Ο Φιλίσκος ο Μιλήσιος ήταν ρητοροδιδάσκαλος του 4ου π.Χ. αιώνα, μαθητής του Ισοκράτη. Πριν ασχοληθεί με την ρητορική υπήρξε γνωστός αυλητής ("παραδοξότατος") και γι' αυτό ο Ισοκράτης τον αποκαλούσε αυλοτρύπη. Αργότερα ίδρυσε την δική του σχολή στην Αθήνα, όπου μαθήτευσαν οι ιστορικοί Τίμαιος ο Ταυρομενίτης και Νεάνθης ο Κυζικηνός.
Έγραψε ένα εγχειρίδιο ρητορικής τέχνης αποτελούμενο από δύο βιβλία, την βιογραφία του Αθηναίου ρήτορα και πολιτικού Λυκούργου και μια συλλογή αποφθεγμάτων και ρητορικών παραδειγμάτων του δασκάλου του Ισοκράτη. Διασώθηκε ένα επιτάφιο επίγραμμά του για τον Λυσία (από τον ψευδο-Πλούταρχο), καθώς και ένα απόσπασμα κάποιου έργου του σε πάπυρο της Οξυρρύγχου.
Σύμφωνα με τον άγνωστο συγγραφέα του παπύρου αυτού (του 2ου - σημειωτέον - μ.Χ. αιώνα) ο Φιλίσκος έγραψε για την ιστορία του παιδιού που, επειδή το διεκδικούσαν ως δικό τους δυο διαφορετικές μητέρες, ο κριτής έδωσε διαταγή να το κόψουν στα δύο και η καθεμιά τους να πάρει από ένα κομμάτι του.
Το απόσπασμα αυτό, που θυμίζει προφανώς την αντίστοιχη βιβλική ιστορία του Σολομώντα (βλ. Σολομώντεια λύση), προκάλεσε ενδιαφέροντα σχόλια. Ορισμένοι μελετητές ισχυρίσθηκαν ότι η απόλυτη ομοιότητα των δύο ιστοριών αποδεικνύει πως ο Φιλίσκος (και άρα οι Έλληνες του 4ου π.Χ. αιώνα) γνώριζαν ήδη τις ιστορίες της Βίβλου.
Αντιθέτως κάποιοι άλλοι υποστήριξαν ότι αυτό δεν είναι καθόλου βέβαιο, επειδή η ιστορία του Φιλίσκου, όπως και η αντίστοιχη της Βίβλου, θα μπορούσαν κάλλιστα να προέρχεται από κάποια παλαιότερη - ινδική- πηγή.(!)
Παραπομπές
- Λεξικόν Σουίδα, λήμματα Φιλίσκος Μιλήσιος, Τίμαιος Ταυρομενίτης και Νεάνθης Κυζικηνός.
- William Smith, A dictionary of Greek and Roman biography and mythology (1859), Τόμος III, σελ. 294. Philiscus of Miletus
- J. M. Edmonds, Greek Elegy and Iambus, Volume II. perseus
- Joseph Mélèze Modrzejewski , Philiscos de Milet et le jugement de Salomon: la première référence grecque à la bible (Ο Φιλίσκος ο Μιλήσιος και η Σολομώντεια λύση: η πρώτη ελληνική αναφορά στην Βίβλο), Bullettino dell' Istituto di Diritto Romano "Vittorio Scialoja", ISSN 0391-1810, Nº 30, 1988, p. 571-597.
- E. G. Turner, The Papyrologist at Work, Durham, 1973
Ο Τίμαιος ο Ταυρομενίτης
Ο Τίμαιος ο Ταυρομενίτης γεννήθηκε περί τα μέσα του 4ου π.Χ. αιώνα και θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους εκπρόσωπους της σικελικής ιστοριογραφίας.
Βιογραφικά στοιχεία
Πατέρας του ήταν ο Ανδρόμαχος, κυβερνήτης του Ταυρομενίου και σύμμαχος του Τιμολέοντος.[4] Όταν ο τύραννος των Συρακουσών Αγαθοκλής κατέλαβε το Ταυρομένιο, ο Τίμαιος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Σικελία. Κατέφυγε τότε στην Αθήνα όπου παράμεινε για πενήντα χρόνια (και είναι αβέβαιο αν ξαναγύρισε ποτέ πίσω στην πατρίδα του). Σπούδασε ρητορική κοντά στον ισοκρατικό Φιλίσκο τον Μιλήσιο και συγκέντρωσε πλούσιο υλικό για τη συγγραφή του ιστορικού του έργου μελετώντας συστηματικά στις βιβλιοθήκες της Αθήνας τα έργα των προγενεστέρων του ιστορικών και γεωγράφων. Πέθανε σε ηλικία των 96 ετών (όπως μας πληροφορεί ο Λουκιανός στην Περί μακροβίων πραγματεία του).[5]
Έργα
Το ιστορικό σύγγραμμα του Τιμαίου, που αναφέρεται με διάφορους τίτλους (Ἱστορίαι, Σικελικά, Ἰταλικά), αποτελείτο από 38 βιβλία και διηγιόταν την ιστορία της ελληνικής Δύσης από τις απαρχές μέχρι τον θάνατο του Αγαθοκλή (289 π.Χ.). Από τα διασωθέντα αποσπάσματα προκύπτει ότι υπήρχαν σ' αυτό πληροφορίες και για τους Ετρούσκους, τους Ρωμαίους, τους Κέλτες, τη Σαρδηνία, την Κορσική, τις Βαλεαρίδες νήσους, τη Μασσαλία, τις εκβολές του Ροδανού, τα Γάδειρα, την Ισπανία, τη Βόρεια Αφρική.[6]
Τα πρώτα πέντε βιβλία περιείχαν εκτεταμένες γεωγραφικές και εθνογραφικές περιγραφές και πραγματεύονταν τους μυθικοϊστορικούς χρόνους και τον πρώιμο αποικισμό, ενώ τα τελευταία πέντε εξιστορούνταν τα γεγονότα της εποχής του τυράννου Αγαθοκλή. Αργότερα προστέθηκαν και τα Περί Πύρρου βιβλία και έτσι η ιστορική αφήγηση του Τιμαίου έφθασε μέχρι το 264 π.Χ. περίπου.
Σύμφωνα με τη Σούδα, εκτός από το σημαντικό ιστορικό του σύγγραμμα, ο Τίμαιος έγραψε και τα έργα: Ὀλυμπιονῖκαι ἢτοι χρονικὰ πραξίδια, Περὶ Συρίας καὶ τῶν ἐν αὐτῇ πόλεων καὶ βασιλέων, Συλλογὴ ῥητορικῶν ἀφορμῶν.[7] Από τα δύο τελευταία, που δεν αναφέρονται από καμία άλλη αρχαία πηγή, δεν διασώθηκε κανένα απόσπασμα. Για το Συλλογή ρητορικών αφορμών μάλιστα, ο Ολλανδός ελληνιστής David Ruhnken υπέθετε ότι γράφτηκε από τον ρήτορα και λεξικογράφο της ρωμαϊκής εποχής Τίμαιο τον Σοφιστή.[8]
Κριτική και εμβέλεια του έργου του Τιμαίου
Το έργο του Τιμαίου εκτιμήθηκε καθ' όλη την αρχαιότητα, αλλά και επικρίθηκε από ορισμένους ιστορικούς όπως ο Διόδωρος ο Σικελιώτης και ο Πολύβιος. Ο τελευταίος κατηγορούσε τον Τίμαιο για έλλειψη στρατιωτικής και πολιτικής εμπειρίας, μειωμένη ευθυκρισία, προκαταλήψεις και ρητορικές υπερβολές.
Ο Τίμαιος πράγματι φαίνεται πως είχε ροπή προς τις ρητορείες - και γι' αυτό άλλωστε ο Κικέρων τον κατέτασσε στους εκπροσώπους του ασιανισμού.[9] Ήταν επίσης γνωστός για το υπερκριτικό και δηκτικό του ύφος που τού επέφερε τελικά το παρωνύμιο "Επιτίμαιος".[10]
Παρ' όλα αυτά ήταν σοβαρός και σημαντικός συγγραφέας. Συγκέντρωνε με επιμέλεια το ιστορικό του υλικό και ήταν ιδιαίτερα προσεκτικός με τις χρονολογίες. Ήταν άλλωστε αυτός που, συγκρίνοντας τους καταλόγους των ολυμπιονικών με τους καταλόγους των ιερειών της Ήρας στο Άργος και τους καταλόγους των αρχόντων της Αθήνας και της Σπάρτης, καθιέρωσε το πανελλήνιο σύστημα χρονολόγησης με βάση τις ολυμπιάδες.
Το έργο του χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα από τους μεταγενέστερους ιστορικούς, αλλά και από γεωγράφους, σχολιαστές και λεξικογράφους όπως: ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, ο Στράβων, ο Πλούταρχος, ο Κορνήλιος Νέπως, ο Διογένης ο Λαέρτιος, ο Αθήναιος, ο Στέφανος ο Βυζάντιος, ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς και πολλοί άλλοι.
Διασώθηκαν συνολικά 164 αποσπάσματα.[11]
Παραπομπές
Άντριου Μπελ: «Encyclopædia Britannica». (Βρετανικά αγγλικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα. Encyclopædia Britannica Inc.. 1911.
Άντριου Μπελ: «Encyclopædia Britannica» (Βρετανικά αγγλικά) Encyclopædia Britannica Inc.. 1911.
Άντριου Μπελ: «Encyclopædia Britannica» (Βρετανικά αγγλικά) Encyclopædia Britannica Inc..
Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Τιμολέων, 10.
Λουκιανού Άπαντα, Μακρόβιοι (Περί μακροβίων),τόμος πέμπτος, εκδ. Φέξη (νεοελληνική απόδοση Ι. Κονδυλάκη)
Christopher A. Baron, Timaeus of Tauromenium and Hellenistic Historiography, Cambridge University Press, 2012, ISBN 9781107000971.
Λεξικό Σουίδα, σελ. 1027.
William Smith, A dictionary of Greek and Roman biography and mythology (1859), Τόμος III, σελ. 1129, Timaeus of Tauromenium
Κικέρων, Brutus. (μετάφραση: γαλλική, αγγλική)
Ασιανισμός: λογοτεχνικό και ρητορικό ύφος που διαμορφώθηκε στην ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο και χαρακτηρίζεται από περίτεχνη και πομπώδη έκφραση.
A. Lesky, Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, σελ. 1060, εκδ. Κυριακίδη, 2011.
Müller, Fragmenta historicorum graecorum (1841), τόμος I, σελ. 193-233. Timæi Fragmenta
Ο Νεάνθης ο Κυζικηνός,
6ος αι,π.Χ. Έλληνας αρματοδρόμος αε ανάγλυφο από την Κύζικο
Ο Νεάνθης ο Κυζικηνός, μαθητής του ρήτορα Φιλίσκου του Μιλήσιου,[1] υπήρξε πολυγραφότατος συγγραφέας περί τα μέσα του 3ου π.Χ. αιώνα.
Από τα συγγράμματά του είναι γνωστά σήμερα τα εξής:
Ἑλληνικά (αποτελούμενο από έξι τουλάχιστον βιβλία στα οποία πραγματευόταν διάφορα μυθολογικά, γεωγραφικά και ιστορικά θέματα)·
Ὥροι Κυζικηνῶν (ένα χρονικό της γενέτειράς του Κυζίκου)·
Αἱ περὶ Ἄτταλον ἱστορίαι (ιστορίες για τον Άτταλο, τον βασιλιά της Περγάμου)·
Περὶ ἐνδόξων ἀνδρῶν·
Περὶ Πυθαγορικῶν (πληροφορίες για την ζωή και το έργο των Πυθαγορείων)·
Περὶ τελετῶν·
Τὰ κατὰ πόλιν μυθικά·
καθώς και οι ρητορικού περιεχομένου πραγματείες
Περὶ κακοζηλίας ῥητορικῆς και Λόγοι πανηγυρικοί.[2]
Το σπουδαιότερο έργο του πάντως, αυτό που τον έκανε ευρύτατα γνωστό, ήταν το Περί ενδόξων ανδρών, μια συλλογή βιογραφικών στοιχείων και ανεκδότων από την ζωή επιφανών προσώπων. Από τα διασωθέντα αποσπάσματα μαθαίνουμε ότι ο Πλάτων πέθανε σε ηλικία 84 ετών και ότι λεγόταν έτσι επειδή είχε μέτωπο πλατύ· ότι ο Σοφοκλής πέθανε επίσης σε μεγάλη ηλικία πνιγμένος από μια ρώγα σταφύλι· ότι τον Ηράκλειτο τον κατασπάραξαν - ζωντανό ακόμη - τα σκυλιά (κυνόβρωτος γενέσθαι)· ότι ο Τίμων πέφτοντας από μια αχλαδιά χτύπησε άσχημα στο πόδι και αρνούμενος να πάει σε γιατρό έπαθε γάγγραινα και πέθανε.Υπήρχαν επίσης πληροφορίες για τον Επίχαρμο, τον Περίανδρο και τον Αντισθένη.
Σε άλλα έργα του ο Νεάνθης αναφερόταν στον Εμπεδοκλή και τον Πυθαγόρα (που τον θεωρούσε φοινικικής καταγωγής και υποστήριζε ότι ο πατέρας του ήταν Σύρος έμπορος από την Τύρο εγκατεστημένος στη Σάμο),[3] ενώ στο Περί τελετών έδινε μια διαφορετική ιστορία του καθαρμού της Αθήνας από το Κυλώνειον άγος.
Αντίθετα από την επικρατούσα εκδοχή, υποστήριζε ότι ο Επιμενίδης (που είχε αναλάβει τον εξαγνισμό της πόλης) δεν ζήτησε να γίνουν θυσίες ζώων, αλλά ανθρωποθυσία. Ο Κρατίνος, ένας πανέμορφος νέος, προσφέρθηκε τότε εθελοντικά να θυσιασθεί για την σωτηρία της Αθήνας και αμέσως στον θάνατο τον ακολούθησε και ο εραστής του Αριστόδημος[4] (εκδοχή που ο Πολέμων απέρριπτε ως αναληθή και φανταστική, όπως και πολλές άλλες απόψεις του Νεάνθη, στο πολεμικό του βιβλίο με τίτλο Αἱ πρὸς τὸν Νεάνθην ἀντιγραφαί).[5]
Από τα έργα του Νεάνθη διασώθηκαν συνολικά 36 αποσπάσματα. Αναφέρονται κυρίως από τον Αθήναιο και τον Διογένη τον Λαέρτιο, αλλά και από τον Πλούταρχο, τον Στράβωνα, τον Παρθένιο, τον Κλήμη τον Αλεξανδρέα, τον Πορφύριο, τον Φαβωρίνο, τον Στέφανο τον Βυζάντιο κ.ά.
Ορισμένα πάντως έργα ενδεχομένως δεν ανήκαν στον Νεάνθη τον Κυζικηνό, αλλά σε κάποιον άλλο Νεάνθη ρητοροδιδάσκαλο που έζησε λίγο νωρίτερα γύρω στα 300 π.Χ. [6]
Παραπομπές
Λεξικόν Σουίδα, λήμμα Νεάνθης.
William Smith, A dictionary of Greek and Roman biography and mythology (1867), Τόμος II, σελ. 1145. Neanthes of Cyzicum
- Müller, Fragmenta historicorum graecorum (1841), τόμος III, σελ. 2-11. Neanthes Cyzicenus
Müller, ό.π.
Αθήναιος, Δειπνοσοφισταί, ΙΓ΄.78.
Αθήναιος, ΙΓ΄.79.
P. Kroh, Λεξικό των αρχαίων συγγραφέων, εκδ. U.S.P., 1996.
- Α. Lesky, Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, σελ. 1057, εκδ. Κυριακίδη, 2011.
ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
