ΖΑΛΕΥΚΟΣ 7ος π.Χ. αιώνας.
Κατά την ελληνική παράδοση στην αρχαιότητα , ο παλαιότερος Έλληνας νομοθέτης ήταν ο Ζάλευκος, κάτοικος των Επιζεφυρίων Λοκρών της Ν. Ιταλίας (αποικία των Λοκρών: περιοχή της Στερεάς Ελλάδας). Καταγόταν από μεγάλη οικογένεια κτηνοτρόφων και τους νόμους του συνέταξε γύρω στα 663 – 662 π.Χ.
Ο 7ος αιώνας ήταν κατ' εξοχήν μια εποχή νομοθετών. Ο Ζάλευκος στην ιταλική Λοκρίδα, ο Δράκων στην Αθήνα (621) και ο Χαρώνδας στην Κατάνη Μ. Ελλάδα στην Ιταλία (620 π.Χ. περίπου). Επίσης την ίδια εποχή (621 π.Χ. περίπου) ο Ιωσίας ανακάλυψε τον Κώδικα του Μωϋσέως στο Τέμενος της Ιερουσαλήμ.
Από τους πιο πάνω, φωτισμένους και χαρισματικούς ανθρώπους, άρχισε μια ουσιαστική και αποτελεσματική πορεία μεταβολής από τη συνήθεια και το έθιμο στο νόμο, η οποία χρειάστηκε πολλούς πρωτοπόρους και πολλά χρόνια.
Ο Ζάλευκος, εκτός της σοφίας που διέθετε, ήταν συνετός και ευγενής άνθρωπος με υψηλά ιδανικά. Άκμασε περίπου το 660 π.Χ. και θεωρείται δημιουργός της πρώτης γραπτής ελληνικής νομοθεσίας,
καθώς και ο πρώτος νομοθέτης του ευρωπαϊκού χώρου, που μελέτησε ετερόκλητα δίκαια και διατύπωσε γραπτώς τη νομοθεσία του. Έτσι, με τη γραπτή κωδικοποίηση του ιδιωτικού δικαίου, δίκαια μπορεί να χαρακτηριστεί ως πατέρας της Ευρωπαϊκής γραφής των νόμων.
ΖΑΛΕΥΚΟΣ ο ΛΟΚΡΟΣ ΟΦΘΑΛΜΟΝ ΑΝΤΙ ΟΦΘΑΛΜΟΥ άγαλμα στο Λούβρο κατασκευή 1560
Οι πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του είναι λίγες, ασαφείς και αντιφατικές. Για την εποχή που έζησε υπάρχουν διαφωνίες. Κάποια παράδοση λέει ότι υπήρξε, μαζί με το Λυκούργο, (Σπαρτιάτης νομοθέτης, 8ος – 7ος π.Χ. αιώνας), μαθητής του Θαλή (624-546 π.Χ.).
Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ορισμένοι αμφισβητούν ότι ο Ζάλευκος υπήρξε ιστορικό πρόσωπο. Μεταξύ αυτών και οι οπαδοί του Πυθαγόρα, γιατί δεν ήθελαν να παραδεχθούν ότι είχε εμφανιστεί
προηγουμένως, από το δάσκαλό τους, ο Ζάλευκος. Γι' αυτό, ή αρνούνταν εξ ολοκλήρου την ύπαρξή του ως ιστορικού προσώπου, ή κατέτασσαν αυτόν μεταξύ των μαθητών του Πυθαγόρα, πράγμα που
σίγουρα δεν είναι ορθό και αποτελεί ιστορικό ετεροχρονισμό (ο Πυθαγόρας είναι αρκετά μεταγενέστερος, έζησε από το 570 μέχρι το 496 π.Χ.). Πάντως, ο Αριστοτέλης στα «ΠΟΛΙΤΙΚΑ» του δέχεται την ύπαρξή του και μεταξύ των άλλων γράφει: «...νομοθέται δ' εγένοντο Ζάλευκός τε Λοκροίς και Χαρώνδας ο Καταναίος ...».
Λέγεται ότι ο Ζάλευκος, στην αρχή της νομοθεσίας του, την οποία παρουσίασε στους Λοκρούς το 664 π.Χ., αφιέρωνε τους νόμους στη θεά Αθηνά, και εμφάνιζε τον εαυτό του ως προστάτη του λαού,
που αντλούσε τη σοφία του από θεία έμπνευση (διατύπωνε τη σκέψη ότι τους νόμους τους υπαγόρευε σ' αυτόν η Αθηνά σε όνειρό του).
Αυτός ήταν ο πρώτος γραπτός κώδικας νόμων της Ελλάδας, ο οποίος εγκαινίασε την αρχή της βασιλείας του Νόμου ως υπέρτατου πλέον ρυθμιστή, τόσο των ανθρωπίνων πράξεων, όσο και της
ανθρώπινης, γενικά, συμπεριφοράς. Επομένως, στο Ζάλευκο, πρέπει να αποδοθεί η τιμή ότι αυτός πρώτος στην Ευρώπη συνέλαβε την ιδέα της ενοποίησης του δικαίου, με βάση τη μελέτη των «νομικών διατάξεων» (άγραφοι εθιμικοί και ηθικοί νόμοι), που ίσχυαν στις διάφορες πόλεις της περιοχής.
Όταν γράφτηκαν οι νομοθετικές ρυθμίσεις του Ζαλεύκου, η κοινωνία των Επιζεφυρίων Λοκρών συγκλονιζόταν, την εποχή εκείνη, από εσωτερικές αναστατώσεις, που είχαν σχέση με ταξικές
ανακατατάξεις. Κατά τον Αριστοτέλη, πριν από τη νομοθεσία του Ζαλεύκου, επικρατούσε στην πόλη «Ταραχή πολλή».
Στις συνθήκες αυτές ο Ζάλευκος εμφανίστηκε ως διαιτητής ανάμεσα στα αντιμαχόμενα μέρη και κατόρθωσε να τα συμβιβάσει με επιτυχημένες νομοθετικές ρυθμίσεις, που φρόντισε να περιβάλλει με
σταθερότητα, κύρος και ηθική δύναμη.
Η νομοθεσία του Ζαλεύκου κάλυπτε όλες, σχεδόν, τις σχέσεις της καθημερινής ζωής. Έτσι περιείχε διατάξεις ποικίλου περιεχομένου (οικονομικού, ακινήτου περιουσίας, οικογενειακού, ποινικού κ.λπ), με σκοπό να ρυθμίσει ολόκληρη τη δημόσια και ιδιωτική ζωή του τόπου.
Για να αποφύγει, εξάλλου, την ανεξέλεγκτη ερμηνεία του νόμου, που θα οδηγούσε και σε φαλκίδευσή του, ο Ζάλευκος επινόησε ιδιαίτερο κρατικό όργανο τον «Κοσμόπολι», στον οποίο ανατέθηκαν
ερμηνευτικά καθήκοντα.
Μεγάλη Ελλάς
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ
Οι ποινές δεν καθορίζονταν από τους δικαστές, αλλά από τους
ίδιους τους νόμους και τούτο επειδή νόμιζε ότι οι γνώμες τους δεν
είναι πάντοτε οι ίδιες, προκειμένου για τα ίδια πράγματα, ενώ,
αντίθετα, οι ποινές πρέπει να είναι οι ίδιες.
Θέσπισε το δίκαιο της ανταποδόσεως, δηλαδή το «οφθαλμόν
αντί οφθαλμού και οδόντα αντί οδόντος» (αυτά μας πληροφορεί ο
Δημοσθένης στον «Κατά Τιμοκράτους» λόγο του.
Έλαβε μέτρα κατά της πολυτελούς αμφίεσης, τόσο των
γυναικών, όσο και των ανδρών, γιατί νόμιζε ότι, με τον τρόπο αυτό,
θα περιορίσει τις ακολασίες.
Τα παιδιά των πολιτών να μαθαίνουν γράμματα και να
πληρώνει η πόλη τους μισθούς των δασκάλων.
Απαγορευόταν «επί ποινή θανάτου» να πίνουν οι πολίτες
άκρατον οίνον (χωρίς ανάμειξη με νερό).
Να σέβεται ο λαός τους θεούς και τους άρχοντες.
Οι πολίτες να αγαπούν την πατρίδα και τους συμπολίτες.
Οι νόμοι επικύρωναν την αρχή της ιδιοκτησίας και
εξασφάλιζαν τα δικαιώματα του πιστωτή και του χρεώστη.
Κάθε πολίτης που αμφισβητούσε την ερμηνεία, που έδινε ο
«Κοσμόπολις», μπορούσε να ασκήσει έφεση στη συνέλευση των
«Χιλίων», που αποτελούσε την ανώτατη κυβερνητική, δικαστική και
νομοθετική αρχή.
Στην περίπτωση που η ερμηνεία κρινόταν ορθή, θανατωνόταν επιτόπου εκείνος που άσκησε έφεση (για την ιστορία αναφέρουμε ότι παρουσιαζόταν στη συνέλευση με θηλιά στο λαιμό, και αν το αίτημά
του απορριπτόταν, έπρεπε να πνιγεί μόνος του), ενώ στην αντίθετη περίπτωση θανατωνόταν ο «Κοσμόπολις» (σκεφθείτε να γινόταν κάτι ανάλογο στη σημερινή ελληνική κοινωνική ζωή ...).
Μεγάλη Ελλάς
Από τις παραπάνω βασικές διατάξεις καταφαίνεται ότι η νομοθεσία του Ζαλεύκου, στην τεχνική τις διατύπωσης, ήταν ατελής και πολύ σκληρή, πλην όμως φανερώνει ότι η ελληνική νομοθεσία
έφθασε στην αντίληψη ότι η πολιτεία είναι ίδρυμα, το οποίο έχει αποστολή να ηθικοποιεί και εκπαιδεύει τους πολίτες, με ηθικά περισσότερο μέσα, παρά με βίαια. Έτσι δικαιώνεται και ιστορικά η
λαϊκή φιλοσοφία: «Κοινωνική ανάπτυξη και σωστή παιδεία, για να κλείσουν οι φυλακές ...».
Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι, από νομικής απόψεως, η νομοθεσία του Ζαλεύκου αποτελεί ανθρωπιστική πρόοδο, γιατί εμπνέεται από τις εξής δύο θεμελιώδεις αρχές: Ρυθμίζει τις σχέσεις των πολιτών, με βάση τις αρχές της δικαιοσύνης και Εξασφαλίζει στην Πολιτεία ένα σταθερό νομικό καθεστώς.
Τέλος, νομίζω, πως είναι σημαντικό να σημειώσουμε τη γνώμη του Δημοσθένη, για την εφαρμογή των νόμων στους Λοκρούς: «Τόσο σταθερά ήταν η εμμονή των Λοκρών στους κειμένους νόμους, ώστε σε διάστημα διακοσίων ετών μόνο ΕΝΑΣ νόμος ψηφίστηκε» (ας μη μελαγχολούμε με τη βιομηχανία των ελληνικών νόμων, που οι περισσότεροι είναι περιττοί. Η χώρα μας δεν έχει ανάγκη βιομηχανίας νόμων, αλλά από συνετή και πιστή εφαρμογή των υφιστάμενων, που καλύπτουν άριστα όλους τους κοινωνικούς τομείς).
Τα λόγια του Δημοσθένη ας προβληματίσουν όλους μας και ιδιαίτερα εκείνους που ασκούν κυβερνητική εξουσία.
ΜΕΡΙΚΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΟΥ
Η δικαιοσύνη είναι ιστός αράχνης, που συλλαμβάνει μεν τα
μικρά έντομα, αφήνει όμως να διαφεύγουν τα μεγάλα (αυτό κάτι
θυμίζει σ' εμάς τους Έλληνες. Βλέπετε, φίλοι μου, η ζωή, εδώ και
2700 χρόνια περίπου, ήταν ίδια με τη σημερινή και ο άνθρωπος δεν
άλλαξε, παρά μόνο στην εξωτερική του εμφάνιση ....).
Εάν κάποιος καταστρέψει τον οφθαλμόν άλλου τινός, θα
υποστεί την τιμωρία της καταστροφής του δικού του οφθαλμού.
Η ελεύθερη γυναίκα πρέπει να συνοδεύεται από μία
θεραπαινίδα, εκτός εάν θέλει να διαπράξει μοιχεία.
Ο άνδρας δεν πρέπει να φοράει χρυσό δαχτυλίδι, ούτε
πολυτελές ιμάτιο, εκτός εάν κάνει ζωή ακόλαστη.
Οι άρχοντες να μην κοιτάζουν να ικανοποιούν τον εαυτό τους
και να μην είναι υπερήφανοι, ούτε να κρίνουν σύμφωνα με τη φιλία
και την έχθρα.
Οι κάτοικοι της πόλης πρέπει πρωτίστως να έχουν την ιδέα και
την πεποίθηση ότι υπάρχουν θεοί, τους οποίους πρέπει να σέβονται
και να θεωρούν αυτούς ως δημιουργούς των καλών και αγαθών της
ζωής για τους ανθρώπους.
Οι άνθρωποι πρέπει να έχουν καθαρή την ψυχή από κάθε κακία.
Μεγάλη Ελλάς
ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
