 |
| Ἡρῴδης ὁ Ἀττικός -Λεύκιος Βιβούλλιος Ἵππαρχος Τιβέριος Κλαύδιος Ἀττικὸς Ἡρῴδης ήταν ένας πλούσιος και καλλιεργημένος Έλληνας αριστοκράτης, γεννημένος στον Μαραθώνα, του οποίου η οικογένεια ισχυριζόταν ότι ήταν αρχαία και από διακεκριμένη αθηναϊκή γενεαλογία. Ισχυριζόταν δε ότι προέρχεται από διάσημους Έλληνες, όπως ο Μιλτιάδης και ο Κίμων και από μυθικούς ή θρυλικά πρόσωπα όπως ο Κέκροπας, Κήρυξ*, Θησέας, Αίας, Τελαμών* , που σχετίζονται με την ιστορία της Αθήνας. - Άγαλμα του 161 μ.Χ από αττικό μάρμαρο. Βρέθηκε στην Προβάλινθο , ο δήμος της Προβαλίνθου ήταν αρχαίος οικισμός - πόλη και δήμος της Πανδιονίδας φυλής και στη συνέχεια αυτής ακολουθούσε ο Μαραθώνας.Ο δήμος ήταν ανάμεσα στο Πεντελικό όρος και την Πάρνηθα και αν και δεν έχει ταυτιστεί επακριβώς η περιοχή του, θεωρείται σύμφωνα με κάποιους ερευνητές, ότι βρίσκεται είτε σε περιοχή κοντά στην Νέα Μάκρη, είτε κοντά στο Πικέρμι, στη θέση Βελανιδιά, είτε στους πρόποδες του βουνού Αργαλίκι |
Ο Τιβέριος Κλαύδιος Αττικός Ηρώδης (Μαραθώνας 101/102 - Μαραθώνας 177/8 μ.Χ), ήταν περιώνυμος και βαθύπλουτος Αθηναίος ρήτορας και σοφιστής, ο γνωστότερος εκπρόσωπος της λεγόμενης Δεύτερης Σοφιστικής και μεγάλος ευεργέτης όχι μόνο της Αθήνας αλλά και άλλων πόλεων στην Ελλάδα και τη Μικρά Ασία. Διετέλεσε φίλος αυτοκρατόρων, ανήλθε σε διάφορα ρωμαϊκά αξιώματα, έγινε μέλος της ρωμαϊκής Συγκλήτου και υπήρξε ο πρώτος Έλληνας «ύπατος στρατηγός» (consul ordinarius).
Γεννήθηκε περί το 101 ή 102 μ.Χ.[12][13] επί αυτοκράτορα Τραϊανού, σε αριστοκρατική οικογένεια της Αθήνας η οποία ισχυριζόταν πως καταγόταν από τον Κίμωνα, τον Μιλτιάδη και τον μυθικό ήρωα Αιακό[14].
Τα μέλη της οικογένειας είχαν γίνει Ρωμαίοι πολίτες επί της βασιλείας των αυτοκρατόρων Κλαυδίου ή Νέρωνα. Πατέρας του ήταν ο Κλαύδιος Αττικός Ηρώδης, ή Τιβέριος Αττικός. Μητέρα του ήταν η Βιβουλλία Αλκία, η οποία ήταν ανιψιά του πατέρα του. Παππούς του, από την πλευρά του πατέρα του, ήταν ο Ίππαρχος, Αθηναίος με κολοσσιαία περιουσία ο οποίος όμως είχε πέσει στη δυσμένεια του αυτοκράτορα Δομιτιανού.
Σύμφωνα με μία φήμη, η μεγάλη περιουσία του Τιβερίου οφειλόταν στην ανακάλυψη κρυμμένου αμύθητου θησαυρού, ωστόσο η αλήθεια ήταν ότι ο Ίππαρχος είχε καταφέρει να αποκρύψει μεγάλο μέρος της περιουσίας του κατά το διάστημα που δικαζόταν και έτσι τη διέσωσε από τη δήμευση.
Όταν ο Δομιτιανός δολοφονήθηκε και τον διαδέχθηκε ο Νέρβας, ο γιος του Ίππαρχου πληροφόρησε τον αυτοκράτορα πως «ανακάλυψε» θησαυρό στο σπίτι του. Τότε ο Νέρβας του έδωσε την άδεια να τον χρησιμοποιήσει όπως αυτός ήθελε[14]. Έτσι ο γιος του Τιβέριου, Ηρώδης, ήταν όχι απλά πολύ πλούσιος αλλά ίσως ο πλουσιότερος άνδρας στο ανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας[15].
Είναι πιθανό πως ο Τραϊανός είχε αποδώσει στον Τιβέριο Αττικό τα διακριτικά του πραίτορα (ornamenta praetoria), τον κατέστησε δηλαδή επίτιμο μέλος της ρωμαϊκής Συγκλήτου[16]. Επί Αδριανού, χάρη στην εύνοια του αυτοκράτορα αυτού που αγαπούσε την Αθήνα, ο Τιβέριος έγινε και ουσιαστικά συγκλητικός και, το 133 μ.Χ., ο πρώτος ύπατος (consul suffectus) με καταγωγή από την κυρίως Ελλάδα.[17]
Όταν πέθανε, μαθεύτηκε πως στη διαθήκη του όριζε να δίνεται ετησίως ένα χρηματικό ποσό σε κάθε Αθηναίο πολίτη. Αντί γι αυτό όμως, ο γιος του Ηρώδης αποφάσισε να δώσει εφάπαξ σε κάθε πολίτη πέντε μνας. Επιπλέον, οι περισσότεροι Αθηναίοι δεν έλαβαν αυτά τα χρήματα, καθώς ο Ηρώδης παρουσίασε στοιχεία που έδειχναν ότι ίδιοι ή οι πρόγονοί τους ήταν οφειλέτες του πατέρα του και του παππού του.[18]
Τα πρώτα χρόνια Για να σταδιοδρομήσει ένας Έλληνας ως συγκλητικός, έπρεπε να διαθέτει καλή γνώση της Λατινικής. Για τον σκοπό αυτό, ο πατέρας του έστειλε τον Ηρώδη, σε ηλικία 11 ή 12 ετών, να διαμείνει στη Ρώμη, στο σπίτι του Καλβίσιου Τουλλίου Ρούσου, θετού γιου του Δομίτιου Τουλλίου, ύπατου στρατηγού το 109 και παππού του μελλοντικού αυτοκράτορα Μάρκου Αυρηλίου. Έτσι όχι μόνο γνωρίστηκε με τα ανώτερα στρώματα της ρωμαϊκής αριστοκρατίας αλλά απέκτησε και τέλεια γνώση και προφορά της Λατινικής.[14][9]
Χάρη στα μεγάλα πλούτη του πατέρα του, μπόρεσε να σπουδάσει κοντά στους πιο ονομαστούς φιλοσόφους και ρήτορες της εποχής του.[19] Έτσι στους δασκάλους του Ηρώδη συγκαταλέγονται ο Θεαγένης ο Κνίδιος και ο Μουνάτιος από τις Τράλλεις οι οποίοι του δίδαξαν λογοτεχνία, και ο φιλόσοφος Λούκιος Καλβήνος Ταύρος από την Τύρο, ο οποίος τον μύησε στη πλατωνική φιλοσοφία. Ρητορική διδάχθηκε στην αρχή από τον Αθηναίο Σεκούνδο. Αργότερα, στη Σμύρνη, την εποχή που διατελούσε «επανορθωτής» των πόλεων της επαρχίας της Ασίας, διδάχθηκε ρητορική από μερικούς από τους πιο φημισμένους σοφιστές της εποχής του.
Αυτοί ήταν ο κελτικής καταγωγής πολυμαθής Φαβωρίνος, ο Πολέμωνας (ο πιο ματαιόδοξος σοφιστής της εποχής του, σφοδρός αντίπαλος του Φαβωρίνου), και ο Σκοπελιανός.[9] Ο Σκοπελιανός του δίδαξε πώς να αυτοσχεδιάζει, να μιλάει δηλαδή στο ακροατήριό του χωρίς προετοιμασία, τεχνική που γοήτευε τον Ηρώδη.[12]
 |
| Μια μαρμάρινη προτομή που πιστεύεται ότι είναι ένα πορτραίτο του Έλληνα σοφιστή φιλόσοφου Πολέμων της Λαοδικείας, δάσκαλος του Ηρώδη του Αττικού. Περίπου το 140 μ.Χ. Βρέθηκε το 1888 στο Ολυμπιείο της Αθήνας. Πεντελικό μάρμαρο. Ύψος 64 εκ. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα. Inv. Αριθ. 427 Μάρκος Ἀντώνιος Πολέμων, circa 90-144 μ Χ. Πολέμων της Σμύρνης, Πολέμων ὁ Λαοδικεύς γεννήθηκε στην Λαοδίκεια η πρὸς τοῦ Λύκου. |
Ο σοφιστής Φιλόστρατος ο Αθηναίος, στους Βίους σοφιστών, διασώζει ένα ανέκδοτο σχετικά με τον Ηρώδη και τον αυτοκράτορα Αδριανό: Όταν ο 17χρονος Ηρώδης παρουσιάστηκε ενώπιον του αυτοκράτορα, την εποχή που εκείνος βρισκόταν στην Παννονία, για να εκφωνήσει λόγο. Στη μέση του λόγου του έχασε, εξαιτίας της επισημότητας της περίστασης, τον ειρμό του και, ντροπιασμένος όρμησε προς τον Δούναβη σαν να ήθελε να πνιγεί από τη ντροπή του.
Κατά τον Φιλόστρατο, ήταν τόσο μεγάλη από τότε η επιθυμία του Ηρώδη να γίνει φημισμένος ρήτορας που αισθάνθηκε ότι του άξιζε μόνο ο θάνατος ως τιμωρία για την αποτυχία του. Είναι βέβαιο ότι ο Αδριανός απλώς θα διασκέδασε με το επεισόδιο καθώς σε λίγα χρόνια και ο Ηρώδης και ο πατέρας του θα απολάμβαναν την αυτοκρατορική εύνοια.[20]
Άνοδος σε δημόσια αξιώματα Ως γιος του πάμπλουτου Αττικού, ο Ηρώδης ανήλθε σε διάφορα υψηλά αξιώματα της Αθήνας γενόμενος «αγορανόμος». Λίγο αργότερα, με την ευκαιρία της πρώτης επίσκεψης του Αδριανού στην Αθήνα, οι Αθηναίοι, γνωρίζοντας τη φιλία του Ηρώδη με την αυτοκρατορική αυλή, τον αναγόρευσαν Επώνυμο Άρχοντα (125-6 ή 126-7 μ.Χ.). Χάρη στο αξίωμα αυτό, ο Ηρώδης κατέστη και ισόβιο μέλος του Αρείου Πάγου. Μετά την ανάληψη του αξιώματος του επώνυμου άρχοντα, ήταν έτοιμος να ξεκινήσει τη ρωμαϊκή πολιτική του σταδιοδρομία.[9][12]
Επίσης διετέλεσε «αγωνοθέτης» των Παναθηναίων και των Πανελληνίων, «αρχιερεύς των σεβαστών» (δηλ. αρχιερέας της λατρείας των αυτοκρατόρων στο Κοινό της Ασίας) και ιερέας της λατρείας του Αυγούστου (sodalis Augustalis) και του Αδριανού (sodalis Hadrianalis).
Επί Αντωνίνου Πίου, το 143 μ.Χ., αναγορεύθηκε για το έτος εκείνο «ύπατος στρατηγός» (consul ordinarius), το μέγιστο τιμητικό πολιτικό αξίωμα στο οποίο μπορούσε να ανέλθει Ρωμαίος συγκλητικός (μέχρι τότε συγκλητικοί από την κυρίως Ελλάδα είχαν φτάσει μόνο μέχρι το αξίωμα του consul suffectus).[9]
Περιουσία - Δωρεές
Ο Ηρώδης επένδυσε τα χρήματά του αγοράζοντας αγροτικές εκτάσεις σε διάφορες περιοχές όπως ο Μαραθώνας, η Εύβοια, η Κόρινθος, το Γύθειο και η Θυρεάτιδα της Αρκαδίας. Κρίνοντας από τη θέση των περιοχών αυτών, φαίνεται πως τον ενδιέφερε η παραγωγή λαδιού και κρασιού.
Η θεωρία ότι ο Ηρώδης Αττικός ανακαίνισε τη κρήνη Πειρήνη βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην ανακάλυψη εκεί το 1899 μιας εγγεγραμμένης βάσης ενός αγάλματος της συζύγου του Ρήγιλλα Η επιγραφή αναφέρει:
Είχε επίσης υπό την εκμετάλλευσή του τα λατομεία μαρμάρου της Πεντέλης, που του απέδιδαν σημαντικό κέρδος, καθώς το προϊόν τους ήταν περιζήτητο σε όλο τον ελληνορωμαϊκό κόσμο. Με αυτές τις δραστηριότητες, αύξησε σημαντικά την περιουσία που κληρονόμησε από τον πατέρα του.[18]
Ως άρχων των πόλεων στην Ασία μερίμνησε για την ευημερία τους και παρακάλεσε τον αυτοκράτορα να μην εγκαταλείψει την παρά τις όχθες του Σκαμάνδρου κτισμένη Αλεξάνδρεια Τρωάδα, τότε υπό ρωμαϊκή διοίκηση, η οποία αποκαλούνταν και «Νέον Ίλιον», η οποία δεν διέθετε νερό.
Η Αλεξάνδρεια Τρωάς ήταν ελληνιστική πόλη που βρισκόταν στα παράλια της Μικράς Ασίας, απέναντι (λίγο νοτιότερα) από την Τένεδο. Ο αρχαιολογικός χώρος εκτιμάται ότι καταλαμβάνει έκταση 400 εκταρίων. Στα λίγα σωζόμενα ερείπια περιλαμβάνονται ένα σύμπλεγμα γυμνασίου-λουτρών και ένα πρόσφατα αποκαλυφθέν στάδιο.
Ο Ηρώδης είχε υπολογίσει πως για τη κατασκευή των αναγκαίων έργων, τα οποία πιθανώς συμπεριλάμβαναν και υδραγωγείο, απαιτούνταν 3 εκατομμύρια δραχμές ή δηνάρια.
Ο Αδριανός πράγματι ενέκρινε πρόθυμα το τεράστιο αυτό για την εποχή του ποσό. Ο Ηρώδης επέβλεψε ο ίδιος το έργο, πλην όμως η δαπάνη μέχρι αυτό να ολοκληρωθεί έφθασε τα επτά εκατομμύρια δραχμές.
Αυτό είχε ως συνέπεια να διαμαρτυρηθούν οι πληρεξούσιοι (procuratores) της επαρχίας, οι επιφορτισμένοι με τον έλεγχο των οικονομικών, παραπονούμενοι πως είναι άδικο να σπαταλιέται ποσό που αντιστοιχούσε σε φόρους 500 πόλεων για τη κρήνη μιας.
Έτσι ο Αδριανός αναγκάσθηκε να γράψει με πικρία στον Αττικό για τον γιο του Ηρώδη πως πράγματι είχε προβεί σε μεγάλη σπατάλη. Τότε ο Αττικός απάντησε στον αυτοκράτορα να διακόψει τη χορηγία και το υπόλοιπο ποσό πέραν του αρχικού προϋπολογισμού το κατέβαλε ο ίδιος, εξουσιοδοτώντας τον Ηρώδη να παρουσιάσει αυτή τη δωρεά στην πόλη.[22]
Οι Αθηναίοι λαμβάνοντας υπόψη τη δράση, την παιδεία και ασφαλώς τον πλούτο του Ηρώδη τον εξέλεξαν «αγωνοθέτη» των Παναθηναίων. Και πράγματι ο Ηρώδης διεξήγαγε τη λειτουργία τους με πρωτοφανή λαμπρότητα και πολυτέλεια.
Εκείνο δε που είχε προκαλέσει ιδιαίτερη εντύπωση ήταν το ομοίωμα του πλοίου στο οποίο φέρονταν ο πέπλος της Αθηνάς που άλλοτε συρόταν με υποζύγια, και που με την επιμέλεια και τη χορηγία του Ηρώδη αυτή τη φορά ήταν πραγματικό πλοίο (ναύς) που φαινόταν να ολισθαίνει στη οδό των Παναθηναίων κινούμενο μόνο του από αφανή μηχανή.
Εκτός από αυτό το θέαμα που κατέπληξε τους Αθηναίους, ο Ηρώδης έντυσε τους λαμβάνοντες μέρος στην εορτή εφήβους με λευκούς χιτώνες ενώ μέχρι τότε έφεραν μαύρους σε ανάμνηση μυθολογικού γεγονότος και δημόσιου πένθους.
Γι' αυτές τις αλλαγές και την επιμέλεια που επέδειξε ο Ηρώδης οι Αθηναίοι τον τίμησαν με στέφανο.
Τότε ο Ηρώδης υποσχέθηκε πως στην επόμενη εορτή των Παναθηναίων, δηλαδή μετά από τέσσερα χρόνια, θα υποδεχθεί όλους τους πολίτες και ξένους που θα έρχονταν στην εορτή καθώς και όλους τους αθλητές που θα λάμβαναν μέρος, μέσα σε μαρμάρινο στάδιο.
Πράγματι το 138 ή 139 μ.Χ. ο Ηρώδης εκπλήρωσε την υπόσχεσή του ανακαινίζοντας με μάρμαρο το γνωστό Παναθηναϊκό Στάδιο[12] (αναμαρμαρώθηκε από τον Γεώργιο Αβέρωφ στους νεότερους χρόνους). Εκτός όμως των δωρεών και των έργων αυτών ο Ηρώδης έκανε ευεργεσίες και σε πολλές άλλες πόλεις.
Με δαπάνη του χτίστηκε θέατρο στη Κόρινθο, στο δε ιερό του Ποσειδώνα στον Ισθμό αφιέρωσε κολοσσιαία αγάλματα του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης και σύμπλεγμα πολυτελέστατο που απεικόνιζε άρμα που έσερναν τέσσερα άλογα από χρυσό και ελεφαντοστό.
Επίσης στους Δελφούς έκτισε εξέδρα στο στάδιο και στην Ολυμπία έκτισε κρήνη, η οποία έφερε το όνομα της συζύγου του καθώς και Νυμφαίο -υδραγωγείο[23].
Παυσανίας Ηλειακά βιβλίο 6 [20.8] ἔστι δὲ ἐπὶ τῷ πέρατι τῶν ἀγαλμάτων ἃ ἐπὶ ζημίαις ἐποιήσαντο ἀθλητῶν, ἐπὶ τούτῳ τῷ πέρατί ἐστιν ἣν Κρυπτὴν ὀνομάζουσιν ἔσοδον: διὰ δὲ αὐτῆς τούς τε Ἑλλανοδίκας ἐσιέναι ἐς τὸ στάδιον καὶ τοὺς ἀγωνιστάς. τὸ μὲν δὴ στάδιον γῆς χῶμά ἐστι, πεποίηται δὲ ἐν αὐτῷ καθέδρα τοῖς τιθεῖσι τὸν ἀγῶνα. ἔστι δὲ ἀπαντικρὺ τῶν Ἑλλανοδικῶν βωμὸς λίθου λευκοῦ: [20.9] ἐπὶ τούτου καθεζομένη τοῦ βωμοῦ θεᾶται γυνὴ τὰ Ὀλύμπια, ἱέρεια Δήμητρος Χαμύνης, τιμὴν ταύτη ἄλλοτε ἄλλη[ν] λαμβάνουσα παρὰ Ἠλείων. παρθένους δὲ οὐκ εἴργουσι θεᾶσθαι. πρὸς δὲ τοῦ σταδίου τῷ πέρατι, ᾗ τοῖς σταδιαδρόμοις ἄφεσις πεποίηται, Ἐνδυμίωνος μνῆμα ἐνταῦθα λόγῳ Ἠλείων ἐστίν.
Περίπου 149-153 μ.Χ. Ύψος 105 εκ, πλάτος 160 εκ. Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας. Ευρ αριθ. Λ 164.
Ήταν η ιέρεια της Δήμητρας στην Ολυμπία, η μόνη γυναίκα που μπορούσε να παρακολουθήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες και έχτισε το Νυμφαίο, ένα μνημειώδες συντριβάνι, γνωστό και ως Κρήνη ή Εξέδρα του Ηρώδη του Αττικού, διακοσμημένο με αγάλματα του Δία, μέλη της οικογένειάς της και του Αττικού, καθώς και της αυτοκρατορικής οικογένειας. Η βρύση έφερε επίσης ένα μαρμάρινο άγαλμα ενός ταύρου, τώρα στο Μουσείο της Ολυμπίας
Η Ῥήγιλλα αφιέρωσε επίσης ένα άγαλμα στο ιερό της θεάς Υγείας στην Άλτη της Ολυμπίας. Η διασωθήσα μαρμάρινη βάση για το άγαλμα είναι εγγεγραμμένη απλά: Ῥήγιλλα Ὑγείαι - Επιγραφή IvO 288.
Επίσης στις Θερμοπύλες ο Ηρώδης κατασκεύασε μαρμάρινες ιαματικές κολυμπήθρες καθώς και άλλα πολλά έργα σε διάφορα μέρη.
Το 172, έλαβε χώρα επεισόδιο το οποίο παραλίγο να στοιχίσει στον Ηρώδη τη ζωή του. Παρά τις λεπτομέρειες που παραδίδει ο Φιλόστρατος, το υπόβαθρο της υπόθεσης δεν έχει ξεδιαλυθεί. Επί Αντωνίνου Πίου και Μάρκου Αυρηλίου, η αριστοκρατική οικογένεια των Κουϊντιλίων, από τη ρωμαϊκή αποικία της Αλεξάνδρειας Τρωάδας, είχε ανέλθει στις ανώτερες βαθμίδες των ρωμαϊκών αξιωμάτων έχοντας επιτύχει τρία από τα μέλη της να αναγορευθούν ύπατοι.
Φαίνεται πως δύο αδέλφια από την οικογένεια αυτή, άτομα με επιρροή τα οποία είχαν διατελέσει ειδικοί εντεταλμένοι του αυτοκράτορα στο Κοινό της Ασίας, έτρεφαν μίσος για τον Ηρώδη ο οποίος τους αντιπαθούσε και απολάμβανε να τους αποκαλεί, χλευαστικά, «Τρώες».
Οι Κουϊντίλιοι ενθάρρυναν τους εχθρούς του Ηρώδη με αποτέλεσμα να διογκωθεί η εχθρότητα των Αθηναίων προς τον τελευταίο. Τότε ο Ηρώδης κατήγγειλε τους εχθρούς του, Δημόστρατο, Πραξαγόρα και Μαμερτίνο, στον ανθύπατο της επαρχίας για συνομωσία εναντίον του.
Εκείνοι όμως έκαναν έφεση στον ίδιο τον αυτοκράτορα και, όταν κατέφθασαν στη βάση του στο Σίρμιο ή το Καρμούντο της Παννονίας, κέρδισαν την εύνοια ολόκληρης της αυτοκρατορικής οικογένειας.
Εν τω μεταξύ, κατέφθασε και ο Ηρώδης, ο οποίος είχε φέρει μαζί του, ως υπηρέτριες, δύο κόρες ενός από τους απελευθέρους του, του Αλκιμέδοντα.[24]. Αυτές όμως, λίγο πριν τη δίκη, σκοτώθηκαν από κεραυνό ενώ κοιμόντουσαν.
Το γεγονός συγκλόνισε βαθιά τον Ηρώδη και όταν αυτός, ταραγμένος όπως ήταν, εμφανίστηκε ενώπιον του αυτοκράτορα για να υπερασπιστεί την υπόθεσή του, έχασε την αυτοκυριαρχία του.
Επιτέθηκε με φραστική βιαιότητα στον Μάρκο Αυρήλιο κατηγορώντας τον για αχαριστία και ότι επηρεάζεται εναντίον του από τη γυναίκα του και την τρίχρονη κόρη του. Ο διοικητής των πραιτωριανών, Βασσαίος Ρούφος, παρενέβη επισημαίνοντας πως από τα λόγια του ήταν ολοφάνερο πως ο Ηρώδης ήθελε να πεθάνει.
Ο Ηρώδης του ανταπάντησε πως ένας ηλικιωμένος άνθρωπος δεν έχει τίποτα να φοβηθεί και έφυγε από την αίθουσα διακόπτοντας τον λόγο του. Ο Αυρήλιος δεν έδειξε να ταράζεται και συνέχισε την ακροαματική διαδικασία, ωστόσο κάποια στιγμή δεν άντεξε και ξέσπασε σε δάκρυα.
Η συμπεριφορά αυτή του Ηρώδη κανονικά θα επέφερε σκληρή τιμωρία στον ίδιο και στο προσωπικό του. Τελικά οι απελεύθεροί του δέχθηκαν ελαφρές τιμωρίες ενώ ο Αλκιμέδοντας καμία, καθώς ο αυτοκράτορας συμμερίστηκε το πένθος του.
Ο Φιλόστρατος, ο οποίος αφηγείται το επεισόδιο, δεν είναι βέβαιος για το τι συνέβη τελικά στον Ηρώδη. Αν και μετά το γεγονός, ο Ηρώδης διέμεινε για κάποιο διάστημα στο Ωρικόν της Ηπείρου, ο Φιλόστρατος αποκλείει την περίπτωση της εξορίας. Είναι πιθανό πως ο Μάρκος Αυρήλιος συμβούλευσε τον Ηρώδη να απομακρυνθεί, για κάποιο διάστημα, από την Αθήνα, μέχρι να ηρεμήσουν τα πράγματα.[24]
Ο Λούκιος Φλάβιος Φιλόστρατος είναι, μαζί με τον Δίωνα τον Χρυσόστομο, ο κύριος εκπρόσωπος της Δεύτερης Σοφιστικής. Χρονολογικά ήταν ο δεύτερος σοφιστής της οικογενείας των Φιλοστράτων και έτσι είναι γνωστός και ως Φιλόστρατος Β΄, αν και ο ίδιος αποκαλούσε τον εαυτό του Φιλόστρατος ο Αθηναίος.
Ιδιωτική ζωή
Από την πρώτη του γυναίκα Αλκία, απέκτησε ένα γιο, τον Ηρωδιανό, ο οποίος πέθανε πρόωρα[25]. Στη συνέχεια, ήλθε σε δεύτερο γάμο με τη Ρωμαία Αππία Άννια Ρήγιλλα, γόνο ιταλικής αριστοκρατικής οικογένειας.
Κάποια από τα μέλη της οικογένειας αυτής δεν είδαν με καλό μάτι τον γάμο αυτό ο οποίος, τελικά το 160 μ.Χ., κατέληξε σε τραγωδία[26].
Κατά τον Φιλόστρατο, η Ρήγιλλα πέθανε κατά τη διάρκεια πρόωρης γέννας (ήταν έγγυος 8 μηνών) που προκλήθηκε από κλωτσιά που της έδωσε ο Αλκιμέδοντας, με εντολή του συζύγου της, για ασήμαντο λόγο[27].
Ο Ηρώδης την πένθησε με επιδεικτικό τρόπο που έφθασε τα όρια της χοντροκοπιάς[28], επισύροντας τα επικριτικά σχόλια συγχρόνων του, μεταξύ των οποίων ο Λουκιανός[23]. Φαίνεται μάλιστα πως έκτισε το περίφημο Ωδείο των Αθηνών στη μνήμη της Ρηγίλλης[29].
Ο αδελφός της Ρηγίλλης, Βραδούας, ύπατος στρατηγός εκείνη τη χρονιά, έφθασε στο σημείο να τον κατηγορήσει ως υπαίτιο του θανάτου της και τον προσήγαγε σε δίκη στη Ρώμη.
Εκεί ο Ηρώδης αθωώθηκε, με τον Φιλόστρατο να αναφέρει πως ο Βραδούας δεν προσκόμισε κάποια ισχυρή απόδειξη, ενώ δεν καταδικάστηκε ούτε ο Αλκιμέδοντας.[30]
Η ιστορικός Sarah Pomeroy χαρακτηρίζει τη Ρήγιλλα κλασική περίπτωση θύματος συζυγικής βίας[23]. Ωστόσο, αν και είναι βέβαιο πως ο Ηρώδης φερόταν βάναυσα στη γυναίκα του, για αρκετούς ιστορικούς σήμερα η κατηγορία αυτή δεν ευσταθεί[28]. Παρ' όλα αυτά, και εξαιτίας της ιδιόρρυθμης και αμφιλεγόμενης προσωπικότητας του Ηρώδη, στην υπόθεση υπάρχουν αναπάντητες υποψίες.[18][23]
Από τα παιδιά του, η Ελπινίκη, η Αθηναΐς και ο Ρήγιλλος, καθώς και τρεις από τους νεαρούς προστατευόμενούς του, οι Πολυδευκίων, Αχιλλεύς και Μέμνων, πέθαναν σε νεαρή ηλικία κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες.
Για τις κόρες του, ο Φιλόστρατος αναφέρει πως τις πένθησε κι αυτές με υπερβολικό τρόπο. Στο τέλος, ο μόνος από τα παιδιά του που επέζησε ήταν ο Αττικός, ο οποίος έπασχε από διανοητική ασθένεια.[18].
Στα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Ηρώδης ο Αττικός διέμενε στις επαύλεις του που είχε κτίσει στο Μαραθώνα και στην περιοχή της Κηφισιάς. Εκεί συναντούσε τους φίλους και πολλούς θαυμαστές του με τους οποίους διεξήγαγε σπουδαίες συζητήσεις που περιέγραψε ο Αύλος Γέλλιος, (Aulus Gellius) στα Λατινικά, στο έργο του Αττικές νύχτες.
Πέθανε στην έπαυλή του στον Μαραθώνα[12] το 177 ή 178. Ο ίδιος επιθυμούσε να ταφεί στον Μαραθώνα, ωστόσο οι Αθηναίοι άρπαξαν το σώμα του και το μετέφεραν πενθώντας στην Αθήνα, όπου το έθαψαν στην περιοχή του Παναθηναϊκού Σταδίου.[18]
Στον τάφο του χαράχτηκε το επίγραμμα: «ΑΤΤΙΚΟΥ ΗΡΩΔΗΣ ΜΑΡΑΘΩΝΙΟΣ ΟΥ ΤΑΔΕ ΠΑΝΤΑ ΚΕΙΤΑΙ ΤΩΔΕ ΤΑΦΩ ΠΑΝΤΟΘΕΝ ΕΥΔΟΚΙΜΟΣ».
(Αττικού Ηρώδης Μαραθώνιος, ου τάδε πάντα κείται τώδε τάφω, πάντοθεν ευδόκιμος) Φιλόστρατος σελ.183 )
Απόγονοι
Ο Φιλόστρατος αναφέρει την πληροφορία πως ο Ηρώδης σχετιζόταν με κάποιο τρόπο με κάποιον Γορδιανό, ύπατο γύρω στο 230 μ.Χ. Τα συμφραζόμενα δείχνουν πως η σχέση αυτή ήταν πιθανώς συγγενική. Δεν μπορεί να εντοπιστεί με βεβαιότητα η ταυτότητα του συγκεκριμένου Γορδιανού, ωστόσο φαίνεται πως πρόκειται για έναν από τους αυτοκράτορες Γορδιανό Α΄, Γορδιανό Β΄ ή, λιγότερο πιθανά, Γορδιανό Γ΄.[31] Η υπόθεση ότι κάποιος από αυτούς τους αυτοκράτορες ήταν απόγονος του Ηρώδη ενισχύεται από το γεγονός ότι οι Γορδιανοί φαίνεται να προέρχονταν από μικρασιατική οικογένεια ελληνικής καταγωγής[32].
Πνευματικό έργο
Με την παιδεία που έλαβε, ο Ηρώδης πολύ γρήγορα εξελίχθηκε ως ένας από τους επιφανέστερους ρήτορες και σοφιστές της εποχής του. Νέος ακόμα, δίδαξε ρητορική στην Αθήνα και, πριν το 160 μ.Χ., ο αυτοκράτορας Αντωνίνος Πίος τον διόρισε καθηγητή στην επιδοτούμενη από τους Ρωμαίους ρητορική σχολή της Αθήνας. Εκεί, καθώς και στο πολυτελές σπίτι του στην Κηφισιά, δίδασκε ρητορική μέχρι τα γεράματά του, γενόμενος δάσκαλος πολυάριθμων σοφιστών από όλο τον ρωμαϊκό κόσμο της εποχής των Αντωνίνων καθώς ακόμη και των ίδιων των αυτοκρατόρων Μάρκου Αυρηλίου και Λευκίου Βέρου[12][11].
Ακούραστος μελετητής των αρχαίων συγγραφέων, έκανε σκοπό της ζωής του την επικράτηση του αττικισμού έχοντας πρότυπο τον Κριτία, γι'αυτό και ονομάστηκε από τους συγχρόνους του «ηχώ κριτιάζουσα». Η ρητορική δεινότητα του Ηρώδη εξαίρονταν στην εποχή του με προσωνύμια όπως «βασιλεύς των λόγων», «ο εις των δέκα ρητόρων» κ.ά. Κατά τη μαρτυρία του Φιλόστρατου, στου οποίου το έργο Βίοι σοφιστών ο Ηρώδης αποτελεί την κεντρική μορφή, μπορούσε να απαγγέλλει αυτοσχέδιους λόγους που χαρακτηρίζονταν από τις βασικές αρετές του ρητορικού λόγου: αρμονία, δεινότητα, μεγαλοπρέπεια στη φωνή και απλότητα ύφους. Έτσι το ύφος του είχε κομψότητα, μέτρο και ποικιλία, χωρίς τις εκζητήσεις που χαρακτήριζαν τους σοφιστές της εποχής του.[12]
Έγραψε «διαλέξεις», «μελέτες» και «εφημερίδες» (ημερολογιακές σημειώσεις από τα μαθήματα που παρέδιδε), «εγχειρίδια» βοήθειας για τους μαθητές του και περιλήψεις των μαθημάτων, καθώς και «καίρια» (σημειώσεις που κρατούσε μετά την απαγγελία των αυτοσχέδιων λόγων του). Οι επιστολές του αποτελούν επίσης μεγάλο μέρος του έργου του.[12] Σχεδόν όλα του τα γραπτά του χάθηκαν και του αποδίδονται μόνο η λατινική μετάφραση, από τον Γέλλιο (Aulus Gellius) , μίας fabula (έργου μυθοπλασίας) και ένας συμβουλευτικός λόγος.[11]
Ο λόγος αυτός έχει θέμα μια φανταστική διαφορά μεταξύ Λακεδαιμονίων και Λαρισαίων, τοποθετούμενη στο τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου και του έχει αποδοθεί εκ των υστέρων ο τίτλος «Περί πολιτείας».[12] Καθώς στον λόγο αυτό ο Ηρώδης παρουσιάζει αξιοσημείωτη γνώση της ελληνικής ιστορίας και αποφεύγει εντελώς τη χρήση μη αττικών γλωσσικών στοιχείων, ορισμένοι σύγχρονοι μας ιστορικοί θεωρούν ότι δεν του ανήκει αλλά έχει γραφτεί κατά τον 5ο ή 4ο αι. π.Χ.[9]
Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι προτίμησε να αξιοποιήσει όλες του τις πνευματικές δυνάμεις σε μία τέχνη (τη ρητορική), η οποία όχι μόνο χρησιμοποιούσε ελληνική γλώσσα, φόρμα και περιεχόμενο αλλά και της αποδιδόταν, από μερικούς, στοιχεία αντιρωμαϊκής διάθεσης.
Το ιερό στην Μπρεξίζα
Ο Ηρώδης διατηρούσε πολυτελή έπαυλη στον Μαραθώνα, σε θέση έκτασης 680 στρεμμάτων η οποία από την εποχή του Μεσαίωνα ονομάζεται «Μάντρα της Γριάς». Επιγραφή από το Κάτω Σούλι, η οποία διαβάστηκε πρόσφατα, αποκάλυψε πως το κτήμα της έπαυλης απλωνόταν ανατολικά και δυτικά του βουνού Κοτρώνι, μέχρι την πεδιάδα στο Κάτω Σούλι και έως και τον Βαρνάβα και, προς νότο, στην περιοχή του Βρανά και του μικρού έλους της Μπρεξίζας.[33] Ευρήματα από τη έπαυλη, όπως προτομές αυτοκρατόρων και μαρμάρινο γλυπτό που απεικονίζει ανάκλιντρο με άντρα ξαπλωμένο σε αυτό, προερχόμενο από ταφικό μνημείο, εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα. Στο μουσείο επίσης εκτίθενται και άλλα αντικείμενα από τη έπαυλη στον Μαραθώνα, όπως τμήματα της αψίδας που σκέπαζε την είσοδό της, πάνω στην οποία αναγράφονται τα ονόματα του Ηρώδη και της συζύγου του, αγάλματα με καθιστές μορφές, καθώς και ερμαϊκές στήλες που κάποτε έφεραν προτομές των προστατευομένων του, Μέμνονα και Αχιλλέα.[34]
Σε μικρή απόσταση από τη θάλασσα, στη θέση Μπρεξίζα της Νέας Μάκρης Αττικής, ο Ηρώδης έκτισε ιερό της Αιγύπτιας θεάς Ίσιδας, το 160 μ.Χ και, δίπλα στο ιερό έκτισε πολυτελή λουτρά (βαλανείο) τα οποία διέθεταν και θερμαινόμενη πισίνα. Το κυρίως ιερό έχει διαστάσεις 50μ x 50μ και διαθέτει βαθμιδωτή κατασκευή στο κέντρο του (πυραμίδα). Το πλαισίωναν αγάλματα θεοτήτων, μερικά από τα οποία εκτίθονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα και το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Από το ίδιο ιερό προέρχονται επίσης οι προτομές των αυτοκρατόρων Μάρκου Αυρηλίου και Λουκίου Βήρου και η γνωστή προτομή του Ηρώδη, οι οποίες βρίσκονται σήμερα στα μουσεία του Λούβρου και της Οξφόρδης.[35][36][37] Η θέση αυτή παλιά λεγόταν αποκαλούνταν «Νησί» και θεωρείται πως ο Ηρώδης ανήγειρε το ιερό στον ελώδη αυτό τόπο μιμούμενος τον αυτοκράτορα Αδριανό, ο οποίος είχε κτίσει Σεραπείο σε τεχνητή νησίδα στην έπαυλή του στο Τίβολι.[38]
Η επιγραφή αποτελείται από τον τίτλο, όπου αποδίδεται το όνομα της Ερεχθηίδας φυλής, το επίγραμμα και τα ονόματα των πεσόντων. Χαρακτηριστικά το επίγραμμα αναφέρει:
Δρακοντίδες - Ἀφσεφής- Χσένον - Γλαυκράτες - Τιμόχσενος - Θέογνις -Διόδορος - Εὐχσίας - Εὐφρονιάδες - Εὐκτέμον - Καλλίας-Ἀραιθίδες -Ἀντίας - Τόλμις - Θοκυδίδες - Δίος - Ἀμυνόμαχος - Λεπτίνες - Αἰσχραίος -Πέρον - Φαι[δ]ρίας.
Συγκεκριμένα, φαίνεται να επιβεβαιώνεται η μαρτυρία του Ηροδότου πως οι πεσόντες Αθηναίοι τάφηκαν σε ιδιαίτερους τάφους με στήλες όπου αναγράφονταν τα ονόματά τους κατά φυλές. Αργότερα ο Ηρώδης, του οποίου η οικογένεια καταγόταν από τον Μαραθώνα, προχώρησε σε ανάπλαση του χώρου δημιουργώντας τον τύμβο και μεταφέροντας τις στήλες στην έπαυλή του στην Κυνουρία, ως εκδήλωση προγονολατρείας.[39]
Ο χώρος της έπαυλης του στην Κηφισιά δεν έχει ακόμη ανακαλυφθεί, αλλά θεωρείται ότι βρίσκεται κοντά στο ρέμα του Πύρνα (Στο σημερινό ρέμα του Κοκκιναρά (Πύρνα κατά την αρχαιότητα) στην Κηφισιά, βρίσκεται το σπήλαιο των Ευμενίδων ή Μπύρνας ή Πύρνας.) όπου βρέθηκε η προτομή του Ηρώδη του Αττικού και μια προτομή του Πολυδεύκου όπου αποκαλύφθηκαν τον Φεβρουάριο του 1961 σε ιδιωτικό κήπο στην οδό Αλεξ. Ρανγκάβή, κοντά στην εκκλησία της Παναγίας Ξύδου του ύστερου βυζαντινού παρεκκλήσιου Παναγία Ξύδου και όπου ανακαλύφθηκαν αρκετές επιγραφές που συνδέονται με αυτόν, χτισμένες σε εκκλησίες.
Ευρήματα από την έπαυλη του Ηρώδη στην Κηφισιά περιλαμβάνουν προτομή του ίδιου καθώς και του μαθητή του και ευνοούμενού του, Πολυδευκίωνα, άλλα γλυπτά, πολλές επιγραφές και λουτρό.
Στην Κηφισιά βρισκόταν επίσης μαυσωλείο μερικών από τα παιδιά του Ηρώδη. Από αυτό σήμερα σώζονται τέσσερις μαρμάρινες σαρκοφάγοι οι οποίες φυλάσσονται, στην αρχική θέση τους, στην Πλατεία Πλατάνου. Οι σαρκοφάγοι είναι ορατές στους περαστικούς, καθώς φυλάσσονται σε κτήριο με μεγάλη τζαμαρία.[40]
Σύμφωνα με διαθέσιμες αποδείξεις, ο Ηρώδης Αττικός και η Ρήγιλλα είχαν έξι παιδιά. Για τις ημερομηνίες των γεννήσεων και των θανάτων των παιδιών εικάζουν .
Στη συμβολή των οδών Παναγίας Μαρμαριωτίσσης και Σοφοκλή Βενιζέλου, στον δήμο της αρχαίας Φλύας (σημ. Χαλάνδρι), πίσω από την ομώνυμη νέα εκκλησία, βρίσκεται μαρμάρινο μαυσωλείο. Διατηρείται σε άριστη κατάσταση, καθώς έχει μετατραπεί, από πολύ παλιά, σε εκκλησάκι το οποίο ονομάστηκε «Μαρμαριώτισσα» λόγω του υλικού κατασκευής του μνημείου.
Είναι πολύ πιθανό πως το έκτισε ο Ηρώδης, καθώς είναι αντίγραφο του μαυσωλείου της Κηφισιάς. Το δάπεδό του βρίσκεται μερικά μέτρα κάτω από τη σημερινή επιφάνεια του εδάφους. Στο αρχικό μνημείο η είσοδος βρισκόταν στην ανατολική πλευρά, εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το ιερό του μικρού ναού.[40]
ΔΕΣ ΗΡΩΔΗΣ Ο ΑΤΤΙΚΟΣ - Η περιπέτεια μιας πολύτιμης έπαυλης
Ο Ηρώδης διατηρούσε έπαυλη κοντά στη θέση όπου βρίσκεται σήμερα η Ιερά Μονή Λουκούς, στα Κάτω Δολιανά Αρκαδίας (αρχαία Θυρεάτιδα). Ήδη πριν το 1821 φαίνεται να είχαν γίνει ανασκαφές εκεί, τα προϊόντα των οποίων διοχετεύθηκαν στο εξωτερικό.
Κατά την Επανάσταση, οι εκεί μοναχοί αποκάλυψαν γλυπτά, μεταξύ των οποίων το «ανάγλυφο της Τελετής» τα οποία δωρήθηκαν στο πρώτο ελληνικό μουσείο που ιδρύθηκε από τον Καποδίστρια στην Αίγινα και αποτέλεσαν τον πυρήνα της συλλογής γλυπτών του.
Αργότερα, τα γλυπτά αυτά, μαζί με το «ανάγλυφο των Ασκληπιαδών» (έργο του 380 π.Χ.), μεταφέρθηκαν στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας. Το 1977, ξεκίνησαν οι επιστημονικές ανασκαφές οι οποίες αποκάλυψαν θαυμάσια προτομή του Αντινόου, ευνοούμενου του αυτοκράτορα Αδριανού, αττική επιτύμβια στήλη του 4ου αι. π.Χ. και άλλα έργα πλαστικής.
Τα ευρήματα μαρτυρούν την πολυτέλεια της έπαυλης και το συλλεκτικό πάθος του Ηρώδη για τα γλυπτά.[18]
Είναι γνωστό πως ο Ηρώδης διατηρούσε πολυτελή έπαυλη έξω από τη Ρώμη, το αποκαλούμενο Τριόπιον, κτισμένη σε ιδιοκτησία της συζύγου του, Ρήγιλλας. Βρισκόταν στην Αππία οδό, μεγάλο δρόμο που ξεκινούσε από τη Ρώμη και κατέληγε στο Βρινδήσιο (σημ. Μπρίντεζι) και πήρε το όνομά της από το ομώνυμο ιερό της Δήμητρας στην Κνίδο.
Πέντε αγάλματα Καρυάτιδων θεωρείται ότι προέρχονται από την έπαυλη αυτή και εικάζεται ότι αποτελούσαν κιονοστοιχία σε ιερό αφιερωμένο στη θεά Δήμητρα: Το ένα, η επιλεγόμενη «Καρυάτιδα του Townley», βρίσκεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο.
►Ο αριθμός είναι ένας από τους έξι κόρες , που διαφέρουν σε διάφορες λεπτομέρειες και βρίσκονται στο χώρο του Τριόπιου. Δημιούργησαν μια κιονοστοιχία σε ένα θρησκευτικό ιερό, πιθανώς του ναού της Δήμητρας και της Περσεφόνης που χτίστηκε από τον Ηρώδη Αττικό. Πρόκειται για ένα από τα δύο αγάλματα με κόρες που βρέθηκαν 1585-1590 στο χώρο του Τριόπιου, το άλλο είναι στα Μουσεία του Βατικανού, Ευρ. αριθ.. 2270.
Άλλες τρεις ανακαλύφθηκαν το 1765 και βρίσκονται τώρα στη Villa Albani-Torlonia της Ρώμης (βλέπε Antinous), συμπεριλαμβανομένης μιας αποσπασματικής κόρης , η κεφαλή της οποίας επισυνάπτεται σε τμήμα ενός πύλης που υπογράφηκαν από δύο άγνωστους Αθηναίους γλύπτες, το Κρίτων Και Νικόλαος: Μια έκτη αποσπασματική κόρη ανακαλύφθηκε κατά τις ανασκαφές το 2003-2005.
Η 'Townley Caryatid' αποκτήθηκε από τον Πάπα Sixtus V (Felice Peretti di Montalto, 1521-1590) και φυλάσσεται στη Villa Peretti Montalto, η οποία πωλήθηκε το 1696 στον Cardinal Giovanni Francesco Negroni και έγινε γνωστή ως Villa Negroni. Οι αρχαιότητες στη συλλογή της βίλας πωλήθηκαν το 1785 στον έμπορο τέχνης Thomas Jenkins. Η κόρη ήταν μεταξύ πολλών έργων τέχνης από τη συλλογή που αγόρασε από αυτόν το 1786 ο Βρετανός συλλέκτης Charles Townley, ο οποίος πίστευε ότι ήταν άγαλμα της Isis. Η καθηγήτρια Olga Palagia ανέφερε πρόσφατα ότι οι επικεφαλής μιας από τις τρεις καρυατίδες που βρέθηκαν το 1882 στην κεντρική Αθήνα (σήμερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας) είναι ένα αντίγραφο από αυτής της κόρης « Townley Caryatid» και Μπορεί να έχει αρχικά διακοσμήσει ένα ,τώρα πλέον, χαμένο πρόπυλο του Δήμου Ελευσινίων κοντά στην Αθηναϊκή Αγορά [14]. Αυτές οι προτάσεις μπορούν να ενισχύσουν τη συσχέτιση των « Καρυάτιδων » με το ναό της Δήμητρα εκεί.◄
Σε ένα από τα υπόλοιπα, σπαράγματα του οποίου βρίσκονται στη βίλα Αλμπάνι, στη Ρώμη, αναγράφονται τα ονόματα των γλυπτών Κρίτωνα και Νικολάου.[41] Από την έπαυλη επίσης προέρχονται δύο αποσπάσματα επιγραμμάτων από τον γιατρό-ποιητή Μάρκελλο*.
Το ένα είναι επιτάφιο επίγραμμα για τη Ρήγιλλα, σε 69 εξάμετρους στίχους, στο οποίο εξυμνείται η καταγωγή των δύο συζύγων η οποία φθάνει μέχρι τον Θησέα και τον Αινεία. Στο άλλο επίγραμμα, με 39 σωζόμενους εξάμετρους στίχους, επικαλούνται η προστασία των θεών και εκτοξεύονται κατάρες για αυτούς που θα βλάψουν το κτήμα.[42]
Ο τάφος χτίστηκε από τον Ηρώδη Αττικό για την αποθανούσα σύζυγό του στην κληρονομιά από προίκα του, γνωστή ως Pagus Triopius (Triopius Farm), στην Valle della Caffarella, ανάμεσα στη Via Appia και τον ποταμό Almone, έξω από τα τείχη τα Aurelian Wall.
Δεδομένου ότι η Ρέγιλλα θεωρείται ότι έχει θαφτεί κοντά στην Αθήνα (αν και ο τάφος της δεν έχει βρεθεί ακόμα,), αυτό μπορεί να ήταν ένα κενοτάφιο (κενοτάφιον, κενοτάφιο, συμβολικός άδειος τάφος) ή ιερό της, Έτσι «Επέστρεψε» στη Ρώμη.
Μια άλλη επιγραφή από το Τριόπιο είναι μια δίγλωσση αφιέρωση στην Annia Regilla, στα ελληνικά και στα λατινικά, σε μια γκρι μαρμάρινη στήλη ύψους 198 εκ., που θεωρείται ότι αποτελεί βάση για ένα άγαλμα ή μια προτομή . Περίπου το 309 μ.Χ. η άλλη πλευρά της στήλης επανεξετάστηκε ως ορόσημο (το έβδομο από το Porta Capena), κατά τη διάρκεια εργασιών επισκευής στη Via Appia από τον αυτοκράτορα Maxentius. Στον Μεσαίωνα μεταφέρθηκε στο μοναστήρι του Sant 'Eusebio στο λόφο Esquiline της Ρώμης, όπου βρέθηκε το 1698. Στη συνέχεια βρέθηκε στον κήπο του μοναστηριού από τον καρδινάλιο Alessandro Albani που το αγόρασε για τη συλλογή του. Βρίσκεται τώρα στα μουσεία του Καπιτωλίου. ευρ, αριθ. NCE 2532.
Θεωρείται ότι το κτήμα, στην αριστερή πλευρά της Αππία Οδός (Via Appia) μεταξύ του δεύτερου και του τρίτου ορόσημου, ανήκε αρχικά στην οικογένεια της Ρήγιλλας και ήταν μέρος της προίκας της όταν παντρεύτηκε τον Ηρώδη Αττικό. Στο πλαίσιο των προσπαθειών του να διακηρύξει τη θλίψη του για το θάνατό του, ο Ηρώδης μετονόμασε το κτήμα Τριόπιον (Τριόπιον, ίσως μετά τον μυθικό ήρωα Τρίοπα [13]), αφιερωμένο στους θεούς του κάτω κόσμου και στην μεταθανάτιας λατρείας της Ρήγιλλας .
Η περιοχή περιελάμβανε ναό αφιερωμένο στη Δήμητρα και την Περσεφόνη και τη «νέα Δήμητρα», την θεοποιημένη Faustina (Annia Galeria Faustina, περίπου 100-140 μ.Χ.), σύζυγο του αυτοκράτορα Αντωνίνου Πίου.
Ένα άγαλμα της Ρήγιλλας (Annia Regilla), 'ούτε θεός ούτε θνητός', στήθηκε στο ναό. Μεγάλο μέρος της περιοχής του Τριόπιου καλύφθηκε αργότερα από το ανάκτορο του αυτοκράτορα Μαξέντιου (βασίλευσε το 306-312 μ.Χ.). Ο ναός της Δήμητρας καλύφθηκε τον 9ο - 10ο αιώνα από την εκκλησία του Sant 'Urbano alla Caffarella , ένα προσευχητάριον αφιερωμένο στον Άγιο Urban ο οποίος ήταν ο Πάπας το 222-230 μ.Χ.
Ο Ηρώδης Αττικός χρηματοδότησε επίσης την ανοικοδόμηση του ναού της Αθηνάς και το λατρευτικό άγαλμα της θεάς στον Αττικό Δήμο της Μυρρινούς, ανατολικά της Αθήνας. Η αφιέρωση είναι γνωστή μόνο από μια επιγραφή σε βάση από άγαλμα, που ανακαλύφθηκε στην εκκλησία της Παναγίας της Μερέντα (Μερέντα), η οποία βρίσκεται στο έδαφος της αρχαίας πόλης
Σύμφωνα με τον Παυσανία, ο Ηρώδης Αττικός ανακαίνισε το στάδιο στα Δελφούς, το χώρο των Πυθικών Αγώνων, όπου κάλυψε τις θέσεις των τοπικών ασβεστολιθικών καθισμάτων με το Πεντελικό μάρμαρο.
Παραπομπές
:1,0 1,1 1,2 International Standard Name Identifier. 0001 2136 6093 0000 0001 2136 6093. Ανακτήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 2015.
2,0 2,1 2,2 «Nationalencyklopedin» (σουηδικά) herodes-atticus. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.(Αγγλικά) Lord Byron and his Times. HeAttic177. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017. (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. herodes-atticus. 7.
:5,0 5,1 Sarah B. Pomeroy: The Murder of Regilla: Α case of Domestic Violence in Antiquity Harvard University Press. 2009. Υπουργείο Πολιτισμού, "Οδυσσεύς", Ωδείο του Ηρώδη του Αττικού «Herodes Atticus | Greek orator and author». Encyclopedia Britannica.
.
:9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 9,7 Encyclopedia of Ancient Greece 2013, λήμμα Herodes Atticus Pomeroy 2007, σ. xii
:11,0 11,1 11,2 The Oxford Classical Dictionary, λήμμα Claudius Atticus Herodes (2)
:12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 12,7 12,8 Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ.6, σ.406 Pomeroy, Sarah B. (30 Ιουνίου 2009). The Murder of Regilla: a case of domestic violence in antiquity. Harvard University Press. ISBN 9780674042209.
:14,0 14,1 14,2 Birley 1997, σ.63 Birley 1987, σ.63 Birley 1997, σ.338, σημ.3
The Oxford Classical Dictionary, λήμμα Claudius Atticus, Herodes (1)
:18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 18,5 Φάκλαρης 2000
Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, τόμ. 4, σ. 43, εκδ. Αθηνών, 1985
Birley 1997, σ.89 Birley 1997, σ. 177 Birley 1997, σ.282
:23,0 23,1 23,2 23,3 Holford-Strevens 2008
:24,0 24,1 Anthony Birley 1987, σσ.180-1 Γιάννης Λάμψας, Λεξικό του αρχαίου κόσμου, σ. 514 εκδ. Δομή ISBN 960-6669-33-5 Birley 1987, σ.64 Pomeroy 2007, σ.119
:28,0 28,1 Birley 1987, σ.113 «Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Ωδείο Ηρώδου Αττικού». odysseus.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2015.
Αν και η Pomeroy θεωρεί πως η απόφαση της δίκης απέδιδε την αιτία του θανάτου της Ρηγίλλης εξ ολοκλήρου στον Αλκιμέδοντα, ο Φιλόστρατος δεν αναφέρει κάτι τέτοιο. Βλ. Holford-Strevens 2008 Adam M. Kemezis, Greek Narratives of the Roman Empire under the Severans: Cassius Dio, Philostratus and Herodian, Cambridge University Press, 2014, ISBN 1-107-06272-1, σσ.294-298 Roman rule in Greek and Latin Writing: Double Vision, επιμ. Jesper Majbom Madsen, Roger David Rees, Brill, 2014, ISBN 9-004-27828-1, σ.251
Καθημερινή, 16/2/2002 Goette 2001, σσ.240-241 Goette 2001, σσ.242-244
«Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Μαραθώνας, Μπρεξίζα: Ιερό των Αιγυπτίων Θεών». odysseus.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2015.
«tovima.gr - Αιγυπτιακά μυστήρια στον... Μαραθώνα». TO BHMA. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2015. «Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Μαραθώνας, Μπρεξίζα: Ιερό των Αιγυπτίων Θεών». odysseus.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2016. Δημιούργημα του Ηρώδη Αττικού ο Τύμβος του Μαραθώνα. www.archaiologia.gr. Ανακτήθηκε στις 2015-12-30.
:40,0 40,1 Goette 2001, σ. 257
«The Townley Caryatid». British Museum. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2015. Bryn Mawr Classical Review 2006.07.17. Ανακτήθηκε στις 2015-12-30.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
,:1,0 1,1 1,2 International Standard Name Identifier. 0001 2136 6093 0000 0001 2136 6093.
:2,0 2,1 2,2 «Nationalencyklopedin» (σουηδικά) herodes-atticus.
:3,0 3,1 3,2 (Αγγλικά) Lord Byron and his Times. HeAttic177.
:4,0 4,1 4,2 (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. herodes-atticus.
:5,0 5,1 Sarah B. Pomeroy: The Murder of Regilla: Α case of Domestic Violence in Antiquity Harvard University Press. 2009.Υπουργείο Πολιτισμού, "Οδυσσεύς", Ωδείο του Ηρώδη του Αττικού«Herodes Atticus | Greek orator and author». Encyclopedia Britannica. Ανακτήθηκε στις 9 Δεκεμβρίου 2015.
:9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 9,7 Encyclopedia of Ancient Greece 2013, λήμμα Herodes Atticus Pomeroy 2007, σ. xii
:11,0 11,1 11,2 The Oxford Classical Dictionary, λήμμα Claudius Atticus Herodes (2)
:12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 12,7 12,8 Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ.6, σ.406 Pomeroy, Sarah B. (30 Ιουνίου 2009). The Murder of Regilla: a case of domestic violence in antiquity. Harvard University Press. ISBN 9780674042209.
:14,0 14,1 14,2 Birley 1997, σ.63 Birley 1987, σ.63 Birley 1997, σ.338, σημ.3
The Oxford Classical Dictionary, λήμμα Claudius Atticus, Herodes (1)
:18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 18,5 Φάκλαρης 2000
Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, τόμ. 4, σ. 43, εκδ. Αθηνών, 1985
Birley 1997, σ.89 Birley 1997, σ. 177 Birley 1997, σ.282
:23,0 23,1 23,2 23,3 Holford-Strevens 2008
:24,0 24,1 Anthony Birley 1987, σσ.180-1
Γιάννης Λάμψας, Λεξικό του αρχαίου κόσμου, σ. 514 εκδ. Δομή ISBN 960-6669-33-5 Birley 1987, σ.64 Pomeroy 2007, σ.119
:28,0 28,1 Birley 1987, σ.113
«Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Ωδείο Ηρώδου Αττικού». odysseus.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2015.
Αν και η Pomeroy θεωρεί πως η απόφαση της δίκης απέδιδε την αιτία του θανάτου της Ρηγίλλης εξ ολοκλήρου στον Αλκιμέδοντα, ο Φιλόστρατος δεν αναφέρει κάτι τέτοιο. Βλ. Holford-Strevens 2008
Adam M. Kemezis, Greek Narratives of the Roman Empire under the Severans: Cassius Dio, Philostratus and Herodian, Cambridge University Press, 2014, ISBN 1-107-06272-1, σσ.294-298
Roman rule in Greek and Latin Writing: Double Vision, επιμ. Jesper Majbom Madsen, Roger David Rees, Brill, 2014, ISBN 9-004-27828-1, σ.251
Καθημερινή, 16/2/2002
Goette 2001, σσ.240-241
Goette 2001, σσ.242-244
«Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Μαραθώνας, Μπρεξίζα: Ιερό των Αιγυπτίων Θεών». odysseus.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2015.
«tovima.gr - Αιγυπτιακά μυστήρια στον... Μαραθώνα». TO BHMA. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2015.
«Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Μαραθώνας, Μπρεξίζα: Ιερό των Αιγυπτίων Θεών». odysseus.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2016.
Δημιούργημα του Ηρώδη Αττικού ο Τύμβος του Μαραθώνα. www.archaiologia.gr..
:40,0 40,1 Goette 2001, σ. 257 «The Townley Caryatid». British Museum. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2015.
Bryn Mawr Classical Review 2006.07.17. Ανακτήθηκε στις 2015-12-30.
. Αν και η Pomeroy θεωρεί πως η απόφαση της δίκης απέδιδε την αιτία του θανάτου της Ρηγίλλης εξ ολοκλήρου στον Αλκιμέδοντα, ο Φιλόστρατος δεν αναφέρει κάτι τέτοιο. Βλ. Holford-Strevens 2008
Adam M. Kemezis, Greek Narratives of the Roman Empire under the Severans: Cassius Dio, Philostratus and Herodian, Cambridge University Press, 2014, ISBN 1-107-06272-1, σσ.294-298
Roman rule in Greek and Latin Writing: Double Vision, επιμ. Jesper Majbom Madsen, Roger David Rees, Brill, 2014, ISBN 9-004-27828-1, σ.251
Καθημερινή, 16/2/2002 Goette 2001, σσ.240-241 Goette 2001, σσ.242-244
«Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Μαραθώνας, Μπρεξίζα: Ιερό των Αιγυπτίων Θεών». odysseus.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2015.
«tovima.gr - Αιγυπτιακά μυστήρια στον... Μαραθώνα». TO BHMA.
«Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Μαραθώνας, Μπρεξίζα: Ιερό των Αιγυπτίων Θεών». odysseus.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2016.
Δημιούργημα του Ηρώδη Αττικού ο Τύμβος του Μαραθώνα. www.archaiologia.gr. Ανακτήθηκε στις 2015-12-30.
Goette 2001, σ. 257«The Townley Caryatid». British Museum. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2015.Bryn Mawr Classical Review 2006.07.17. Ανακτήθηκε στις 2015-12-30.
ΜΕ ΠΗΓΕΣ :
*
Ο Κήρυξ
Στην ελληνική μυθολογία ο Κήρυξ (Κήρυκας) ως κύριο πρόσωπο ήταν ένας ήρωας της Αττικής, γιος του Ευμόλπου ή του θεού Ερμή και της Αγλαύρου ή της Έρσης ή της Πανδρόσου. Ο Κήρυξ είναι ο μυθικός γενάρχης του πολύ γνωστού στην αρχαία Αθήνα ιερατικού γένους των Κηρύκων. Ο Κήρυξ αναπαριστάνεται πάνω σε αρχαία αγγεία να κρατά μία δάδα ανάμεσα στους θεούς της Ελευσίνας.
Από το απογόνους του Κήρυκα, τους Κήρυκες ως οικογένεια, αλλά και από τους απογόνους του Ευμόλπου, τους Ευμολπίδες, επιλέγονταν στην αρχαϊκή και κλασική Αθήνα οι κήρυκες, δηλαδή εκείνοι που αποστέλλονταν για ανακωχή ή κήρυξη πολέμου ή διάφορες επίσημες ανακοινώσεις σε άλλες πόλεις[1]. Από τα ίδια γένη επιλέγονταν και διάφοροι τελετουργοί των Ελευσινίων Μυστηρίων.
*
Ο Τελαμώνας
Ο Τελαμώνας (αρχ. ελλ: Τελαμών) ήταν ήρωας της ελληνικής μυθολογίας από την Αίγινα. Ήταν γιος του Ακταίου ή του Αιακού και της Γλαύκης ή της Ενδηίδας αντίστοιχα, αδελφός του Πηλέα, της Αλκιμάχης και του Φώκου.
Ο Τελαμών διώχθηκε από το πατρώο νησί του μαζί με τον αδελφό του Πηλέα, όταν ο πρώτος κατά την εξάσκησή του στη δισκοβολία, σκότωσε κατά λάθος τον μικρότερο αδελφό του Φώκο. Εκδιωγμένα έτσι τα δύο αδέλφια κατέφυγαν ο μεν Πηλέας στη Θεσσαλία, ο δε Τελαμών στη Σαλαμίνα, όπου νυμφεύθηκε τη Γλαύκη, την κόρη του βασιλέα της περιοχής Κυχρέα, με την οποία όμως δεν απέκτησε παιδιά. Όταν πέθανε ο Κυχρέας, ο Τελαμών ανέλαβε βασιλιάς της Σαλαμίνας. Μετά τον θάνατο της Γλαύκης, έλαβε ως σύζυγο την Περίβοια, την κόρη του Αλκάθου, με την οποία και απέκτησε τον Αίαντα και τον Τράμβηλο.[2]
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Τελαμώνας έλαβε μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία, αλλά και βοήθησε τον ήρωα Ηρακλή στην εκστρατεία κατά του Λαομέδοντα, του οποίου την κόρη Ησιόνη έλαβε ως αριστείο της βοήθειας που παρέσχε. Με την Ησιόνη ο Τελαμών απέκτησε ένα ακόμη γιο, τον Τεύκρο (τον νόθο). Κατά μία άλλη εκδοχή ο Τελαμών έλαβε και άλλη μία αιχμάλωτη, τη Θεάνειρα (μερικοί την ταυτίζουν με την Ησιόνη), με την οποία και απέκτησε τον Τράμβηλο ή Στράμβηλο, που αργότερα πολέμησε στο πλευρό των Τρώων κατά των Ελλήνων. Τον Τράμβηλο τελικά σκότωσε ο Αχιλλέας.[3]
Επίσης ο Τελαμώνας έλαβε μέρος και σε διάφορες άλλες μάχες του Ηρακλή, όπως κατά των Αμαζόνων, κατά των Μερόπων στη Κω, καθώς και στη μάχη κατά του γίγαντα Αλκυονέως στην Κόρινθο.
*
Ο αττικισμός
Ο αττικισμός ως φαινόμενο ξεκίνησε από Ρωμαίους και Έλληνες λογίους και δασκάλους του 1ου αι. π.Χ.[1] οι οποίοι θεωρούσαν πως η καθομιλουμένη ελληνιστική κοινή της εποχής αποτελούσε παρηκμασμένη και εκβαρβαρισμένη μορφή της αττικής διαλέκτου και μη μπορώντας να αποδώσει ικανοποιητικά τον πνευματικό λόγο έπρεπε να αποφεύγεται η χρήση της.[2] Το ρεύμα του αττικισμού ενισχύθηκε και διαδόθηκε με αποτέλεσμα να κυκλοφορήσουν και εγχειρίδια με οδηγίες για τη ορθή χρήση της Αττικής. Ένα τέτοιο γράφτηκε και από τον γραμματικό Φρύνιχο, λεξικογράφο της ρωμαϊκής εποχής.[3]
Με αρχικό έναυσμα την αντίθεση τους στο λογοτεχνικό και ρητορικό φαινόμενο του ασιανισμού, οι αττικιστές επέκτειναν την αντίθεση τους στο σύνολο της ελληνιστικής κοινής και εισήγαγαν συνειδητά τη διγλωσσία στον ελληνικό κόσμο, καθώς επέβαλαν μια απομίμηση της κλασικής Aττικής, η οποία αντιπαρατέθηκε με την ήδη κυρίαρχη δημώδη προφορική, τη ζωντανή γλώσσα της εποχής τους.[4] Μεγάλες ομοιότητες παρουσιάζει το φαινόμενο με την επινόηση και σταδιακή εγκαθίδρυση της καθαρεύουσας τον 18ο αιώνα από τον Αδαμάντιο Κοραή ως ενδιάμεσης επιλογής μεταξύ των αρχαϊστών (ελλ.κοινή και αττικιστές της περιόδου) και των δημοτικιστών τον 19ο αιώνα, και στη συνέχεια στο γλωσσικό ζήτημα που ξέσπασε στις αρχές του 19ου αιώνα και αποτέλεσε σημαντική ιδιομορφία της ελληνικής κοινωνίας.
Μετά τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το κράτος των Μακεδόνων βασιλέων του υιοθέτησε την αττική διάλεκτο για τις διοικητικές, εμπορικές και διπλωματικές του ανάγκες. Η αττική διάλεκτος διαμορφώνεται σταδιακά σε νέα μορφή ελληνικής γλώσσας, την Ελληνιστική ή Κοινή, η οποία καθόρισε αργότερα τη γλώσσα των μεσαιωνικών χρόνων και τη νεοελληνική γλώσσα.
Οι κοσμοϊστορικές πολιτικές αλλαγές, η επικράτηση νέας θρησκείας, η αλλαγή δημόσιας-ιδιωτικής ζωής και η μεταβολή νοοτροπίας ανθρώπων υπήρξαν οι κύριες αιτίες διαμόρφωσης της Κοινής, που υπέστη αλλοιώσεις τόσο στη φωνητική όσο και στη μορφολογία, τη σύνταξη και το λεξιλόγιο. Αργότερα, οι Αλεξανδρινοί γραμματικοί επινόησαν τους τόνους και, πιστεύοντας ότι με τη χρήση της Αττικής θα συνεχιζόταν η παράδοση στη συγγραφή έργων ανάλογων της κλασικής περιόδου, δίδαξαν τον αττικισμό, με αποτέλεσμα τη στροφή λογίων προς ένα τεχνητό γραπτό ιδίωμα, τη διγλωσσία και την επικράτηση του άκαμπτου αρχαϊσμού μεταγενέστερα.
Ενώ, αρχικά, για τη γραπτή και προφορική μετάδοση της διδασκαλίας του Χριστιανισμού χρησιμοποιήθηκε η Κοινή, στην οποία άλλωστε γράφτηκαν και η Παλαιά και Καινή Διαθήκη, αργότερα οι Τρεις Ιεράρχες χρησιμοποίησαν τον αττικισμό στον επίσημο εκκλησιαστικό λόγο ως προσπάθεια συμφιλίωσης και εξοικείωσης με την ελληνική παιδεία,[5] αλλά και ως μέσο έκφρασης των ανώτερων τάξεων που εισχωρούσαν αθρόα στη νέα θρησκεία.[6] Στη συνέχεια, κατά τους Βυζαντινούς χρόνους η διγλωσσία, μεταξύ γραπτής-ομιλούμενης, αττικής–κοινής συνετέλεσε στη χωριστή εξέλιξη των γλωσσικών μορφωμάτων. Ο μεν γραπτός λόγος οδηγήθηκε σε μία προοδευτική στρυφνότητα στη σύνταξη, ο δε προφορικός, ξέφρενος, απλοποιήθηκε φωνητικά και μορφοσυντακτικά, ενώ συγχρόνως εισήχθησαν νέες λέξεις δάνειες εξαιτίας του εκχριστιανισμού διαφόρων λαών. Προς το τέλος αυτής της ιστορικής περιόδου, σε αντίθεση με την αρχή της, υπάρχουν περισσότερες πηγές λόγω γραπτών λογοτεχνικών κειμένων στη δημώδη και σε μια νέα ελληνική γλώσσα που διαμορφώθηκε σταδιακά και εξαπλώθηκε στο μεγαλύτερο τμήμα της επικράτειας του ελληνικού «θέματος».[7]
*
Δημιούργημα του Ηρώδη Αττικού ο Τύμβος του Μαραθώνα
Μεταγενέστερο δημιούργημα –και δη των Ρωμαϊκών χρόνων– φαίνεται ότι είναι ο Τύμβος των Αθηναίων Μαραθωνομάχων, σύμφωνα με νέα ανασκαφικά πορίσματα από την έπαυλη του Ηρώδη Αττικού στην Κυνουρία.
Εύρημα–κλειδί για την αποκάλυψη αυτή φαίνεται ότι είναι ενεπίγραφη στήλη η οποία έχει εντοπιστεί στην έπαυλη του Ηρώδη Αττικού από τους αρχαιολόγους Θεόδωρο και Δρα. Γιώργο Σπυρόπουλο. Η στήλη βρέθηκε εντοιχισμένη σε πρόχειρο μεταγενέστερο τοίχο ανάμεσα στις αντηρίδες του Β. τοίχου της μεγάλης βασιλικής της έπαυλης. Η επιγραφή περιέχει κατάλογο ονομάτων ανδρών στοιχηδόν καθώς και επίγραμμα σε δακτυλικό εξάμετρο όπου αναφέρεται η αρετή των αναφερόμενων προσώπων: «… των δ΄ανδρών αρετήν … πεύσεται χρόνος μαρνάμενοι Μήδοις και τους στεφάνους αναθήναι…». Το προευκλείδιο αλφάβητο που χρησιμοποιείται στη στήλη καθώς και η χρήση Ομηρικών λέξεων στο επίγραμμα υποδηλώνει την πρώιμη χρονολογία της στήλης (πριν το 403 π.Χ.) αλλά και την πρόθεση για παρομοίωση των νεκρών ανδρών με μυθικούς ήρωες, ενώ η αναφορά στους Μήδους παραπέμπει ασφαλώς στους Περσικούς Πολέμους.
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι νεκροί της μάχης του Μαραθώνα τάφηκαν κοντά στο χώρο της μάχης, σε ιδιαίτερους τάφους όπου είχαν τοποθετηθεί στήλες με τα ονόματά τους κατά φυλές. Τη μαρτυρία επιβεβαιώνει ο Παυσανίας. Αξιοσημείωτο είναι όμως το γεγονός ότι ο Παυσανίας δεν αναφέρει την ύπαρξη τύμβου στο Μαραθώνα, αλλά μόνο τάφων με στήλες. Είναι λοιπόν δυνατόν ο τύμβος να είναι μεταγενέστερος του Παυσανία, και να δημιουργήθηκε με αφορμή μια ανάπλαση του χώρου, άγνωστη μέχρι και σήμερα. Την ύστερη χρονολογία του τύμβου επιβεβαιώνει και η σύνθεσή του: τα ανασκαφικά δεδομένα έχουν δείξει ότι έχει δημιουργηθεί από συσσώρευση χώματος από διαφορετικές θέσεις, ενώ περιείχε όστρακα διαφόρων εποχών, από την Πρωτοελλαδική μέχρι τα μεταγενέστερα χρόνια.
Η εύρεση μιας στήλης πεσόντων από τα Μηδικά στην έπαυλη του Ηρώδη Αττικού φαίνεται να ρίχνει φως στο μυστήριο. Στο αναμενόμενο βιβλίο του «Die Architektur der Villa des Herodes Atticus zu Eva/Loukou» ο ερευνητής Δρ. Γιώργος Σπυρόπουλος επιβεβαιώνει ακράδαντα ότι η στήλη είναι η ίδια εκείνη που είχε τοποθετηθεί στους τάφους, και υποστηρίζει ότι ο Ηρώδης αναμείχθηκε στην κατασκευή του τύμβου όταν αποφάσισε να μεταφέρει τη στήλη, μαζί με τις υπόλοιπες στήλες των τάφων και άλλα κειμήλια, στην έπαυλή του. Η εύρεση ενός πορτραίτου του κοντά στον τύμβο των Μαραθωνομάχων το 1955, επιβεβαιώνει τη σχέση του με το μνημείο και ενισχύει την άποψη ότι η ανάπλαση του χώρου ταφής των Αθηναίων στο Μαραθώνα ήταν τελικά δικό του έργο.
Είναι γνωστό από τις πηγές ότι η οικογένεια του Ηρώδη καταγόταν από το Δήμο του Μαραθώνα, ενώ ο ίδιος θεωρούσε το Μιλτιάδη, τον ήρωα της μάχης του Μαραθώνα, ως πρόγονό του. Η πεποίθησή του αυτή δικαιολογεί την πρωτοβουλία του να μεταφέρει στην έπαυλή του στην Κυνουρία τη στήλη των Αθηναίων Μαραθωνομάχων, την οποία και έστησε μαζί με άλλα χαρακτηριστικά αττικά και αττικίζοντα αυθεντικά έργα τέχνης της Κλασικής Αρχαιότητας, σε ειδικό χώρο. Σήμερα είναι πλέον γνωστό ότι ο χώρος όπου στεγάζονταν οι στήλες ήταν η μεγάλη βασιλική της έπαυλης, μια υπόστυλη αίθουσα η οποία χρησίμευε ως χώρος υποδοχής αλλά και – όπως φαίνεται – ως οικογενειακό ιερό.
Η εκδήλωση της προγονολατρείας φαίνεται ότι χαρακτήριζε αργότερα και άλλα τμήματα της έπαυλης του Ηρώδη, όπου βρέθηκαν ανάλογα μνημεία. Χαρακτηριστική είναι μια ανάγλυφη παράσταση ιππέα και γενειοφόρου άνδρα, η οποία βρέθηκε σε τάφρο στη Ν. πτέρυγα της έπαυλης και επομένως εντάσσεται σε υστερότερη κατασκευαστική φάση. Η παράσταση, αττικίζον αργειακό έργο του τέλους του 5ου και των αρχών του 4ου αι., διακρίνεται για την ιδιαίτερη στάση και το αντικείμενο στο αριστερό χέρι του γενειοφόρου άνδρα, και φέρει προφανώς υπαινιγμό για τον τιμητικό ή νεκρικό χαρακτήρα του όλου αναγλύφου.
Έτσι, η έπαυλη στην Κυνουρία ήταν τελικά, εκτός από πολυτελής ιδιωτική κατοικία, και ένα μνημείο στο ένδοξο παρελθόν της οικογένειας του Ηρώδη Αττικού αλλά και της Ελλάδας. -www.archaiologia.gr/
![]()
Κατά τον Φιλόστρατο, ήταν τόσο μεγάλη από τότε η επιθυμία του Ηρώδη να γίνει φημισμένος ρήτορας που αισθάνθηκε ότι του άξιζε μόνο ο θάνατος ως τιμωρία για την αποτυχία του. Είναι βέβαιο ότι ο Αδριανός απλώς θα διασκέδασε με το επεισόδιο καθώς σε λίγα χρόνια και ο Ηρώδης και ο πατέρας του θα απολάμβαναν την αυτοκρατορική εύνοια.[20]
Άνοδος σε δημόσια αξιώματα Ως γιος του πάμπλουτου Αττικού, ο Ηρώδης ανήλθε σε διάφορα υψηλά αξιώματα της Αθήνας γενόμενος «αγορανόμος». Λίγο αργότερα, με την ευκαιρία της πρώτης επίσκεψης του Αδριανού στην Αθήνα, οι Αθηναίοι, γνωρίζοντας τη φιλία του Ηρώδη με την αυτοκρατορική αυλή, τον αναγόρευσαν Επώνυμο Άρχοντα (125-6 ή 126-7 μ.Χ.). Χάρη στο αξίωμα αυτό, ο Ηρώδης κατέστη και ισόβιο μέλος του Αρείου Πάγου. Μετά την ανάληψη του αξιώματος του επώνυμου άρχοντα, ήταν έτοιμος να ξεκινήσει τη ρωμαϊκή πολιτική του σταδιοδρομία.[9][12]
- Έχοντας στενές σχέσεις με την αυτοκρατορική αυλή, επί αυτοκράτορα Αδριανού έγινε συγκλητικός, κοιαίστωρ (επιμελητής/ταμίας, quaestor principis) και είχε τη μέγιστη τιμή να συγκαταλεχθεί στους «φίλους» (inter amicos) του αυτοκράτορα.
Επίσης διετέλεσε «αγωνοθέτης» των Παναθηναίων και των Πανελληνίων, «αρχιερεύς των σεβαστών» (δηλ. αρχιερέας της λατρείας των αυτοκρατόρων στο Κοινό της Ασίας) και ιερέας της λατρείας του Αυγούστου (sodalis Augustalis) και του Αδριανού (sodalis Hadrianalis).
Επί Αντωνίνου Πίου, το 143 μ.Χ., αναγορεύθηκε για το έτος εκείνο «ύπατος στρατηγός» (consul ordinarius), το μέγιστο τιμητικό πολιτικό αξίωμα στο οποίο μπορούσε να ανέλθει Ρωμαίος συγκλητικός (μέχρι τότε συγκλητικοί από την κυρίως Ελλάδα είχαν φτάσει μόνο μέχρι το αξίωμα του consul suffectus).[9]
 |
| Ο Ηρώδης κατασκεύασε το Ωδείο εις μνήμην της Ρηγίλλας |
Ο Ηρώδης επένδυσε τα χρήματά του αγοράζοντας αγροτικές εκτάσεις σε διάφορες περιοχές όπως ο Μαραθώνας, η Εύβοια, η Κόρινθος, το Γύθειο και η Θυρεάτιδα της Αρκαδίας. Κρίνοντας από τη θέση των περιοχών αυτών, φαίνεται πως τον ενδιέφερε η παραγωγή λαδιού και κρασιού.
 |
| Τα ερείπια του Ωδείου της Αρχαίας Κορίνθου, με την Ακροκορίνθιο στην οπίσθια όψη. Τα απομεινάρια του Ωδείου της Αρχαίας Κορινθίας (Αρχαία Κόρινθος) στέκονται στα δυτικά του Φόρουμ και του ναού του Απόλλωνα και αμέσως στα νότια του μεγαλύτερου θεάτρου. Χτισμένο στα μέσα του τέλους του πρώτου αιώνα μ.Χ. μετά του πορώδους ασβεστόλιθου, ανακατασκευάστηκε τον δεύτερο αιώνα, ίσως περί το το 175 μ.Χ., από τον Ηρώδη Αττικό, ο οποίος πρόσθεσε πρόσοψη και σκηνή και καθόρισε τα καθίσματα, τους τοίχους και την ορχήστρα σε μάρμαρο. |
 |
| Τα ερείπια της Κρήνης Πειρήνη* στο Φόρουμ της Αρχαίας Κορίνθου, ίσως ανακαινισμένη από τον Ηρώδη Αττικό.Υπάρχουν δύο φυσικές πηγές ονομαζόμενες Πειρήνη στην Κόρινθο, η μία πηγή της Πειρήνης είναι στην κορυφή της Ακροκορίνθου . Η κατώτερη Πειρήνη σε μια περιοχή της πόλης που κατά τη ρωμαϊκή περίοδο έγινε μέρος του Φόρουμ, χρησιμοποιήθηκε τουλάχιστον από τη νεολιθική περίοδο και οι πρώτες προσπάθειες διαχείρισης νερού έγιναν κατά τη διάρκεια της Γεωμετρικής περιόδου. Περιβάλλεται από μια σειρά κατασκευών από την αρχαϊκή περίοδο. Μετά την καταστροφή της Κορίνθου από τον Ρωμαίο πρόξενο Λούσιους Μουμμίους το 146 π.Χ., η βρύση ανοικοδομήθηκε με διαδοχικές διακοσμήσεις, συμπεριλαμβανομένης της ανακαίνισης του Ηρώδη Αττικού |
*
H Πειρήνη ήταν η αξιολογότερη πηγή της Αρχαίας Κορίνθου. Στην Ελληνική μυθολογία, η νύμφη της πηγής, η Πειρήνη, ήταν κόρη του Ασωπού, του Οιβάλου ή του Ποσειδώνα. Πειρήνη ἠταν και μία από τις Δαναΐδες.Σύμφωνα με έναν μύθο, τον οποίο ανέφερε ο Παυσανίας, σχηματίστηκε η πηγή όταν η Άρτεμις σκότωσε τυχαία τον Κεχρία ( Γιος του Ποσειδώνα και της Νύμφης Πειρήνης) και η μητέρα του Πειρήνη, κόρη του θεού Αχελώου και ερωμένη του Ποσειδώνα, διαλύθηκε κυριολεκτικά σε δάκρυα εκεί πέρα.Η θεωρία ότι ο Ηρώδης Αττικός ανακαίνισε τη κρήνη Πειρήνη βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην ανακάλυψη εκεί το 1899 μιας εγγεγραμμένης βάσης ενός αγάλματος της συζύγου του Ρήγιλλα Η επιγραφή αναφέρει:
[Ν]εύματι Σισυφίης βoυλῆς παρὰ χεύματι πηγῶν
Ρηγίλλαv μ’ἐσοπᾶ(ι)ς, εἰκόνα σωφροσύνης
ψ(ηφίσματι) β(oυλῆς)
Είχε επίσης υπό την εκμετάλλευσή του τα λατομεία μαρμάρου της Πεντέλης, που του απέδιδαν σημαντικό κέρδος, καθώς το προϊόν τους ήταν περιζήτητο σε όλο τον ελληνορωμαϊκό κόσμο. Με αυτές τις δραστηριότητες, αύξησε σημαντικά την περιουσία που κληρονόμησε από τον πατέρα του.[18]
Ως άρχων των πόλεων στην Ασία μερίμνησε για την ευημερία τους και παρακάλεσε τον αυτοκράτορα να μην εγκαταλείψει την παρά τις όχθες του Σκαμάνδρου κτισμένη Αλεξάνδρεια Τρωάδα, τότε υπό ρωμαϊκή διοίκηση, η οποία αποκαλούνταν και «Νέον Ίλιον», η οποία δεν διέθετε νερό.
Η Αλεξάνδρεια Τρωάς ήταν ελληνιστική πόλη που βρισκόταν στα παράλια της Μικράς Ασίας, απέναντι (λίγο νοτιότερα) από την Τένεδο. Ο αρχαιολογικός χώρος εκτιμάται ότι καταλαμβάνει έκταση 400 εκταρίων. Στα λίγα σωζόμενα ερείπια περιλαμβάνονται ένα σύμπλεγμα γυμνασίου-λουτρών και ένα πρόσφατα αποκαλυφθέν στάδιο.
Ο Ηρώδης είχε υπολογίσει πως για τη κατασκευή των αναγκαίων έργων, τα οποία πιθανώς συμπεριλάμβαναν και υδραγωγείο, απαιτούνταν 3 εκατομμύρια δραχμές ή δηνάρια.
Ο Αδριανός πράγματι ενέκρινε πρόθυμα το τεράστιο αυτό για την εποχή του ποσό. Ο Ηρώδης επέβλεψε ο ίδιος το έργο, πλην όμως η δαπάνη μέχρι αυτό να ολοκληρωθεί έφθασε τα επτά εκατομμύρια δραχμές.
Αυτό είχε ως συνέπεια να διαμαρτυρηθούν οι πληρεξούσιοι (procuratores) της επαρχίας, οι επιφορτισμένοι με τον έλεγχο των οικονομικών, παραπονούμενοι πως είναι άδικο να σπαταλιέται ποσό που αντιστοιχούσε σε φόρους 500 πόλεων για τη κρήνη μιας.
Έτσι ο Αδριανός αναγκάσθηκε να γράψει με πικρία στον Αττικό για τον γιο του Ηρώδη πως πράγματι είχε προβεί σε μεγάλη σπατάλη. Τότε ο Αττικός απάντησε στον αυτοκράτορα να διακόψει τη χορηγία και το υπόλοιπο ποσό πέραν του αρχικού προϋπολογισμού το κατέβαλε ο ίδιος, εξουσιοδοτώντας τον Ηρώδη να παρουσιάσει αυτή τη δωρεά στην πόλη.[22]
Οι Αθηναίοι λαμβάνοντας υπόψη τη δράση, την παιδεία και ασφαλώς τον πλούτο του Ηρώδη τον εξέλεξαν «αγωνοθέτη» των Παναθηναίων. Και πράγματι ο Ηρώδης διεξήγαγε τη λειτουργία τους με πρωτοφανή λαμπρότητα και πολυτέλεια.
 |
| Το κρηπίδωμα για την τοποθέτηση τῆς νεώς των Παναθηναίων, στον ανατολικό λόφο του Σταδίου Της ίδιας εποχής είναι και η μεγάλη βάση, στην κορυφή του λόφου στα ανατολικά του Σταδίου, όπου τοποθετούνταν ἡ ναῦς που μετέφερε το πέπλο της Αθηνάς κατά την διάρκεια των Παναθηναίων |
Εκτός από αυτό το θέαμα που κατέπληξε τους Αθηναίους, ο Ηρώδης έντυσε τους λαμβάνοντες μέρος στην εορτή εφήβους με λευκούς χιτώνες ενώ μέχρι τότε έφεραν μαύρους σε ανάμνηση μυθολογικού γεγονότος και δημόσιου πένθους.
Γι' αυτές τις αλλαγές και την επιμέλεια που επέδειξε ο Ηρώδης οι Αθηναίοι τον τίμησαν με στέφανο.
Τότε ο Ηρώδης υποσχέθηκε πως στην επόμενη εορτή των Παναθηναίων, δηλαδή μετά από τέσσερα χρόνια, θα υποδεχθεί όλους τους πολίτες και ξένους που θα έρχονταν στην εορτή καθώς και όλους τους αθλητές που θα λάμβαναν μέρος, μέσα σε μαρμάρινο στάδιο.
 |
| Στο βάθος εναπομείναντα στοιχεία από το καλλιμάρμαρο του Ηρώδου |
Παυσανίας-Ἀττικά[19.6] διαβᾶσι δὲ τὸν Ἰλισὸν χωρίον Ἄγραι καλούμενον καὶ ναὸς Ἀγροτέρας ἐστὶν Ἀρτέμιδος· ἐνταῦθα Ἄρτεμιν πρῶτον θηρεῦσαι λέγουσιν ἐλθοῦσαν ἐκ Δήλου, καὶ τὸ ἄγαλμα διὰ τοῦτο ἔχει τόξον. τὸ δὲ ἀκούσασι μὲν οὐχ ὁμοίως ἐπαγωγόν, θαῦμα δ᾽ ἰδοῦσι, στάδιόν ἐστι λευκοῦ λίθου. μέγεθος δὲ αὐτοῦ τῇδε ἄν τις μάλιστα τεκμαίροιτο· ἄνωθεν ὄρος ὑπὲρ τὸν Ἰλισὸν ἀρχόμενον ἐκ μηνοειδοῦς καθήκει τοῦ ποταμοῦ πρὸς τὴν ὄχθην εὐθύ τε καὶ διπλοῦν. τοῦτο ἀνὴρ Ἀθηναῖος Ἡρώδης ᾠκοδόμησε, καί οἱ τὸ πολὺ τῆς λιθοτομίας τῆς Πεντελῆσιν ἐς τὴν οἰκοδομὴν ἀνηλώθη.
Το Νυμφαίο στην Ολυμπία
 |
| Τα αποκεφαλισμένα αγάλματα από το Νυμφαίο του Ηρώδου του Αττικού στο μουσείο Ολυμπίας |
 |
| Κεφαλή λέοντος από το Νυμφαίο στον ναό του Διός στην Ολυμπία δωρεά του Ηρώδου |
 |
| Το Νυμφαίο στον ναό του Διός στην Ολυμπία δωρεά του Ηρώδου |
Τεμάχια από μάρμαρο του θόλου του Νυμφαίου το αριστερά στην Ολυμπία το δεξιά σε μουσείο Συλλογή Αρχαιοτήτων των κρατικών μουσείων του Βερολίνου - Πρωσικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς -Κλεμμένο από τους Γερμανούς
 |
| Από μάρμαρο άγαλμα τύπου ("Large Herculaneum Woman" ) , τώρα ακέφαλο, πρέπει να απεικονίζει την Ασπασία Άννια Ρέγιλλα (Aspasia Annia Regilla). Από το Νυμφαίο της Ολυμπίας. Μέσα στο 2ο αιώνα μ.Χ. Ύψος 183 εκ. Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας. Inv. Αρ. Λ 156. Ένα παρόμοιο ακέφαλο άγαλμα από το Νυμφαίο (Nymphaeum) είναι τώρα Antikensammlung των κρατικών μουσείων του Βερολίνου (SMB). Inv. Αρ. 1398. Ύψος 180 εκ. Κλεμμένο από του Γερμανούς |
 |
| Μαρμάρινο άγαλμα γυμνού Δία από το Νυμφαίο του Ηρώδη του Αττικού, στην Ολυμπία. Μέσα στο 2ο αιώνα μ.Χ.Αντίγραφο ενός έργου του Μύρωνα, γύρω στο 460 π.Χ. Ύψος 167 εκ. Ο κορμός, τα μέρη του κεφαλιού και άλλα θραύσματα βρέθηκαν εδώ και πολλά χρόνια στο Νυμφαίο και σε διάφορα μέρη γύρω από την Ολυμπία, μερικά χτισμένα σε μεταγενέστερους τοίχους κτιρίων. Τα θραύσματα ανασυντάχθηκαν για πρώτη φορά το 1972. Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας.- Εύρημα Inv. Αρ. Λ 109. (Ο κορμός αρχικά αριθμούσε Λ 170 και το κεφάλι Λ109.) |
 |
| Χτισμένο από λευκά πέτρινα τεμάχια που επαναχρησιμοποιούνται από ένα άλλο μνημείο, το βωμό χρονολογείται στον 2ο αιώνα μ.Χ. Έχει προταθεί ότι μπορεί να έχει συσταθεί για την Ρεγίλλα Regilla όταν ήταν ιέρεια της Δήμητρας το 153 μ.Χ., ή ακόμη και να χρηματοδοτήθηκε από αυτήν. Σύμφωνα με τον Παυσανία, το επίθετο της θεάς Δήμητρας στην αρχαία πελοποννησιακή περιοχή της Ἦλις ήταν η Χαμύνη -Δήμητρα Χαμύνη- και υπήρχε ιερό της θεάς στον χαμηλό λόφο βόρεια του ολυμπιακού σταδίου. Την εποχή της επίσκεψής του στην Ολυμπία, γύρω στο 155 μ.Χ., νέος βωμός από μάρμαρο της Δήμητρας και της Περσεφόνης στο ιερό, δωρήθηκαν από τον Ηρώδη Αττικό. |
 |
| Ένα μαρμάρινο άγαλμα ενός ταύρου από το Νυμφαίο του Ηρώδη του Αττικού στην Ολυμπία, γραμμένο στη δεξιά πλευρά με την αναθηματική αφιέρωση της Ασπασίας Άννιας Ρήγιλλας ως την ιέρεια της θεάς Δήμητρος Χαμύνης |
Ῥήγιλλα, ἱέρεια Δήμητρος, τὸ ὕδωρ καὶ τὰ περὶ τὸ ὕδωρ τῷ Διί
 |
| Το Νυμφαίο της Ρήγιλλας ή Ρηγίλλας στην Ολυμπία |
Η Ῥήγιλλα αφιέρωσε επίσης ένα άγαλμα στο ιερό της θεάς Υγείας στην Άλτη της Ολυμπίας. Η διασωθήσα μαρμάρινη βάση για το άγαλμα είναι εγγεγραμμένη απλά: Ῥήγιλλα Ὑγείαι - Επιγραφή IvO 288.
Επίσης στις Θερμοπύλες ο Ηρώδης κατασκεύασε μαρμάρινες ιαματικές κολυμπήθρες καθώς και άλλα πολλά έργα σε διάφορα μέρη.
Επεισόδιο στην αυλή του Μάρκου Αυρήλιου
Το 172, έλαβε χώρα επεισόδιο το οποίο παραλίγο να στοιχίσει στον Ηρώδη τη ζωή του. Παρά τις λεπτομέρειες που παραδίδει ο Φιλόστρατος, το υπόβαθρο της υπόθεσης δεν έχει ξεδιαλυθεί. Επί Αντωνίνου Πίου και Μάρκου Αυρηλίου, η αριστοκρατική οικογένεια των Κουϊντιλίων, από τη ρωμαϊκή αποικία της Αλεξάνδρειας Τρωάδας, είχε ανέλθει στις ανώτερες βαθμίδες των ρωμαϊκών αξιωμάτων έχοντας επιτύχει τρία από τα μέλη της να αναγορευθούν ύπατοι.
Φαίνεται πως δύο αδέλφια από την οικογένεια αυτή, άτομα με επιρροή τα οποία είχαν διατελέσει ειδικοί εντεταλμένοι του αυτοκράτορα στο Κοινό της Ασίας, έτρεφαν μίσος για τον Ηρώδη ο οποίος τους αντιπαθούσε και απολάμβανε να τους αποκαλεί, χλευαστικά, «Τρώες».
Οι Κουϊντίλιοι ενθάρρυναν τους εχθρούς του Ηρώδη με αποτέλεσμα να διογκωθεί η εχθρότητα των Αθηναίων προς τον τελευταίο. Τότε ο Ηρώδης κατήγγειλε τους εχθρούς του, Δημόστρατο, Πραξαγόρα και Μαμερτίνο, στον ανθύπατο της επαρχίας για συνομωσία εναντίον του.
Εκείνοι όμως έκαναν έφεση στον ίδιο τον αυτοκράτορα και, όταν κατέφθασαν στη βάση του στο Σίρμιο ή το Καρμούντο της Παννονίας, κέρδισαν την εύνοια ολόκληρης της αυτοκρατορικής οικογένειας.
Εν τω μεταξύ, κατέφθασε και ο Ηρώδης, ο οποίος είχε φέρει μαζί του, ως υπηρέτριες, δύο κόρες ενός από τους απελευθέρους του, του Αλκιμέδοντα.[24]. Αυτές όμως, λίγο πριν τη δίκη, σκοτώθηκαν από κεραυνό ενώ κοιμόντουσαν.
Το γεγονός συγκλόνισε βαθιά τον Ηρώδη και όταν αυτός, ταραγμένος όπως ήταν, εμφανίστηκε ενώπιον του αυτοκράτορα για να υπερασπιστεί την υπόθεσή του, έχασε την αυτοκυριαρχία του.
Επιτέθηκε με φραστική βιαιότητα στον Μάρκο Αυρήλιο κατηγορώντας τον για αχαριστία και ότι επηρεάζεται εναντίον του από τη γυναίκα του και την τρίχρονη κόρη του. Ο διοικητής των πραιτωριανών, Βασσαίος Ρούφος, παρενέβη επισημαίνοντας πως από τα λόγια του ήταν ολοφάνερο πως ο Ηρώδης ήθελε να πεθάνει.
Ο Ηρώδης του ανταπάντησε πως ένας ηλικιωμένος άνθρωπος δεν έχει τίποτα να φοβηθεί και έφυγε από την αίθουσα διακόπτοντας τον λόγο του. Ο Αυρήλιος δεν έδειξε να ταράζεται και συνέχισε την ακροαματική διαδικασία, ωστόσο κάποια στιγμή δεν άντεξε και ξέσπασε σε δάκρυα.
Η συμπεριφορά αυτή του Ηρώδη κανονικά θα επέφερε σκληρή τιμωρία στον ίδιο και στο προσωπικό του. Τελικά οι απελεύθεροί του δέχθηκαν ελαφρές τιμωρίες ενώ ο Αλκιμέδοντας καμία, καθώς ο αυτοκράτορας συμμερίστηκε το πένθος του.
Ο Φιλόστρατος, ο οποίος αφηγείται το επεισόδιο, δεν είναι βέβαιος για το τι συνέβη τελικά στον Ηρώδη. Αν και μετά το γεγονός, ο Ηρώδης διέμεινε για κάποιο διάστημα στο Ωρικόν της Ηπείρου, ο Φιλόστρατος αποκλείει την περίπτωση της εξορίας. Είναι πιθανό πως ο Μάρκος Αυρήλιος συμβούλευσε τον Ηρώδη να απομακρυνθεί, για κάποιο διάστημα, από την Αθήνα, μέχρι να ηρεμήσουν τα πράγματα.[24]
Ο Λούκιος Φλάβιος Φιλόστρατος είναι, μαζί με τον Δίωνα τον Χρυσόστομο, ο κύριος εκπρόσωπος της Δεύτερης Σοφιστικής. Χρονολογικά ήταν ο δεύτερος σοφιστής της οικογενείας των Φιλοστράτων και έτσι είναι γνωστός και ως Φιλόστρατος Β΄, αν και ο ίδιος αποκαλούσε τον εαυτό του Φιλόστρατος ο Αθηναίος.
Ιδιωτική ζωή
Από την πρώτη του γυναίκα Αλκία, απέκτησε ένα γιο, τον Ηρωδιανό, ο οποίος πέθανε πρόωρα[25]. Στη συνέχεια, ήλθε σε δεύτερο γάμο με τη Ρωμαία Αππία Άννια Ρήγιλλα, γόνο ιταλικής αριστοκρατικής οικογένειας.
Κάποια από τα μέλη της οικογένειας αυτής δεν είδαν με καλό μάτι τον γάμο αυτό ο οποίος, τελικά το 160 μ.Χ., κατέληξε σε τραγωδία[26].
Κατά τον Φιλόστρατο, η Ρήγιλλα πέθανε κατά τη διάρκεια πρόωρης γέννας (ήταν έγγυος 8 μηνών) που προκλήθηκε από κλωτσιά που της έδωσε ο Αλκιμέδοντας, με εντολή του συζύγου της, για ασήμαντο λόγο[27].
Ο Ηρώδης την πένθησε με επιδεικτικό τρόπο που έφθασε τα όρια της χοντροκοπιάς[28], επισύροντας τα επικριτικά σχόλια συγχρόνων του, μεταξύ των οποίων ο Λουκιανός[23]. Φαίνεται μάλιστα πως έκτισε το περίφημο Ωδείο των Αθηνών στη μνήμη της Ρηγίλλης[29].
Ο αδελφός της Ρηγίλλης, Βραδούας, ύπατος στρατηγός εκείνη τη χρονιά, έφθασε στο σημείο να τον κατηγορήσει ως υπαίτιο του θανάτου της και τον προσήγαγε σε δίκη στη Ρώμη.
Εκεί ο Ηρώδης αθωώθηκε, με τον Φιλόστρατο να αναφέρει πως ο Βραδούας δεν προσκόμισε κάποια ισχυρή απόδειξη, ενώ δεν καταδικάστηκε ούτε ο Αλκιμέδοντας.[30]
Η ιστορικός Sarah Pomeroy χαρακτηρίζει τη Ρήγιλλα κλασική περίπτωση θύματος συζυγικής βίας[23]. Ωστόσο, αν και είναι βέβαιο πως ο Ηρώδης φερόταν βάναυσα στη γυναίκα του, για αρκετούς ιστορικούς σήμερα η κατηγορία αυτή δεν ευσταθεί[28]. Παρ' όλα αυτά, και εξαιτίας της ιδιόρρυθμης και αμφιλεγόμενης προσωπικότητας του Ηρώδη, στην υπόθεση υπάρχουν αναπάντητες υποψίες.[18][23]
Από τα παιδιά του, η Ελπινίκη, η Αθηναΐς και ο Ρήγιλλος, καθώς και τρεις από τους νεαρούς προστατευόμενούς του, οι Πολυδευκίων, Αχιλλεύς και Μέμνων, πέθαναν σε νεαρή ηλικία κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες.
Μετά τον θάνατο της Ρήγιλλας ή Ρηγίλλας , ο Ηρώδης υιοθέτησε τρεις νεαρούς τροφίμους ( μαθητές), που επίσης αναφέρονται ως υιοθετημένοι γιοι του, Αχιλλέας ,Μέμνων 'Αιθιοπικός' και Πολυδευκίων, επίσης αναφερόμενος ως (Πολυδεύκης, μερικές φορές Spellt Polydeuces), και τους καθόρισε πορτρέτα στις επαύλεις του.
Ο Πολυδέυκης λέγεται ότι ήταν ο εραστής του Αττικού και ότι ο θάνατός του, ενώ ήταν ακόμα νεαρός, γύρω στο 173-174 μ.Χ., προκάλεσε τον Ηρώδη Αττικό να πέσει σε κατάσταση βαθιάς απόγνωσης από την οποία και πέθανε λίγα χρόνια αργότερα. Αλλά όχι πριν να ιδρύσει και να χρηματοδοτήσει μια λατρεία στον Πολυδευκίωνα, ανέθεσε αγώνες , γλυπτά και επιγραφές.
Η λατρεία που μοιάζει με εκείνη που δημιούργησε ο αυτοκράτορας Αδριανός για τον ερωμένο του Αντίνοο, ο οποίος είχε πνιγεί ενώ κολυμπούσε στον Νείλο το 130 μ.Χ. [9]. Αρκετά πορτρέτα του Πολυδευκίωνα έχουν βρεθεί στις επαύλεις του Αττικού και το ανάγλυφο που βρέθηκε στη έπαυλη του Ηρώδη Αττικού στο Λούκου μπορεί να είναι στον εκεί τάφο του
Ο Πολυδέυκης λέγεται ότι ήταν ο εραστής του Αττικού και ότι ο θάνατός του, ενώ ήταν ακόμα νεαρός, γύρω στο 173-174 μ.Χ., προκάλεσε τον Ηρώδη Αττικό να πέσει σε κατάσταση βαθιάς απόγνωσης από την οποία και πέθανε λίγα χρόνια αργότερα. Αλλά όχι πριν να ιδρύσει και να χρηματοδοτήσει μια λατρεία στον Πολυδευκίωνα, ανέθεσε αγώνες , γλυπτά και επιγραφές.
Η λατρεία που μοιάζει με εκείνη που δημιούργησε ο αυτοκράτορας Αδριανός για τον ερωμένο του Αντίνοο, ο οποίος είχε πνιγεί ενώ κολυμπούσε στον Νείλο το 130 μ.Χ. [9]. Αρκετά πορτρέτα του Πολυδευκίωνα έχουν βρεθεί στις επαύλεις του Αττικού και το ανάγλυφο που βρέθηκε στη έπαυλη του Ηρώδη Αττικού στο Λούκου μπορεί να είναι στον εκεί τάφο του
 |
| Πολυδευκίων -Μέσα του 2ου αιώνα μ.Χ. Βρέθηκε στην Αθήνα το 1844, πιθανότατα από τον Ludwig Ross. Ύψος 54,5 cm, πλάτος 40 cm, βάθος 24 cm. Μουσείο Altes, Βερολίνο. εύρημα Inv. Sk 413.Κλεμμένο από τους Γερμανούς |
Στα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Ηρώδης ο Αττικός διέμενε στις επαύλεις του που είχε κτίσει στο Μαραθώνα και στην περιοχή της Κηφισιάς. Εκεί συναντούσε τους φίλους και πολλούς θαυμαστές του με τους οποίους διεξήγαγε σπουδαίες συζητήσεις που περιέγραψε ο Αύλος Γέλλιος, (Aulus Gellius) στα Λατινικά, στο έργο του Αττικές νύχτες.
Πέθανε στην έπαυλή του στον Μαραθώνα[12] το 177 ή 178. Ο ίδιος επιθυμούσε να ταφεί στον Μαραθώνα, ωστόσο οι Αθηναίοι άρπαξαν το σώμα του και το μετέφεραν πενθώντας στην Αθήνα, όπου το έθαψαν στην περιοχή του Παναθηναϊκού Σταδίου.[18]
Στον τάφο του χαράχτηκε το επίγραμμα: «ΑΤΤΙΚΟΥ ΗΡΩΔΗΣ ΜΑΡΑΘΩΝΙΟΣ ΟΥ ΤΑΔΕ ΠΑΝΤΑ ΚΕΙΤΑΙ ΤΩΔΕ ΤΑΦΩ ΠΑΝΤΟΘΕΝ ΕΥΔΟΚΙΜΟΣ».
(Αττικού Ηρώδης Μαραθώνιος, ου τάδε πάντα κείται τώδε τάφω, πάντοθεν ευδόκιμος) Φιλόστρατος σελ.183 )
 |
| Μαρμάρινο πορτρέτο κεφαλής του Μέμνωνα του Αιθίοπα έναν από τους μαθητές του Ηρώδη Αττικού και που υιοθέτησε -Περίπου 160-165 μ.Χ. Από τη έπαυλη του Ηρώδου Αττικού στο Λουκού, Αρκαδίας, Ελλάδα. Ύψος 27,3 εκ, πλάτος 16 εκ, βάθος 21 εκ. Μουσείο Altes, Βερολίνο. Εύρημα . Αρ. 1503. Αγοράστηκε στο Μόναχο το 1899 από τον εκδότη Hugo Bruckmann.Κλεμένο από τους Γερμανούς |
Ο Φιλόστρατος αναφέρει την πληροφορία πως ο Ηρώδης σχετιζόταν με κάποιο τρόπο με κάποιον Γορδιανό, ύπατο γύρω στο 230 μ.Χ. Τα συμφραζόμενα δείχνουν πως η σχέση αυτή ήταν πιθανώς συγγενική. Δεν μπορεί να εντοπιστεί με βεβαιότητα η ταυτότητα του συγκεκριμένου Γορδιανού, ωστόσο φαίνεται πως πρόκειται για έναν από τους αυτοκράτορες Γορδιανό Α΄, Γορδιανό Β΄ ή, λιγότερο πιθανά, Γορδιανό Γ΄.[31] Η υπόθεση ότι κάποιος από αυτούς τους αυτοκράτορες ήταν απόγονος του Ηρώδη ενισχύεται από το γεγονός ότι οι Γορδιανοί φαίνεται να προέρχονταν από μικρασιατική οικογένεια ελληνικής καταγωγής[32].
Πνευματικό έργο
Με την παιδεία που έλαβε, ο Ηρώδης πολύ γρήγορα εξελίχθηκε ως ένας από τους επιφανέστερους ρήτορες και σοφιστές της εποχής του. Νέος ακόμα, δίδαξε ρητορική στην Αθήνα και, πριν το 160 μ.Χ., ο αυτοκράτορας Αντωνίνος Πίος τον διόρισε καθηγητή στην επιδοτούμενη από τους Ρωμαίους ρητορική σχολή της Αθήνας. Εκεί, καθώς και στο πολυτελές σπίτι του στην Κηφισιά, δίδασκε ρητορική μέχρι τα γεράματά του, γενόμενος δάσκαλος πολυάριθμων σοφιστών από όλο τον ρωμαϊκό κόσμο της εποχής των Αντωνίνων καθώς ακόμη και των ίδιων των αυτοκρατόρων Μάρκου Αυρηλίου και Λευκίου Βέρου[12][11].
 |
| Ο Νικόλαος Ρεβέτ (δεξιά) σκιαγραφεί στα ερείπια του Ωδείου του Ηρώδη Αττικού κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αθήνα με τον James Stuart 1751-1753. [8] Κάποιοι άνδρες ασκούν άλογα στο κατάφυτο αμφιθέατρο |
 |
| Μαρμάρινο κεφάλι του Ηρώδη Αττικού. Πιθανόν να έχει κατασκευαστεί στην Αττική 177-180 μ.Χ. Φέρεται ότι είναι από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Βρετανικό Μουσείο. Gr 1990.L-1.1. από το Μουσείο της Πόλης του Winchester |
Ο λόγος αυτός έχει θέμα μια φανταστική διαφορά μεταξύ Λακεδαιμονίων και Λαρισαίων, τοποθετούμενη στο τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου και του έχει αποδοθεί εκ των υστέρων ο τίτλος «Περί πολιτείας».[12] Καθώς στον λόγο αυτό ο Ηρώδης παρουσιάζει αξιοσημείωτη γνώση της ελληνικής ιστορίας και αποφεύγει εντελώς τη χρήση μη αττικών γλωσσικών στοιχείων, ορισμένοι σύγχρονοι μας ιστορικοί θεωρούν ότι δεν του ανήκει αλλά έχει γραφτεί κατά τον 5ο ή 4ο αι. π.Χ.[9]
- Είναι αξιοσημείωτο πως ο Ηρώδης, παρά τη βαθιά εμπλοκή του στη συγκλητική σταδιοδρομία (cursus honorum) και τον γάμο του με γυναίκα από ρωμαϊκή οικογένεια πατρικίων, απέφυγε ολοκληρωτικά τον εκρωμαϊσμό.
Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι προτίμησε να αξιοποιήσει όλες του τις πνευματικές δυνάμεις σε μία τέχνη (τη ρητορική), η οποία όχι μόνο χρησιμοποιούσε ελληνική γλώσσα, φόρμα και περιεχόμενο αλλά και της αποδιδόταν, από μερικούς, στοιχεία αντιρωμαϊκής διάθεσης.
- Έχει εκφραστεί η θέση ότι η πιο διαρκής στον χρόνο κληρονομιά της Δεύτερης Σοφιστικής, και κατά συνέπεια και του ίδιου του Ηρώδη, ως πιο γνωστού εκπροσώπου της, ήταν η διάδοση της ελληνικής Κοινής στο μορφωμένο κοινό της εποχής.
►☼ ◄
Ευρήματα
 |
| Ερμαϊκή στήλη - Πορτρέτο του Ηρώδη του Αττικού με την επιγραφή ... Ηρώδης ἐνθάδε περιεπάτει Επιγραφή SEG 2.52 (Κορινθία 8,1 85). Σύμφωνα με την επισήμανση του μουσείου 'γύρω στο 175 μ.Χ., αλλά ίσως γύρω στο 178 μ.Χ., μετά το θάνατό του. Ύψος 184 εκ. Αρχαιολογικό Μουσείο Κορίνθου. Ευρ. Αρ. S 1219. |
Ένα πιθανό εύρημα από τη Νέα Κόρινθο , κυριολεκτικά ξεπλυμένο από τη γη το 1919, όταν μια δυνατή καταιγίδα προκάλεσε την κατάρρευση μιας σιδηροδρομικής γέφυρας και μια κατολίσθηση. Η αρχική θέση του ιερού είναι άγνωστη, μπορεί να προέρχεται από την κοντινή πόλη Ίσθμια .
 |
| Βάση ενός αγάλματος της Ρήγιλλας ,που βρέθηκε το 1935 στη δυτική πλευρά του Φόρουμ της Αρχαίας Κορίνθου. Χρονολογείται γύρω στο 143-160 μ.Χ. Η επιγραφή στη βάση αναφέρεται σε ένα άγαλμα, ίσως κατά τη διάρκεια της ζωής του, αφιερωμένο στον Ηρώδη Αττικό και τοποθετημένο μπροστά από το ιερό της θεάς Τύχης από τη βουλή (βουλή, δημοτικό συμβούλιο) της Κορίνθου. [11] Αρχαιολογικό Μουσείο Κορίνθου. Inv. Νο. 1658. |
Έχει επίσης προταθεί ότι το έμβλημα μπορεί να έχει εγκατασταθεί στο Κράνιον στην Κόρινθο, έναν κυπαρισσένιο ελαιώνα με ναό της Αφροδίτης Μελαίνις, μια χθόνια θεότητα που λατρευόταν στα νεκροταφεία και ένα Γυμνάσιο που έγινε τόπος συνάντησης για τους φιλόσοφους .
 |
| Διακοσμητικό μαρμάρινο πορτρέτο της Πολύδευκίωνα από τα λουτρά της ρωμαϊκής εποχής της Ισθμίας. Μέσα του 2ο αιώνα μ.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Ισθμίας. Ευρ. αρ. IS 78-12. Βρέθηκε την άνοιξη του 1978. Έχει προταθεί ότι τα λουτρά, τα οποία περιλάμβαναν ένα μεγάλο ψηφιδωτό πάτωμα με απεικονίσεις του Ποσειδώνα (πάτρια θεότητα της Ισθμίας) και της Αμφιτρίτης, ίσως να έχουν χτιστεί από τον Ηρώδη Αττικό ως αφιέρωμα στον Πολυδεύκη. |
Ο Ηρώδης Αττικός ίσως είχε μια έπαυλη εκεί. Το εύρημα ήταν σημαντικό για τους ερευνητές, δεδομένου ότι η επιγραφή έβαλε ένα όνομα στα άλλα ανώνυμα κεφάλια του Ηρώδη Αττικού που ανακαλύφθηκαν πριν και μετά.
 |
| Μαρμάρινο πορτρέτο κεφαλής του Πολυδεύκου από την Κόρινθο. Μέσα του 2ου αιώνα μ.Χ. Βρέθηκε στις 6 Απριλίου 1964 στην Αλώνια Αγιαννώτικα, ανατολικά του αμφιθέατρου, 1,2 χλμ. Βορειοανατολικά της Αρχαίας Κορίνθου. Ίσως από την περιοχή του Κρανίου. |
Το ιερό στην Μπρεξίζα
 |
| Η θεά Ίσιδα-Δήμητρα |
Τύμβος Μαραθωνομάχων*
Στη έπαυλη της Κυνουρίας έχει επίσης βρεθεί ενεπίγραφη στήλη με ονόματα πεσόντων στη μάχη του Μαραθώνα. Το στοιχείο αυτό, σε συνδυασμό με τη σύσταση του υλικού του τύμβου του Μαραθώνα, στο οποίο έχει ανευρεθεί υλικό και από μεταγενέστερες εποχές, καθώς και με την ανεύρεση πορτραίτου του Ηρώδη κοντά στον τύμβο, έχει οδηγήσει τον αρχαιολόγο Γ. Σπυρόπουλο στο συμπέρασμα πως ο τύμβος είναι δημιούργημα του ίδιου του Ηρώδη. |
| Η στήλη των Μαραθωνομάχων από την έπαυλη στην Εύα. |
Φέμις ἄρhoς κιχ[αν']αίει εὐφαοῦς||ἔσσχατα γαίες
Τῶνδ' ἀνδρών ἀρετέν πεύσεται hos ἔθανον
[μ]αρνάμενοι Μέδοισι και ἐσστεφάνοσαν Ἀθένα[ς]
[π]αυρότεροι πολλῶν δεχσάμενοι πόλεμον.
Όσο για τα ονόματα των πεσόντων, τα περισσότερα είναι γνωστά από τις μέχρι σήμερα γραπτές πηγές αθηναϊκά ονόματα:Δρακοντίδες - Ἀφσεφής- Χσένον - Γλαυκράτες - Τιμόχσενος - Θέογνις -Διόδορος - Εὐχσίας - Εὐφρονιάδες - Εὐκτέμον - Καλλίας-Ἀραιθίδες -Ἀντίας - Τόλμις - Θοκυδίδες - Δίος - Ἀμυνόμαχος - Λεπτίνες - Αἰσχραίος -Πέρον - Φαι[δ]ρίας.
Μεταγενέστερο δημιούργημα –και δη των Ρωμαϊκών χρόνων– φαίνεται ότι είναι ο Τύμβος των Αθηναίων Μαραθωνομάχων, σύμφωνα με νέα ανασκαφικά πορίσματα από την έπαυλη του Ηρώδη Αττικού στην Κυνουρία.
Εύρημα–κλειδί για την αποκάλυψη αυτή φαίνεται ότι είναι ενεπίγραφη στήλη η οποία έχει εντοπιστεί στην έπαυλη του Ηρώδη Αττικού από τους αρχαιολόγους Θεόδωρο και Δρα. Γιώργο Σπυρόπουλο. Η στήλη βρέθηκε εντοιχισμένη σε πρόχειρο μεταγενέστερο τοίχο ανάμεσα στις αντηρίδες του Β. τοίχου της μεγάλης βασιλικής της έπαυλης. Η επιγραφή περιέχει κατάλογο ονομάτων ανδρών στοιχηδόν καθώς και επίγραμμα σε δακτυλικό εξάμετρο όπου αναφέρεται η αρετή των αναφερόμενων προσώπων: «… των δ΄ανδρών αρετήν … πεύσεται χρόνος μαρνάμενοι Μήδοις και τους στεφάνους αναθήναι…». Το προευκλείδιο αλφάβητο που χρησιμοποιείται στη στήλη καθώς και η χρήση Ομηρικών λέξεων στο επίγραμμα υποδηλώνει την πρώιμη χρονολογία της στήλης (πριν το 403 π.Χ.) αλλά και την πρόθεση για παρομοίωση των νεκρών ανδρών με μυθικούς ήρωες, ενώ η αναφορά στους Μήδους παραπέμπει ασφαλώς στους Περσικούς Πολέμους.
Μαυσωλείο και έπαυλη στην Κηφισιά
 |
| Ακέφαλη ερμαϊκή στήλη με επιγραφή αφιερωμένη στον 'ήρωα Πολυδευκείο', αφιερωματικό πιθανότατα από τον Ηρώδη Αττικό. Μέσα στο 2ο αιώνα μ.Χ. Βρέθηκε στα ερείπια ενός παρεκκλησίου στην Κηφισιά, βορειοανατολικά της Αθήνας, όπου ο Ηρώδης Αττικός είχε έπαυλη - Πεντελικό μάρμαρο. Ύψος 155 εκ. Μουσείο Ashmolean, Οξφόρδη. ευρ. αρ.. ANMichaelis 177. Δωρεά το 1759 από τον R. M. Dawkins |
Ἥρως Πολυδευκίων ταῖσδέ ποτ’ ἐν τριόδοις σύν σοι ἐπεστρεφόμην
Η θέση του κτήματος του Ηρώδη Αττικού στον Μαραθώνα, το σπίτι του, έχει αναγνωριστεί από ένα σημαντικό αριθμό αρχιτεκτονικών λειψάνων και αρχαιολογικών ευρημάτων.
Ἡρῴδης ὁ Ἀττικός -Λεύκιος Βιβούλλιος Ἵππαρχος Τιβέριος Κλαύδιος Ἀττικὸς Ἡρῴδης ήταν ένα πλούσιος και καλλιεργημένος Έλληνας αριστοκράτης, γεννημένος στον Μαραθώνα, του οποίου η οικογένεια ισχυριζόταν ότι ήταν αρχαία και από διακεκριμένη αθηναϊκή γενεαλογία. Ισχυριζόταν δε ότι προέρχεται από διάσημους Έλληνες, όπως ο Μιλτιάδης και ο Κίμων και από μυθικά ή θρυλικά πρόσωπα όπως ο Κέκροπας, Κήρυξ, Θησέας, Αίας, Τέλαμον αυτά που σχετίζονται με την ιστορία της Αθήνας.
Ο χώρος της έπαυλης του στην Κηφισιά δεν έχει ακόμη ανακαλυφθεί, αλλά θεωρείται ότι βρίσκεται κοντά στο ρέμα του Πύρνα (Στο σημερινό ρέμα του Κοκκιναρά (Πύρνα κατά την αρχαιότητα) στην Κηφισιά, βρίσκεται το σπήλαιο των Ευμενίδων ή Μπύρνας ή Πύρνας.) όπου βρέθηκε η προτομή του Ηρώδη του Αττικού και μια προτομή του Πολυδεύκου όπου αποκαλύφθηκαν τον Φεβρουάριο του 1961 σε ιδιωτικό κήπο στην οδό Αλεξ. Ρανγκάβή, κοντά στην εκκλησία της Παναγίας Ξύδου του ύστερου βυζαντινού παρεκκλήσιου Παναγία Ξύδου και όπου ανακαλύφθηκαν αρκετές επιγραφές που συνδέονται με αυτόν, χτισμένες σε εκκλησίες.
φωτ:/pribas.blogspot.com
Ένας μαρμάρινος τάφος που περιείχε τέσσερις σαρκοφάγους ανακαλύφθηκε τον Σεπτέμβριο του 1866 στην πλατεία Πλατάνου, στο σύγχρονο κέντρο της Κηφισιάς.
Η περιοχή πιστεύεται ότι ήταν μέρος του κτήματος Κηφισιάς του Ηρώδη Αττικού, και οι σαρκοφάγοι από τους τάφους τεσσάρων από τα έξι παιδιά του που πέθαναν σε νεαρή ηλικία.
 |
| Σχέδια από τις σαρκοφάγους την Κηφισιάς |
φωτ:/pribas.blogspot.com
 |
| Ανάγλυφο από τους Διόσκουρους και την αδελφή τους Ελένη Τροίας στο μπροστινό μέρος της σαρκοφάγου της Λήδας, μία μαρμάρινη σαρκοφάγο στην Κηφισιά, βορειοανατολικά της Αθήνας. Μία από τις τέσσερις σαρκοφάγους σε ένα μαρμάρινο τάφο που ανακαλύφθηκε στην Κηφισιά τον Σεπτέμβριο του 1866, σχετικά με αυτό που πιστεύεται ότι ήταν μέρος της κληρονομιάς του Ηρώδη Αττικού και της Annia Regilla. Οι σαρκοφάγοι πιστεύεται ότι είναι οι τάφοι τεσσάρων από τα έξι παιδιά τους που πέθαναν σε νεαρή ηλικία . Αυτή η σαρκοφάγος μπορεί να έχει γίνει για την Éλπινίκη, το δεύτερο παιδί και την πρώτη κόρη τους |
Μια επιγραφή (SEG 26, 290) που βρέθηκε χτισμένη στην κοντινή εκκλησία της Αγίας Παρασκευής (Αγία Παρασκευή) περίπου την ίδια εποχή φαίνεται να το επιβεβαιώνει. (Η εκκλησία, που χρησιμοποιήθηκε ως τζαμί και στη συνέχεια στρατώνες, αργότερα κατεδαφίστηκε · το σημερινό παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής χτίστηκε το 1950.)
Το επίγραμμα 173 μΧ. αναφέρει τον Ηρώδη που θρηνούσε για το θάνατο ενός παιδιού τριών μηνών, ενός από τα τρία παιδιά του που βρίσκονται σε φέρετρα. Αυτό μπορεί να αναφέρεται στο έκτο τέκνο του, το οποίο θεωρείται ότι γεννήθηκε πρόωρα κατά τη διάρκεια της συζύγου του Ρέγιλλας.
Ἡρώδης οἳ τήνδε κόμην οὐ πάντα ἐνιαυτόνοὔτε κόμην θρέψας οὔτε σέ, παῖδα φίλον,μηνὶ τρίτῳ κείρας ὑπὸ κεύθεσι θήκατο γαίης,Ἡρώδης, δεύσας ἄκρα κόμης δάκρυσι,σῆμ’ ἔτυμον παίδων ψυχαῖς τρισίν, ὥς ποτε σῶμαδέξεσθ’ ἐν θήκαις ὑμετέροιο πατρός.
 |
| Προτομή Πολυδευκίωνος από την έπαυλη του Ηρώδη του Αττικού στην Κηφισιά, Αττική. Μέσα στο 2ο αιώνα μ.Χ. Βρέθηκε στην οδό Αλ Ρανγκαβή, στην Κηφισιά τον Φεβρουάριο του 1961, μαζί με την προτομή του Ηρώδου του Αττικού. Παριανό μάρμαρο. Ύψος 56 εκ. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα. Εύρημα 4811. |
 |
| Πορτρέτο προτομή του Ηρώδη Αττικού, που βρέθηκε το Φεβρουάριο του 1961 στην περιοχή της έπαυλης του στην Κηφισιά, βορειοανατολικά της Αθήνας. [10] Πεντελικό μάρμαρο, στα μέσα του 2ου αιώνα μ.Χ. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα. Ευρημα αριθ. 4810 |
Σύμφωνα με διαθέσιμες αποδείξεις, ο Ηρώδης Αττικός και η Ρήγιλλα είχαν έξι παιδιά. Για τις ημερομηνίες των γεννήσεων και των θανάτων των παιδιών εικάζουν .
- 1. Ο γιος, ανώνυμος ή Κλαύδιος ; Claudius;), πέθανε στη βρεφική ηλικία (γύρω στο 141-143 μ.Χ.) Γνωστή μόνο από μια αναφορά στον Ηρώδη με θλίψη για το θάνατό του σε μια επιστολή του Μάρκου Αυρήλιου προς τον Μάρκο Κορνήλιο Fronto (Fronto, Epistulae, 1.6.10 [ 12])
- 2. Κόρη, Ελπινίκη (Appia Annia Atilia Regilla Agrippina Elpinice Atria Polla, περίπου 143-165 μ.Χ.)
 |
| Μάρμαρο άγαλμα τύπου "Small Herculaneum Woman", πρέπει να απεικονίζει την Αθηναΐδα , τη δεύτερη κόρη του Ηρώδη του Αττικού. Από το Νυμφαίο της Ολυμπίας. Μέσα στο 2ο αιώνα μ.Χ. Ύψος 180 εκ. Τα χαρακτηριστικά του κεφαλιού του πορτρέτου είναι τα χαρακτηριστικά μιάς εφήβου, αν και έχει εκτιμηθεί ότι η Αθηναΐς μπορεί να ήταν περίπου δέκα ετών κατά την ολοκλήρωση του Νυμφαίου. Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας. Inv. Αριθ. Λ 159. |
- 3. Κόρη, Αθηναΐς (Marcia Annia Claudia Alcia Athenais Gavidia Latiaria, γύρω στο 145-161 μ.Χ.). Ίσως έχει θαφτεί μέσα στα αστικά τείχη της Αθήνας (Φιλόστρατος, Η ζωή των σοφιστών, Βιβλίο ΙΙ, τμήμα 558, βλ. Παρακάτω)
 |
| Μια επιστολή με δύο αφιερώσεις για τον Ηρώδη Αττικό και τη δεύτερη κόρη του Κλαύδια Αθηναΐδα από το Συμβούλιο του Αρείου Πάγου, την Βουλή των 600 και τη Συνέλευση του Δήμου (Δέμος)- Μαρμάρινο επιστύλιο από κτίριο. Πριν από το 150 μ.Χ. |
Επιγραφικό Μουσείο Αθηνών Ευρ. Inv. No. EM 10313. Inscription IG II² 3594 / 5 (IG III 664 and IG III 665 [15]).
ἡ είου πάλὴ καὶ ἡ βουλὴ τῶν ἑξακοσίων καὶ ὁ δῆμος Κλαυδίαν Ἀθηναΐδα εὐεργεσίας ἕνεκεν. ἡ ἐξ Ἀρείου πάγουλὴ καὶ ἡ βουλὴ τῶν ἑξακοσίων καὶ ὁ δῆμος τὸν ἀρχιερέα τῶν Σεβαστῶν διὰ βίου Τιβ Κλαύδιον Ἀττικὸν Ἡρώδην Μαραθώνιον εὐεργεσίας ἕνεκεν.
- 4. Υιός, Αττικός Βραδούας (Tiberius Claudius Marcus Appius Atilius Bradua Regillus Atticus, περίπου 152 - μετά το 209 μ.Χ.). Το μόνο παιδί που θα ξεπεράσει τους γονείς του, ήταν consul ordinarius το 185 μ.Χ., Άρχων της Αθήνας το 187 μ.Χ. και λίγο καιρό μετά proconsul μιας ρωμαϊκής επαρχίας, ίσως της Αφρικής. Τον τιμήθηκε ως κήρυκας από την αθηναϊκή Βουλή το 209 μ.Χ.
- 5) Υιός, Regillus (Tiberius Claudius Herodes Lucius Vibullius Regillus, γύρω στο 146-161 μ.Χ.)
- 6. Ανώνυμο παιδί που θεωρείται πρόωρος γιος και έχει πεθάνει με την Regilla ή 3 μήνες αργότερα 160 μ.Χ.)
Μαυσωλείο στο Χαλάνδρι (Παναγία Μαρμαριώτισσα)
 |
| Το οικοδόμημα αυτό φαίνεται πως ανήκε σε πλούσια οικογένεια της Φλύας ή ίσως στον Ηρώδη τον Αττικό, ο οποίος ήταν αρχαίος Αθηναίος που έγινε διάσημος λόγω του πλούτου του, της παιδείας του και των μεγάλων δωρεών του. |
 |
| Αρχικά επρόκειτο για πολυτελές ρωμαϊκό μαυσωλείο που, κατά τους χριστιανικούς χρόνους μετασκευάστηκε σε χριστιανικό ναό, με την προσθήκη μιας τρίπλευρης αψίδας Ιερού στα ανατολικά (ως είθισται στις χριστιανικές εκκλησίες). Το ρωμαϊκό εκείνο μνημείο θύμιζε το ταφικό μνημείο του Ηρώδη του Αττικού στην Κηφισιά, σήμερα εντελώς ερειπωμένο όμως, σε αντίθεση με αυτό του Χαλανδρίου |
Η έπαυλη στα Δολιανά
ΔΕΣ ΗΡΩΔΗΣ Ο ΑΤΤΙΚΟΣ - Η περιπέτεια μιας πολύτιμης έπαυλης
Ο Ηρώδης διατηρούσε έπαυλη κοντά στη θέση όπου βρίσκεται σήμερα η Ιερά Μονή Λουκούς, στα Κάτω Δολιανά Αρκαδίας (αρχαία Θυρεάτιδα). Ήδη πριν το 1821 φαίνεται να είχαν γίνει ανασκαφές εκεί, τα προϊόντα των οποίων διοχετεύθηκαν στο εξωτερικό.
Κατά την Επανάσταση, οι εκεί μοναχοί αποκάλυψαν γλυπτά, μεταξύ των οποίων το «ανάγλυφο της Τελετής» τα οποία δωρήθηκαν στο πρώτο ελληνικό μουσείο που ιδρύθηκε από τον Καποδίστρια στην Αίγινα και αποτέλεσαν τον πυρήνα της συλλογής γλυπτών του.
Αργότερα, τα γλυπτά αυτά, μαζί με το «ανάγλυφο των Ασκληπιαδών» (έργο του 380 π.Χ.), μεταφέρθηκαν στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας. Το 1977, ξεκίνησαν οι επιστημονικές ανασκαφές οι οποίες αποκάλυψαν θαυμάσια προτομή του Αντινόου, ευνοούμενου του αυτοκράτορα Αδριανού, αττική επιτύμβια στήλη του 4ου αι. π.Χ. και άλλα έργα πλαστικής.
Το ανάγλυφο που βρέθηκε στη έπαυλη του Ηρώδη του Αττικού στο Λούκου μπορεί να είναι ο τάφος του Πολυδεύκη
 |
| Μνημείο εκ μαρμάρου ήρωα με τη μορφή ναίσκου ,που απεικονίζει ένα γυμνό νέο αναγνωρισμένο ως ηρωοποιημένος Πολυδεύκης, υιοθετημένο γιο του Ηρώδη Αττικού. Μετά τα μέσα του 2ου αιώνα μ.Χ. Βρέθηκε κοντά στη Μονή Λουκού, 4 χλμ. Βορειοδυτικά του Άστρους, στην Αρκαδία, κοντά στο χώρο της έπαυλης του Ηρώδη του Αττικού-Πεντελικό μάρμαρο. Ύψος 68 εκ, πλάτος 97 εκ, βάθος 12-16 εκ. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα. ευρ. Αριθ. 1450. |
 |
| Αγαλματίδιο της Αρτέμιδος Εφεσίας, προστάτιδα θεά της Εφέσου. Μέρος της μεγάλης συλλογής τέχνης που βρέθηκε στη έπαυλη του Ηρώδη Αττικού στην Εύα (Λουκού), στην Αρκαδία στην Πελοπόννησο. Αρχαιολογικό Μουσείο Άστρους, |
 |
| Ένα μαρμάρινο ανάγλυφο Αμαζόνας σε ένα στύλο από πύλό στη έπαυλη του Ηρώδη Αττικού στην Εύα. Η εικόνα ήταν εμπνευσμένη από ένα από τα αγάλματα των Αμαζόνων στο Ναό της Αρτέμιδος στην Έφεσο (βλ. Πολύκλειτος). Το σύνολο ολοκληρώνεται από ένα κορινθιακό κιονόκρανο με φύλλα ακάνθου και στο μπροστινό μέρος της βάσης είναι ένα ανάγλυφο μιας πέλτης, του τύπου ασπίδας που χρησιμοποιείται από τις Αμαζόνες. 2ος αιώνας μ.Χ. Βρίσκεται στη Μονή Λούκου στην Κυνουρία Αρκαδίας. Ύψος 190 εκ. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα. ευρ. αρ.. 705. |
Τριόπιον (Ιταλία)
Είναι γνωστό πως ο Ηρώδης διατηρούσε πολυτελή έπαυλη έξω από τη Ρώμη, το αποκαλούμενο Τριόπιον, κτισμένη σε ιδιοκτησία της συζύγου του, Ρήγιλλας. Βρισκόταν στην Αππία οδό, μεγάλο δρόμο που ξεκινούσε από τη Ρώμη και κατέληγε στο Βρινδήσιο (σημ. Μπρίντεζι) και πήρε το όνομά της από το ομώνυμο ιερό της Δήμητρας στην Κνίδο.
 |
| «Καρυάτιδα του Townley». Βρετανικό Μουσείο |
ΚΡΙΤΟΝ ΚΑΙ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΘΗΝΑΙΟΙ ΕΠΟΙΟΥΝ
Οι Κόρες που αφιέρωσε ο Ηρώδης Αττικού Μαραθώνιος
►Ο αριθμός είναι ένας από τους έξι κόρες , που διαφέρουν σε διάφορες λεπτομέρειες και βρίσκονται στο χώρο του Τριόπιου. Δημιούργησαν μια κιονοστοιχία σε ένα θρησκευτικό ιερό, πιθανώς του ναού της Δήμητρας και της Περσεφόνης που χτίστηκε από τον Ηρώδη Αττικό. Πρόκειται για ένα από τα δύο αγάλματα με κόρες που βρέθηκαν 1585-1590 στο χώρο του Τριόπιου, το άλλο είναι στα Μουσεία του Βατικανού, Ευρ. αριθ.. 2270.
Άλλες τρεις ανακαλύφθηκαν το 1765 και βρίσκονται τώρα στη Villa Albani-Torlonia της Ρώμης (βλέπε Antinous), συμπεριλαμβανομένης μιας αποσπασματικής κόρης , η κεφαλή της οποίας επισυνάπτεται σε τμήμα ενός πύλης που υπογράφηκαν από δύο άγνωστους Αθηναίους γλύπτες, το Κρίτων Και Νικόλαος: Μια έκτη αποσπασματική κόρη ανακαλύφθηκε κατά τις ανασκαφές το 2003-2005.
Η 'Townley Caryatid' αποκτήθηκε από τον Πάπα Sixtus V (Felice Peretti di Montalto, 1521-1590) και φυλάσσεται στη Villa Peretti Montalto, η οποία πωλήθηκε το 1696 στον Cardinal Giovanni Francesco Negroni και έγινε γνωστή ως Villa Negroni. Οι αρχαιότητες στη συλλογή της βίλας πωλήθηκαν το 1785 στον έμπορο τέχνης Thomas Jenkins. Η κόρη ήταν μεταξύ πολλών έργων τέχνης από τη συλλογή που αγόρασε από αυτόν το 1786 ο Βρετανός συλλέκτης Charles Townley, ο οποίος πίστευε ότι ήταν άγαλμα της Isis. Η καθηγήτρια Olga Palagia ανέφερε πρόσφατα ότι οι επικεφαλής μιας από τις τρεις καρυατίδες που βρέθηκαν το 1882 στην κεντρική Αθήνα (σήμερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας) είναι ένα αντίγραφο από αυτής της κόρης « Townley Caryatid» και Μπορεί να έχει αρχικά διακοσμήσει ένα ,τώρα πλέον, χαμένο πρόπυλο του Δήμου Ελευσινίων κοντά στην Αθηναϊκή Αγορά [14]. Αυτές οι προτάσεις μπορούν να ενισχύσουν τη συσχέτιση των « Καρυάτιδων » με το ναό της Δήμητρα εκεί.◄
Σε ένα από τα υπόλοιπα, σπαράγματα του οποίου βρίσκονται στη βίλα Αλμπάνι, στη Ρώμη, αναγράφονται τα ονόματα των γλυπτών Κρίτωνα και Νικολάου.[41] Από την έπαυλη επίσης προέρχονται δύο αποσπάσματα επιγραμμάτων από τον γιατρό-ποιητή Μάρκελλο*.
 |
| Κείμενο Corpus_inscriptionum_Graecarum |
καὶ ℎοι κίονες Δέμετρος καὶ Κόρες ἀνάθεμα καὶ χθονίον θεο͂ν· καὶ ὀδενὶ θεμιτὸν μετακινε͂σαι ἐκ το͂ Τριοπίο ℎό ἐστιν ἐπὶ το͂ τρίτο ἐν τε͂ι ℎοδο͂ι τε͂ι Ἀππίαι ἐν το͂ι ℎερόδο ἀγρο͂ι. ὀ γὰρ λο͂ιον το͂ι κινέσαντι· μάρτυς δαίμον Ἐνℎοδία
 |
| Ο 'Τάφος της Ρέγιλλας' στο πάρκο Caffarella, κοντά στη Via Appia, νοτιοανατολικά του κέντρου της Ρώμης |
Ο τάφος χτίστηκε από τον Ηρώδη Αττικό για την αποθανούσα σύζυγό του στην κληρονομιά από προίκα του, γνωστή ως Pagus Triopius (Triopius Farm), στην Valle della Caffarella, ανάμεσα στη Via Appia και τον ποταμό Almone, έξω από τα τείχη τα Aurelian Wall.
Δεδομένου ότι η Ρέγιλλα θεωρείται ότι έχει θαφτεί κοντά στην Αθήνα (αν και ο τάφος της δεν έχει βρεθεί ακόμα,), αυτό μπορεί να ήταν ένα κενοτάφιο (κενοτάφιον, κενοτάφιο, συμβολικός άδειος τάφος) ή ιερό της, Έτσι «Επέστρεψε» στη Ρώμη.
Ἀννία · Ῥηγίλλα
Ἡρῴδου γυνή, τὸ φῶς
τῆς οἰκίας, τίνος ταῦ-
τα τὰ χωρία γέγοναν
Annia · Regilla
Herodis uxor
lumen domus
cuius haec
praedia
fuerunt
Θεωρείται ότι το κτήμα, στην αριστερή πλευρά της Αππία Οδός (Via Appia) μεταξύ του δεύτερου και του τρίτου ορόσημου, ανήκε αρχικά στην οικογένεια της Ρήγιλλας και ήταν μέρος της προίκας της όταν παντρεύτηκε τον Ηρώδη Αττικό. Στο πλαίσιο των προσπαθειών του να διακηρύξει τη θλίψη του για το θάνατό του, ο Ηρώδης μετονόμασε το κτήμα Τριόπιον (Τριόπιον, ίσως μετά τον μυθικό ήρωα Τρίοπα [13]), αφιερωμένο στους θεούς του κάτω κόσμου και στην μεταθανάτιας λατρείας της Ρήγιλλας .
▲
 |
| Annia Galeria Faustina 100-140 μ Χ. - φιλοτεχνήθηκε 150 μ.Χ. |
Ένα άγαλμα της Ρήγιλλας (Annia Regilla), 'ούτε θεός ούτε θνητός', στήθηκε στο ναό. Μεγάλο μέρος της περιοχής του Τριόπιου καλύφθηκε αργότερα από το ανάκτορο του αυτοκράτορα Μαξέντιου (βασίλευσε το 306-312 μ.Χ.). Ο ναός της Δήμητρας καλύφθηκε τον 9ο - 10ο αιώνα από την εκκλησία του Sant 'Urbano alla Caffarella , ένα προσευχητάριον αφιερωμένο στον Άγιο Urban ο οποίος ήταν ο Πάπας το 222-230 μ.Χ.
 |
| Ένα χαρακτικό του τάφου της Annia Regilla έγινε το 1748-1774 από τον Giambattista Piranesi (1720-1778). Η θέα δείχνει την μπροστινή (ανατολική) και τη νότια πλευρά του τάφου, που ονομάστηκε από τον Πιρανές ως το 'Tempio delle Camene'. Είναι περιτριγυρισμένο από μια σειρά από μικρές φιγούρες, οι οποίες δίνουν την εντύπωση ότι το κτίριο είναι πολύ μεγαλύτερο από ό, τι στην πραγματικότητα. Στο βάθος, στην άκρη της εικόνας είναι η εκκλησία του Sant 'Urbano, ο αρχαίος ναός της Δήμητρας και της Περσεφόνης |
Ο ναός της Δήμητρας και της Περσεφόνης στο οικόπεδο του Τρόπιου του Ηρώδη του Αττικού κοντά στη Via Appia, νοτιοανατολικά της Ρώμης. Το ερειπωμένο κτίριο αποκαταστάθηκε από τον Πάπα Ουρμπάν VIII το 1634, όταν σταθεροποιήθηκε με μαζικές αντηρίδες και οι χώροι ανάμεσα στις τέσσερις κορινθιακές στήλες της πρόσοψης (πρóναος) ήταν πλίνθοι. Θεωρήθηκε εκείνη τη στιγμή ότι ήταν ναός του Βάκχου, λόγω ενός εγγεγραμμένου κυλινδρικού βωμού που βρέθηκε στο εσωτερικό (βλ. Εικόνα, κάτω ) που είχε αφιερωθεί στον Διονύσιο στο δεύτερο μισό του 2ου αιώνα από τον ιεροφάντη Απρονιανό, ανώτερο ιερέα της Δήμητρας στην Ελευσίνα.
Το βαρελοειδές θολωτό ταβάνι ήταν διακοσμημένο με οκταγωνικούς πίνακες με ανάγλυφες παραστάσεις από γυψομάρμαρο, τα περισσότερα από τα οποία δεν έχουν επιβιώσει. Ο κεντρικός πίνακας εξακολουθεί να έχει ένα ανάγλυφο που δείχνει έναν άνδρα και μια γυναίκα, που πιστεύεται ότι αντιπροσωπεύει τον Ηρώδη Αττικό και την Ρήγιλλα , περπατώντας σε μια πομπή που φέρνει προσφορές στη θεότητα (ή θεότητες). Στη βάση της οροφής υπάρχει μια ζωφόρος με οικόσημο (δείτε την χάραξη του εσωτερικού χώρου της εκκλησίας του Πιρανέσι). Τον 11ο αιώνα οι ανώτεροι τοίχοι του εσωτερικού του κτιρίου καλύπτονταν από έργα ζωγραφικής με χριστιανικά θέματα, σκηνές από την Καινή Διαθήκη και από το μαρτύριο του Αγίου Ουρμπάν και του Αγίου Σετσιλιά, τα οποία αποκαταστάθηκαν από την οικογένεια Barberini το 1637.
Ο κυλινδρικός βωμός μέσα στην εκκλησία, διακοσμημένος με ανάγλυφα φιδιού που περιτυλίγεται γύρω από τον άξονα και επισημαίνεται με αφιέρωση στον Διόνυσο από τον ιεροφάντη Απρονιανό. Λεπτομέρεια της χάραξης του εσωτερικού του ναού του Sant 'Urbano alla Caffarella.
Ο Ηρώδης Αττικός χρηματοδότησε επίσης την ανοικοδόμηση του ναού της Αθηνάς και το λατρευτικό άγαλμα της θεάς στον Αττικό Δήμο της Μυρρινούς, ανατολικά της Αθήνας. Η αφιέρωση είναι γνωστή μόνο από μια επιγραφή σε βάση από άγαλμα, που ανακαλύφθηκε στην εκκλησία της Παναγίας της Μερέντα (Μερέντα), η οποία βρίσκεται στο έδαφος της αρχαίας πόλης
Ἡρώδης Ἀττικοῦ
Μαραθώνιος τὸν νεὼν
ἐπεσκεύασεν καὶ τὸ
ἄγαλμα ἀνέθηκεν
τῇ Ἀθηναίᾳ.
[32.1] τοῦ περιβόλου δὲ τοῦ ἱεροῦ θέατρον ἔχεται θέας ἄξιον, ἐπαναβάντι δὲ ἐκ τοῦ περιβόλου Διονύσου δὲ ἄγαλμα ἐνταῦθα Κνιδίων ἐστὶν ἀνάθημα. στάδιον δέ σφισιν ἀνωτάτω τῆς πόλεως τοῦτό ἐστιν: ἐπεποίητο δὲ ἐκ τῆς πέτρας ὁποῖαι περὶ τὸν Παρνασσόν εἰσιν αἱ πολλαί, ἄχρις Ἀθηναῖος Ἡρώδης λίθῳ τῷ Πεντελῆσιν αὐτὸ μετεκόσμησεν. τὰ μὲν δὴ ἀνήκοντα ἐς συγγραφὴν τοσαῦτά τε καὶ τοιαῦτα κατ' ἐμὲ ἦν τὰ [δὲ] λειπόμενα ἐν Δελφοῖς: [32.2] ἰόντι δὲ ἐκ Δελφῶν ἐπὶ τὰ ἄκρα τοῦ Παρνασσοῦ, σταδίοις μὲν ὅσον ἑξήκοντα ἀπωτέρω Δελφῶν ἐστιν ἄγαλμα χαλκοῦν, καὶ ῥᾴων εὐζώνῳ ἀνδρὶ ἢ ἡμιόνοις τε καὶ ἵπποις ἐπὶ τὸ ἄντρον ἐστὶν ἄνοδος τὸ Κωρύκιον. τούτῳ δὲ τῷ ἄντρῳ γενέσθαι τὸ ὄνομα ἀπὸ νύμφης Κωρυκίας ἐδήλωσα ὀλίγον τι ἔμπροσθεν: σπηλαίων δὲ ὧν εἶδον θέας ἄξιον μάλιστα ἐφαίνετο εἶναί μοι
ΤΕΛΟΣ
ΕΡΓΑΣΙΑ ©ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
Παραπομπές
:1,0 1,1 1,2 International Standard Name Identifier. 0001 2136 6093 0000 0001 2136 6093. Ανακτήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 2015.
2,0 2,1 2,2 «Nationalencyklopedin» (σουηδικά) herodes-atticus. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.(Αγγλικά) Lord Byron and his Times. HeAttic177. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017. (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. herodes-atticus. 7.
:5,0 5,1 Sarah B. Pomeroy: The Murder of Regilla: Α case of Domestic Violence in Antiquity Harvard University Press. 2009. Υπουργείο Πολιτισμού, "Οδυσσεύς", Ωδείο του Ηρώδη του Αττικού «Herodes Atticus | Greek orator and author». Encyclopedia Britannica.
.
:9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 9,7 Encyclopedia of Ancient Greece 2013, λήμμα Herodes Atticus Pomeroy 2007, σ. xii
:11,0 11,1 11,2 The Oxford Classical Dictionary, λήμμα Claudius Atticus Herodes (2)
:12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 12,7 12,8 Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ.6, σ.406 Pomeroy, Sarah B. (30 Ιουνίου 2009). The Murder of Regilla: a case of domestic violence in antiquity. Harvard University Press. ISBN 9780674042209.
:14,0 14,1 14,2 Birley 1997, σ.63 Birley 1987, σ.63 Birley 1997, σ.338, σημ.3
The Oxford Classical Dictionary, λήμμα Claudius Atticus, Herodes (1)
:18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 18,5 Φάκλαρης 2000
Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, τόμ. 4, σ. 43, εκδ. Αθηνών, 1985
Birley 1997, σ.89 Birley 1997, σ. 177 Birley 1997, σ.282
:23,0 23,1 23,2 23,3 Holford-Strevens 2008
:24,0 24,1 Anthony Birley 1987, σσ.180-1 Γιάννης Λάμψας, Λεξικό του αρχαίου κόσμου, σ. 514 εκδ. Δομή ISBN 960-6669-33-5 Birley 1987, σ.64 Pomeroy 2007, σ.119
:28,0 28,1 Birley 1987, σ.113 «Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Ωδείο Ηρώδου Αττικού». odysseus.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2015.
Αν και η Pomeroy θεωρεί πως η απόφαση της δίκης απέδιδε την αιτία του θανάτου της Ρηγίλλης εξ ολοκλήρου στον Αλκιμέδοντα, ο Φιλόστρατος δεν αναφέρει κάτι τέτοιο. Βλ. Holford-Strevens 2008 Adam M. Kemezis, Greek Narratives of the Roman Empire under the Severans: Cassius Dio, Philostratus and Herodian, Cambridge University Press, 2014, ISBN 1-107-06272-1, σσ.294-298 Roman rule in Greek and Latin Writing: Double Vision, επιμ. Jesper Majbom Madsen, Roger David Rees, Brill, 2014, ISBN 9-004-27828-1, σ.251
Καθημερινή, 16/2/2002 Goette 2001, σσ.240-241 Goette 2001, σσ.242-244
«Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Μαραθώνας, Μπρεξίζα: Ιερό των Αιγυπτίων Θεών». odysseus.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2015.
«tovima.gr - Αιγυπτιακά μυστήρια στον... Μαραθώνα». TO BHMA. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2015. «Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Μαραθώνας, Μπρεξίζα: Ιερό των Αιγυπτίων Θεών». odysseus.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2016. Δημιούργημα του Ηρώδη Αττικού ο Τύμβος του Μαραθώνα. www.archaiologia.gr. Ανακτήθηκε στις 2015-12-30.
:40,0 40,1 Goette 2001, σ. 257
«The Townley Caryatid». British Museum. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2015. Bryn Mawr Classical Review 2006.07.17. Ανακτήθηκε στις 2015-12-30.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
,:1,0 1,1 1,2 International Standard Name Identifier. 0001 2136 6093 0000 0001 2136 6093.
:2,0 2,1 2,2 «Nationalencyklopedin» (σουηδικά) herodes-atticus.
:3,0 3,1 3,2 (Αγγλικά) Lord Byron and his Times. HeAttic177.
:4,0 4,1 4,2 (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. herodes-atticus.
:5,0 5,1 Sarah B. Pomeroy: The Murder of Regilla: Α case of Domestic Violence in Antiquity Harvard University Press. 2009.Υπουργείο Πολιτισμού, "Οδυσσεύς", Ωδείο του Ηρώδη του Αττικού«Herodes Atticus | Greek orator and author». Encyclopedia Britannica. Ανακτήθηκε στις 9 Δεκεμβρίου 2015.
:9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 9,7 Encyclopedia of Ancient Greece 2013, λήμμα Herodes Atticus Pomeroy 2007, σ. xii
:11,0 11,1 11,2 The Oxford Classical Dictionary, λήμμα Claudius Atticus Herodes (2)
:12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 12,7 12,8 Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ.6, σ.406 Pomeroy, Sarah B. (30 Ιουνίου 2009). The Murder of Regilla: a case of domestic violence in antiquity. Harvard University Press. ISBN 9780674042209.
:14,0 14,1 14,2 Birley 1997, σ.63 Birley 1987, σ.63 Birley 1997, σ.338, σημ.3
The Oxford Classical Dictionary, λήμμα Claudius Atticus, Herodes (1)
:18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 18,5 Φάκλαρης 2000
Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, τόμ. 4, σ. 43, εκδ. Αθηνών, 1985
Birley 1997, σ.89 Birley 1997, σ. 177 Birley 1997, σ.282
:23,0 23,1 23,2 23,3 Holford-Strevens 2008
:24,0 24,1 Anthony Birley 1987, σσ.180-1
Γιάννης Λάμψας, Λεξικό του αρχαίου κόσμου, σ. 514 εκδ. Δομή ISBN 960-6669-33-5 Birley 1987, σ.64 Pomeroy 2007, σ.119
:28,0 28,1 Birley 1987, σ.113
«Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Ωδείο Ηρώδου Αττικού». odysseus.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2015.
Αν και η Pomeroy θεωρεί πως η απόφαση της δίκης απέδιδε την αιτία του θανάτου της Ρηγίλλης εξ ολοκλήρου στον Αλκιμέδοντα, ο Φιλόστρατος δεν αναφέρει κάτι τέτοιο. Βλ. Holford-Strevens 2008
Adam M. Kemezis, Greek Narratives of the Roman Empire under the Severans: Cassius Dio, Philostratus and Herodian, Cambridge University Press, 2014, ISBN 1-107-06272-1, σσ.294-298
Roman rule in Greek and Latin Writing: Double Vision, επιμ. Jesper Majbom Madsen, Roger David Rees, Brill, 2014, ISBN 9-004-27828-1, σ.251
Καθημερινή, 16/2/2002
Goette 2001, σσ.240-241
Goette 2001, σσ.242-244
«Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Μαραθώνας, Μπρεξίζα: Ιερό των Αιγυπτίων Θεών». odysseus.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2015.
«tovima.gr - Αιγυπτιακά μυστήρια στον... Μαραθώνα». TO BHMA. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2015.
«Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Μαραθώνας, Μπρεξίζα: Ιερό των Αιγυπτίων Θεών». odysseus.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2016.
Δημιούργημα του Ηρώδη Αττικού ο Τύμβος του Μαραθώνα. www.archaiologia.gr..
:40,0 40,1 Goette 2001, σ. 257 «The Townley Caryatid». British Museum. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2015.
Bryn Mawr Classical Review 2006.07.17. Ανακτήθηκε στις 2015-12-30.
. Αν και η Pomeroy θεωρεί πως η απόφαση της δίκης απέδιδε την αιτία του θανάτου της Ρηγίλλης εξ ολοκλήρου στον Αλκιμέδοντα, ο Φιλόστρατος δεν αναφέρει κάτι τέτοιο. Βλ. Holford-Strevens 2008
Adam M. Kemezis, Greek Narratives of the Roman Empire under the Severans: Cassius Dio, Philostratus and Herodian, Cambridge University Press, 2014, ISBN 1-107-06272-1, σσ.294-298
Roman rule in Greek and Latin Writing: Double Vision, επιμ. Jesper Majbom Madsen, Roger David Rees, Brill, 2014, ISBN 9-004-27828-1, σ.251
Καθημερινή, 16/2/2002 Goette 2001, σσ.240-241 Goette 2001, σσ.242-244
«Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Μαραθώνας, Μπρεξίζα: Ιερό των Αιγυπτίων Θεών». odysseus.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2015.
«tovima.gr - Αιγυπτιακά μυστήρια στον... Μαραθώνα». TO BHMA.
«Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Μαραθώνας, Μπρεξίζα: Ιερό των Αιγυπτίων Θεών». odysseus.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2016.
Δημιούργημα του Ηρώδη Αττικού ο Τύμβος του Μαραθώνα. www.archaiologia.gr. Ανακτήθηκε στις 2015-12-30.
Goette 2001, σ. 257«The Townley Caryatid». British Museum. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2015.Bryn Mawr Classical Review 2006.07.17. Ανακτήθηκε στις 2015-12-30.
ΜΕ ΠΗΓΕΣ :
- Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος 6: Ελληνισμός και Ρώμη, Εκδοτική Αθηνών, ISBN 9-602-13102-0
- Φάκλαρης Παναγιώτης Β., Η χαμένη έπαυλη του Ηρώδη Αττικού, εφημερίδα το Βήμα, 13/02/2000.
- O Ηρώδης Αττικός άφησε τα ίχνη του στον Μαραθώνα, εφημερίδα Καθημερινή, 16/2/2002.
- Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου τ.9ος σ.374-5
- Birley, Anthony R. (1987), Marcus Aurelius: A Biography, Routledge, 2012, ISBN 1-134-69569-1
- Birley, Anthony R. (1997), Hadrian: The Restless Emperor, Routledge, 2000, ISBN 0-415-22812-3
- Encyclopedia of Ancient Greece, επιμ. Nigel Wilson, Routledge, 2013, ISBN 1-136-78800-X
- Goette, Rupprecht Hans (2001), Athens, Attica and the Megarid - An Archaeological Guide, Routledge, 2001, ISBN 0-415-24370-X
- The Oxford Classical Dictionary, επιμ. Simon Hornblower, Antony Spawforth, Esther Eidinow, Oxford University Press, 2012, ISBN 0-199-54556-1
- Pomeroy, S. B., The murder of Regilla: A case of domestic violence in antiquity, Harvard University Press, 2007
- Holford-Strevens, Leofranc (Ιανουάριος 2008). «Bryn Mawr Classical Review 2008.01.44». Bryn Mawr. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2015.
- ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
- ΑΡΧΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΠΡΟΣ ΡΉΓΙΛΛΑ ΜΑΡΚΕΛΛΟΥ *
stele A.1 Μαρκέλλου.
δεῦρ’ ἴτε Θυβριάδες νηὸν ποτὶ τόνδε γυναῖκες
Ῥηγίλλης ἕδος ἀμφὶ θυοσκόα ἱρὰ φέρουσαι.
ἣ δὲ πολυκτεάνων μὲν ἔην ἐξ Αἰνεαδάων,
Ἀγχίσεω κλυτὸν αἷμα καὶ Ἰδαίης Ἀφροδίτης,
5 γήματο δ’ ἐς Μαραθῶνα· θεαὶ δέ μιν οὐρανιῶναι
τίουσιν, Δηώ τε νέη Δηώ τε παλαιή.
τῇσί περ ἱερὸν εἶδος ἐυζώνοιο γυναικὸς
ἀγκεῖται· αὐτὴ δὲ μεθ’ ἡρῴνησι νένασται
ἐν μακάρων νήσοισιν, ἵνα Κρόνος ἐνβασιλεύει.
10 τοῦτο γὰρ ἀντ’ ἀγαθοῖο νόου εἴληχεν ἄποινον,
ὥς οἱ Ζεὺς ᾤκτειρεν ὀδυρόμενον παρακοίτην
γήραι ἐν ἀζαλέωι χήρηι περικείμενον εὐνῆι,
οὕνεκά οἱ παῖδας μὲν ἀμύμονος ἐκ μεγάροιο
ἅρπυιαι Κλωθῶες ἀνηρείψαντο μέλαιναι
15 ἡμισέας πλεόνων· δοιὼ δ’ ἔτι παῖδε λιπέσθην
νηπιαχώ, ἀγνῶτε κακῶν, ἔτι πάμπαν ἀπύστω,
οἵην σφι νηλὴς κατὰ μητέρα πότμος ἔμαρψε
πρίν περ γηραιῆισι 〚ΝΕΠΙ〛 μιγήμεναι ἠλακάτῃσι.
τῶι δὲ Ζεὺς ἐπίηρον ὀδυρομένωι ἀκόρητον
20 καὶ βασιλεὺς Διὶ πατρὶ φυὴν καὶ μῆτιν ἐοικώς,
Ζεὺς μὲν ἐς ὠκεανὸν θαλερὴν ἔστειλε γυναῖκ[α]
αὔρῃσι Ζεφύροιο κομίζεμεν ἠλυσίῃσιν.
αὐτὰρ ὃ ἀστερόεντα περὶ σφυρὰ παιδὶ πέδιλα
δῶκεν ἔχειν, τὰ λέγουσι καὶ Ἑρμαῶνα φορῆναι,
25 ἦμος ὅτ’ Αἰνείαν πολέμου ἐξῆγεν Ἀχαιῶν
νύκτα διὰ δνοφερήν· ὁ δέ οἱ περὶ ποσσὶ σαωτὴρ
παμφανόων ἐνέκειτο σελ[ηναίη]ς κύκλο[ς εὐ]ρ[ύς]·
τὸν δὲ καὶ Αἰνεάδαι πο[τ’] ἐνερράψαντο πεδίλῳ
[ἔμμεναι] Αὐσ̣ο̣ν̣[ίοις ε]ὐ̣ηγενέεσσι γέραα.
30 οὔ μιν ὀνόσσηται καὶ Κεκροπίδην περ ἐόντα
Τυρσηνῶν ἀρχαῖον ἐπισφύριον γέρας ἀνδρῶν
Ἕρσης ἐκγεγαῶτα καὶ Ἑρμέω, εἰ ἐτεὸν δὴ
Κῆρυx {²⁶Κῆρυξ}²⁶ Ἡρώδεω πρόγονος Θησηιάδαο.
τοὔνεκα τειμήεις καὶ ἐπώνυμος, ἦ μὲν ἄνασσα[ν]
35 ἐς βουλὴν ἀγέρεσθαι, ἵνα πρωτόθρονες ἕδραι,
Ἑλλάδι δ’ οὔτε γένος βασιλεύτερος οὔτε τι φωνὴν
Ἡρώδεω, γλῶσσάν δέ τέ μιν καλέουσιν Ἀθηνέων.
ἣ δὲ καὶ αὐτή περ καλλίσφυρος Αἰνειώνη
καὶ Γανυμηδείη καὶ Δαρδάνιον γένος ἤην
40 Τρωὸς Ἐριχθονίδαο· σύ δ’, ἰ φίλον, ἱερὰ ῥέξαι
καὶ θῦσαι· θυέων ἀτὰρ οὐκ ἀέκοντος ἀνάγκη,
ε<ὖ> δέ τοι εὐσεβέεσσι καὶ ἡρώων ἀλεγίζειν.
οὐ μὲγ γὰρ θνητή, ἀτὰρ οὐδὲ θέαινα τέτυκται·
τοὔνεκεν οὔτε νεὼν ἱερὸν λάχεν οὔτε τι τύμβον.
45 οὐδὲ γέρα θνητοῖς, ἀτὰρ οὐδὲ θεοῖσιν ὅμοια.
σῆμα μέν οἱ νηῶι ἴκελον δήμωι ἐν Ἀθήνης,
ψυχὴ δὲ σκῆπτρον Ῥαδαμάνθυος ἀμφιπολεύει.
τοῦτο δὲ Φαυστείνηι κεχαρισμένον ἧσται ἄγαλμα̣
δήμωι ἐνὶ Τριόπεω, ἵνα οἱ πάρος εὐρέες ἀγροὶ
50 καὶ χορὸς ἡμερίδων καὶ ἐλαιήεντες ἄρουραι.
οὔ μ<ι>ν ἀτιμήσειε θεή, βασίλεια γυναικῶν,
ἀμφίπολον γεράων ἔμεναι καὶ ὀπάονα νύμφην,
οὐδὲ γὰρ Ἰφιγένειαν ἐύθρονος Ἰοχέαιρα
οὐδ’ Ἕρσην γοργῶπις ἀπητίμησεν Ἀθήνη,
55 οὐδέ μιν ἡρῴνηισι παλαιῇσιν μεδέουσα
Καίσαρος ἰφθίμοιο παρόψεται ὄμπνια μήτηρ
ἐς χορὸν ἐρχομένην προτεράων ἡμιθεάων.
ἣ λάχεν ἠλυσίῃσι χοροστασίῃσιν ἀνάσσειν
αὐτήι τ’ Ἀλκμ<ή>νη τε μάκαιρά τε Καδμειώνη.
stele B.60 πότνι’ Ἀθηνάων ἐπιήρανε Τριτογένεια
ἥ τ’ ἐπὶ ἔργα βροτῶν ὁρά̣αις Ῥαμνούσιας Οὖπι
γείτονες ἀγχίθυροι Ῥώμης ἑκατοντοπύλοιο,
πείονα δὴ καὶ τόνδε, θεά, τειμήσατε χῶρον,
δῆμον Δηῳοῖο φιλόξεινον Τριόπαο.
65 τόφρα κε καὶ Τριόπειαι ἐν ἀθανάτοις ἀλέγησθον̣.
ὡς ὅτε καὶ Ῥαμνοῦντα καὶ εὐρυχόρους ἐς Ἀθήνας
ἤλθετε δώματα πατρὸς ἐριγδούποιο λιποῦσαι.
ὣς τήνδε ῥώεσθε πολυστάφυλον κατ’ ἀλωὴν
λήιά τε σταχύων καὶ δένδρεα βοτρυόεντα
70 λειμώνων τε κόμας ἁπαλοτρεφέων ἐφέπουσαι.
ὔμμι γὰρ Ἡρῴδης ἱερὴν ἀνὰ γαῖαν ἕηκε
τὴν ὅσσην περὶ τεῖχος ἐύτροχον ἐστεφάνωται,
ἀνδράσιν ὀψιγόνοισιν ἀκινήτην καὶ ἄσυλον
ἔμμεναι. ἣ δ’ ἐπί οἱ ἐξ ἀθανάτοιο καρήνου
75 σμερδαλέον σίσασα λόφον κατένευσεν Ἀθήνη.
μή τωι νηποινὸν βῶλον μίαν ἢ ἕνα λᾶαν
ὀχλίσσαι, ἐπεὶ οὐ μοιρέων ἀτρεῖ<ε>ς ἀνάγκαι,
ὅς κε θεῶν ἑδέ<ε>σσιν ἀλιτροσύνην ἀναθήῃ.
κλῦτε περικτίονες καὶ γείτονες ἀγροιῶται.
80 ἱερὸς οὗτος ὁ χῶρος, ἀκίνητοι δὲ θέαιναι
καὶ πολυτίμητοι καὶ ὑποσχεῖν οὖας ἕτοιμαι·
μηδέ τις ἡμερίδων ὄρχους ἢ ἐ<π>’ ἄλσεα δενδρέων
ἢ ποίην χιλῶι εὐαλδέι χλῶρα θέουσαν
δμωὴν κυανέου Ἄιδος pήξιε {²⁶πήξειε}²⁶ μάκελλαν
85 σῆμα νέον τεύχων ἠὲ πρότερον κεραίζων.
οὐ θέμις ἀμφὶ νέκυσσι βαλεῖν ἱρόχθονα βῶλ<ον>,
πλὴν ὅ κεν αἵματος ἦισι καὶ ἐκ γένος ἑσσαμένο<ιο>.
κείνοις δ’ οὐκ ἀθέμιστον, ἐπεὶ τιμάορος ἑστώρ.
καὶ γὰρ Ἀθηναίη περ Ἐριχθόνιον βασιλῆα
90 νηῶι ἐνκατέθηκε συνέστιον ἔμμεναι ἱρῶν.
εἰ δέ τωι ἄκλυτα ταῦτα καὶ οὐκ ἐπιπείσεται αὐτοῖ<ς>,
ἀλλ’ ἀποτιμήσ<ο>ι, μή οἱ νήτιτα γένηται.
ἀλλά μιν ἀπρόφατος Νέμεσις καὶ ῥόμβος ἀλάστω<ρ>
τίσονται, στυγερὴν δὲ κυλινδήσει κακότητα̣·
95 οὐδὲ γὰρ ἴφθιμον Τριόπεω μένος Αἰολίδαο
ὤναθ’, ὅτε νειὸν Δημήτερος ἐξαλάπαξεν.
τῶι ἤτοι ποινὴν καὶ ἐπωνυμίην ἀλέ̣ασθα<ι>
χώρου, μή τοι ἕπηται ἔπι Τρ<ι>όπειος Ἐρινύς.
*
Ο Κήρυξ
Στην ελληνική μυθολογία ο Κήρυξ (Κήρυκας) ως κύριο πρόσωπο ήταν ένας ήρωας της Αττικής, γιος του Ευμόλπου ή του θεού Ερμή και της Αγλαύρου ή της Έρσης ή της Πανδρόσου. Ο Κήρυξ είναι ο μυθικός γενάρχης του πολύ γνωστού στην αρχαία Αθήνα ιερατικού γένους των Κηρύκων. Ο Κήρυξ αναπαριστάνεται πάνω σε αρχαία αγγεία να κρατά μία δάδα ανάμεσα στους θεούς της Ελευσίνας.
Από το απογόνους του Κήρυκα, τους Κήρυκες ως οικογένεια, αλλά και από τους απογόνους του Ευμόλπου, τους Ευμολπίδες, επιλέγονταν στην αρχαϊκή και κλασική Αθήνα οι κήρυκες, δηλαδή εκείνοι που αποστέλλονταν για ανακωχή ή κήρυξη πολέμου ή διάφορες επίσημες ανακοινώσεις σε άλλες πόλεις[1]. Από τα ίδια γένη επιλέγονταν και διάφοροι τελετουργοί των Ελευσινίων Μυστηρίων.
*
Ο Τελαμώνας
Ο Τελαμώνας (αρχ. ελλ: Τελαμών) ήταν ήρωας της ελληνικής μυθολογίας από την Αίγινα. Ήταν γιος του Ακταίου ή του Αιακού και της Γλαύκης ή της Ενδηίδας αντίστοιχα, αδελφός του Πηλέα, της Αλκιμάχης και του Φώκου.
Ο Τελαμών διώχθηκε από το πατρώο νησί του μαζί με τον αδελφό του Πηλέα, όταν ο πρώτος κατά την εξάσκησή του στη δισκοβολία, σκότωσε κατά λάθος τον μικρότερο αδελφό του Φώκο. Εκδιωγμένα έτσι τα δύο αδέλφια κατέφυγαν ο μεν Πηλέας στη Θεσσαλία, ο δε Τελαμών στη Σαλαμίνα, όπου νυμφεύθηκε τη Γλαύκη, την κόρη του βασιλέα της περιοχής Κυχρέα, με την οποία όμως δεν απέκτησε παιδιά. Όταν πέθανε ο Κυχρέας, ο Τελαμών ανέλαβε βασιλιάς της Σαλαμίνας. Μετά τον θάνατο της Γλαύκης, έλαβε ως σύζυγο την Περίβοια, την κόρη του Αλκάθου, με την οποία και απέκτησε τον Αίαντα και τον Τράμβηλο.[2]
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Τελαμώνας έλαβε μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία, αλλά και βοήθησε τον ήρωα Ηρακλή στην εκστρατεία κατά του Λαομέδοντα, του οποίου την κόρη Ησιόνη έλαβε ως αριστείο της βοήθειας που παρέσχε. Με την Ησιόνη ο Τελαμών απέκτησε ένα ακόμη γιο, τον Τεύκρο (τον νόθο). Κατά μία άλλη εκδοχή ο Τελαμών έλαβε και άλλη μία αιχμάλωτη, τη Θεάνειρα (μερικοί την ταυτίζουν με την Ησιόνη), με την οποία και απέκτησε τον Τράμβηλο ή Στράμβηλο, που αργότερα πολέμησε στο πλευρό των Τρώων κατά των Ελλήνων. Τον Τράμβηλο τελικά σκότωσε ο Αχιλλέας.[3]
Επίσης ο Τελαμώνας έλαβε μέρος και σε διάφορες άλλες μάχες του Ηρακλή, όπως κατά των Αμαζόνων, κατά των Μερόπων στη Κω, καθώς και στη μάχη κατά του γίγαντα Αλκυονέως στην Κόρινθο.
*
Ο αττικισμός
Ο αττικισμός ως φαινόμενο ξεκίνησε από Ρωμαίους και Έλληνες λογίους και δασκάλους του 1ου αι. π.Χ.[1] οι οποίοι θεωρούσαν πως η καθομιλουμένη ελληνιστική κοινή της εποχής αποτελούσε παρηκμασμένη και εκβαρβαρισμένη μορφή της αττικής διαλέκτου και μη μπορώντας να αποδώσει ικανοποιητικά τον πνευματικό λόγο έπρεπε να αποφεύγεται η χρήση της.[2] Το ρεύμα του αττικισμού ενισχύθηκε και διαδόθηκε με αποτέλεσμα να κυκλοφορήσουν και εγχειρίδια με οδηγίες για τη ορθή χρήση της Αττικής. Ένα τέτοιο γράφτηκε και από τον γραμματικό Φρύνιχο, λεξικογράφο της ρωμαϊκής εποχής.[3]
Με αρχικό έναυσμα την αντίθεση τους στο λογοτεχνικό και ρητορικό φαινόμενο του ασιανισμού, οι αττικιστές επέκτειναν την αντίθεση τους στο σύνολο της ελληνιστικής κοινής και εισήγαγαν συνειδητά τη διγλωσσία στον ελληνικό κόσμο, καθώς επέβαλαν μια απομίμηση της κλασικής Aττικής, η οποία αντιπαρατέθηκε με την ήδη κυρίαρχη δημώδη προφορική, τη ζωντανή γλώσσα της εποχής τους.[4] Μεγάλες ομοιότητες παρουσιάζει το φαινόμενο με την επινόηση και σταδιακή εγκαθίδρυση της καθαρεύουσας τον 18ο αιώνα από τον Αδαμάντιο Κοραή ως ενδιάμεσης επιλογής μεταξύ των αρχαϊστών (ελλ.κοινή και αττικιστές της περιόδου) και των δημοτικιστών τον 19ο αιώνα, και στη συνέχεια στο γλωσσικό ζήτημα που ξέσπασε στις αρχές του 19ου αιώνα και αποτέλεσε σημαντική ιδιομορφία της ελληνικής κοινωνίας.
Μετά τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το κράτος των Μακεδόνων βασιλέων του υιοθέτησε την αττική διάλεκτο για τις διοικητικές, εμπορικές και διπλωματικές του ανάγκες. Η αττική διάλεκτος διαμορφώνεται σταδιακά σε νέα μορφή ελληνικής γλώσσας, την Ελληνιστική ή Κοινή, η οποία καθόρισε αργότερα τη γλώσσα των μεσαιωνικών χρόνων και τη νεοελληνική γλώσσα.
Οι κοσμοϊστορικές πολιτικές αλλαγές, η επικράτηση νέας θρησκείας, η αλλαγή δημόσιας-ιδιωτικής ζωής και η μεταβολή νοοτροπίας ανθρώπων υπήρξαν οι κύριες αιτίες διαμόρφωσης της Κοινής, που υπέστη αλλοιώσεις τόσο στη φωνητική όσο και στη μορφολογία, τη σύνταξη και το λεξιλόγιο. Αργότερα, οι Αλεξανδρινοί γραμματικοί επινόησαν τους τόνους και, πιστεύοντας ότι με τη χρήση της Αττικής θα συνεχιζόταν η παράδοση στη συγγραφή έργων ανάλογων της κλασικής περιόδου, δίδαξαν τον αττικισμό, με αποτέλεσμα τη στροφή λογίων προς ένα τεχνητό γραπτό ιδίωμα, τη διγλωσσία και την επικράτηση του άκαμπτου αρχαϊσμού μεταγενέστερα.
Ενώ, αρχικά, για τη γραπτή και προφορική μετάδοση της διδασκαλίας του Χριστιανισμού χρησιμοποιήθηκε η Κοινή, στην οποία άλλωστε γράφτηκαν και η Παλαιά και Καινή Διαθήκη, αργότερα οι Τρεις Ιεράρχες χρησιμοποίησαν τον αττικισμό στον επίσημο εκκλησιαστικό λόγο ως προσπάθεια συμφιλίωσης και εξοικείωσης με την ελληνική παιδεία,[5] αλλά και ως μέσο έκφρασης των ανώτερων τάξεων που εισχωρούσαν αθρόα στη νέα θρησκεία.[6] Στη συνέχεια, κατά τους Βυζαντινούς χρόνους η διγλωσσία, μεταξύ γραπτής-ομιλούμενης, αττικής–κοινής συνετέλεσε στη χωριστή εξέλιξη των γλωσσικών μορφωμάτων. Ο μεν γραπτός λόγος οδηγήθηκε σε μία προοδευτική στρυφνότητα στη σύνταξη, ο δε προφορικός, ξέφρενος, απλοποιήθηκε φωνητικά και μορφοσυντακτικά, ενώ συγχρόνως εισήχθησαν νέες λέξεις δάνειες εξαιτίας του εκχριστιανισμού διαφόρων λαών. Προς το τέλος αυτής της ιστορικής περιόδου, σε αντίθεση με την αρχή της, υπάρχουν περισσότερες πηγές λόγω γραπτών λογοτεχνικών κειμένων στη δημώδη και σε μια νέα ελληνική γλώσσα που διαμορφώθηκε σταδιακά και εξαπλώθηκε στο μεγαλύτερο τμήμα της επικράτειας του ελληνικού «θέματος».[7]
*
Δημιούργημα του Ηρώδη Αττικού ο Τύμβος του Μαραθώνα
Μεταγενέστερο δημιούργημα –και δη των Ρωμαϊκών χρόνων– φαίνεται ότι είναι ο Τύμβος των Αθηναίων Μαραθωνομάχων, σύμφωνα με νέα ανασκαφικά πορίσματα από την έπαυλη του Ηρώδη Αττικού στην Κυνουρία.
Εύρημα–κλειδί για την αποκάλυψη αυτή φαίνεται ότι είναι ενεπίγραφη στήλη η οποία έχει εντοπιστεί στην έπαυλη του Ηρώδη Αττικού από τους αρχαιολόγους Θεόδωρο και Δρα. Γιώργο Σπυρόπουλο. Η στήλη βρέθηκε εντοιχισμένη σε πρόχειρο μεταγενέστερο τοίχο ανάμεσα στις αντηρίδες του Β. τοίχου της μεγάλης βασιλικής της έπαυλης. Η επιγραφή περιέχει κατάλογο ονομάτων ανδρών στοιχηδόν καθώς και επίγραμμα σε δακτυλικό εξάμετρο όπου αναφέρεται η αρετή των αναφερόμενων προσώπων: «… των δ΄ανδρών αρετήν … πεύσεται χρόνος μαρνάμενοι Μήδοις και τους στεφάνους αναθήναι…». Το προευκλείδιο αλφάβητο που χρησιμοποιείται στη στήλη καθώς και η χρήση Ομηρικών λέξεων στο επίγραμμα υποδηλώνει την πρώιμη χρονολογία της στήλης (πριν το 403 π.Χ.) αλλά και την πρόθεση για παρομοίωση των νεκρών ανδρών με μυθικούς ήρωες, ενώ η αναφορά στους Μήδους παραπέμπει ασφαλώς στους Περσικούς Πολέμους.
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι νεκροί της μάχης του Μαραθώνα τάφηκαν κοντά στο χώρο της μάχης, σε ιδιαίτερους τάφους όπου είχαν τοποθετηθεί στήλες με τα ονόματά τους κατά φυλές. Τη μαρτυρία επιβεβαιώνει ο Παυσανίας. Αξιοσημείωτο είναι όμως το γεγονός ότι ο Παυσανίας δεν αναφέρει την ύπαρξη τύμβου στο Μαραθώνα, αλλά μόνο τάφων με στήλες. Είναι λοιπόν δυνατόν ο τύμβος να είναι μεταγενέστερος του Παυσανία, και να δημιουργήθηκε με αφορμή μια ανάπλαση του χώρου, άγνωστη μέχρι και σήμερα. Την ύστερη χρονολογία του τύμβου επιβεβαιώνει και η σύνθεσή του: τα ανασκαφικά δεδομένα έχουν δείξει ότι έχει δημιουργηθεί από συσσώρευση χώματος από διαφορετικές θέσεις, ενώ περιείχε όστρακα διαφόρων εποχών, από την Πρωτοελλαδική μέχρι τα μεταγενέστερα χρόνια.
Η εύρεση μιας στήλης πεσόντων από τα Μηδικά στην έπαυλη του Ηρώδη Αττικού φαίνεται να ρίχνει φως στο μυστήριο. Στο αναμενόμενο βιβλίο του «Die Architektur der Villa des Herodes Atticus zu Eva/Loukou» ο ερευνητής Δρ. Γιώργος Σπυρόπουλος επιβεβαιώνει ακράδαντα ότι η στήλη είναι η ίδια εκείνη που είχε τοποθετηθεί στους τάφους, και υποστηρίζει ότι ο Ηρώδης αναμείχθηκε στην κατασκευή του τύμβου όταν αποφάσισε να μεταφέρει τη στήλη, μαζί με τις υπόλοιπες στήλες των τάφων και άλλα κειμήλια, στην έπαυλή του. Η εύρεση ενός πορτραίτου του κοντά στον τύμβο των Μαραθωνομάχων το 1955, επιβεβαιώνει τη σχέση του με το μνημείο και ενισχύει την άποψη ότι η ανάπλαση του χώρου ταφής των Αθηναίων στο Μαραθώνα ήταν τελικά δικό του έργο.
Είναι γνωστό από τις πηγές ότι η οικογένεια του Ηρώδη καταγόταν από το Δήμο του Μαραθώνα, ενώ ο ίδιος θεωρούσε το Μιλτιάδη, τον ήρωα της μάχης του Μαραθώνα, ως πρόγονό του. Η πεποίθησή του αυτή δικαιολογεί την πρωτοβουλία του να μεταφέρει στην έπαυλή του στην Κυνουρία τη στήλη των Αθηναίων Μαραθωνομάχων, την οποία και έστησε μαζί με άλλα χαρακτηριστικά αττικά και αττικίζοντα αυθεντικά έργα τέχνης της Κλασικής Αρχαιότητας, σε ειδικό χώρο. Σήμερα είναι πλέον γνωστό ότι ο χώρος όπου στεγάζονταν οι στήλες ήταν η μεγάλη βασιλική της έπαυλης, μια υπόστυλη αίθουσα η οποία χρησίμευε ως χώρος υποδοχής αλλά και – όπως φαίνεται – ως οικογενειακό ιερό.
Η εκδήλωση της προγονολατρείας φαίνεται ότι χαρακτήριζε αργότερα και άλλα τμήματα της έπαυλης του Ηρώδη, όπου βρέθηκαν ανάλογα μνημεία. Χαρακτηριστική είναι μια ανάγλυφη παράσταση ιππέα και γενειοφόρου άνδρα, η οποία βρέθηκε σε τάφρο στη Ν. πτέρυγα της έπαυλης και επομένως εντάσσεται σε υστερότερη κατασκευαστική φάση. Η παράσταση, αττικίζον αργειακό έργο του τέλους του 5ου και των αρχών του 4ου αι., διακρίνεται για την ιδιαίτερη στάση και το αντικείμενο στο αριστερό χέρι του γενειοφόρου άνδρα, και φέρει προφανώς υπαινιγμό για τον τιμητικό ή νεκρικό χαρακτήρα του όλου αναγλύφου.
Έτσι, η έπαυλη στην Κυνουρία ήταν τελικά, εκτός από πολυτελής ιδιωτική κατοικία, και ένα μνημείο στο ένδοξο παρελθόν της οικογένειας του Ηρώδη Αττικού αλλά και της Ελλάδας. -www.archaiologia.gr/
©ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
