ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
Πανδιδακτήριον Κωνσταντινουπόλεως - Εκπαίδευση και Σχολεία στο Βυζάντιο - Σχολές και θετικοί επιστήμονες του Βυζαντίου
Κάθε άλλο παρά “παπαδίστικη θεολογία” και τίποτε άλλο διδασκόταν στο Πανδιδακτήριον Κων/πόλεως, μάλιστα η θεολογία δεν αποτελούσε καν αντικείμενο του πανεπιστήμιου.
Ο Παν. Κανελλόπουλος, στην Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος, τονίζει ότι το πανεπιστήμιο ήταν οργανωμένο σύμφωνα με τα παλαιά πρότυπα των εθνικώνανώτατων σχολών. Διδασκόταν γραμματική, ρητορική (συνδυασμένη μ’ αυτήν ήταν η φιλολογία), διαλεκτική (γενικότερα η φιλοσοφία), καθώς και αριθμητική, γεωμετρία,αστρονομία, μουσική. Παράλληλα με τους κλάδους αυτούς ίσχυε ως ιδιαίτερο σύστημα γνώσεων η επιστήμη του Δικαίου. Η ιατρική μπορεί να διδασκόταν ανεξάρτητα, μπορεί όμως και συνδυασμένη μ’ έναν από τους άλλους βασικούς κλάδους τεχνών και επιστημών. Και τώρα το αξιοσημείωτο (γράφει ο Κανελλόπουλος): Περίεργο είναι ότι
η θεολογία δεν ήταν κλάδος σπουδών στο κοσμικό πανεπιστήμιο.
Ο Παν. Κανελλόπουλος, στην Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος, τονίζει ότι το πανεπιστήμιο ήταν οργανωμένο σύμφωνα με τα παλαιά πρότυπα των εθνικώνανώτατων σχολών. Διδασκόταν γραμματική, ρητορική (συνδυασμένη μ’ αυτήν ήταν η φιλολογία), διαλεκτική (γενικότερα η φιλοσοφία), καθώς και αριθμητική, γεωμετρία,αστρονομία, μουσική. Παράλληλα με τους κλάδους αυτούς ίσχυε ως ιδιαίτερο σύστημα γνώσεων η επιστήμη του Δικαίου. Η ιατρική μπορεί να διδασκόταν ανεξάρτητα, μπορεί όμως και συνδυασμένη μ’ έναν από τους άλλους βασικούς κλάδους τεχνών και επιστημών. Και τώρα το αξιοσημείωτο (γράφει ο Κανελλόπουλος): Περίεργο είναι ότι
η θεολογία δεν ήταν κλάδος σπουδών στο κοσμικό πανεπιστήμιο.
Λειτουργούσε , ως ιδιαίτερο ίδρυμα που δεν είχε άμεση σχέση με το κράτος, η Πατριαρχική Σχολή, όπως και άλλες σχολές σε μοναστήρια. (Με περιφημότερη την σχολή της μόνης του Στουδίου, στην Κων/πολη.)Να αναφέρουμε επίσης ότι επί Ιουστινιανού η Νομική Σχολή ανεξαρτητοποιήθηκε και είχε 5ετες πρόγραμμα σπουδών. Αξιοσημείωτο επίσης είναι ότι στο Πανδιδακτήριο η φοίτηση ήταν δωρεάν! Αυτά για τις σπουδές στην Πόλη την “κοινή των Ελλήνων εστία, διατριβή των μουσών, της επιστήμης απάσης διδάσκαλον, την των πόλεων βασιλίδα”, όπως την χαρακτηρίζει ο Ανδρόνικος Κάλλιστος στην “Μονωδία επί τη δυστυχεί Κωνσταντινουπολει” (μετά την άλωση).
Επειδή αναφέραμε τον Νικηφόρο Γρηγορα, αξίζει να πούμε ότι πρώτος ανακάλυψε το λάθος του Ιουλιανού ημερολογίου, 250 χρόνια περίπου πριν καθιερωθεί στην Δύση το Γρηγοριανο. Άλλοι μεγάλοι θετικοί επιστήμονες… μεγάλες μορφές σαν τον Ιωάννη τον Φιλόπονο (θεμελιωτή της Ουράνιας μηχανικής 10 αιώνες πριν τον Γαλιλαίο, τελειοποίησε όργανα όπως ο αστρολάβος κ.α.),τον Συνεσιο τον Κρηναίο, τον Λέοντα τον Μαθηματικό, τον Ανθέμιο και τον Ισίδωρο κ.α. πολλοί.
Σχολές και θετικοί επιστήμονες του Βυζαντίου
Ι. Μερικές από τις ανώτερες και ανώτατες σχολές επί Βυζαντίου
1. Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινουπόλεως 5ος – 15ος αιώνας
Άκμασε από τον 10-13ο αιώνα. Τότε οι καθηγητές ονομάζονταν “φιλόσοφοι” και “μαΐστροι” και οι έδρες “θρόνοι”. Λειτούργησε μέχρι την Πτώση. Περιελάμβανε αίθουσες διδασκαλίας αλλά και πολυτελείς βιβλιοθήκες.
2. Σχολή της Νίκαιας. Λειτούργησε στην Νίκαια από το 1204 έως το 1261.
3. Πατριαρχική ακαδημία. Ιδρύθηκε τον 13ο αιώνα.
4. Σχολή της Θεσσαλονίκης. Ιδρύθηκε το 1330
5. Σχολή του Μυστρά. Ιδρύθηκε το 1390
6. Σχολή της μονής του Προδρόμου , ιδρύθηκε από τον Ιωάννη Βατατζή και με
διευθυντη τον Νικηφόρο Βλεμμύδη.
7. Σχολή του Νικηφόρου Γρηγορά ,στην Κωνσταντινούπολη.
8. Ακαδημία των Θετικών επιστημών της Τραπεζούντας. Γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη επί Μεγαλοκομνηνων. Καλλιεργήθηκαν κατά την περίοδο 1204-1461 τα μαθηματικά και η αστρονομία. Σύμφωνα με τον Δ. Κωτσακη στο βιβλίο του ” Διδάσκαλοι του γένους και αστρονομία” Α9ηνα 1983, ” κατά πάσα πι9ανοτητα , ελειτουργουσε κοντά σ’ αυτήν και αστεροσκοπείο” Ο Σ. Πλακιδης γράφει ότι είχαν αναπτυχθεί τόσο πολύ τα μαθηματικά και κυρίως η αστρονομία ώστε πολλοί που ενδιαφερόντουσαν γι’ αυτήν έφευγαν ακόμη και απο την Πόλη για να σπουδάσουν στην Τραπεζούντα.
9. Σχολή της Σμύρνης. Ιδρύθηκε από τον Νικηφόρο Βλεμμύδη τον 13ο αιώνα.
10. Σχολή της Καισαρείας
11. Σχολή της Εφέσου
κλπ.
[Σημ. Στους αλχημιστές αυτούς υπάρχουν μερικά χρονολογικά λάθη` εν πάση περιπτώσει.]
ΙΙ. θετικοί επιστήμονες επί Βυζαντίου
1. Ζώσιμος 4ος-5ος αι. Έλληνας Αλχημιστής από την Πανοπολη της Αιγύπτου.
Αυτός πρώτος χρησιμοποίησε την λεξη “Χημεία” από την τέχνη της μαύρης γης της
Αιγύπτου που ονομάζεται “χεμ”. Ένα από τα έργα του “περί ζύθων ποιήσεως” αποτελεί την αρχαιότερη συνταγή Παρασκευής μπύρας.
2.Πελαγιος 4ος-5ος αι. αλχημιστής
3. Δημόκριτος 4ος-5ος αι, αλχημιστής
4. Μαρια η Ιουδαία 4ος-5ος αι. Αλχημίστρια , μαθήτρια του Δημοκρίτου
5. Αστεριος ο Αμασιευς 5ος αι. συγγραφέας με σπουδές στα μαθηματικά και την αστρονομία.
6. Ιάκωβος 5ος αι. Ιατρός , φαρμακολογος και βοτανολόγος
7. Προκλος ο Βυζάντιος 5ος-6ος αι. Μαθηματικός και φιλόσοφος
8. Αετιος 5ος-6ος αι. Ιατρός , φαρμακολογος και βοτανολόγος
9. Αμμωνιος 5ος-6ος αι. Φιλόσοφος , μαθηματικός και αστρονόμος
10.Ερμιας ο Αλεξανδρευς 5ος-6ος αι. Φιλόσοφος και μαθηματικός
11.Ασκληπιοδωρος ο Αλεξανδρευς 5ος-6ος αι. Ιατρός .Μαθηματικός και νεοπλατωνικός φιλόσοφος
12.Διδυμος 5ος-6ος γεωπόνος
13. Ιωάννης ο Λυδος 490-565 Ιστορικός , νομικός και αστρονόμος απο την Φιλαδέλφεια.
14.Ιουλιανος ο αρχιτέκτονας 5ος-6ος αι. Μηχανικός και αρχιτέκτονας. Γνωστός από έναν μηχανισμό άντλησης νερού τον οποίον εφεύρε.
15.Μαρινος ο Νεαπολιτης 5ος-6ος αι. Νεοπλατωνικός και μαθηματικός. Διάδοχος του Πρόκλου στην Ακαδημία.
16. Σιμπλικιος 5ος-6ος αι. Φιλόσοφος και μαθηματικός Δίδαξε στην Ακαδημία μέχρι που έκλεισε και μετά το κλείσιμο της πήγε στην Περσία για 5 χρόνια , όπου δίδαξε. Επέστρεψε όμως και δίδαξε στην Κωνσταντινούπολη.
17.Ασκληπιος ο Τραλλειανος 6ος αι. Νεοπλατωνικός και γεωμέτρης
18. Ανθέμιος ο Τραλλειανος 6ος αι. αρχιτέκτονας (Αγια Σοφία) και συγγραφέας
19.Ηλιοδωρος ο Νεοπλατωνικός 6ος αι. Φιλόσοφος ,μαθηματικός και αστρονόμος
20.Ισιδωρος ο Μιλησιος 6ος αι. Αρχιτέκτονας και μαθηματικός Ολοκλήρωσε την Αγια Σοφία.Ίδρυσε στην Πόλη Σχολή Μηχανικών και υπήρξε δάσκαλος τους τελευταίου διευθυντή της Ακαδημίας Αθηνών του Δαμάσκιου.
21.Ισιδωρος ο Μιλησιος ο Νεώτερος 6ος αι. Αρχιτέκτονας και μηχανικός. Ανιψιός του προηγούμενου. Ανοικοδόμησε τον τρούλο της Αγίας Σοφίας όταν έπεσε λόγω σεισμού το 558.
22.Δαμασκιος 6ος αι. Έλληνας νεοπλατωνικός και μαθηματικός , από την Δαμασκό. Τελευταίος διευθυντής της Ακαδημίας.
23.Ευτοκιος 6ος αι. Μαθηματικός
24.Ηρων 6ος αι. Μαθηματικός
25.Ιεροκλης 6ος αι. Γεωγράφος
26. Ιωάννης ο Φιλόπονος 6ος αι. Φιλόσοφος , μαθηματικός και αστρονόμος
Μεγάλη φιλοσοφική και πνευματική διάνοια του Βυζαντίου. Το έργο του άσκησε μεγάλη επίδραση στις φυσικές επιστήμες του μεσαίωνα αλλά και των νεότερων χρόνων.
27.Καισαριος 6ος γεωγράφος
28.Κοσμας ο Ινδικοπλευστης 6ος Γεωγράφος και τοπογράφος
29. Λεοντιος 6ος αι. Μαθηματικός , φιλόσοφος και μηχανικός
30.Διονυσιος ο Μικρός 6ος αι. Αστρονόμος
31. Ολυμπιοδωρος 6ος αι. Νεοπλατωνικός και μαθηματικός
32 Πρόκλος ο Μητροπολίτης 6ος αι. μαθηματικός και αστρονόμος
33. Ρητοριος ο Βυζαντινός 6ος αι. Αστρονόμος.
34. Στέφανος ο Βυζάντιος 6ος αι. Γεωγράφος
35. Σωτηριχος 6ος αι. μαθηματικός και φιλόσοφος
36.Βασσιος Κασσιανος 6ος-7ος αι. Συγγραφέας γεωπονικών και φυσιογνωστικών έργωνΤο έργο του “Γεωπονικά” θεωρείται το καλύτερο της βυζαντινής φυσιογνωμίας και αποτελείται από 26 βιβλία.
37.Αλεξανδρος ο Τραλλειανος 525-605 Ιατρός , φαρμακολογος και βοτανολόγος
Είναι ο πρώτος που χορήγησε σίδηρο ως εσωτερικό φάρμακο.
38.Τιμοθεος ο Γαζαιος 6ος-7ος αι. Ζωολόγος , γραμματικός
39.Γεωργιος ο Κύπριος 6ος-7ος αι. Γεωγράφος
40. Αριστοφάνης 6ος-7ος αι. ζωολόγος
41. Πισιδης Γεωργιος 6ος-7ος αι. Αστρονόμος , ζωολόγος , βοτανολόγος Πίστευε στην σφαιρικότητα της γης.
42. Καλλίνικος 7ος αι. Έλληνας μηχανικός από την Ηλιούπολη της Συρίας εφευρέτης του “υγρού πυρός”
43. Θεόδωρος ο Καντερβουριας 602-690 Έλληνας και πρώτος αρχιεπίσκοπος caterbury , από την Ταρσό της Κιλικίας. Σπούδασε μαθηματικά , φιλοσοφία και αστρονομία στην Κωνσταντινούπολη. Είναι ο πρώτος που ίδρυσε βιβλιοθήκες και σχολεία στην Αγγλία , φροντίζοντας να διδάσκονται εκεί η αριθμητική και η ελληνική γλώσσα. Θεωρείται ο ιδρυτής της αγγλοσαξονικής φιλολογίας και ο ιδρυτής των πρώτων μεγαλόπρεπων ναών της ευρύτερης περιοχής του Λονδίνου. Είναι άγιος της καθολικής Εκκλησίας , αν και Έλληνας.
44.Θεοδωρος ο πρωτοσπαθάριος 610-642 Ιατρός και φαρμακολογος έγραψε έργο με συνταγές φαρμάκων
45. Παύλος ο Αιγινήτης 7ος αι. Ιατρός , φαρμακολογος , ζωολόγος , φυτολόγος από την Αίγινα
46. Στέφανος ο Αλεξανδρευς 7ος αι. αστρονόμος και μαθηματικός , φαρμακολογος
47. Σιμοκαττος θεοφύλακτος 7ος αι. γεωπόνος
48. Θεόφιλος ο Εδεσσηνος 695-785 αστρονόμος και λόγιος. Μετέφρασε τον Όμηρο στα αραβικά
49. Αρεθας 9ος αι. μαθητής του Λέοντος του Μαθηματικού
50. Θεοδηγιος 9ος αι. καθηγητής αστρονομίας και των μαθηματικών στη Σχολή της Μαγναύρας και λόγιος.
51. Θεόδωρος ο Γεωμέτρης 9ος αι. Καθηγητής γεωμετρίας στη Σχολή της Μαγναύρας
52. Λέων ο Μαθηματικός 9ος αι. Γεννήθηκε στην Θεσσαλία , σπούδασε στην Άνδρο και στην Πόλη.Ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς , είναι ο πρώτος που εισήγαγε τα γράμματα στην θεωρητική αριθμητική και άλγεβρα. Γεωμέτρης , μηχανικός , αστρονόμος και φιλόσοφος. Πρύτανης της Σχολής της Μαγναύρας δίδαξε σ’ αυτή τετρακτυ (Γεωμετρία , αστρονομία , αριθμητική και μουσική)
Κατασκεύασε τον πρώτο οπτικό τηλέγραφο που αναφέρεται στην Ιστορία ο οποίος
τοποθετήθηκε στην Ταρσό της Κιλικίας. Διέσωσε πολλά αρχαία κείμενα.
53.Φωτιος ο Α θεολογος, νομικος, ιστορικος, φιλοσοφος, γεωγραφος, αστρονομος, μαθηματικος πατριάρχης Κων/πολεως
54. Κωνσταντίνος ο Σικελός 9οσ-10ος αι. μαθηματικός.
55. Γρηγοριος 10ος αι. καθηγητής αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο της Μαγναύρας
Επινόησε έναν βελτιωμένο τύπο αστρολαβουτον οποίον ονόμασε “κόσμημα
μαθηματικόν”. Θεωρείται ο πρόδρομος των αστρονομικών παραδοχών του 14ου-15ου
αι.
56. Ηρων ο Βυζαντινός 10ος αι. Μαθηματικός , αρχιτέκτονας και μηχανικός
αναφέρεται ως ο επινοητής του “επιμονιδιου φαρμάκου” το οποίο προκαλούσε τόνωση του οργανισμού και καταπράυνση του αισθήματος της πείνας.
57.Νικηφορος Πατρίκιος 10ος αι καθηγητής γεωμετρίας στο πανεπιστήμιο Μαγναύρας
58.Ελευθεριος Ζεβεληνος 11ος αι αστρονόμος
59.Ιωαννης ο Ιταλός 11ος αι. Φιλόσοφος, μαθηματικός
60.Συμεων Σηθης 11ος αι. Αστρονόμος , βοτανολόγος και ιατρός
61.Μιχαηλ Ψελλός 1018 – 1096 φιλόσοφος , μαθηματικός , αστρονόμος , φυσικός , νομικός και φιλόλογος Πρύτανης του Πανεπιστήμιου Κωνσταντινουπόλεως
Σπούδασε στην Αθήνα και στην Πόλη.
62. Μάρκος ο Έλλην 11ος αι. λόγιος και αστρονόμος
63. Μιχαήλ ο Εφεσιος 11ος αι. καθηγητής του πανεπιστήμιου Κων/πολης
64. Ιεροφιλος ο Σοφιστής 12ος αι. Διαιτολόγος , φαρμακολογος
65. Νεόφυτος ο Μοναχός 12ος αι. εισηγητής των “ινδικών αριθμών” στο Βυζάντιο
66.Προδρομος ο Μοναχός 12ος αι. Μαθηματικός , αστρονόμος αλλά και μονάχος ερημίτης δάσκαλος του Νικηφόρου Βλεμμύδη
67.Μιχαηλ ο Ιταλικός 12ος ασχολήθηκε και με αστρονομία.
68. Νικηφόρος Βλεμμύδης 1197-1272 μαθηματικός. Αστρονόμος , γεωγράφος , ιατρός , θεολόγος η μεγαλύτερη πνευματική μορφή του 13ου αιώνα σπούδασε στην Νίκαια 4 χρόνια κλασσικές σπουδές και ιατρική στην Σμύρνη παρακολούθησε μαθήματα αριθμητικής , γεωμετρίας αστρονομίας και οπτικής στη Σκάμανδρο της
Τρωάδας. Έγραψε πολλά φυσικομαθηματικά βιβλία.
69. Γεώργιος Ακροπολιτης 1220 – 1282 πολιτικός , μαθηματικός , αστρονόμος
ίδρυσε στην Πόλη βιβλιογραφικό εργαστήριο για να αντιγράφονται και να διασώζονται κείμενα και έργα προγενέστερων και αρχαίων
70. Νικόλαος Μυρεψος 1222 – 1255 ιατρός, βοτανολόγος Συγγραφέας του έργου “Δυναμερον” που περιλαμβάνει 2656 ιατρικές συνταγές Αυτό το βιβλίο αποτέλεσε μέχρι και τον 15ο αιώνα το επίσημο φαρμακευτικό κώδικα της Δύσης και το επίσημο σύγγραμμα της ιατρικής σχολής του Παρισιού.
71. Μανουήλ Ολοβολος 1240 – 1290 αστρονόμος και μαθηματικός
72. Γεώργιος Παχυμερης 1242 – 1310 μέγας φιλόσοφος , μαθηματικός , αστρονόμος και ιστορικός ασχολήθηκε με τον Διοφαντο. θεωρείται από τους πρώτους βυζαντινούς που ασχολήθηκαν με τα γραμμικά συστήματα. Έγραψε την τετραβιβλο (quadrivium)
73.Μαχιμος Πλανούδης 1255 – 1310 μαθηματικός , αστρονόμος , βιβλιογραφος και φιλόλογος
74. Μανουήλ Βρυέννιος 14ος αι. Αστρονόμος , μαθηματικός , θεωρητικός μουσικός
75. Θεόδωρος Μετοχιτης 1260 – 1332 Πρόδρομος της ανθρωπιστικής αναγέννησης του 15ου αιώνα. Μεγάλη επιστημονική μορφή του Βυζαντίου. Αστρονόμος , μαθηματικός , φιλόσοφος και ιστορικός Γράφει ο Μετοχιτης (τέλη 13ου αιώνα) “… σε μας που έχουμε την ίδια καταγωγή και την ίδια γλώσσα με κείνους (τους αρχαίους Έλληνες) και είμαστε διάδοχοι τους..”
76. Μανουήλ Φιλης 1275 – 1345 βοτανολόγος , ζωολόγος
77.Βαρλααμ ο Καλαβρος 1290 – 1348 Έλληνας φιλόσοφος , αστρονόμος , μαθηματικός Δάσκαλος του Πετράρχη και του Βοκκακίου. Γράφει ο Βοκκάκιος σε ένα γράμμα του για τον Βαρλαάμ ”..,δεν υπήρχε ανάμεσα στους Έλληνες άλλος άνθρωπος με τόση αληθή σοφία και τόσες αμέτρητες γνώσεις” θεωρείται ένας από τους πρόδρομους της αναγέννησης. Ο Στηβεν Ρανσιμαν (“η τελευταία βυζαντινή αναγέννηση” σελ.82) τον θεωρεί ως έναν από τους ιδρυτές της σύγχρονης άλγεβρας. Ίδρυσε σχολή στην Θεσσαλονίκη στην οποία διδάσκονταν η φιλοσοφία , η αστρονομία και τα μαθηματικά.
78. Νικηφόρος Γρηγορας, από την Ηράκλεια του Πόντου 1295 – 1359 Μεγάλος σοφός της εποχής των Παλαιολόγων. Αστρονόμος και μαθηματικός και
πλατωνικός φιλόσοφος. Μελέτησε επισταμένως το ζήτημα του ημερολόγιου και τον καθορισμό της εορτής του Πάσχα. Εξακρίβωσε το σφάλμα κατά τον υπολογισμό της
πανσελήνου μετά την εαρινή ισημερία και βάσει αυτού κατάρτισε σχέδιο διόρθωσης του Πασχαλιου. Το σχέδιο το υπέβαλλε προς συζήτηση σε ομάδα σοφών την “Λογικήν Πανηγυριν” και στον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β’ το 1324. Το σχέδιο εγκρίθηκε, αλλά για να μην γίνει σύγχυση μεταξύ των αμαθών και προκαλέσει διχασμό στην εκκλησία , δεν προέβη στην διόρθωση. Έτσι η αλλαγή του ημερολογίου δεν έγινε το 1324,αλλα το 1578 από τον παπα Γρηγόριο τον 13ο και την Δύση.
79. Γρηγοριος Χιονιαδης 13ος-14ος αι. Αστρονόμος και ιατρός στην Τραπεζούντα. Καθηγητής αστρονομίας στην Ακαδημία θετικών επιστήμων Τραπεζούντας.
80. Κωνσταντίνος Λυκιτης 13ος – 14ος αι. Αστρονόμος. Δίδαξε στην Ακαδημία Τραπεζούντας. Μελέτησε και ασχολήθηκε και με την οπτική.
81. Ιωάννης Πεδιασιμος 13οσ-14ος αι. Πρύτανης του Πανεπιστήμιου Κων/πολεως.
έγραψε έργα με μαθηματικό / γεωδαιτικό περιεχόμενο.
82. Ιωάννης Αβραμιος 14ος αι. Αστρονόμος , ιατρός
83. Ελευθέριος ο Ηλειος 14ος αι. αστρονόμος
84. Θεόδωρος Μελιτηνιωτης 1310 – 1389 Ο μεγαλύτερος ίσως αστρονόμος του Βυζαντίου μετά τον Γρηγορα.
85.Ισαακ Άργυρος 1310 – 1372 μαθηματικός , αστρονόμος.
86. Δημήτριος Κυδωνης 1324 – 1398 πολιτικός , θεολόγος και μαθηματικός
μεταλαμπάδευσε στην Δύση πολύτιμες μαθηματικές γνώσεις.
87.Νικολαος Ραβδας 14ος αι. μαθηματικός από την Σμύρνη
88. Μανουήλ Μοσχοπουλος 14ος αι. λόγιος και μαθηματικός
89. Μιχαήλ Βαλσαμων 14ος αι. ιερωμένος. φιλόσοφος και μαθηματικός
90. Γεώργιος Γεωμέτρης 14ος αι. μαθηματικός
91, Δημήτριος ο Πεπαγωμενος 14ος αι. Ζωολόγος , πτηνολογος , φαρμακολογος και ιατρος
92.Ιωαννης Κατραρης 14ος αι. Έζησε στην Θεσσαλονίκη , κωμωδιογράφος και αστρονόμος
93.Νικολαος Καβάσιλας 14ος αι. Μαθηματικός. Αστρονόμος και θεολόγος Σε επιστολή του έδωσε μια ερμηνεία στα αίτια του σχηματισμού του ουράνιου τόξου. Εκτέλεσε πειράματα πάνω στην διάθλαση του φωτός και στην πορεία των ακτινων , μέσα σε μια διάφανη σφαίρα με νερό. Στις εργασίες του Καβάσιλα στηρίχτηκαν οι δυτικοί για να εξηγήσουν το ουράνιο τοξο. Το 1611 ο Μαρξ Αντώνιο ντε ντομινις δημοσίευσε μια εξηγηση για το ουράνιο τόξο που δεν διαφέρει από την εξήγηση του Καβάσιλα 3 αιώνες πριν.
94. Ανδεας Λιβαδηνος 14ος αι. Αστρονόμος , γεωγράφος
95. Μανουήλ ο Τραπεζούντιος 14ος αι. Κληρικός , μαθηματικός και αστρονόμος δίδαξε μαθηματικά στην Ακαδημία θετικών επιστημων Τραπεζούντας. θεωρείται απο
πολλούς ότι ίδρυσε αστεροσκοπείο στην Τραπεζούντα. Επί εποχής του αναπτύχθηκε στην Ακαδημία η τριγωνομετρία.
96. Νεόφυτος Προδρομηνος 14ος αι. Βοτανολόγος
97.Γεωργιος Χρυσοκοκκης 14ος αι. αστρονόμος. Μαθηματικός και γεωγράφος Δίδαξε αστρονομία στην Ακαδημία Τραπεζούντας.
98.Μανουηλ Χρυσολωράς 14ος-15ος αι. Αστρονόμος , φιλόσοφος
99. Γεώργιος Γεμιστός (Πλήθων) 1355 – 1452 Μεγάλος Βυζαντινός φιλόσοφος , αστρονόμος και μαθηματικός Γνωστό το έργο του
100. Ιωάννης Χορτασμένος 1370 – 1437 αστρονόμος , μαθηματικός και γεωγράφος
101. Γεώργιος Αμιρουτσης 15ος αι. μαθηματικός και αστρονόμος Μέγας Λογοθέτης του Δαβίδ Κομνηνού τον οποίον πρόδωσε κατα πολλούς και “τιμήθηκε” από τον Μεχμετ τον τούρκο. Τα ονόματα και τα σύντομα βιογραφικά πάρθηκαν από το βιβλίο ”Οι θετικοί επιστήμονες της Βυζαντινής Εποχής” των Β.+Σ.Σπανδαγου και Δ. Τραυλού. εκδόσεις Αίθρα Βυζαντινών επιστήμες απο τον Εριχθόνιο, αναδημοσίευση απο το “Βουλευτήριο” Πανδιδακτήριον Κωνσταντινουπόλεως
Όταν γίνεται λόγος για το Βυζάντιο, ο ακροατής σχηματίζει αμέσως την εικόνα ότι δεν αναπτύχθηκαν θετικές επιστήμες στα χίλια χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και έχουμε «Μεσαίωνα», δηλ. σκοταδισμό.
Δυστυχώς, την εικόνα αυτή φρόντισαν να δημιουργήσουν το Βατικανό και ο Πάπας, διότι από αιώνες εχθρεύονταν και μισούσαν την Ορθοδοξία και έκαναν ό,τι μπορούσαν για να μειώσουν το μέγεθος της προσφοράς του Βυζαντίου στον Ευρωπαϊκό πολιτισμό.Κι όμως, συμβαίνει το αντίθετο: Κατά τον 4ο και 5ο μ.Χ. αιώνα με τη μετανάστευση και την εισβολή στη Δυτική Ευρώπη των βαρβάρων λαών Ούννων, Γότθων, Οστρογότθων, Βησιγότθων κ.λ.π., ακολούθησε η «μεγάλη μεσαιωνική νύχτα» στη Δυτική Ευρώπη, όπου τα πάντα κινδύνευσαν να βυθιστούν.Έτσι η Δυτική Ευρώπη έζησε πραγματικό σκοτεινό μεσαίωνα.Και το φως ήλθε από το Βυζάντιο!. Από τα τέλη του 14ου αιώνα άρχισαν να φθάνουν στη Δυτική Ευρώπη λόγιοι και φωτισμένοι άνδρες από το Βυζάντιο.Αυξήθηκαν τις πρώτες δεκαετίες του 15ου αιώνα και κορυφώθηκε η «έξοδος» προς τη Δύση μετά την άλωση της Βασιλεύουσας.Μαζί τους μετέφεραν τους πνευματικούς θησαυρούς που εδημιούργησε επί χίλια χρόνια ο Ελληνισμός της μεγάλης αυτοκρατορίας του Βυζαντίου.Το Ελληνορθόδοξο πνεύμα κατακτά τη Δυτ. Ευρώπη και γίνεται η μαγιά που θα φέρει την Αναγέννηση στον Δυτικό κόσμο… Όμως, η προπαγάνδα του Βατικανού επέτυχε την αντιστροφή των όρων: Να γίνεται λόγος για την προσφορά του Δυτικού χριστιανικού κόσμου στην επιστήμη και να παραγνωρίζεται και συσκοτίζεται σκόπιμα η συμβολή του Ορθόδοξου Βυζαντίου σʼ αυτήν.Την απάντηση σʼ αυτήν την προπαγάνδα δίνουν διάσημοι Ευρωπαίοι ιστορικοί.Ο Άγγλος ιστορικός Κάρολος Ντηλ (Ch. Diel) γράφει στο σύγγραμμά του «Les Grands Problemes de lʼHistoire Byzantine, σελ. 173-174: «Το Βυζάντιο εδημιούργησε λαμπρόν πολιτισμόν, τον λαμπρότερον ίσως, ο οποίος είδε το φως μέχρι το 1100 στη χριστιανική Ευρώπη.Με αυτόν δε τον πολιτισμό, τον πνευματικό και τεχνικό, εξάσκησε ευρεία επίδραση σε όλους τους λαούς της Ανατολικής Ευρώπης.
Αλλά το Ορθόδοξο Βυζάντιο επέδρασε και στη Δυτ. Ευρώπη η οποία από τον 5ον αιώνα που κατακτήθηκε από τους βαρβάρους μέχρι τον 11ον αιώνα ?διετέλει επιστημονικώς εν χειμερία νάρκη?».Άλλος ένας διαπρεπής Άγγλος ιστορικός ο W. C. Dampier (Ντάμπιερ) γράφει: «Η?Βυζαντινή Αυτοκρατορία παρέμεινε το θεμέλιο του πολιτισμού στους δυσχερέστερους χρόνους του βαρβαρισμού στη Δυτ. Ευρώπη.Ο ρόλος του Βυζαντίου στην εξέλιξη των επιστημών και ιδιαίτερα των μαθηματικών και της αστρονομίας είναι σημαντικός».Το 330 μ.Χ. ο Μ. Κων/τίνος ίδρυσε το «Πανδιδακτήριον», το οποίο διοργάνωσε ο Θεοδόσιος Βʼ (425 μ.Χ.).Από το Ανώτατο αυτό πνευματικό ίδρυμα του Βυζαντίου παρήλασαν διακεκριμένοι καθηγητές.Από τα βασικότερα μαθήματα, που διδάσκονταν σʼ αυτό ήταν η Αστρονομία, η Αριθμητική και η Γεωμετρία.
Η Αλεξάνδρεια υπήρξε η «επιστημονική μητρόπολη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας». Εκεί ο Θέων ο Αλεξανδρεύς (330-395) κατέγραψε δύο εκλείψεις του ηλίου (των ετών 365 και 372).Έγραψε υπομνήματα εις την «Μαθηματικήν Σύνταξιν» του Πτολεμαίου. Ασχολήθηκε με την αριθμητική και τη Γεωμετρία και εξέδωσε με σχόλια τα «Στοιχεία του Ευκλείδη».Η ?αρχιτεκτονική έφθασε στο ζενίθ με τους δύο κορυφαίους αρχιτέκτονες, τον Ανθέμιο από τις Τράλλεις της Μ. Ασίας και τον Ισίδωρο από τη Μίλητο.
Κορυφαίο δημιούργημά τους το αριστούργημα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής ο Ναός της Αγίας Σοφίας στην Κων/πολη (της του Θεού Σοφίας).
Γενικά μπορούμε να πούμε, ότι κατά τον χρόνο που στη Δύση εβασίλευε η άγνοια και η βαρβαρότητα, το Ορθόδοξο Βυζάντιο εργαζότανε πολιτιστικά για τη διαιώνιση του θησαυρού της αρχαίας Ελλάδας, την καλλιέργεια των γραμμάτων και την πρόοδο της επιστήμης.
Το 357 μ.Χ. ιδρύθηκε στην Κων/πολη βιβλιοθήκη. Σʼ αυτήν λειτουργούσε και «Μέγα αντιγραφικόν εργαστήριον», που το επιχορηγούσε και είχε τον έλεγχο το Βυζ. Κράτος και συντηρούσε παλαιούς και φθαρμένους κώδικες.
Παράλληλα στο μεγάλο εκείνο εργαστήριο αντιγράφονταν ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης, ο Δημοσθένης ο Ισοκράτης και ο Θουκυδίδης.
Η καθηγήτρια της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών Αικατ. Χριστοφιλοπούλου γράφει: Αυτή είναι η πρώτη προσπάθεια διά την διάσωσιν της πνευματικής παραγωγής του αρχαίου ελληνικού πνεύματος, από τότε που επικράτησε ο Χριστιανισμός στη δημόσια ζωή. Τρεις μεγάλες μορφές κληρικών, που παράλληλα με τα θρησκευτικά τους καθήκοντα καλλιέργησαν και τις φυσικές επιστήμες:Ο Συνέσιος, επίσκοπος της Κυρήνης (370-413) ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την Αστρονομία και την Φυσικήν. Κατασκεύασε αστρολάβον, δηλαδή αστρονομικό όργανο για τον προσδιορισμό του σημείου ενός αστέρα στον ουράνιο θόλο. Ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ένας από τους μεγάλους πατέρες του 8ου αιώνα ασχολήθηκε με την Αστρονομία και πολέμησε τους μάντεις αστρολόγους.
Ο Μέγας Φώτιος, Πατριάρχης Κων/πόλεως, θεολόγος, φιλόλογος και φιλόσοφος, αλλά και γεωγράφος, αρχαιολόγος, μαθηματικός και ιατρός (πανεπιστήμων άνθρωπος).
Ο Ευάγγελος Σταμάτης γράφει: «Ο Λέων αυτός είναι ο επινοήσας τα γράμματα διά τας αλγεβρικάς πράξεις…».
Θα μάκραινε πολύ ο λόγος, αν ανέφερα όλους τους σπουδαίους εκείνους άνδρες (οι περισσότεροι κληρικοί), που πρόσφεραν πολλά στις θετικές επιστήμες στους βυζαντινούς χρόνους. Τα παραπάνω διαψεύδουν όλους εκείνους που αγωνίζονται να απαξιώσουν το Βυζάντιο. Η αλήθεια είναι, ότι το βαθύτατα Ορθόδοξο Βυζάντιο δεν παραθεώρησε, δεν παραμέλησε τις επιστήμες. Αντίθετα εκαλλιέργησε και περιέβαλε με ιδιαίτερη στοργή τόσο την ανθρωπιστική όσο και την φυσικομαθηματική επιστήμη. Οι δε επιστήμονες του Βυζαντίου, όταν έφυγαν στη Δύση, έγιναν λαμπαδηδρόμοι του επιστημονικού πνεύματος.
Έτσι, συνέβαλαν στην επιστημονική αναγέννηση της Ιταλίας και της Κεντρικής Ευρώπης, μάλιστα δε στον τομέα των φυσικών επιστημών.
Ο Άγγλος Καθηγητής της Μεσαιωνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ, Στήβεν Ράνσιμαν, γράφει «Κατά τους τρεις τελευταίους αιώνες πριν από την πτώση της Κων/πολης, ενώ το Βυζάντιο κατέρρεε πολιτικώς, παρουσίαζε μια πολιτιστική άνθηση.Συνέπεια της ανθήσεως αυτής ήταν η έντονη καλλιέργεια των φυσικών επιστημών.Υπήρχε μια διαδοχική σειρά από έξυπνους και εφευρετικούς επιστήμονες, των οποίων όμως οι ανακαλύψεις δεν ήταν δυνατό να εφαρμοσθούν πρακτικά γιατί το κράτος ήταν φτωχό».Ακόμη και την ώρα της πτώσης του το Βυζάντιο σκορπούσε τα φώτα του στη βυθισμένη στο σκοτάδι Δυτική Ευρώπη…
Εκπαίδευση και Σχολεία στο Βυζάντιο
Η Εκπαίδευση στο Βυζάντιο δεν ήταν κρατικά οργανωμένη, όπως την εννοούμε σήμερα, ούτε ομοιόμορφη σ? όλη τη διάρκεια των έντεκα και παραπάνω αιώνων ζωής του Βυζαντίου. Ακόμη, το Βυζαντινό Κράτος ποτέ δεν είχε για μεγάλη χρονική διάρκεια την ίδια έκταση ούτε οι πολίτες του είχαν ομοιογένεια. Έτσι, π.χ. κατά την πρώτη περίοδο, ένας υπήκοος του αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης μπορούσε να έχει γεννηθεί στην Αθήνα που κυριαρχούσε η ελληνική κλασσική παιδεία, ενώ άλλοι ζούσαν σε περιοχές όπου η εκπαίδευση είχε τα τοπικά της χαρακτηριστικά.
Ο θρησκευτικός παράγοντας που η επιρροή του ήταν τόσο έντονη, καθόρισε και το σκοπό της εκπαίδευσης στο Βυζάντιο: Βασική επιδίωξη ήταν η μόρφωση χριστιανών πολιτών, που να είναι σε θέση να εκπληρώνουν τα καθήκοντά τους προς την εκκλησία και την πολιτεία. Επειδή δεν υπήρχε εκ μέρους του κράτους οργανωμένο εκπαιδευτικό σύστημα, ούτε οι πολίτες είχαν υποχρέωση να στέλνουν τα παιδιά τους σε σχολεία, ο καθένας ενδιαφερόταν, ανάλογα με την οικονομική του κατάσταση, για τις σπουδές των παιδιών του, ενώ η πολιτεία και η εκκλησία φρόντιζαν μόνο για εκείνους που ήθελαν να τύχουν αγωγής και παιδείας.
Έτσι η εκκλησία αναλάμβανε κυρίως τη στοιχειώδη εκπαίδευση, διδάσκοντας από μικρή ηλικία στα παιδιά τα Ιερά Γράμματα κι έχοντας ως βάση τη θρησκευτική διαπαιδαγώγηση, ενώ η Πολιτεία από την άλλη μεριά, ενδιαφέρθηκε περισσότερο για την «δευτεροβάθμια» εκπαίδευση από όπου θα έβγαιναν καταρτισμένα στελέχη για να υπηρετήσουν τις ανάγκες της διοίκησης του κράτους. Ωστόσο, η εκκλησία ασκούσε με πολλούς τρόπους, όχι μόνο κατά τη διάρκεια των πρώτων αιώνων αλλά και πολύ αργότερα, τον σημαντικό της ρόλο σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
Το μεσοδιάστημα της βασιλείας του Ιουλιανού του Παραβάτη αποτελεί τη σύντομη διακοπή αυτής της επίδρασης: Από το δεύτερο έτος της βασιλείας του, ο Ιουλιανός άρχισε την εφαρμογή της εκπαιδευτικής του πολιτικής. Παρέδωσε την εκπαίδευση στους εθνικούς, υποστηρίζοντας την άποψη ότι η αμάθεια και η αγροικία είναι χαρακτηριστικά των χριστιανών.
Έτσι, στις 17 Ιουνίου του 362 μ.Χ. σε νόμο-διάταγμά του καθόριζε ότι οι Χριστιανοί είχαν το δικαίωμα να διδάσκονται τα κλασσικά Ελληνικά Γράμματα, όμως έχαναν κάθε δικαίωμα να τα διδάσκουν οι ίδιοι. Κατά τον τρόπο αυτό, για τον χριστιανό διδάσκαλο-καθηγητή της εποχής του Ιουλιανού, διαγράφονταν οι εξής επιλογές: α) να αλλάξει την πίστη του για να μη χάσει τη δουλειά του, β) να διατηρήσει την πίστη του, αλλά να απολέσει τη θέση του, και γ) να προσαρμοστεί υποκριτικά στην απαίτηση του αυτοκράτορα και μεθοδικά να υπονομεύει την πίστη του στους θεούς ή να φανεί ουδέτερος προς την παλιά θρησκεία.
Γενικά, όλοι οι βυζαντινοί είχαν ιδιαίτερη εκτίμηση και σεβασμό προς την εκπαίδευση. Τη θεωρούσαν ως το πρώτο από τα αγαθά που μπορούσαν να κατέχουν και το οποίο δε θα τους «πρόδιδε» ποτέ. Γι? αυτό οι πατέρες φρόντιζαν για την εκπαίδευση των παιδιών τους.
Τα παιδιά, μετά από τα έξι ή επτά τους χρόνια πήγαιναν στα σχολεία για να μάθουν τα πρώτα τους γράμματα που ονομάζονταν Προπαιδεία των μαθημάτων και πιο συχνά Ιερά Γράμματα, επειδή οι δάσκαλοι της στοιχειώδους εκπαίδευσης ήταν οι πιο πολλοί κληρικοί και μοναχοί και δίδασκαν το αλφάβητο, τον συλλαβισμό, την ανάγνωση και τη γραφή μέσα από εκκλησιαστικά, ως επί το πλείστον, κείμενα.
Οι μαθητές διδάσκονταν, μ? αυτή τη μεθοδολογία, στοιχεία γραμματικής, αριθμητική, αρχαία ιστορία, μυθολογία, ωδική και θρησκευτικά. Εκείνος που δίδασκε τα πρώτα στοιχεία καλούνταν στοιχευτής ή γραμματιστής κι εκείνος που δίδασκε αριθμητική, δηλαδή το «ψηφίζειν», λεγόταν ψηφιστής.
Ειδικά κτίρια για τα σχολεία, και μάλιστα της στοιχειώδους εκπαίδευσης, δεν υπήρχαν. Ως αίθουσες διδασκαλίας χρησίμευαν δωμάτια στον περίβολο των εκκλησιών, σε νάρθηκες, όπως επίσης και σε οικήματα κοντά σε μοναστήρια.
«Εγκύκλια Παίδευση»
Μετά από τρία ή τέσσερα χρόνια το παιδί τέλειωνε το σχολείο του γραμματιστή, δηλαδή της πρώτης βαθμίδας, και όποιος ήθελε και μπορούσε να συνεχίσει τις σπουδές του πήγαινε στο σχολείο του Γραμματικού για την Εγκύκλιο Παίδευση. Η δεύτερη αυτή βαθμίδα ήταν ανώτερη από την προηγούμενη και οι γνώσεις που πρόσφερε ήταν απαραίτητες για κείνον που επεδίωκε να μπει σε κρατική υπηρεσία και με τον καιρό να πάρει ένα ανώτερο αξίωμα στην πολιτεία. Τα τρία, λοιπόν, στάδια της γνώσης και της μόρφωσης οδηγούσαν το μαθητή σε πνευματική και κοινωνική άνοδο και εξέλιξη.
Το πρώτο βασικό στάδιο της διδασκαλίας της γραμματικής είχε ως σκοπό την άριστη κατά το δυνατό γνώση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Στη συνέχεια οι μαθητές άρχιζαν να μελετούν ποιητές. Από τους ποιητές προτιμούνταν οι επικοί, και κυρίως ο Όμηρος. Επίσης διδάσκονταν Ησίοδο, Πίνδαρο, Αρχίλοχο, τραγικούς (Αισχύλο, Ευριπίδη, Σοφοκλή), και αργότερα και κωμικούς (Αριστοφάνη). Κοντά σε αυτούς μελετούσαν και έργα χριστιανών ποιητών, όπως τα «έπη» του Γρηγορίου του Ναζιανζηνού. Ακολουθούσε η διδασκαλία των πεζών συγγραφέων, Ξενοφώντα, Ηροδότου, Θουκυδίδη, Πλουτάρχου και άλλων, καθώς και της Ιστορίας, Πολιτικής και Εκκλησιαστικής.
Το δεύτερο στάδιο άρχιζε με την Ρητορική, για την οποία οι Βυζαντινοί είχαν εκτίμηση, διότι ήταν πολύ χρήσιμη μάθηση και τέχνη. Ήταν απαραίτητη γνώση τόσο για τους κληρικούς, που θα κήρυτταν το θείο λόγο από τον άμβωνα, όσο και τους πολιτικούς-διπλωμάτες, που θα έπρεπε να πείθουν στις διαπραγματεύσεις τους, και τους δικηγόρους, για να είναι πειστικοί στα δικαστήρια.
Το τρίτο στάδιο αποτελούσε η φιλοσοφία, ως επιστέγασμα της εγκύκλιας μόρφωσης. Σε αυτό διδάσκονταν η Λογική, η Ηθική, η Δογματική και η Μεταφυσική. Στη Φιλοσοφία ανήκαν τα μαθηματικά ή αλλιώς η «Μαθηματική επιστήμη» και η τετρακτύς: η Αριθμητική, η Μουσική, η Γεωμετρία και η Αστρονομία.
Αναγκαίο μάθημα ακόμη ήταν η Οξυγραφία ή Σημειογραφία, δηλαδή στενογραφία και ταχυγραφία, διότι για να γίνει κάποιος γραμματέας (Νοτάριος) στο δημόσιο έπρεπε να ξέρει να γράφει γρήγορα και σωστά ό,τι του υπαγόρευαν.
Η φοίτηση στα σχολεία της εγκύκλιας εκπαίδευσης διαρκούσε τέσσερα έως πέντε χρόνια. Όσοι τελείωναν και ένιωθαν τις δυνάμεις τους αρκετές, είχαν το δικαίωμα να πάνε στην ανώτατη ή πανεπιστημιακή εκπαίδευση για περισσότερες ακόμη σπουδές.
Η εκκλησία και η πολιτεία είχαν πολλές απαιτήσεις από τους δασκάλους και τους καθηγητές. Ζητούσαν να γνωρίζουν πολύ καλά τα αντικείμενα της διδασκαλίας τους, να είναι πράοι και φιλάνθρωποι, πρότυπα αρετής διδάσκοντας με το παράδειγμά τους. Να αγαπούν τους μαθητές και να θυσιάζονται για αυτούς. Αν και οι απαιτήσεις ήταν πολλές, οι αμοιβές ήταν μικρές. Προσπαθούσαν με κάποιους «συνδυασμούς» να βελτιώσουν την κατάστασή τους, όμως έμεναν φτωχοί. Κατά την διάρκεια του σχολικού έτους υπήρχαν πολλές γιορτές που διέκοπταν τα μαθήματα και ξεκούραζαν τους μαθητές.
ΤΕΛΟΣ
ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
ΠΗΓΕΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΕΜΟΣ -ΣΥΓΓ.
ΑΜΑΛΙΑ Κ. ΗΛΙΑΔΗ, -ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ-ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ, Μ.Α. ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΕΛΕΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΕΘΙΜΟΤΥΠΙΑΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΡΩΜΑΝΙΑΣ
