Ακόμα και η πλέον βασική πληροφόρηση για αυτόν τον αρχαίο πολιτισμό είναι άγνωστη και παραμένει μυστική εξαιτίας μια γλώσσας που κανείς δεν μπορεί να αναγνώσει.
Μια γλώσσα όμως που ετοιμάζεται να αποκρυπτογραφήσει ο Ζαν Φρανσουα Σαμπολλιόν.(Jean-Francois Champollion) Ο Σαμπολλιόν πάντα πίστευε πως η Αιγυπτιακή γλώσσα μπορούσε να αποκρυπτογραφηθεί και να διαβαστεί.
Το αντικείμενο που τον ενέπνευσε να ξεκινήσει την αναζήτησή του, δημιουργήθηκε 2 χιλιετίες προτού καν να γεννηθεί ο ίδιος και ανακαλύφθηκε ξανά το 1798 από τα στρατεύματα του Ναπολέοντα κοντά στην Αιγυπτιακή πόλη Ροσέττα -[Ροζέτα]
.JPG)
Η Στήλη της Ροζέτα
Μια επιβλητική πλάκα, από μαύρο βασάλτη ή από γρανοδιορίτη βάρους 720 κιλών, ύψους 114 εκατοστών, πλάτους 73 εκατοστών και πάχους 27 εκατοστών είναι φανερό πως αποτελεί αντικείμενο μεγάλης αξίας που ξεθάβουν οι Γάλλοι στρατιώτες. Αυτό που κεντρίζει το πραγματικά το ενδιαφέρον τους είναι οι γραφές στην επιφάνειά της.
Οι γραφές χωρίζονται σε τρεις ζώνες, τα πρώτα δύο τμήματα είναι αρχαία αιγυπτιακά που δεν μπορούν να αποκρυπτογραφήσουν ενώ το τρίτο τμήμα είναι φανερό πως πρόκειται για ελληνική γραφή.
Μεταφράζοντας το ελληνικό τμήμα, μαθαίνουν πως η πλάκα είναι μια έκφραση υποτέλειας στον ηγεμόνα της Αιγύπτου, Πτολεμαίο. Όμως αυτό που είναι το καταπληκτικό είναι η τελευταία φράση των ελληνικών.
Εκεί ορίζει πως το διάταγμα πρέπει να γραφτεί στα ελληνικά και στις δύο αιγυπτιακές γλώσσες.
Αν τα άλλα δύο τμήματα της στήλης, αποτελούν μετάφραση του ελληνικού κειμένου, τότε η στήλη που βρέθηκε στη Ροζέτα, προσφέρει καταπληκτικές ευκαιρίες για αποκρυπτογράφηση των αιγυπτιακών ιερογλυφικών.
Όμως η ανεύρεση της στήλης ήταν το εύκολο μέρος διότι σύντομα ολόκληρη η επιστημονική κοινότητα αντιλήφθηκε πως η μετάφραση δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση. Οι αρχαιολόγοι περίμεναν το 1799 την στήλη να μεταφερθεί στο Παρίσι όμως κατόπιν ήττας που υπέστησαν οι Γάλλοι στην Αίγυπτο από τους Άγγλους του Νέλσον, συνθηκολόγησαν και η στήλη τελικά έφτασε το 1802 στο Λονδίνο.
Σελίδες ενός από τα σημειωματάρια του John Franηois Champollion
Ο αγώνας δρόμου για την μετάφρασή της είχε ήδη αρχίσει.
Είκοσι χρόνια αργότερα (το 1822) κανείς δεν έχει καταφέρει να ξεκλειδώσει την αρχαία γλώσσα της Αιγύπτου. Τα τελευταία ιερογλυφικά υπολογίστηκε ότι γράφτηκαν στην Αίγυπτο το 400 μ.Χ. όμως η γνώση για την κατανόηση της γλώσσας έσβησε τελείως το 600 μ.Χ. μετά την κατάκτηση της Αιγύπτου από τους Άραβες. Την εποχή που οι ταξιδευτές Ευρωπαίοι της Αναγέννησης, τον 17 αιώνα, ανακάλυπταν αυτά τα τεράστια ανθρώπινα κατασκευάσματα, τις πυραμίδες, η γλώσσα που είχε επικρατήσει ήταν τα Αραβικά, οι παράξενες δε απεικονίσεις ιερογλυφικών που είχαν χαραχθεί στους οβελίσκους και στους ναούς, πιστεύονταν πως ήταν μαγικά σύμβολα που δεν ήταν δυνατόν να τα εκφέρει κανείς.
Ο Σαμπολλιόν είχε πάθος με τα ιερογλυφικά και το 1810 είχε παραδώσει την πρώτη του εργασία για την στήλη. Είχε γράψει «Η γραφή της στήλης της Ροζέτα, παρουσιάζει το όνομα του Έλληνα βασιλιά Πτολεμαίου. Αυτό το όνομα δεν μπορούσε να εκφραστεί στο ιερογλυφικό τμήμα αυτού του μνημείου, αν αυτά τα ιερογλυφικά δεν είχαν την δυνατότητα να αναπαράγουν ήχους. ήταν μια γλώσσα που όχι μόνο την έγραφαν αλλά και την μιλούσαν.»
Ο Σαμπολλιόν πίστευε πως τα ιερογλυφικά μπορούσαν να αναπαραστήσουν και ήχους. Αυτή ήταν μια ριζοσπαστική πρόταση. Παρότι δεν είχε πάει ποτέ του στην Αίγυπτο και δεν έχει δει ποτέ ιερογλυφικά στην φυσική τους θέση και δεν είδε ποτέ την στήλη της Ροζέτα, για περισσότερο από μια δεκαετία, είχε αναγκαστεί να βασίσει τις μελέτες του στις γκραβούρες που είχαν κάνει οι ακαδημαϊκοί του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο.
Ήταν απογοητευμένος από την ποιότητα της γκραβούρας που είχε και από την απουσία παράλληλου συγκριτικού υλικού. Την ίδια στιγμή, τον στοίχειωνε ο φόβος πως κάποιος άλλος θα τον προλάβαινε σε αυτόν τον αγώνα. Το 1816 ο Σαμπολλιόν αντιμετώπισε μια σημαντική πρόκληση από έναν ανταγωνιστή του, και το χειρότερο από έναν Άγγλο τον Thomas Phainomenon Yiang.
O Yiang μέτρησε τις φορές που οι λέξεις εμφανίζονταν στο ελληνικό κείμενο, βρήκε το αιγυπτιακό σύμβολο που εμφανίζεται με την ίδια συχνότητα και υπέθεσε πως είχαν το ίδιο νόημα. Έτσι συσχέτισε επιτυχώς τις λέξεις «και», «βασιλιάς» , «Αίγυπτος»
Όμως η μέθοδος του Yiang που στηριζόταν στο να καταφέρει να μαντέψει, μπορούσε μόνο να εντοπίσει λέξεις αλλά όχι και να τις διαβάσει.
Ήταν ο Σαμπολλιόν όμως αυτός που θα αποκρυπτογραφούσε τα ιερογλυφικά. Διαβάζοντας το ελληνικό τμήμα της στήλης, ήταν σίγουρος πως το σημείο εκείνο που έμοιαζε με φυσίγγι, περιείχε το όνομα του
Πτολεμαίου. Ο Σαμπολλιόν πίστευε πως τα σύμβολα μέσα στο φυσίγγι, αντιπροσώπευαν το καθένα και ένα διαφορετικό ήχο. Όμως δεν είχε ιδέα πως θα ηχούσε το κάθε σύμβολο. Για να καταφέρει και να αποδείξει την αποκρυπτογράφηση μια λέξης ο Σαμπολλιόν συνειδητοποίησε πως έπρεπε να συγκρίνει ένα ζεύγος ονομάτων στα οποία τα ίδια σύμβολα επανεμφανίζονται.
Στα 31 γενέθλιά του μια απλή ιδέα περνάει απ το μυαλό του, να μετρήσει τους μεμονωμένους χαρακτήρες στις γραφές. Βρίσκει πως 486 ελληνικές λέξεις αντιστοιχούν σε 1419 ιερογλυφικά σύμβολα. Φαίνεται τώρα προφανές. Τα ιερογλυφικά, δεν μπορούν να αντιπροσωπεύσουν μια ολόκληρη λέξη, το καθένα θα πρέπει να αντιπροσωπεύει έναν ήχο, ή το τμήμα μιας λέξης, πάλι όμως δεν είχε τα στοιχεία που χρειαζόταν για να αποδείξει την θεωρία του. Το υλικό που χρειαζόταν τόσο απεγνωσμένα, έφτασε, εντελώς ανέλπιστα, το πρωί της 14ης Σεπτεμβρίου του 1822.
Ο Σαμπολλιόν πίστευε πως τα ιερογλυφικά μπορούσαν να αναπαραστήσουν και ήχους. Αυτή ήταν μια ριζοσπαστική πρόταση. Παρότι δεν είχε πάει ποτέ του στην Αίγυπτο και δεν έχει δει ποτέ ιερογλυφικά στην φυσική τους θέση και δεν είδε ποτέ την στήλη της Ροζέτα, για περισσότερο από μια δεκαετία, είχε αναγκαστεί να βασίσει τις μελέτες του στις γκραβούρες που είχαν κάνει οι ακαδημαϊκοί του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο.
Ήταν απογοητευμένος από την ποιότητα της γκραβούρας που είχε και από την απουσία παράλληλου συγκριτικού υλικού. Την ίδια στιγμή, τον στοίχειωνε ο φόβος πως κάποιος άλλος θα τον προλάβαινε σε αυτόν τον αγώνα. Το 1816 ο Σαμπολλιόν αντιμετώπισε μια σημαντική πρόκληση από έναν ανταγωνιστή του, και το χειρότερο από έναν Άγγλο τον Thomas Phainomenon Yiang.
O Yiang μέτρησε τις φορές που οι λέξεις εμφανίζονταν στο ελληνικό κείμενο, βρήκε το αιγυπτιακό σύμβολο που εμφανίζεται με την ίδια συχνότητα και υπέθεσε πως είχαν το ίδιο νόημα. Έτσι συσχέτισε επιτυχώς τις λέξεις «και», «βασιλιάς» , «Αίγυπτος»
Όμως η μέθοδος του Yiang που στηριζόταν στο να καταφέρει να μαντέψει, μπορούσε μόνο να εντοπίσει λέξεις αλλά όχι και να τις διαβάσει.
Ήταν ο Σαμπολλιόν όμως αυτός που θα αποκρυπτογραφούσε τα ιερογλυφικά. Διαβάζοντας το ελληνικό τμήμα της στήλης, ήταν σίγουρος πως το σημείο εκείνο που έμοιαζε με φυσίγγι, περιείχε το όνομα του
Πτολεμαίου. Ο Σαμπολλιόν πίστευε πως τα σύμβολα μέσα στο φυσίγγι, αντιπροσώπευαν το καθένα και ένα διαφορετικό ήχο. Όμως δεν είχε ιδέα πως θα ηχούσε το κάθε σύμβολο. Για να καταφέρει και να αποδείξει την αποκρυπτογράφηση μια λέξης ο Σαμπολλιόν συνειδητοποίησε πως έπρεπε να συγκρίνει ένα ζεύγος ονομάτων στα οποία τα ίδια σύμβολα επανεμφανίζονται.
Εκείνο το πρωί έλαβε ένα γράμμα από το φίλο του, τον Νίκολας Ουγιό ο οποίος έχει επιστρέψει πρόσφατα από μια ερευνητική αποστολή στην Αίγυπτο. Ο Ουγιό στέλνει ζωγραφιές από Αιγυπτιακά αγάλματα που απεικονίζουν και το κτιριακό συγκρότημα του Ναού Αμπού Σιμπέλ που μόλις είχε ανακαλυφθεί. Όμως είναι μία μικρή λεπτομέρεια στο πλάι ενός από τα γλυπτά, που τραβά την προσοχή του Σαμπολλιόν. Εντοπίζει ένα φυσίγγι ανάμεσα στα αναρίθμητα ιερογλυφικά. Γνωρίζει από το φυσίγγι του Πτολεμαίου απ την στήλη της Ροζέτα, πως αυτά τα σχήματα περιέχουν ονόματα. Ο Σαμπολλιόν προσέχει ένα από τα μεμονωμένα ιερογλυφικά.
Ένα κύκλο μέσα σε ένα κύκλο.
Υπέθεσε πως αν παρίστανε τον ήλιο, τότε τι ήχο θα αντιπροσώπευε; Από όλες τις γλώσσες που έχει μελετήσει ο Σαμπολλιόν, πίστευε πάντα πως η γλώσσα των κοπτών, η γλώσσα δηλαδή της πρώιμης χριστιανικής Αιγύπτου, βρίσκεται πιο κοντά στα αρχαία Αιγυπτιακά. Στην γλώσσα των κοπτών, η λέξη ήλιος λέγεται «RAH».
Αν αλλάξουμε ελαφρά το όνομα, έχουμε μια ονομασία από τις θεότητες της αρχαίας Αιγύπτου. Πιστεύει πως έχει βρει το σύμβολο, αντιπροσωπεύει την λέξη για τον θεό ήλιο της Αιγύπτου μέσα σε ένα φυσίγγι, διακινδυνεύει κάνοντας μια εικασία, αν το δεύτερο σύμβολο είναι ένα «m» και τα δύο τελευταία σύμβολα είναι δύο «s» , αυτό σημαίνει πως έχει αποκωδικοποιήσει με επιτυχία ένα από τα πιο γνωστά βασιλικά ονόματα… [Β]Ραμσής. [/Β]
Ο Σαμπολλιόν, όχι μόνο βρήκε το όνομα ενός Αιγυπτίου Φαραώ, έκανε και κάτι που κανείς δεν πίστευε πως ήταν δυνατόν. Είχε διαβάσει ένα ιερογλυφικό. Ψάχνοντας και τις υπόλοιπες ζωγραφιές, που του έστειλε ο Ουγιό, το μάτι του πέφτει σε άλλο ένα φυσίγγι. Πάνω από τα ίδια σύμβολα, που μόλις έχει υποθέσει πως αντιπροσωπεύουν το m & s υπάρχει η εικόνα ενός πουλιού. Τι ήχο θα μπορούσε να αντιπροσωπεύει αυτό το πουλί; Το πουλί του Νείλου είναι η Ίβις, και στην αρχαιότητα η Ιβις χρησιμοποιούταν για να αντιπροσωπεύσει τον Θωδ, το θεό των γραφών. Αν το πουλί είναι μία Ιβις, τότε ο Σαμπολλιόν μπορεί να διαβάσει το όνομα μέσα στο φυσίγγι … Τουθ Μοσις …Τουθμοσις.
Ένα ακόμα βασιλικό Αιγυπτιακό όνομα.
Επιτέλους έχει επαληθεύσει και αποδείξει την θεωρία του. Τα ιερογλυφικά, αντιπροσωπεύουν ήχους που συνδυάζονται για να σχηματίσουν λέξεις οι οποίες μπορούν να προφερθούν. Ο Σαμπολλιόν στις 27 Σεπτεμβρίου ανακοινώνει τα ευρήματά του στο Γαλλικό Ινστιτούτο και στον υπόλοιπο κόσμο. Η ανακάλυψη αυτή είναι το πρώτο βήμα στην επιτυχημένη μετάφραση της ιερογλυφικής γλώσσας της στήλης της Ροζέτα και θα αποτελέσει την βάση για την μετέπειτα εξερεύνηση και κατανόηση της ζωής στην Αρχαία Αίγυπτο.
