Nota res mala, optima.

μτφρ: τα γνωστά κακά είναι τα πιο καλά.

Quae nocent, saepe docent.

μτφρ: ό,τι πονάει, συχνά διδάσκει

Omne bonum trium.

μτφρ: όλα τα καλά πράγματα είναι τρία.

Male parta male dilabuntur.

μτφρ: άσχημα χάνεται ό,τι άσχημα αποκτάται

Κικέρων, 106-43 π.Χ., Ρωμαίος ρήτορας και πολιτικός

Canis caninam non est.

μτφρ: ο σκύλος, σκύλο δεν τρώει.

Λάθη 

Errare Humanum est.

μτφρ: το σφάλλειν ανθρώπινον.

Post hoc, ergo propter hoc.

μτφρ: κατόπιν αυτού, άρα εξαιτίας αυτού.

Γνωστό και ως σφάλμα "post hoc"

Falsus in uno, falsus in toto.

μτφρ: λάθος σε ένα, λάθος σε όλα

Splendide mendax.

μτφρ: υπέροχα λάθος

Οράτιος, 65-8 π.Χ., Λατίνος ποιητής

Νίκη και Ήττα

 Ubi concordia, ibi victoria.

μτφρ: όπου ενότητα, εκεί νίκη

Vincere est totum.

μτφρ: το να νικάς είναι το παν

Vi Veri Veniversum Vivus Vici.

μτφρ: με τη δύναμη της αλήθειας, ζώντας, κατέκτησα το σύμπαν

από τον Φάουστ του Γκαίτε

Αναφέρθηκε και στην ταινία "V for Vendeta"

Vae victis.

μτφρ: Ουαί τοις ηττημένοις.

Βρέννος, αρχηγός των Γαλατών, το 387 π.Χ.

ρίχνοντας το ξίφος του στη ζυγαριά των λύτρων που του πρόσφεραν οι Ρωμαίοι

Veni, vidi, vici.

μτφρ: Ήρθα, είδα, ενίκησα

Ιούλιος Καίσαρ, 101-14 π.Χ, Ρωμαίος στρατηγός και ύπατος

μήνυμα στη Σύγκλητο μετά τη νίκη του επί του βασιλιά του Πόντου, το 47 π.Χ.

Νόμοι και Δίκαιο

Nullum poena sine legum.

μτφρ: καμιά ποινή χωρίς νόμο.

Θεμελιώδες νομικό αξίωμα

Ratio legis est anima legis.

μτφρ: η αιτία του νόμου είναι η ψυχή του νόμου

Testis unus, testis nullus.

μτφρ: είς μάρτυς, ουδείς μάρτυς.

Lex malla, lex nulla.

μτφρ: ο κακός νόμος,δεν είναι καθόλου νόμος

Θωμάς Ακινάτης

Dura lex, sed lex.

μτφρ: σκληρός νόμος, αλλά νόμος.

Necessitas non habet legem.

μτφρ: η ανάγκη δεν ξέρει νόμο

Salus populi suprema lex.

μτφρ: η ευημερία του λαού είναι ο υπέρτατος νόμος

Κικέρων, 106-43 π.Χ., Ρωμαίος ρήτορας και πολιτικός

Abusus non tollit usum.

μτφρ:η κατάχρηση δεν καταργεί (απαξιώνει) τη χρήση

Summum jus, summa injuria.

μτφρ: υπέρτατη (υπερβολική) δικαιοσύνη, υπέρτατη αδικία.

Audiatur et altera pars.

μτφρ: ακούστε και την άλλη πλευρά

Ne bis in idem.

μτφρ: όχι δύο φορές [έγκληση] για το ίδιο [αδίκημα]

Pacta sunt servanta.

μτφρ:οι συμφωνίες πρέπει να τηρούνται

Sol omnibus lucet.

μτφρ: ο ήλιος λάμπει για όλους.

Γάιος Πετρώνιος, 1ος μ.Χ αιων, Ρωμαίος συγγραφέας

Fiat iustitia, et pereat mundus.

μτφρ: ας επικρατήσει η δικαιοσύνη, κι ας χαθεί ο κόσμος

Μόττο του αυτοκράτορα της Αγ. Ρωμ. Αυτοκρατορίας Φερδινάνδου Ι (1503-1564)

Πόλεμος και Ειρήνη 

Si vis pacem para bellum.

μτφρ: αν θες ειρήνη, να ετοιμάζεσαι για πόλεμο

Ultima ratio regum.

μτφρ: το έσχατο επιχείρημα των βασιλέων

χαραγμένο στα κανόνια του Μ. Φρειδερίκου της Πρωσίας

Dulce bellum inexpertis.

μτφρ: γλυκύς φαίνεται ο πόλεμος σ' αυτούς που δεν έχουν πείρα (από πόλεμο)

Έρασμος, 1469-1536, Ολλανδός ουμανιστής

Nervus rerum [/belli], pecuniam.

μτφρ: η ψυχή των πραγμάτων (ή του πολέμου) είναι τα λεφτά

Κικέρων, 106-43 π.Χ., Ρωμαίος ρήτορας και πολιτικός

Inter arma silent leges.

μτφρ: ανάμεσα στα όπλα (δηλ. στον πόλεμο) οι νόμοι σιγούν

Delenda Carthago!

μτφρ: να καταστραφεί η Καρχηδών!

Κάτων ο πρεσβύτερος, 234-149 π.Χ., Ρωμαίος πολιτικός και συγγραφέας

Έκλεινε όλες τις ομιλίες του με αυτή την φράση.

Πολιτική και Εξουσία 

Vox populi, vox dei.

μτφρ: φωνή λαού, φωνή Θεού.

Sic semper tyrannis!

μτφρ: έτσι πάντα στους τυράννους!

μότο της Βιρτζίνια αλλά και η κραυγή του Μπουθ όταν πυροβόλησε τον Λίνκολν

Panem et circenses.

μτφρ: άρτον και θεάματα.

Γιουβενάλης, Ρωμαίος σατιρικός ποιητής

Divide ut regnes.

μτφρ: διαίρει και βασίλευε (ut=για να).

Ubi dubium ibi libertas.

μτφρ: όπου αμφισβήτηση, εκεί ελευθερία

Publilius Syrus, 1ος μ.Χ αιών, Ρωμαίος γνωμικογράφος

O Tite tute Tati tibi tanta tyranne tulisti!

μτφρ: Ω εσύ τύραννε, Titus Tatius, τόσα πράγματα έκανες για σένα

Ennius, 239-169 π.Χ., Ρωμαίος συγγραφέας

Λατινικός γλωσσοδέτης

Novus ordo seclorum.

μτφρ: Νέα τάξη των αιώνων.

Σφραγίδα των ΗΠΑ

Σιγουριά 

Nihil est incertius volgo.

μτφρ: τίποτε δεν είναι πιο αβέβαιο από τον όχλο

Κικέρων, 106-43 π.Χ., Ρωμαίος ρήτορας και πολιτικός

Nullius in verba.

μτφρ: [μη βασίζεσαι] στα λόγια κανενός

Οράτιος, 65-8 π.Χ., Λατίνος ποιητής

Medio tutissimus ibis.

μτφρ: είναι ασφαλέστερο να προχωράς στη μέση [του δρόμου]

Οβίδιος, 43 π.Χ.-17 μ.Χ., Ρωμαίος ποιητής

Semper letteris mandate.

μτφρ: πάντα γραπτές οδηγίες

Mus uni non fidit antro.

μτφρ: το ποντίκι δεν βασίζεται σε μια τρύπα μόνο

Nil homini certum est.

μτφρ: τίποτε δεν είναι σίγουρο στον άνθρωπο

Οβίδιος, 43 π.Χ.-17 μ.Χ., Ρωμαίος ποιητής

Σχεδιασμός 

Malum consilium quod mutari non potest.

μτφρ: είναι κακό σχέδιο αυτό που δεν μπορεί να αλλάξει

Publilius Syrus, 1ος μ.Χ αιών, Ρωμαίος γνωμικογράφος

Gladiator in arena consilium capit.

μτφρ: ο μονομάχος κάνει το σχέδιό του μέσα στην αρένα

Σενέκας, 4 μ.Χ-65 μ.Χ., Ρωμαίος φιλόσοφος

Τέχνη 

Ars longa, vita brevis.

μτφρ: η τέχνη μακρά, ο βίος βραχύς.

Ιπποκράτης, 460-377 π.Χ., Πατέρας της ιατρικής

Sutor, ne supra crepidam.

μτφρ: παπουτσή, όχι πάνω από το σανδάλι

Απελλής, 4ος αιων π.Χ., Αρχαίος ζωγράφος

σε παπουτσή που κλήθηκε να συμβουλέψει για την εικόνα ενός σανδαλιού και θέλησε να κρίνει και το υπόλοιπο έργο

Finis coronat opus.

μτφρ: το τέλος στεφανώνει το έργο.

Nulla dies sine linea.

μτφρ: ούτε μέρα χωρίς γραμμή.

Απελλής, Αρχαίος ζωγράφος

Τύχη και Πεπρωμένο 

Alea jacta est.

μτφρ: ο κύβος ερίφθη.

Ιούλιος Καίσαρ, 101-14 π.Χ, Ρωμαίος στρατηγός και ύπατος

Το είπε όταν διέβα τον Ρουβίκωνα, αλλά ήταν παλιότερη ελληνική παροιμία

Fortuna vitrea est :tum cum splendet frangitu.

μτφρ: Η τύχη είναι γυαλί: εκεί που λάμπει, θρυμματίζεται

Publilius Syrus, 1ος μ.Χ αιών, Ρωμαίος γνωμικογράφος

Virtutis fortuna comes.

μτφρ: η καλή τύχη είναι σύντροφος της αρετής

Audaces fortuna iuvat.

μτφρ: η τύχη βοηθάει τους τολμηρούς

Βιργίλιος, 70-19 π.Χ., Λατίνος ποιητής

Nomen est omen.

μτφρ: το όνομα είναι σημάδι (αλλά και κατάρα;)

Υγεία 

Primum, non nocere.

μτφρ: πρώτα απ' όλα, μην προκαλέσεις κακό.

Ιπποκράτης, 460-377 π.Χ., Πατέρας της ιατρικής

Mens sana in corpore sano.

μτφρ: νους υγιής εν σώματι υγιεί.

Γιουβενάλης, Ρωμαίος σατιρικός ποιητής

Φύση 

Natura non facit saltus.

μτφρ: η Φύση δεν κάνει άλματα.

Natura nihil fit in frustra,

μτφρ: η Φύση δεν κάνει τίποτα χωρίς λογο

Suave mare magno.

μτφρ: ευχάριστο να αγναντεύεις την αγριεμένη θάλασσα [απ’ τη στεριά].

Λουκρήτιος, 98-55 π.Χ., Λατίνος ποιητής

Χρόνος 

Carpe diem.

μτφρ: άρπαξε [και αξιοποίησε] τη μέρα.

Οράτιος, 65-8 π.Χ., Λατίνος ποιητής

O tempora! Ο mores!

μτφρ: ω καιροί, ω ήθη

Κικέρων, 106-43 π.Χ., Ρωμαίος ρήτορας και πολιτικός

Fugit inreparabile tempus.

μτφρ: ο χρόνος φεύγει ανεπιστρεπτί

Βιργίλιος, 70-19 π.Χ., Λατίνος ποιητής

Veritas odit moras.

μτφρ: η αλήθεια απεχθάνεται την καθυστέρηση.

Σενέκας, 4 μ.Χ-65 μ.Χ., Ρωμαίος φιλόσοφος

Ad calendas Graecas.

μτφρ: στις ελληνικές καλένδες.

Παροιμιακή φράση (που σημαίνει «ποτέ»)

In saecula saeculorum.

μτφρ: εις τον αιώνα των αιώνων.

Εκκλησιαστικό

Λατινικές Φράσεις και Λέξεις

Γνωστές και εν χρήσει Λατινικές Λέξεις

Λέξεις που είτε χρησιμοποιούνται αυτούσιες είτε συνδέονται ετυμολογικά με λέξεις στα Νέα Ελληνικά

Λατινική Λέξη

Μετάφραση

λέξεις που είναι σε χρήση αυτούσιες, σχεδόν ομόηχες και με σχεδόν το ίδιο νόημα

agenda
αυτά που πρέπει να γίνουν (μτχ. του ago)
ampulla
φλασκί, φιάλη
album
το λευκό, άσπρη πλάκα γραφής, κατάλογος
capsula
μικρό κιβώτιο
confusio
σύγχυση
contra
εναντίον
colubra
θηλυκό φίδι
cultura
καλλιέργεια
cura
φροντίδα, επιμέλεια, επιμελητεία
decor
ομορφιά, χάρις
duplex
διπλός
extra
επιπλέον, έξω, παραπέρα
familia
οικογένεια
forma
φόρμα, σχήμα
freno
συγκρατώ, περιορίζω, ελέγχω, φρενάρω
fumo
καπνίζω
fundo
χύνω, λιώνω
furia
θυμός, οργή, φούρια
gusto
δοκιμάζω, γεύομαι
harena
άμμος, παραλία, αρένα
manica
μανίκι, κάλυμμα χεριού
medium
μέσο
miseria
δυστυχία
normal
τυποποιημένος (για ξυλουργούς), μτγν: φυσιολογικός
nuntius
αγγελιοφόρος, εκπρόσωπος (του Πάπα)
opera
δουλειά, έργο
pastor
βοσκός, ποιμένας
piscina
δεξαμενή με ψάρια
porta
πύλη, πόρτα
provocator
ο προκαλών, είδος μονομάχου
regula
κανόνας, χάρακας
retro
πίσω
rotunda
στρογγυλή
saburra
άμμος χρησιμοποιούμενη σαν αντίβαρο
super
επάνω, επιπλέον παραπέρα
susurro
βόμβος, σούσουρο
tuba
πολεμική σάλπιγγα
turbo
ενοχλώ, αναταράσσω, στροβιλίζω, στρόβιλος
velo
κρύβω
vero
αληθινά
veteranus
βετεράνος
villa
εξοχική κατοικία
vitio
ελάττωμα, αμαρτία, βίτσιο
vivat
ζήτω

λόγιες λέξεις και επιστημονικοί όροι που συχνά χρησιμοποιούνται με τη λατινική τους γραφή

• ante
• πριν
• corrigenda
• διορθωτέα (παροράματα)
• circum, circa
• γύρω από , περίπου
• calculus
• βότσαλο (μτγν. μαθ. λογισμός)
• doctor
• δάσκαλος
• ergo
• συνεπώς, επομένως, γι' αυτό
• errata
• παροράματα, λάθη
• homo (γεν.hominis)
• άνδρας, άνθρωπος
• lapsus
• σφάλμα, ολίσθημα
• lector
• αναγνώστης
• matrix
• κυψέλη, μητρικός
• nexus
• κόμβος, σύνδεσμος, δίκτυο
• opus (γεν. operis)
• έργο
• quantum
• πόσο, κβάντουμ
• radius
• ακτίνα (τροχού αρχικά)
• ratio
• τρόπος, μέθοδος, διαδικασία, λόγος, αιτία, αναλογία
• verbatim
• ακριβώς όπως ειπώθηκε
• virus
• σκουλήκι ή δηλητήριο

άλλες λέξεις που χρησιμοποιούνται συνήθως με τη λατινική τους γραφή

• ave
• χαίρε
• bonus
• καλός
• credo
• πιστεύω
• corpus
• σώμα, πτώμα
• cursor
• δρομέας, αγγελιοφόρος (χρήση σε PC)
• error
• λάθος (χρήση σε PC)
• filioque
• και εκ του Υιού
• focus
• εστία (νεολτν)
• forum
• αγορά, κεντρική πλατεία
• gratis
• δωρεάν
• imperium
• εξουσία, αυτοκρατορία
• index
• δείκτης, μτγν. κατάλογος
• libido
• βίαια επιθυμία
• locus
• τόπος, σημείο, κατάσταση
• malus
• κακός
• maximum
• μέγιστο
• minimum
• ελάχιστο
• memorandum
• υπόμνημα, σημείωμα
• mensa
• τραπέζι
• modus
• μέθοδος, τρόπος, μέτρο, όριο
• momentum
• κίνηση, μτγν. ορμή
• moratorium
• καθυστέρηση
• placebo
• θα ευχαριστήσω (ιατρ. όρος για εικονικά φάρμακα)
• requiem
• κυριολ. το της αναπαύσεως, νεκρώσιμος ύμνος
• referendum
• σημείο αναφοράς
• scribe
• γράφε
• sic
• έτσι
• sponsor
• εγγυητής, εγγύηση
• status
• θέση, κατάσταση
• veto
• απαγορεύω
• via
• δρόμος
• λέξεις που αποτελούν εμπορικές ονομασίες
• alter
• ένας άλλος
• algida
• κρύα
• amita
• θεία
• avis
• πουλί
• domus
• σπίτι
• farina
• αλεύρι
• fiat
• γενηθήτω
• juventus
• νεολαία
• illuminati
• πεφωτισμένοι
• lego
• μαζεύω, συλλέγω, διαβάζω
• multiplex
• πολύπτυχος
• natura
• φύση
• nivea
• λευκή
• nova
• νέα
• rex (γεν.regis)
• βασιλιάς
• sanitas
• υγεία
• sol
• ήλιος
• solaris
• ηλιακός
• ultra
• περισσότερο από
• volvo
• γυρνώ, γυρίζω, περιστρ
• vox (γεν. vocis)
• φωνή

λατινικές λέξεις που, ετυμολογικά, αποτελούν ρίζα σύγχρονων ελληνικών λέξεων

• arma
• όπλα
• barbatus
• γενειοφόρος
• corona
• κορώνα, στέμμα
• conservo
• διατηρώ, συντηρώ
• columna
• κολώνα, στήλη
• communis
• κοινός
• classis
• κοινωνική τάξη
• camera
• δωμάτιο με θόλο
• caminus
• καμίνι, φωτιά
• campus
• επίπεδο μέρος, χωράφι, πεδιάδα(μτγν. πανεπιστ. χώρος)
• canalis
• κανάλι, αγωγός
• candela
• κερωμένο φυτίλι, καντήλι
• capistrum
• χαλινάρι
• carreria
• δρόμος για άμαξες (εξ ου και καριέρα)
• carrus
• άμαξα
• cassida
• μεταλλικό κράνος
• castellum
• κάστρο, φρούριο
• castrum
• κάστρο, φρούριο
• castus -casta -castum
• αγνός, ιερός
• bracae
• βράκα
• bucca
• μάγουλο, μπουκιά
• caballus
• άλογο
• caca
• κακά
• codex
• κορμός δέντρου, βιβλίο (από ξύλινες πλάκες), χειρόγραφο
• custodia
• προστασία, φρουρά, κουστωδία
• documentum
• παράδειγμα, απόδειξη
• durus
• σκληρός
• falsus
• ψεύτικος, απατηλός
• graeculus
• μικρός Έλληνας,"Ελληνούκος", (υποτιμητικό, εξ ου γραικύλος)
• institutio
• θεσμός, εκπαίδευση, μέθοδος
• luxus
• πολυτέλεια
• macellarius
• σφαγέας
• mandatum
• διαταγή, οδηγία
• manifestus
• ξεκάθαρος, μτγν. διακηρυγμένος, δημοσιευμένος
• militaris
• στρατιωτικός
• nepos (γεν. nepotis)
• εγγονός, ανιψιός (εξ ου νεποτισμός)
• nomenclator
• σκλάβος που υπενθυμίζει ονόματα
• numerus
• αριθμός, ψηφίο
• palatium - palatia
• παλατινός λόφος- πληθ. ανάκτορα
• pedalis
• ποδάρι
• proletarius
• πολίτης της κατώτερης τάξης
• pullus
• κοτόπουλο
• purus
• αγνός
• quadrum
• τετράγωνο
• relaxo
• χαλάρωση, ξεκούραση
• salto
• χορεύω, πηδώ
• sacculus
• μικρή τσάντα
• sagitta
• σαΐτα, βέλος
• scrinium
• βιβλιοθήκη
• securis
• τσεκούρι, μτφ. υπεροπλία
• securitas
• γαλήνη, ανεμελιά, μτγν. ασφάλεια
• seminarium
• φυτεία, θεραπευτήριο
• servus -serva
• σκλάβος - σκλάβα
• sexus
• το φύλο
• specialis
• ιδιαίτερος
• specula
• παρατηρητήριο, ακτίδα ελπίδας
• stilus
• γραφίδα, στύλος, παλούκι (εξ ου στυλό, στυλ)
• studio
• μελετώ
• tractor
• ελκυστής, αυτός που τραβάει
• video
• βλέπω
• visito
• επισκέπτομαι

 Γνωστές Λατινικές Φράσεις

Λατινική φράση

Μετάφραση

• a posteriori
• [συμπέρασμα] μετά από εμπειρική παρατήρηση
• a priori
• εκ των προτέρων, θεωρητικά, χωρίς παρατήρηση
• ad hoc
• γι 'αυτό ειδικά
• advocatus diaboli
• ο δικηγόρος του διαβόλου
• alma mater
• τροφός μητέρα (χρήσ. για πανεπιστήμια)
• alter ego
• ο άλλος εαυτός
• altera pars
• η άλλη πλευρά
• a cappella
• στην εκκλησία (μτφ., χωρίς τη συνοδεία μουσικής)
• anno domini
• [κατά] το έτος του Κυρίου
• aqua fortis
• νιτρικό οξύ
• aqua vitae
• νερό της ζωής (χρησ. για αλκοολούχα ποτά)
• audio, video, disco
• ακούω, βλέπω, μαθαίνω (καλό!!!)
• aurora borealis
• βόρειο σέλας
• ave maria
• χαίρε Μαρία
• bona fide
• με καλή πίστη
• bona fortuna
• καλή τύχη
• casus belli
• αιτία πολέμου
• corpus Christi
• το σώμα του Χριστού
• cui bono?
• ποιος ωφελείται (ποιος είχε κίνητρο)
• cum laude
• μετά επαίνου
• curriculum vitae
• πορεία της ζωής (βιογραφικό σημείωμα)
• de facto
• εμπράκτως, εκ των πραγμάτων
• de iure
• σύμφωνα με το νόμο, δικαιωματικά
• de profundis
• εκ βαθέων (Ψαλμοί Δαβίδ)
• erga omnes
• έναντι όλων
• ex cathedra
• από καθέδρας
• ex libris
• από τη βιβλιοθήκη, από τη βιβλιογραφία
• ex officio
• από θέσεως ισχύος
• habeas corpus
• πρέπει να έχεις το σώμα (πρέπει να δικαιολογείς την δίκη)
• habemus Papam!
• έχουμε Πάπα (στην αναγγελία εκλογής Πάπα)
• hic et nunc
• εδώ και τώρα
• homo erectus
• όρθιος άνθρωπος (ανθρωπολογικός όρος)
• homo sapiens
• έμφρων άνθρωπος (ανθρωπολογικός όρος)
• homo universalis
• άνθρωπος με γενικά ενδιαφέροντα και πολλές γνώσεις
• honoris gratia
• τιμής ένεκεν
• in absentia
• ερήμην
• in extremis
• στα άκρα, σε ακραία περίπτωση, στην εσχάτη περίπτωση
• in memoriam
• εις μνήμην
• in nomine domini
• εις το όνομα του Κυρίου
• in principio
• επί της αρχής
• in promptu
• με ετοιμότητα, άμεσα (γρήγορα)
• in situ
• επί τόπου, αυτοψία
• in vitro
• στο γυαλί (μτφ. σε τεχνητές συνθήκες, στο εργαστήριο)
• in vivo
• σε πραγματικές συνθήκες
• ipso facto
• με βάση το γεγονός αυτό καθαυτό
• lapsus calami
• τυπογραφικό λάθος
• lapsus linguae
• γλωσσικό ολίσθημα
• lingua franca
• Γαλλική γλώσσα (μτφ., οικουμενική γλώσσα)
• Magna Carta
• μεγάλο χαρτί, η σύμβαση των δικαιωμάτων του 1215 (Αγγλία)
• magna cum laude
• με μεγάλο έπαινο
• magnum opus
• το μεγάλο έργο [της ζωής]
• manus in mano
• χέρι-χέρι
• mare nostrum
• η θάλασσά μας (η Μεσόγειος)
• mea culpa
• λάθος μου
• memorandum
• υπόμνημα, μνημόνιο
• modus vivendi
• τρόπος ζωής
• moratorium
• καθυστέρηση
• mutatis mutandis
• μετά τις απαραίτητες αλλαγές, τηρουμένων των αναλογιών
• novus ordo
• νέα τάξη
• Opus Dei
• έργο του Θεού (παραθρησκευτική οργάνωση των Καθολικών)
• pater familias
• ο πατέρας της οικογένειας
• pax romana
• ρωμαϊκή ειρήνη
• per capita
• κατά κεφαλήν
• per cent
• τοις εκατό
• per se
• καθ' ευατόν, μόνος του, μόνο του
• persona non grata
• ανεπιθύμητο πρόσωπο
• post hoc
• μετά από αυτό
• post mortem
• μετά θάνατον (και αυτοψία)
• primus inter pares
• πρώτος μεταξύ ίσων (τίτλος των Ρωμαίων αυτοκρατόρων)
• pro bono [publico]
• για το [κοινό] καλό
• pro forma
• για τους τύπους (τυποποιημένο έγγραφο)
• pro patria
• υπέρ πατρίδος
• quid pro quo
• κάτι για κάτι (κάτι σε ανταπόδοση)
• quo vadis?
• πού πηγαίνεις;
• scripta manent
• τα γραπτά μένουν
• semper fidelis
• πάντα πιστός
• sine nobilitatis
• χωρίς ευγενική καταγωγή (προέλευση του SNOB)
• sine qua non
• εκ των ων ουκ άνευ
• status quo
• το κατεστημένο, η υπάρχουσα κατάσταση
• sui generis
• ιδιότυπος, ιδιότροπος, ιδιόμορφος
• summa summarum
• το άθροισμα των αθροισμάτων, τελικό άθροισμα
• tabula rasa
• λευκή πλάκα, μετφ. άγραφο χαρτί, σε νέα βάση
• terra incognita
• άγνωστη γη
• veni, vidi, vici
• ήρθα, είδα, νίκησα
• verbatim
• [ακριβώς] κατά λέξη
• verbatim ac litteratim
• κατά λέξη και κατά γράμμα
• vice versa
• και αντιστρόφως, ανάποδα
• vivat
• ζήτω

Βυζαντινά Αποφθέγματα

Ρήσεις και Αποφθέγματα από τους Βυζαντινούς χρόνους

Εν τούτω Nίκα.

Το ουράνιο όραμα που είδαν οι στρατιώτες του Μ. Κωνσταντίνου

(πριν από τη μάχη στη Μουλβία γέφυρα, το 312 )

Yμείς μέν των είσω της εκκλησίας, εγώ δέ των εκτός υπό Θεού κατεσταμένος επίσκοπον αν είη.

Μεγάλος Κωνσταντίνος, 280-337, Βυζαντινός αυτοκράτορας

(απευθυνόμενους σε Χριστιανούς επισκόπους)

Είπατε τω βασιλεί, χαμαί πέσε δαίδαλος αυλά. Ουκέτι Φοίβος έχει καλύβην, ου μάντιδα δάφνην, ου παγάν λαλέουσαν.

Απέσβετο και λάλον ύδωρ.

Ο τελευταίος χρησμός των Δελφών προς τον Ιουλιανό τον Παραβάτη το 362

Ημίν ανήκουσιν η ευγλωττία και αι τέχναι της Ελλάδος και η των Θεών αυτής λατρεία, υμέτερος δε κλήρος εστί η αμάθεια και η αγροικία και 

ουδέν πλέον. Αύτη εστίν η σοφία υμών.

Ιουλιανός ο Παραβάτης, 331-363 , Βυζαντινός Αυτοκράτορας

(Λόγοι απαξίωσης του χριστιανικού κλήρου από τον Ιουλιανό)

Νενίκηκάς με Ναζωραίε...

Ιουλιανός ο Παραβάτης, 331-363 , Βυζαντινός Αυτοκράτορας

(Πεθαίνοντας)

... του Αρείου το απύλωτον στόμα…

Παροιμιακή φράση της Πρωτοβυζαντινής περιόδου

(εμπνευσμένη από την εντυπωσιακή πολυλογία και ευγλωττία του αιρετικού Αρείου)

Το μεν αληθές εν, το δε ψεύδος πολυσχιδές.

Γρηγόριος ο Νανζιανζηνός, 327-390 , Πατέρας της εκκλησίας

Αμαρτία ομολογουμένη ελάττων γίνεται, χείρων δε μη ομολογουμένη.

Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος, 347-407 , Πατέρας της εκκλησίας

Όσον ευσχήμων εν τη οπλίσει ο στρατιώτης είναι, τοσούτον και αυτού προθυμία προσγίνεται και τοις εχθροίς δειλία.

Μαυρίκιος, 539-602, Βυζαντινός αυτοκράτορας

(από τα «Στρατηγικά» του, σύγγραμμα για την πολεμική τέχνη)

Κάλλιστον εντάφιον η βασιλεία.

μτφρ: Το ωραιότερο σάβανο είναι η βασιλεία.

Θεοδώρα, 500-548 , Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου

(αποτρέποντας τον Ιουστινιανό να εγκαταλείψει την Πόλη, στη στάση του Νίκα, το 532 μ.Χ).

Δόξα τω Θεώ, τω καταξιώσαντί με τοιούτον έργον επιτελέσαι. Νενίκηκά σε, Σολομών

Ιουστινιανός, 527-565, Αυτοκράτορας του Βυζαντίου

(μετά την ολοκλήρωση της οικοδόμησης της Αγια-Σοφιάς, το 537)

Δεν σωζόμεθα δια της φυγής, παρά να αποθάνωμεν αδόξως, προτιμότερον να αποθάνωμεν ενδόξως αγωνιζόμενοι.

Θεοδώρα, 500-548 , Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου

(στη στάση του Νίκα, το 532 μ.Χ)

Νίψον ανομήματα μη μόναν όψιν.

Η καρκινική επιγραφή στην κρήνη της εισόδου της Αγια-Σοφιάς.

(αποδίδεται στον Γρηγόριο τον Νανζιανζηνό)

Πάλι τον καύκον έπιες,

πάλιν τον νουν απώλεσας.

Σκωπτικό σύνθημα του κοινού του Ιπποδρόμου στο Βυζάντιο

Απευθυνόταν προς τον αυτοκράτορα Φωκά (602-610) που ήταν μέθυσος. Επακολούθησε σφαγή 3000 θεατών

-«Ούτως, άθλιε, την πολιτείαν διώκησας;»

-«Συ κάλλιον έχεις διοικήσαι;»

Ο διάλογος μεταξύ Ηρακλείου και του εκθρονισθέντος Φωκά

Η απάντηση του Φωκά εξόργισε τον Ηράκλειο που διέταξε την εκτέλεσή του Φωκά.

Ψυχρὸν τὸ γῆρας, η τ᾿ εμὴ κράσις φύσει (φεύ) φλεγματώδης.

Λεών Στ’ ο Σοφός, Βυζαντινός Αυτοκράτωρ

Ω γένος εμόν, εν ω μέσον εγώ.

Καρκινικό επίγραμμα του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ’

Nοσώ, σώτερ, υπό πυρετώ, σώσον

Καρκινικό επίγραμμα του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ’

Υπόμνημα γάρ εστιν η εικών, και όπερ τοις γράμμασι μεμυημένοις η βίβλος, τούτο και τοις αγραμμάτοις η εικών.

Ιωάννης Δαμασκηνός, 675-749, Σύριος μοναχός & Λόγιος, υπέρμαχος των εικόνων

(περί εικονομαχίας ο λόγος)

Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή…

Η πρώτη φράση από το τροπάριο της Κασιανής

-Εκ γυναικός τα χείρω.

-Kαι εκ γυναικός τα κρείττω.

Ο διάλογος μεταξύ του αυτοκράτορα Θεόφιλου και της Κασσιανής (830)

κατά την διαδικασία επιλογής συζύγου του αυτοκράτορα ο οποίος, πικαρισμένος, διάλεξε άλλην

Πάνδεινα κακά πέπονθεν η Ρωμανία υπό των Αράβων μέχρι του νυν.

Κωνσταντίνος Ζ’ Πορφυρογέννητος, 905-959, Βυζαντινός Αυτοκράτορας

Από το έργο του De Administrando Imperio (Περία Αυτοκρατορικής Διοίκησης) που απευθυνόταν προς το γιό του Ρωμανό Β’

... εκείνος το τεταρτερόν [νόμισμα] επενόησε, κολοβώσας αυτό κατά τον σταθμόν, και τας μεν εισπράξεις δια του βαρυτέρου, τας δε δόσεις 

και πάντα τα αναλώματα δια του κεκολοβωμένου πεποίητο.

Ο ιστορικός Ζωναράς σχετικά με την υποτίμηση του νομίσματος από τον Νικηφόρο Φωκά

Ώ πλην γυναικός τα δ' άλλα Νικηφόρος.

Ο τελευταίος στίχος από το επίγραμμα στον τάφο του Νικηφόρου Φωκά

απόδοση: τους νίκησες όλους εκτός από μια γυναίκα

(η γυναίκα ήταν η σύζυγός του Θεοφανώ, που συνωμότησε με τον εραστή της Ιωάννη Τσιμισκή για τη δολοφονία του)

Ημείς σταυροπάτην και καλαφάτην Βασιλέα ού θέλομεν, αλλά την αρχέγονον και ημετέραν μητέρα Ζωή.

To σύνθημα του λαού της Πόλης όταν αντιστάθηκε στον Μιχαήλ Ε’

(Ο Μιχαήλ Ε’, που ήταν υιός ενός καλαφάτη, αποπειράθηκε να εκθρονίσει την αυτοκράτειρα Ζωή. Το 1042)

Oύτω αι των κακίστων ευνούχων βουλαί τους οικείους δεσπότας και ευεργέτας διαλυμαίνονται, ώστε Χρυσαόριον τον πάλαι θαυμασιώτατον 

ειπείν προς τινα των μεγάλων, ότι, ει μεν έχεις ευνούχον φόνευσον, ει δ’ ούκ έχεις αγόρασον και φόνευσον.

από τον ιστορικό Γεώργι ο Κεδρηνό

Αίσχιστον παιδάριον, ημείς από κοπρίας σε ανεστήσαμεν, και ημείς πάλιν θέλομεν σε ρίψει εις την κοπρίαν

Ο Ενετός Δόγης Δάνδολος για τον αυτοκράτορα Αλέξιο Δ’, το 1204

Ο Δάνδολος ήταν από τους επικεφαλής της Δ’ Σταυροφορίας που πολιορκούσε την Πόλη με το πρόσχημα ότι υποστήριζαν τα δικαιώματα του 

Αλεξίου

Πάσα τοίνυν φιλοσοφία και γνώσις Ελλήνων εύρεμα... Συ δε, ω Ιταλέ, τίνος ένεκεν εγκαυχά;

Θεόδωρος Β’ Λάσκαρις, 1221-1258, Βυζαντινός αυτοκράτορας

Απασών γλωσσών το ελληνικόν υπέρκειται γένος.

Θεόδωρος Β’ Λάσκαρις, 1221-1258, Βυζαντινός αυτοκράτορας

Τα έθνη μάχεται καθ’ ημών. Και τις ο βοηθήσων ημίν; Πέρσης πώς βοηθήσει τω Έλληνι;… Μόνον δε το Ελληνικόν αυτό βοηθεί εαυτώ.

Θεόδωρος Β’ Λάσκαρις, 1221-1258, Βυζαντινός αυτοκράτορας

Τις αγνοεί ότι ο κλήρος της διαδοχής εκείνου [του Μ. Κωνσταντίνου] εις το ημέτερον διέβη γένος, και ότι ημείς είμεθα οι τούτου κληρονόμοι και 

διάδοχοι;

Ιωάννης Γ’ Δούκας Βατάτζης, 1192-1254, Βυζαντινός αυτοκράτορας

(Από επιστολή του προς τον Πάπα. Τα δικαιώματα των Ρωμαίων τα διεκδικούσαν και οι Παπικοί και οι Γερμανοί, ως Αγία Ρωμαϊκή 

Αυτοκρατορία)

Εσμέν Έλληνες το γένος, ως η τε φωνή και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί.

Πλήθων Γεμιστός, 1360-1452, Έλληνας Βυζαντινός φιλόσοφος

Ουδέποτε παυσόμεθα μαχόμενοι και πολεμούντες τοις κατέχουσι την Κωνσταντινούπολιν

Ιωάννης Γ’ Δούκας Βατάτζης, 1192-1254, Βυζαντινός αυτοκράτορας

(Από επιστολή του προς τον Πάπα. Το πρόβλημα τότε ήταν οι Λατίνοι)

Κάλλιον ειδέναι [στην Πόλη] φακιόλιον Τούρκικον παρά καλύπτραν λατινικήν.

Γεννάδιος Β', 1400-1472, Πατριάρχης Κων/πόλεως

(Παρόμοια φράση αποδίδεται και στον Λουκά Νοταρά, εκ των διοικητών των υπερασπιστών της Πόλης)

Το την Πόλιν σοι δούναι ουτ' εμόν εστί ούτ' άλλου των κατοικούντων εν ταύτη.

Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος, Ο τελευταίος Βυζαντινός Αυτοκράτορας

προς τον Μωάμεθ Β΄, το 1453…

Ουκ έστι τις των χριστιανών του λαβείν την κεφαλήν μου απ΄ εμού;

Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος, Ο τελευταίος Βυζαντινός Αυτοκράτορας

Μαχόμενος, το 1453...

Εάλω η Πόλις!

μτφρ: έπεσε η Πόλη

Aπό το "Χρονικόν" του Βυζαντινού ιστορικού Γεωργίου Φραντζή.

Βυζαντινές Παροιμίες

Τον ατυχή και πρόβατον δάκνει.

Απορία ψάλτου βηξ.

Αρχηγού παρόντος, αρχή παυσάτω.

Τρεις άδουσι δύο δε χορεύουσι.

Ο κόσμος εποντίζετον και η γυνή μου εστολίζετον.

Από σαλού και μεθυστού την αλήθειαν άκουε.

Τέμνει σου το ξίφος ύδωρ, η δε σπάθη σου χιόνα.

Αν έχης τύχην τρέχε, και αν ουκ έχης τύχην τι τρέχεις;

Εις κουφού θύραν όσα θέλεις κράζε.

Ανόητος νεοσσός εκών, δείκνυσι την εαυτού νεοσσιάν.

(Το ανόητο πουλάκι με τη θέλησή του δείχνει τη φωλιά του)

Έλκε ίππον, μη σύ όνος πατήση.

(Σύρε το άλογό, να μη σε πατήσει το γαϊδούρι)

Εν τω τυχόντι σχοινίω ουκ απάγχεται.

(Με τυχαίο σκοινί δεν κρεμιέται κάποιος)

Όνω τις έλεγε μύθον, ο δε τα ώτα εκίνει.

(Κάποιος έλεγε ιστορίες σε γαϊδούρι κι εκείνο κουνούσε τα αυτιά του)

Τυφλός τω τοίχω επερειδόμενος, έως ώδε ο κόσμος έφη.

(Τυφλός, όταν έπεσε σε εμπόδιο είπε, μέχρις εδώ φτάνει ο κόσμος)

Υπερήδεται άφρονι άφρων .

(Χαίρεται ο άμυαλος σε βάρος του άμυαλου)

Χάλαζα αίγα δέρει, αυτή δε την ουράν άνω .

(Το χαλάζι χτυπά την κατσίκα κι αυτή κρατάει όρθια την ουρά της, δηλαδή κάνει την αδιάφορη)

ΠΗΓΗ -.gnomikologikon.gr