ΑΛΚΑΙΟΣ
(7ος π.Χ. αιώνας)
Υπήρξε από τους καλύτερους Έλληνες ποιητές, μαζί με τον Αρχίλοχο, του 7ου π.Χ. αιώνα. Γεννήθηκε στη Μυτιλήνη άγνωστο πότε ακριβώς, ούτε γνωρίζουμε πού, πώς και πότε πέθανε. Ο Αλκαίος
ήταν μια εξαιρετικά πολύμορφη προσωπικότητα, που έζησε και ένιωσε βαθιά όλη τη θλίψη και τα βάσανα, την πίκρα και τη χαρά των ανθρώπων της εποχής του.
Η λυρική ποίηση βρίσκει την ανώτερή της έκφραση και την τελειότητά της στα τραγούδια, τους ύμνους και τα ποιήματα του Αλκαίου, τα οποία εξυμνούσαν την καθημερινή ζωή των ανθρώπων:
Τον Έρωτα, τη φύση, τις εποχές του χρόνου, τις χαρές και τα βάσανα των ανθρώπων, τους φίλους και το κρασί, που το θεωρούσε, στο μέτρο, πολύτιμη και απαραίτητη συντροφιά των ανθρώπων.
Επίσης χρησιμοποιούσε τα ποιήματά του και για να εκφράσει και καλλιεργήσει τα πολιτικά, φιλοσοφικά, ηθικά και θρησκευτικά ιδανικά και αρετές.
Αρχαίο Νόμισμα Προβολή του Κεφαλιού του Έλληνα Ποιητή Αλκαίου της Μυτιλήνης
Ο Αλκαίος, με ξεχωριστή μαεστρία, κατορθώνει να προσδώσει στα υποκειμενικά του αισθήματα πανανθρώπινη σημασία και σ' αυτό ακριβώς βρίσκεται η αξία της ποίησής του, που τόσο αγαπήθηκε και τραγουδήθηκε από το λαό. Εδώ πρέπει να προσθέσουμε πως, τα ποιήματα του Αλκαίου, αν και σήμερα έχουν
σωθεί μόνο αποσπάσματά τους, μας φέρνουν μέσα στην εμφύλια διαμάχη του νησιού (αυτό το εθνικό μας «προϊόν» βλέπετε πόσο βαθιά μέσα στους αιώνες έχει τις ρίζες του;) στην οποία, ο ποιητής,
που ανήκε στο ολιγαρχικό κόμμα, πήρε ενεργό μέρος.-
Ο κάλαθος του Βρύγου με τον Αλκαίο και την Σαπφώ είναι εξαίρετο δείγμα αρχαίας ελληνικής αγγειογραφικής τέχνης. Βρέθηκε στον Ακράγαντα και εκτίθεται στην Κρατική αρχαιολογική συλλογή του Μονάχου.Η αγγειογραφία του εικονίζει έναν ψηλό ευθυτενή ιστάμενο άνδρα. Φοράει ποδήρη χιτώνα χωρίς μανίκια από λεπτό ύφασμα που αφήνει να διακρίνονται τα χαρακτηριστικά του σώματός του. Πάνω από τον χιτώνα φοράει κοντό μανδύα από χοντρότερο ύφασμα. Η κόμη του είναι μπουκλωτή μακρυά, που συνδυάζεται από μακρά περιποιημένη γενειάδα. Κρατάει επτάχορδη λύρα στο αριστερό χέρι και φαίνεται να αγγίζει τις χορδές με τα δάκτυλα. Στο δεξί κρατάει το πλέκτρον. Το κεφάλι είναι σκυμμένο, ενώ από το στόμα του αναδύονται ήχοι. Μπροστά του, δεξιά στέκει μια γυναίκα, επίσης υψηλής κορμοστασιάς, ντυμένη με χιτώνα και μανδύα, όπως και ο άνδρας. Η κεφαλή είναι στεφανωμένη με ταινία, τα μαλιά καταλήγουν σε μακριές μπούκλες και είναι στολισμένα με φύλλα. Η γυναίκα κρατάει και αυτή μια οκτάχορδη λύρα στο αριστερό της χέρι, και το πλέκτρον στο δεξί.
Στην πολιτική ήταν αδιάλλακτος εχθρός του φωτισμένου τυράννου του νησιού Πιττακού ( ένας από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας, που γεννήθηκε το 648 π.Χ. στη Μυτιλήνη), που με
τα τραγούδια του τον κακολογούσε (έκανε πολιτική προπαγάνδα, όπως θα λέγαμε σήμερα) και στα κρυφά οργάνωνε κίνημα εναντίον του. Ο Πιττακός τότε αναγκάστηκε να πάρει τα μέτρα του. Έπιασε
τον Αλκαίο και τον φυλάκισε, αλλά σε λίγο τον απέλυσε. Ο ποιητής, όμως, αντί να καθίσει φρόνιμα άρχισε τα ίδια, με αποτέλεσμα να εξοριστεί, μαζί με άλλους ολιγαρχικούς, στην Αίγυπτο. Εκεί έγραψε
τα πιο πολλά «στασιωτικά» του τραγούδια, όπου σε πολλά απ' αυτά καταφερόταν, έβριζε και χλεύαζε τον Πιττακό.
Ο Αλκαίος, εκτός από μεγάλο μέρος της ιδιοφυίας, της ευστροφίας και της φλόγας του Αρχίλοχου (λυρικός ποιητής από την Πάρο, 750-650 π.Χ.), είχε και φιλοφρονητική διάθεση. Τόσο ο
Αρχίλοχος, όσο και ο Αλκαίος, μας χάρισαν ανεκτίμητη εσωτερική γνώση της ζωής και του χαρακτήρα της εποχής τους˙ και οι δύο άσκησαν αποφασιστική επιρροή στη λογοτεχνία των μεταγενεστέρων
εποχών.-
Sir Lawrence Alma-Tadema (1881) Σαπφώ και Αλκαίος
Σα χαρακτήρας, ο Αλκαίος ήταν ανήσυχο πνεύμα και προικισμένος με πολλή ζωτικότητα και ανησυχίες, που του έδιναν μια διακεκριμένη θέση, τόσο ανάμεσα στον πνευματικό κόσμο της εποχής
του, όσο και ανάμεσα στο λαό. Ήταν ξεχωριστός άνθρωπος και τα ποιήματά του είχαν σα θέμα, μεταξύ των άλλων, τη ζωή των ανθρώπων και τις πνευματικές τους ανησυχίες και προβληματισμούς.
Αγαπούσε με πάθος τη ζωή, τη χαιρόταν, τη ζούσε κάθε στιγμή και γλεντοκοπούσε, όπως θα λέγαμε σήμερα, με ασυνήθιστο και προκλητικό τρόπο, καταναλώνοντας άφθονο κρασί, που υπεραγαπούσε. Αλλά μέσα από την ψυχή του γλεντζέ αυτού ανθρώπου πήγαζε μια αστείρευτη κι αληθινή αγάπη για την αλήθεια και μια συμπάθεια συγκινητική για τους ανθρώπους.
Έτσι, η θεία ποίησή του, μιλούσε κατευθείαν στην ψυχή των ανθρώπων προκαλώντας ευγένεια, ηρεμία και σιγουριά. Για το λόγο αυτό αγαπήθηκε πολύ από τους συμπατριώτες του και τα ποιήματά
του ακούγονταν σε κάθε οικογενειακή και κοινωνική εκδήλωση του νησιού.
Το 595 π.Χ. ο Αλκαίος ήταν στις δόξες του και μπορούμε να πούμε πως συνεπαρμένος από τις μεγάλες του επιτυχίες και εκτιμήσεις του ποιητικού του έργου, παρασύρθηκε από την ανθρώπινη αδυναμία του εγωισμού και, όπως θα λέγαμε σήμερα, το είχε πάρει επάνω του.
Ο Αλκαίος επηρέασε και τους μεταγενέστερους ποιητές. Ο Θεόκριτος στα «Ειδύλλιά» του τον μιμείται, το ίδιο κι ο Λατίνος ποιητής Οράτιος, ενώ στην Αθήνα, στην ακμή του 5ου αιώνα π.Χ., τραγουδούσαν στα συμπόσια τραγούδια του. Εκτός των άλλων γνωστών μέτρων που χρησιμοποίησε —σαπφικό, ιαμβικό τετράμετρο, ασκληπιάδειο μείζον— επινόησε και την αλκαϊκή στροφή: υ – υ -υ | – υυ – | υυ.
Την αξία του Αλκαίου μας την επιβεβαιώνουν και οι Αλεξανδρινοί (εκείνοι που αναφέρονται στα χρόνια μετά τον Μ. Αλέξανδρο, ως την εποχή του Χριστού. Ελληνιστικοί χρόνοι: Αλεξανδρινή βιβλιοθήκη) που τον είχαν περιλάβει στον κατάλογο των λυρικών ποιητών, τους οποίους οι αρχαίοι είχαν εκτιμήσει και επαινέσει, ιδιαίτερα το έργο τους.
Είναι γεγονός ότι, οι περίφημοι ποιητές του 7ου π.Χ. αιώνα, Αρχίλοχος, Αλκαίος και Σαπφώ, πρόσφεραν πολλά, τόσο στην ευγενική μορφή της ποίησης, όσο και στην πνευματική καλλιέργεια και ανύψωση του επιπέδου των μαζών. Πέρα όμως από αυτή την προσφορά τους, προετοίμασαν και το έδαφος για τους επερχόμενους πνευματικούς ανθρώπους.
Έτσι, επειδή μιλάμε για την ποίηση, θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε ότι, τον επόμενο αιώνα (6ο π.Χ.), έζησαν μεγάλοι λυρικοί ποιητές στην Αιολίδα (περιοχή της Β.Α. Μικράς Ασίας), οι οποίοι, αυτοί μάλλον, παρά οι σοφιστές, ανακάλυψαν πραγματικά τον ατομισμό και τον σκεπτικισμό κι αυτοί είναι παιδιά της εποχής τους και καθρεφτίζουν τα γενικά αισθήματα για τους θεούς και την εξάρτηση του ανθρώπου από αυτούς.
ΜΕΡΙΚΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΚΕΨΕΙΣ – ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΟΥ
Τις συμφορές, πότε ο ένας τις έχει, πότε ο άλλος.
Αν νικήσεις, να μην καυχιέσαι δημόσια, μήτε να κλαις στο
σπίτι σου, πέφτοντας χάμω, αν νικηθείς.
Να χαίρεσαι λίγο για τις χαρές και στα κακά να μην
πολύ λυπάσαι.
Να γνωρίζεις ποιος ρυθμός κυβερνάει τους ανθρώπους.
Τίποτα δεν κερδίζουμε με τους θρήνους.
Ο Δίας έδωσε το κρασί στους θνητούς, για να ξεχνούν τα
βάσανά τους.
Το χρήμα είναι όλος ο άνθρωπος.
Ο οίκος είναι ένας καθρέφτης για την ψυχή.
Ας μην εγκαταλείπουμε τις καρδιές μας στη δυστυχία˙ δε θα
μας γιατρέψει η λύπη.
Οι θαραλλέοι άνθρωποι είναι το κάστρο της πόλεως.
Αν νικήσεις, να μην καυχιέσαι δημόσια, μήτε να κλαις στο
σπίτι σου, πέφτοντας χάμω, αν νικηθείς.
Να χαίρεσαι λίγο για τις χαρές και στα κακά να μην
πολύ λυπάσαι.
Να γνωρίζεις ποιος ρυθμός κυβερνάει τους ανθρώπους.
Τίποτα δεν κερδίζουμε με τους θρήνους.
Ο Δίας έδωσε το κρασί στους θνητούς, για να ξεχνούν τα
βάσανά τους.
Το χρήμα είναι όλος ο άνθρωπος.
Ο οίκος είναι ένας καθρέφτης για την ψυχή.
Ας μην εγκαταλείπουμε τις καρδιές μας στη δυστυχία˙ δε θα
μας γιατρέψει η λύπη.
Οι θαραλλέοι άνθρωποι είναι το κάστρο της πόλεως.
ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
